Kod ucznia (klasa, nr z dziennika)
...................... Grupa A
I. Określ czy zdania są prawdziwe, czy fałszywe. Jeśli jest prawdziwe, zakreśl [p], jeśli jest fałszywe, zakreśl [f]. (5 punktów)
1. Każda ustawa wchodzi w życie z odpowiednim okresem przejściowym (vacatio legis). [p] [f]
2. Prawo karne pełni funkcję represyjną i wychowawczą. [p] [f]
3. Prawo naturalne jest zawsze prawem pochodzącym od Boga. [p] [f]
4. Ustawy uchwalane są przez Sejm bezwzględną większością głosów. [p] [f]
5. Konstytucja Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej obowiązywała aż do 1992 roku. [p] [f]
II. Wskaż prawidłową odpowiedź: (5x1 punkt)
1. Prawo konstytucyjne mówi o:
a. podstawowych zasadach ustrojowych państwa, b. uprawnieniach policji i innych służb mundurowych, c. zadaniach i funkcjonowaniu administracji rządowej i samorządowej, d. wyłącznie o kompetencjach najważniejszych organów państwa
2. Zasada ignorantia iuris nocet to inaczej:
a. zasada: nieznajomość prawa nikogo nie usprawiedliwia, b. zasada prawa do obrony, c. zasada: nieznajomość prawa szkodzi, d. zasada domniemania niewinności
3. Gałęzią prawa krajowego (wewnętrznego) spośród niżej wymienionych jest:
a. prawo europejskie, b. prawo międzynarodowe prywatne c. prawo międzynarodowe publiczne, d. prawo kościelne (kanoniczne)
4. Weto prezydenta do ustawy Sejm może odrzucić:
a. zwykłą większością głosów, b. bezwzględną większością głosów, c. większością kwalifikowaną 3/5 głosów, d. większością kwalifikowaną 2/3 głosów
5. Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego należą:
a. uchwały Sejmu, b. uchwały Rady Ministrów, c. uchwały Senatu, d. rozporządzenia Prezydenta RP
III. Wyjaśnij pojęcia: (7x1 punkt)
1. Prawo (w ujęciu podmiotowym), 2. Akt prawny, 3. Prawo międzynarodowe publiczne, 4. Przestępstwo (i podziel przestępstwa ze względu na sposób ich ścigania) 5. Prawo karne (i wymień dwa akty prawne należące do dziedziny prawa karnego)
IV. Uporządkuj poniższe fragmenty aktów prawnych, według hierarchii ważności. (2 punkty)
A:
Art. 10.
Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.
Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.
B:
Rozdział 1
Przepisy ogólne
§ 1.
1. Rozporządzenie określa warunki i sposób oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w publicznych szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach ponadgimnazjalnych i dotychczasowych szkołach ponadpodstawowych dla dzieci i młodzieży, w tym szkołach specjalnych, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, oraz w szkołach dla dorosłych.
C:
Artykuł 2
Od dnia przystąpienia nowe Państwa Członkowskie są związane postanowieniami Traktatów założycielskich i aktów przyjętych przez instytucje Wspólnot i Europejski Bank Centralny przed dniem przystąpienia; postanowienia te są stosowane w nowych Państwach Członkowskich zgodnie z warunkami określonymi w tych Traktatach i w niniejszym Akcie.
D:
Art. 3. 1. Działalnością pożytku publicznego jest działalność społecznie użyteczna, prowadzona przez organizacje pozarządowe w sferze zadań publicznych określonych w ustawie.
V. Do podanych opisów, przyporządkuj odpowiednie funkcje prawa. (4 punkty)
1. Prawo przewiduje surowe kary za przestępstwa, celem odstraszenia od ich popełniania. |
|
2. Prawo kładzie nacisk na resocjalizację, tak aby ukarane osoby nie powróciły na drogę przestępstwa. |
|
3. Prawo określa zasady przyznawania zasiłku dla bezrobotnych. |
|
4. Niestabilne i źle sformułowane prawo, powoduje, że obywatele nie mają dla niego szacunku i starają się je omijać dla własnych korzyści. |
|
A. Funkcja regulacji życia społecznego. B. Funkcja wychowawcza. C. Funkcja dystrybucyjna. D. Funkcja represyjna. E. Funkcja kulturotwórcza
VII. Przeanalizuj fragment Konstytucji RP i wykonaj polecenie.
Źródło A: Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej
Art. 118.
1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.
2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.
3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.
Art. 119.
1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.
2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.
3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio nie była przedłożona komisji.
4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.
Art. 120.
Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, chyba że Konstytucja przewiduje inną większość. W tym samym trybie Sejm podejmuje uchwały, jeżeli ustawa lub uchwała Sejmu nie stanowi inaczej.
Art. 121.
1. Ustawę uchwaloną przez Sejm Marszałek Sejmu przekazuje Senatowi.
2. Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy może ją przyjąć bez zmian, uchwalić poprawki albo uchwalić odrzucenie jej w całości. Jeżeli Senat w ciągu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie podejmie stosownej uchwały, ustawę uznaje się za uchwaloną w brzmieniu przyjętym przez Sejm.
3. Uchwałę Senatu odrzucającą ustawę albo poprawkę zaproponowaną w uchwale Senatu, uważa się za przyjętą, jeżeli Sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Art. 122.
1. Po zakończeniu postępowania określonego w art. 121 Marszałek Sejmu przedstawia uchwaloną ustawę do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.
2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie może odmówić podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za zgodną z Konstytucją.
4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybunał Konstytucyjny uznał za niezgodną z Konstytucją. (…)
5. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpił z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę Sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 7 dni podpisuje ustawę i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. W razie ponownego uchwalenia ustawy przez Sejm Prezydentowi Rzeczypospolitej nie przysługuje prawo wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego w trybie ust. 3.(…)
1. Wypisz po kolei wszystkie etapy procesu legislacyjnego począwszy od: a. zgłoszenie inicjatywy ustawodawczej, do h. ogłoszenie ustawy w dzienniku ustaw. (6 punktów)
VII. Przeanalizuj artykuł i wykonaj poniższe polecenia.
Obrona konieczna
Warunki dopuszczalności obrony koniecznej muszą być zrozumiałe dla każdego
Gdy w grę wchodzi obrona konieczna, powinien obowiązywać zakaz tymczasowego aresztowania, nawet gdyby doszło do przekroczenia granic tej obrony - uważają senator RP i adwokat oraz aplikant adwokacki
Po ogłoszeniu projektu zmiany kodeksu karnego opracowanego w Ministerstwie Sprawiedliwości powróciła dyskusja nad obroną konieczną. Chyba żadna inna nowelizacja prawa karnego nie wzbudza tyle zainteresowania. Sam, jeszcze w poprzedniej kadencji, zgłosiłem w Senacie projekt, który miał rozszerzyć granice obrony koniecznej. Jego losy dowodzą, jak silny jest opór przeciwników jakichkolwiek zmian. Główna teza zwolenników utrzymania status quo jest taka, iż jakiekolwiek korekty prawa są zbędne, ponieważ nie prawo jest złe, lecz praktyka wymiaru sprawiedliwości. Nawet można się zgodzić, że obowiązujące przepisy teoretycznie dają podstawę do odmiennej praktyki niż obecna. Jednak od lat panuje niemal powszechna zgoda, że tak się nie dzieje. Nie możemy czekać w nieskończoność na zmianę podejścia prokuratur i sądów, bo odbywa się to kosztem cierpień ludzi, którzy mieli odwagę się bronić przed atakiem. Potrzebne są narzędzia naprawy sytuacji adekwatne do problemów.
Żadnego usprawiedliwienia dla napastnika
Zasady i warunki dopuszczalności obrony koniecznej muszą być zrozumiałe dla osób bez przygotowania prawniczego. To nie profesjonaliści - prokuratorzy, sędziowie czy adwokaci - stosują obronę konieczną. Oni tylko już po fakcie weryfikują, czy rzeczywiście zostały spełnione wszystkie wymogi obrony koniecznej. Właśnie dlatego, że każdy człowiek może się znaleźć w sytuacji, gdy będzie zmuszony do rozstrzygnięcia o dopuszczalności bądź nie obrony koniecznej, prawo musi bardzo jasno i precyzyjnie wytyczyć granice obrony koniecznej. Sytuacja musi być czarno-biała, jak dalece tylko to jest możliwe. Napytanie czy można stosować obronę konieczną i w jakiej formie, musi potrafić odpowiedzieć każdy człowiek, który nagle został zaatakowany. Nie tylko profesjonalny sąd po długim procesie. Tymczasem obecne sformułowanie w art. 25 § 3 nakładające na sąd obowiązek odstąpienia od wymierzenia kary, jeżeli ustali, że przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu, jak przyznaje dr Janusz Kochanowski: "oznacza daleko posuniętą ocenność decyzji sądowej" (…). Trudno znaleźć uzasadnienie dla wymogu, by broniący się człowiek mógł w ramach obrony używać sposobów i narzędzi proporcjonalnych do tych, którymi jest atakowany. W praktyce nie można też wymagać, by człowiek podejmujący często heroiczną obronę przed atakiem mógł poświęcić jedynie dobro proporcjonalnej wartości do dobra zaatakowanego. Atakowany na ogół nie wie, na jakie dobro jest dokonywany atak. Gdy ktoś wdziera się do naszego domu - wybija szybę, wskakuje na balkon, otwiera drzwi łomem czy robi cokolwiek innego, co świadczy o tym, że ma przestępcze zamiary - to skąd mamy wiedzieć, jakie są "okoliczności zamachu" i jakie środki obrony będą współmierne do tych okoliczności? Zaatakowany nie wie, czy atakuje go dziesięciu bandytów, którzy mają w planach go zabić, czy może "tylko" przypiekać żelazkiem, a może jest to jeden małoletni "tylko złodziej"? Czy mamy nakazywać zaatakowanemu człowiekowi czekać aż do momentu, gdy napastnicy podejmą działania, które były ich celem, i tym samym ujawnią, czy przyszli kraść, gwałcić czy też mordować? W praktyce właśnie do takich absurdów prowadzi wymóg, by środki obrony dostosować do wartości zagrożonego dobra.
Napastnik powinien ponosić pełne ryzyko zamachu. Przestępstwa często mają charakter dynamiczny. Nawet jeśli bandyci przyszli z zamiarem "jedynie" grabieży, na skutek okoliczności dokonują morderstw! Podczas zamachu zawsze zagrożone jest życie domowników. Nie powinno być żadnego usprawiedliwienia dla karania ludzi, którzy nawet zabiją włamywacza okradającego ich dom.(…)
Areszt nie ma uzasadnienia
Słusznie stwierdza Stanisław Podemski ("Masz prawo do obrony" "Rz" z 31 lipca), że szczególnie istotne jest utrudnienie tymczasowego aresztowania tego, kto się bronił. W moim projekcie sugerowałem, by do kodeksu postępowania karnego wprowadzić zmianę w art. 256 zabraniającą stosowania aresztu, gdy okoliczności sprawy wskazują na obronę konieczną. Niejednokrotnie osoba, która podjęła się obrony koniecznej i wyrządziła krzywdę napastnikowi, jest pozbawiana wolności i do ogłoszenia wyroku przebywa w areszcie. Nawet krótkotrwały areszt jest stygmatyzujący dla prawego człowieka. Przebywanie w celi z rzeczywistymi kryminalistami może być, i przecież często jest, niebezpieczne dla życia i zdrowia aresztowanego oraz dla jego żywotnych interesów (np. może stracić pracę). Tymczasem to nie są ludzie, którzy mogliby zaszkodzić śledztwu czy je w jakikolwiek sposób utrudniać. Dlatego areszt w takich wypadkach nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia. Prokuratura bardzo rzadko umarza prowadzone śledztwa w wyniku stwierdzenia, że działanie miało charakter dozwolonej prawem obrony koniecznej. Prokuratorzy wolą się zdać na sąd. W efekcie napadnięty od razu traktowany jest jak przestępca. Dlatego zakaz tymczasowego aresztowania, kiedy w grę wchodzi obrona konieczna, nawet gdy doszło do przekroczenia granic obrony koniecznej, jest potrzebny.
Robert Smoktunowicz, senator RP, adwokat
Współpraca Michał Kuliński, prawnik w firmie Smoktunowicz & Falandysz
1. Podaj trzy przyczyny, które powodują, że obywatele mogą obawieać się działania w obronie koniecznej. (3 punkty)
2. Na podstawie artykułu, podaj dwa sposoby, jak można zmienić prawo, aby lepiej chroniło ofiarę przestępstwa i jej prawo do obrony. (2 punkty)