Charakter otoczenia organizacji - organizacja jest jak pływak płynący przez rzekę, a otocznie to np. szybkość prądu i inne przeszkody. Organizacja musi rozumieć podstawowe elementy swojego otoczenia, aby moć prawidłowo manewrować.
Organizacje mają otoczenie wewnętrzne jak i zewnętrzne.
Otoczenie zewnętrzne to wszystko poza organizacją, co może na nią wpływać.
Dzieli się ono na:
otoczenie ogólne - niezbyt wyraźnie określone wymiary i siły, wśród których działa organizacja i które mogą mieć wpływ na jej działania
wymiar międzynarodowy - zakres w jakim organizacja uczestniczy w działalności gospodarczej w innych krajach lub pozostaje pod jej wpływem (działalność na rynkach międzynarodowych, konkurencja zagranicznych firm)
wymiar ekonomiczny - ogólna kondycja systemu gospodarczego, w którym działa organizacja (szczególnie inflacja, stopy procentowe, bezrobocie i popyt)
wymiar technologiczny - metody pozwalające przekształcić zasoby w produkty i usługi
wymiar socjokulturowy - zwyczaje, nawyki, wartości i demograficzne cechy społeczeństwa, w którym funkcjonuje organizacja (co społeczeństwo bardziej sobie ceni)
wymiar prawno-polityczny - państwowa regulacja działalności gospodarczej i ogólne stosunki pomiędzy gospodarką i państwem (także stabilność sytuacji politycznej)
otoczenie celowe - konkretne organizacje lub grupy, które mogą wpływać na organizację
właściciele - ci wszyscy, którzy uczestniczą we własności organizacji (np. akcjonariusze, menedżerowie dużych firm inwestycyjnych tez wywierają duży wpływ)
konkurenci - organizacje, które konkurują o zasoby (pieniądze klientów, uczelnie o dobrych studentów); konkurencja niekoniecznie pomiędzy organizacjami tej samej branży (np. różne organizacje ubiegają się o kredyt, a bank ma ograniczone zasoby kredytowe)
klienci - ci, którzy płacą za nabycie wyrobów lub usług organizacji - tworzą się zawikłane łańcuchy transakcji; ważne jest umiejętne kształtowanie produktu dla nabywcy;
dostawcy - organizacje, które dostarczają zasobów innym organizacjom - mogą być dostawcy jakichś części i technologii, banki są dostawcami kapitału dla przedsiębiorstw
sojusznicy strategiczni - organizacje współpracujące ze sobą w ramach wspólnego przedsięwzięcia - pozwalają uzyskiwać od innych doświadczenie i lepiej rozłożyć ryzyko, trzeba jednak uważać, by nie ujawnić ważnych dla konkurencji informacji.
regulatorzy - jednostki, które mogą kontrolować, regulować lub w inny sposób oddziaływać na politykę i praktyki organizacji; są to:
agencje regulacyjne - agencje powołane przez rząd w celu ochrony społeczeństwa przed pewnymi praktykami gospodarczymi albo ochrony jednej organizacji przed innymi
grupy interesu - grupy i organizacje utworzone przez swoich członków w celu zabiegania o wpływ na działalność gospodarczą - nie mają oficjalnych atrybutów władzy jak agencje rządowe, ale potrafią wywoływać nacisk na organizacje wykorzystując środki masowego przekazu
związki zawodowe
Otoczenie wewnętrzne:
zarząd - nie każda organizacja go ma, ale spółki akcyjne muszą go mieć; inni mają często rady zarządzające lub powiernicze spełniające te same funkcje - nadzoruje ogólne zarządzanie firmy, aby zapewnić zgodność z realizacją celów.
pracownicy - będący członkami danej organizacji
kultura - zestaw wartości, które pomagają członkom organizacji zrozumieć, za czym organizacja się opowiada, jak pracuje i co uważa za ważne. Kultura określa „nastrój” organizacji i stereotypy z nią związane; kulturę danej organizacji trzeb zrozumieć i uznać czy można ją zostawić czy zmienić; można ją wzmocnić awansując i nagradzając ludzi zachowujących się zgodnie z nią.
Stosunki pomiędzy organizacją a otoczeniem
Oddziaływanie otoczenia na organizacje:
zmienność i złożoność otoczenia
stopień zmienności - zakres w jakim otoczenie jest względnie stabilne lub względnie dynamiczne
stopień jednorodności - zakres w jakim otoczenie jest względnie proste (mało elementów i rozczłonkowania) lub względnie złożone (wielość elementów, znaczne rozczłonkowanie)
Razem określa to poziom niepewności - ważnej siły wynikającej ze zmienności i złożoności otoczenia, która wpływa na wiele działań organizacji.
siły konkurencyjne - jest ich pięć:
zagrożenie ze strony nowych konkurentów - łatwość wejścia na rynek lub jego segment nowych konkurentów
próby wymanewrowania rywali - wojny cenowe, porównawcze reklamy - istota konkurencyjnych stosunków pomiędzy dominującymi firmami w branży
zagrożenie substytutami - zakres w jaki alternatywne dochody lub usługi mogą zastąpić
lub zmniejszyć zapotrzebowanie na dotychczas sprzedawane wyroby czy usługi
siła nabywców - zakres w jakim nabywcy produktów lub usług w danej branży są w stanie wywierać wpływ na dostawców (niewielu nabywców może dyktować ceny, terminy dostaw)
siła dostawców - zakres w jakim dostawcy mogą wywierać wpływ na potencjalnych nabywców (tylko sieci energetyczne mogą nam sprzedać energię elektryczną)
zakłócenia otoczenia - najpospolitszą formą zaburzeń jest kryzys - zakłócenia mogą zmusić organizację do zareagowania na dramatyczne zakłócenia; mimo, że organizacje mogłyby tworzyć plany na wypadek kryzysu, większości z nich nie daje się przewidzieć lub jest to bardzo trudne
Reagowanie organizacji na otoczenie:
zarządzanie informacją
łącznik z otoczeniem - np. przedstawiciel ds. sprzedaży - dużą część czasu spędza na kontaktach z podmiotami spoza organizacji
śledzenie otoczenia - aktywne obserwowanie otoczenie m.in. przez lekturę
systemy informacyjne - stosowane w celu gromadzenia i organizowania odpowiedniej informacji dla menedżerów
odpowiedź strategiczna - może być nawet brakiem jakichkolwiek działań, korektą strategii lub też przyjęciem nowej
fuzje, przejęcia, zakupy, sojusze:
fuzja - kilka firm łączy się i tworzy nową firmę (np. Time i Warner w Time-Warner)
przejęcie - gdy jedna firma kupuje inną, czasami wbrew jej woli (przejęcie nieprzyjazne, wrogie), zazwyczaj firma przejęta przestaje istnieć i staje się częścią innej firmy.
zakup - zakupiona firma, często funkcjonuje dalej jako przedstawiciel firmy-nabywcy
sojusz - podjęcie nowego przedsięwzięcia z inną firmą, np. w celu łatwiejszego wejścia na nowe rynki lub rozszerzenia działalności na już opanowanych
projektowanie organizacji - zmiana kształtu struktury organizacji:
mechanistyczna - formalne i sztywne przepisy i powiązania
organiczna - znacznie bardziej elastyczna - szybsze zmiany na zmiany otoczenia.
Bezpośredni wpływ na otoczenie - podpisywanie długoterminowych umów zapewniających stałe ceny, wpływ na klientów - odebranie ich konkurencji, znalezienie nowych obszarów.
Sprawność organizacji - mądre zastosowanie zasobów, bez niepotrzebnego marnotrawstwa
Skuteczność organizacji - robienie właściwych rzeczy - skuteczność jest związana z rozumieniem przez organizację i reagowaniem na otoczenie.
Modele skuteczności organizacji:
podejście zasobowo-systemowe - koncentruje się na zakresie, w jakim organizacja może zapewnić sobie potrzebne zasoby; skuteczni są:
producent - utrzymujący dostęp do surowców w okresie niedoboru
szkoła mająca dobrą kadrę mimo konkurencji
firma która zdobyła tani kredyt
podejście celowe - koncentruje się na stopniu w jakim organizacja osiąga swoje cele (jeśli założy zwiększenie sprzedaży o 10% i to osiągnie będzie skuteczna)
podejście od strony procesów wewnętrznych - zajmuje się wewnętrznymi mechanizmami organizacji. Minimalizowanie napięć, bezkonfliktowe i sprawne wykonywanie operacji. Koncentracja na zadowoleniu i morale pracowników, a przy tym jest skuteczna
podejście od strony strategicznego „elektoratu” - koncentruje się na grupach zainteresowanych sukcesem organizacji; strategiczny elektorat to np.:
dostawcy
kredytodawcy (akcjonariusze i banki)
uczestnicy
klienci
inni, na których organizacja wywiera wpływ
Modele te koncentrują się na różnych sprawach - dla zrozumienia skuteczności organizacji należy więc spojrzeć na nią w integrującej perspektywie (zamiast przyjmować jedno podejście)
Globalny kontekst zarządzania
Codziennie używamy produktów firm rozlokowanych na całym świecie.
Mamy gospodarkę globalną, w której nie istnieje organizacja zupełnie odizolowana od wpływu rynków zagranicznych i zagranicznej konkurencji.
Przedsiębiorstwo krajowe - nabywa całość swych zasobów i sprzedaje całość swych produktów i usług w jednym kraju - taki charakter ma większość drobnych przedsiębiorstw;
Przedsiębiorstwo międzynarodowe - które zlokalizowane jest głównie w jednym kraju lecz pozyskuje znaczną część swoich zasobów lub dochodów z innych krajów.
Przedsiębiorstwo wielonarodowe - które nabywa surowce, zaciąga pożyczki, produkuje swoje wyroby i sprzedaje je na rynku o zasięgu globalnym. (tzw. „multis'y”)
Przedsiębiorstwo globalne - które przekracza granice państwowe i nie jest przywiązane do jednego kraju macierzystego - tak naprawdę nie ma jeszcze takich firm, choć niektóre (Nestle) są już blisko.
Tendencje
W latach 40-tych jedyną możliwością zakupu wielu dóbr były Stany Zjednoczone.
W krajach zniszczonych wojną przedsiębiorstwa musiały odbudować się od zera - początkowe obciążenie przerodziło się w atut, bo firmy te były „lepiej przemyślane”.
Obecnie firmy amerykańskie nie dominują już gospodarki globalnej w taki sposób.
Zarządzanie umiędzynarodowieniem:
działalność eksportowa i importowa
eksport - produkcja wyrobu na rynku wewnętrznym firmy i jego sprzedaż w innym kraju
import - sprowadzanie z zagranicy do kraju macierzystego towarów, usług lub kapitału
licencja - porozumienie, zgodnie z którym jakaś firma zezwala innej firmie na użycie swej marki, znaku handlowego, technologii, patentu, praw autorskich lub innych aktywów w zamian za opłaty licencyjne, których wysokość uzależniona jest od sprzedaży.
Wspólne przedsięwzięcia - sojusze strategiczne - kilka firm tworzących wspólną operację opartą na współwłasności kapitału
Inwestycje bezpośrednie - firma zlokalizowana w danym kraju buduje lub nabywa urządzenia produkcyjne lub usługowe albo tworzy filię za granicą; szczególną formą inwestycji bezpośrednich jest przeniesienie produkcji - do miejsc o taniej sile roboczej
Zarządzanie na rynku międzynarodowym:
koncentracja na globalizacji - organizacja ogólna, poszczególne działania są częściami zintegrowanego systemu
regionalizm - zarządzanie w obrębie poszczególnych regionów, mniejsza uwaga na organizację ogólną
W rzeczywistości system mieszany: finanse i produkcja - globalnie, kadry i reklama - lokalnie.
Gospodarka globalna
dojrzałe systemy i gospodarki rynkowe - oparte na prywatnej własności przedsiębiorstwa, która pozwala by strategia przedsiębiorstwa była określana przez czynniki rynkowe takie jak podaż i popyt.
Systemy rynkowe - grupy krajów utrzymujących wysoki poziom handlu wzajemnego.
gospodarka krajów rozwijających się - względnie nisko rozwinięta i niedojrzała; na ogół słaby przemysł, słaba waluta, ubodzy konsumenci; głównym wyzwaniem ubogość klientów i brak infrastruktury, często trzeba ogromnych inwestycji, by wejść na taki rynek
inne gospodarki - np. Kraje naftowe Bliskiego Wschodu; dość zamożne jednak ze względu na niestabilność polityczną prowadzenie tam interesów jest dużym wyzwaniem.
Funkcje zarządzania międzynarodowego i wyzwania w:
otoczeniu polityczno-prawnym
stabilność rządu
zdolność rządu do utrzymania władzy
stałość polityki rządowej wobec działalności gospodarczej
zachęty dla kapitału zagranicznego - np. ulgi podatkowe, wolny od cła dostęp do surowców i sprzętu, prawo do wywozu zysków,
kontrola handlu międzynarodowego
cło - podatek pobierany od towarów przekraczających granice państwa
kontyngent - ograniczenie liczby lub wartości towarów będących przedmiotem handlu
porozumienia o samoograniczeniu eksportu - umowy międzynarodowe, w których kraje dobrowolnie ograniczają ilość lub wartość towarów eksportowanych do innych krajów
wspólnoty gospodarcze - grópy krajów, które uzgadniają znaczące zmniejszenie lub zniesienie barier handlowych pomiędzy krajami członkowskimi (sformalizowany system rynkowy)
otoczeniu ekonomicznym
system ekonomiczny - większość krajów zmierza do gospodarki rynkowej
zasoby naturalne - w różnych krajach różny dostęp do zasobów
infrastruktura - szkoły, szpitale, elektrownie, system dróg i autostrad, porty, system łączności, lotniska i system dystrybucji handlowej w danym kraju
otoczeniu kulturowym
wartości
symbole
wierzenia
język
Globalizacja a wielkość organizacji
międzynarodowe - od dawna konkurują na rynkach globalnych; muszą mieć „wyższych” menedżerów
średniej wielkości - raczej krajowe, ale też zaczynają wchodzić na rynki zagraniczne
małe - coraz częściej pełnią funkcję lokalnych dostawców dla przedsiębiorstw globalnych
Wyzwania kierownicze w gospodarce globalnej
planowanie - trzeba rozumieć problemy otoczenia i konkurencji
organizowanie - gdy operacje rozsiane po świecie, trzeba to „zgrać”
przewodzenie - jest trudniej gdy 5 menedżerów, każdy z innej kultury i państwa
kontrolowanie - gdzieś coś może być niewłaściwe, a gdzieś wcale nie.
Organizacja w otoczeniu
4