Interdyscyplinarny zespół terapeutyczny
lekarz geriatra
psycholog
rehabilitant
pracownik socjalny
Wykład
Temat: Geriatria i gerontologia we współczesnym świecie
PODSTAWY FIZJOLOGII STARZENIA - teorie starzenia
Starość jako końcowy okres procesu starzenia się zaczyna się około 60roku życia - wg WHO, lub wg ONZ - starość rozpoczyna się około 65roku życia
Wyróżniamy wiek kalendarzowy
Wiek biologiczny - porównuje cechy biologiczne, które nie ulegają zmianom pod wpływem treningu
Wiek sprawnościowy - ocena sprawności funkcjonalnej
W Polsce jest obecnie około 4,7mln osób po 65roku życia
UMOWNE OKRESY ROZWOJU :
Rozwojowy 0-29 r.ż. - dzieciństwo + młodość po 15 r.ż.
Twórczy - produkcyjny 30-59 r.ż. - wiek pośredni + wiek dojrzałości po ok 45 r.ż.
60-120 - okres starości (wg WHO), jego fazy:
starość wczesna, wiek podeszły tzn. wiek 60-74 lata
pośrednia starość od 75 do 89 r.ż.
późna starość, długowieczność, wiek sędziwy - po 90 r.ż.
STARZENIE SIĘ - jest to normalny, długotrwały i nieodwracalny proces fizjologiczny zachodzący w osobniczym rozwoju żywych organizmów, także człowieka.
Procesy starzenia rozpoczynają się w wieku pośrednim i nasilają w czasie. Starzenie jest więc procesem dynamicznym.
Starość (wiek starczy) jest końcowym okresem starzenia się, który nieuchronnie kończy się śmiercią. W takim znaczeniu na początek starości przyjmuje się umownie 60 r.ż. wg WHO lub 65 lat.
wg PEDLICHA :
starość wczesna - wiek podeszły między 60-74 r.ż. ukończonym
starość późna 75-89 r.ż.
starość bardzo późna i długowieczność po 90 r.ż.
CECHY STARZENIA SIĘ :
powszechność
progresywność / dynamiczny / jednokierunkowy
długotrwałość
trójwymiarowość - starzenie się gatunku, starzenie się osobnicze, populacyjne
trójpłaszczyznowość - biologiczna, psychologiczna, społeczna
mierzalność - wygląd zewnętrzny, samopoczucie - a wskaźniki - wiek biologiczny, wiek
kalendarzowy, sprawność
Inwolucyjność - zmiany destrukcyjne, wsteczne
złożoność etiologii - wieloczynnikowy etiopatomechanizm (genom, czynniki osobnicze,
środowiskowe + styl życia, obiążenie, warunki społeczne, aktywność społeczno -
zawodowa)
zawartość ontogenetyczna - starzenie jako integralna składowa ontogenezy człowieka
prewencyjność - prewencja gerontologiczna wielopłaszczyznowa i wczesna etiologiczna,
ustawowa, korekcyjna
STARZENIE - zanik zdolności organizmu do adaptacji i utrzymania homeostazy po zakończeniu procesu rozrodczego.
Na szybkie starzenie mają wpływ czynniki zewnętrzne - przebyte choroby, urazy, nieprawidłowe pozywienia, niewłaściwy tryb życia, mieszkanie na terenie ekologicznie zanieczyszczonym, praca w szkodliwych warunkach pracy (górnicy, hutnicy).
CZYNNIKI CHAMUJĄCE STARZENIE :
aktywny fizycznie jak i psychicznie tryb życia
prawidłowa dieta
wystrzeganie się nałogów
W procesie starzenia się mają wpływ 3 główne mechanizmy:
Komórki nie rozmnażając się ulegają uszkodzeniu i obumierają (dotyczy to głównie
komórek nerwowych)
Komórki rozmnażające się charakterystyzują się znacznie mniejszą aktywnością biologiczną
i nieprawidłowościami w funkcjonowaniu (przykładem mogą być komórki odpowiedzialne
za odporność organizmu, z czym wiąże się znacznie większa częstość zachorowalności na
choroby zakaźne, autoalergiczne i nowotworowe)
Zmiany w strukturze substancji międzykomórkowych, np. kolagen, tkanka łączna, co
objawia się m.in. zmarszczkami, wiotką i cieńką skórą
Procesami starzenia się organizmu zajmuje się gerontologia - nauka o starzeniu się i starości żywych organizmów, bada przyczyny oraz implikacje procesu danych jednostek i społeczeństwa) i geriatria (starzenie biologiczne i choroby wieku starczego).
Gerontologia - to nauka obejmująca kwestie biologiczne, medyczne, psychologiczne, ale też socjologiczne i społeczne oraz ekonomii, i nie unika nawet spraw odrębności projektowych w architekturze, budownictwie czy projektowaniu użytkowym, jeśli odnoszą się one do osób w wieku starszym.
Błędem jest kojarzenie geriatrii z chorym terminalnie czy z chorym na zaespoły otępienne. Geriatria wydzielona jest z interny.
Gerontologia społeczna to ważny dział gerontologii. Zajmuje się poznawaniem warunków życia i potrzeb ludzi starszych, dążąc do poprawy tych warunków, zaspokajania ich potrzeb i aktywizacji społecznej.
Głównym celem geriatrii jest przywrócenie chorego do własnego środowiska.
Mechanizmy procesu starzenia budzą zainteresowanie wielu ludzi, w tym naukowców. Między innymi dlatego są przedmiotem wielu badań naukowych. Znajduje to odzwierciedlenie w licznych teoriach starzenia, które próbują wyjaśnić to złożone zjawisko.
TEORIE WYJAŚNIAJĄCE ŹRÓDŁA I PRZYCYZNY STARZENIA SIE ORGANIIZMU :
Teorie genetyczne - upartują źródło przyczyn starzenia się organizmu w uszkodzeniach
materiału genetycznego
Niegenetyczne koncepcje starzenia się postulują, iż przyczyną tego procesu jest
nagromadzenie substancji szkodliwych dla organizmu, które w dawkach w jakich
występują, przyczyniają się do stopniowego rozpadu organizmu
Teorie fizjologiczne sugerują, że starzenie się jest wynikiem degradacji systemów
fizjologicznych (immunologicznego, endokrynologicznego)
Inne teorie:
Teoria molekularna
Starzenia się kolagenu
SPOSOBY NA SPOWOLNIENIE STARZENIA :
ograniczenie kaloryczne
antyoxydanty (minerały, witamina C, algi morskie)
DHEA i inne terapie zastępcze
… potomstwo
FUTURYSTYCZNE :
wymiana genów starzenia na allele długowieczności
wymiana chromosomów
reaktywność telomerazy
kontrolowana antywność komórek pnia
klonowanie części zamiennych
GENY PRZYSPIESZAJĄCE STARZENIE :
zespół Downa
zespół Turnera
zespół Klinefeltera
Teorie starzenia stochastyczne - proces starzenia zachodzi przypadkowo i postępuje
w czasie :
teorie katastrofy błędów
teorie wiązań krzyżowych
teorie zużycia
teorie wolnorodnikowe
Teorie niestochastyczne
teorie zegara biologicznego
teorie genetyczne
Zespół Wernera:
dziedziczenie jest autosomalnie recesywne
występuje przyspieszone skracanie telomerów
występuje niski wzrost, zmiany zanikowe skóry
przeciętna długość życia poniżej 50 r.ż.
zwiększona skłonność do chorób nowotworowych, zaćmy, cukrzycy, osteoporozy,
miażdżycy
Zespół Hutchinsona - Gilforda
dziedziczenie autosomalnie recesywne
opóźniony wzrost i starczy wygląd (zmiany skóry, włosów, paznokci)
przed 30 r.ż. zmiany miażdżycowe
zmiany miażdżycowe naczyń mózgu oraz układu sercowo naczyniowego
Temat: Stereotypy psychologiczne starzenia się
Konstruktywność - postawa konstruktywna, człowiek wewnętrznie zintegrowany, który cieszy się życiem, wesoły, tolerancyjn, inteligentny, mający szczęśliwe dzieciństwo i dorosłe życie. Akceptuje fakt starości, emerytury, śmierci. Zachowuje zdolność do radości z życia codziennego. Wspomina stare czasy bez większego żalu i oczekuje tego co ma nadejść.
Zależność - społecznie akceptowany, bierny, bez ambicji, dobroduszny. Ma skłonność do zbytniego optymizmu, jest niepraktyczny. Późno się żeni i jest zdominowany przez swoją żonę. Zadowolony z emerytury.
Obronność - stale zajęty, dobrze dostosowany i społecznie aktywny, zawsze z góry wszystko planuje, odrzuca pomoc, emocjonalnie kontroluje się nadmiernie, ograniczenia w zachowaniu konwensu, zmuszony do aktywnośći. Boi się starości, odkłada emeryturę, widzi w niej niewiele korzyści.
Wrogość - człowiek taki ma skłonność do obwiniania okoliczności i innych ludzi za swoje niepowodzenia. Narzekający, agresywny, podejrzliwy, zmienia zajęcia. Nie widzi nic dobrego w starości, boi się śmierci, nie znosi młodzieży. Angażuje się w pracę - opóźnia emeryturę.
Nienawiść do siebie - akceptuje starość, ma dość życia i oczekuje ulgi w postaci śmierci. Krytycznyc wobec siebie.
Samobójstwo - duży odsetek w tym wieku rozstaje się z życiem z różnych powodów: strata osoby najbliższej, samotność, ciężka choroba.
Postawa konstuktywna - najbardziej pożądana
OKRES EMERYTALNY - straty tego okresu:
straty finansowe
utrata pozycji społecznej, zawodowej
utrata towarzystwa
utrata uporządkowanego i celowego zajęcia
Temat: Aspekty pielęgnacji skóry osób starszych
Dbanie o higienę całego ciała. Chory powinien brać czynny udział w myciu.
W czasie mycia stosować zabiegi profilaktyczne:
profilaktyka zapalenia płuc - głębokie oddychanie, nacieranie kremami z olejkami
eterycznymi np. eukaliptus, zmiana ułożenia
profilaktyka odleżyn - obserwacja miejsc narażonych na odleżyny, zmiana ułożenia,
nacieranie narażonych miejsc, stosowanie udogodnień np. materace p/odleżynowe
profilaktyka pleśniawek i zapalenia ślinianek przyusznych - pielęgnacja jamy ustnej
profilaktyka zakrzepów - gimnastyka stóp, całych kończyn dolnych czynna lub bierna, myć
ruchami okrężnymi z dołu ku górze, obserwacja w zakresie występowania żylaków podudzi,
owrzodzeń, zapalenia żył głębokich. Dobór odpowiednich pończoch p/żylakowych
profilaktyka przykurczów - czynne i bierne ćwiczenia zginania stawów i ich fizjologiczne
ułożenie
Pielęgnacja stóp i paznokci
Kąpiel całego ciała - stosowanie materaców antypoślizgowych, uchwytów, kąpiel na krześle
pod prysznicem. Dbanie o bezpieczeństwo chorego. Niepozostawianie samego w łazience
Szczególna pielęgnacja jamy ustnej w przypadku procesu zapalnego. Wyjmowanie protezy
na noc
1