Temat: Związki wyrazowe.

Cele lekcji

Uczeń:

- zna i stosuje pojęcia: związki wyrazowe współrzędne i podrzędne;

- wskazuje i określa typy związków wyrazowych;

- buduje spójną wypowiedź z wykorzystaniem wyrazów określających.

Pomoce: karty pracy; podręcznik Jutro pójdę w świat kl. 5, s. 92 - 95.

Tok lekcji

1. Praca w grupach: każda grupa otrzymuje jedno zdanie oraz wzór - karta pracy 1. Zadania dla uczniów:

1. próba określenia typu tekstu, z jakiego mogą pochodzić zdania (legenda);

2. wyobrażenie sobie, że jest się reżyserem filmu o Warszu i Sawie - wydobycie ze zdań jak największej liczby informacji, czyli przeprowadzenie analizy wg wzoru;

3. wnioski: wskazywanie wyrazów, które „zadają pytania” (są określane, nadrzędne)
   i „odpowiadają” na nie (są określające, podrzędne) oraz wyrazów, między którymi nie ma takiej relacji (podmiot i orzeczenie, określenia łączone przecinkami
   lub spójnikami).

2. Rozmowa o znaczeniu wyrazów określających (bogactwo wyobraźni, dokładny opis itp.).

3. Podsumowanie tej części pracy - karta pracy 2.

4. Ćw. 1, s. 92 i ćw. 3, s. 93.

5. Gra w klasie - karta pracy 3.

Każda grupa otrzymuje ten sam zestaw związków podmiotu z orzeczeniem,
a następnie (po przypomnieniu definicji zdania nierozwiniętego) dodaje jak najwięcej wyrazów określających, z zapisaniem przy nich pytań. Uwaga: Przypominamy uczniom, że tworzymy zdania rozwinięte, ale nie złożone (przypomnienie definicji). Porównanie efektów pracy; wskazanie związków wyrazowych oraz wyrazów współrzędnych i podrzędnych w uzupełnionych zdaniach.

1. Podsumowanie: uzupełnienie i wklejenie definicji - karta pracy 4.

2. Praca domowa nawiązuje do gry z punktu 5: Napisz historyjkę, w której wystąpi smok, rycerz i księżniczka. Ze swojej bajki wypisz po pięć przykładów związków współrzędnych i podrzędnych.

Karty pracy na następnej stronie

Karta pracy 1

Wzór:

Panna Wodna znużonemu i spragnionemu księciu ścieżkę do chaty rybackiej wskazała.

Co się stało? Panna Wodna wskazała

(podmiot + orzeczenie)

Co wskazała? wskazała

ścieżkę

Ścieżkę dokąd? ścieżkę

do chaty

Do jakiej chaty? do chaty

rybackiej

Komu wskazała? wskazała

księciu

Jakiemu księciu? księciu

znużonemu i spragnionemu

Zdania dla grup:

Żona Warsza na kominie glinianym rozpaliła domowe ognisko.

Dnia pewnego rybak Warsz wypłynął na połów.

Wtem gość niezwykły zawitał do chaty rybaka.

Karta pracy 2

Uporządkuj w tabeli związki wyrazowe z poniższego zdania. Przy związkach podrzędnych zapisz pytania, na jakie odpowiadają wyrazy określające.

Słynny królewski kucharz przygotował szybko i sprawnie świetny obiad oraz wyborny
i oryginalny deser.

Związki wyrazowe
współrzędne	podrzędne

kucharz przygotował; obiad i deser; kucharz królewski; kucharz słynny; słynny, królewski; przygotował obiad; przygotował deser; przygotował sprawnie; przygotował szybki; obiad świetny; deser wyborny; deser oryginalny; wyborny i oryginalny

Karta pracy 3

Karta pracy 4

Uzupełnij definicję przykładami zdań z ramek:

Zdanie pojedyncze nierozwinięte składa się tylko z orzeczenia lub podmiotu i orzeczenia, np.…..............................................................................................................................................

W zdaniu rozwiniętym występują określenia, np. ................................................................. ......................................................................................................................................................

Ponieważ niektóre wyrazy w zdaniu wymagają określeń, a inne określają, odpowiadają na pytania, dopełniają informacje, mówimy, że wyrazy łączą się w związki podrzędne, np. .....................................................................................................................................................

Między niektórymi wyrazami nie da się postawić pytań - żaden z wyrazów w związku nie jest określany, mamy wtedy do czynienia ze związkami współrzędnymi, np. .............................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Kłapie (czym?) paszczą; długi (jaki?) ogon; zionie (czym?) ogniem; rycerz (jaki?) strachliwy

Smok zionie.

Smok zionie; smok ziewa; rycerz nudzi się; strachliwy i chudziutki

Zielony smok zionie strasznym ogniem.

4

www.wsip.pl

Smok ziewnął.

Rycerz przybył.

Księżniczka napisała.

---