Interdyscyplinarny zespół terapeutyczny

• lekarz geriatra

• psycholog

• rehabilitant

• pracownik socjalny

Wykład

Temat: Geriatria i gerontologia we współczesnym świecie

PODSTAWY FIZJOLOGII STARZENIA - teorie starzenia

• Starość jako końcowy okres procesu starzenia się zaczyna się około 60roku życia - wg WHO, lub wg ONZ - starość rozpoczyna się około 65roku życia

• Wyróżniamy wiek kalendarzowy

• Wiek biologiczny - porównuje cechy biologiczne, które nie ulegają zmianom pod wpływem treningu

• Wiek sprawnościowy - ocena sprawności funkcjonalnej

• W Polsce jest obecnie około 4,7mln osób po 65roku życia

UMOWNE OKRESY ROZWOJU :

1. Rozwojowy 0-29 r.ż. - dzieciństwo + młodość po 15 r.ż.

2. Twórczy - produkcyjny 30-59 r.ż. - wiek pośredni + wiek dojrzałości po ok 45 r.ż.

3. 60-120 - okres starości (wg WHO), jego fazy:

• starość wczesna, wiek podeszły tzn. wiek 60-74 lata

• pośrednia starość od 75 do 89 r.ż.

• późna starość, długowieczność, wiek sędziwy - po 90 r.ż.

STARZENIE SIĘ - jest to normalny, długotrwały i nieodwracalny proces fizjologiczny zachodzący w osobniczym rozwoju żywych organizmów, także człowieka.

Procesy starzenia rozpoczynają się w wieku pośrednim i nasilają w czasie. Starzenie jest więc procesem dynamicznym.

Starość (wiek starczy) jest końcowym okresem starzenia się, który nieuchronnie kończy się śmiercią. W takim znaczeniu na początek starości przyjmuje się umownie 60 r.ż. wg WHO lub 65 lat.

wg PEDLICHA :

• starość wczesna - wiek podeszły między 60-74 r.ż. ukończonym

• starość późna 75-89 r.ż.

• starość bardzo późna i długowieczność po 90 r.ż.
  

CECHY STARZENIA SIĘ :

1. powszechność

2. progresywność / dynamiczny / jednokierunkowy

3. długotrwałość

4. trójwymiarowość - starzenie się gatunku, starzenie się osobnicze, populacyjne

5. trójpłaszczyznowość - biologiczna, psychologiczna, społeczna

6. mierzalność - wygląd zewnętrzny, samopoczucie - a wskaźniki - wiek biologiczny, wiek

kalendarzowy, sprawność

7. Inwolucyjność - zmiany destrukcyjne, wsteczne

8. złożoność etiologii - wieloczynnikowy etiopatomechanizm (genom, czynniki osobnicze,

środowiskowe + styl życia, obiążenie, warunki społeczne, aktywność społeczno -

zawodowa)

9. zawartość ontogenetyczna - starzenie jako integralna składowa ontogenezy człowieka

10. prewencyjność - prewencja gerontologiczna wielopłaszczyznowa i wczesna etiologiczna,

ustawowa, korekcyjna

STARZENIE - zanik zdolności organizmu do adaptacji i utrzymania homeostazy po zakończeniu procesu rozrodczego.

Na szybkie starzenie mają wpływ czynniki zewnętrzne - przebyte choroby, urazy, nieprawidłowe pozywienia, niewłaściwy tryb życia, mieszkanie na terenie ekologicznie zanieczyszczonym, praca w szkodliwych warunkach pracy (górnicy, hutnicy).

CZYNNIKI CHAMUJĄCE STARZENIE :

• aktywny fizycznie jak i psychicznie tryb życia

• prawidłowa dieta

• wystrzeganie się nałogów

W procesie starzenia się mają wpływ 3 główne mechanizmy:

1. Komórki nie rozmnażając się ulegają uszkodzeniu i obumierają (dotyczy to głównie

komórek nerwowych)

2. Komórki rozmnażające się charakterystyzują się znacznie mniejszą aktywnością biologiczną

i nieprawidłowościami w funkcjonowaniu (przykładem mogą być komórki odpowiedzialne

za odporność organizmu, z czym wiąże się znacznie większa częstość zachorowalności na

choroby zakaźne, autoalergiczne i nowotworowe)

3. Zmiany w strukturze substancji międzykomórkowych, np. kolagen, tkanka łączna, co

objawia się m.in. zmarszczkami, wiotką i cieńką skórą

Procesami starzenia się organizmu zajmuje się gerontologia - nauka o starzeniu się i starości żywych organizmów, bada przyczyny oraz implikacje procesu danych jednostek i społeczeństwa) i geriatria (starzenie biologiczne i choroby wieku starczego).

Gerontologia - to nauka obejmująca kwestie biologiczne, medyczne, psychologiczne, ale też socjologiczne i społeczne oraz ekonomii, i nie unika nawet spraw odrębności projektowych w architekturze, budownictwie czy projektowaniu użytkowym, jeśli odnoszą się one do osób w wieku starszym.

Błędem jest kojarzenie geriatrii z chorym terminalnie czy z chorym na zaespoły otępienne. Geriatria wydzielona jest z interny.

Gerontologia społeczna to ważny dział gerontologii. Zajmuje się poznawaniem warunków życia i potrzeb ludzi starszych, dążąc do poprawy tych warunków, zaspokajania ich potrzeb i aktywizacji społecznej.

Głównym celem geriatrii jest przywrócenie chorego do własnego środowiska.

Mechanizmy procesu starzenia budzą zainteresowanie wielu ludzi, w tym naukowców. Między innymi dlatego są przedmiotem wielu badań naukowych. Znajduje to odzwierciedlenie w licznych teoriach starzenia, które próbują wyjaśnić to złożone zjawisko.

TEORIE WYJAŚNIAJĄCE ŹRÓDŁA I PRZYCYZNY STARZENIA SIE ORGANIIZMU :

1. Teorie genetyczne - upartują źródło przyczyn starzenia się organizmu w uszkodzeniach

materiału genetycznego

2. Niegenetyczne koncepcje starzenia się postulują, iż przyczyną tego procesu jest

nagromadzenie substancji szkodliwych dla organizmu, które w dawkach w jakich

występują, przyczyniają się do stopniowego rozpadu organizmu

3. Teorie fizjologiczne sugerują, że starzenie się jest wynikiem degradacji systemów

fizjologicznych (immunologicznego, endokrynologicznego)

Inne teorie:

1. Teoria molekularna

2. Starzenia się kolagenu

SPOSOBY NA SPOWOLNIENIE STARZENIA :

1. ograniczenie kaloryczne

2. antyoxydanty (minerały, witamina C, algi morskie)

3. DHEA i inne terapie zastępcze

4. … potomstwo

FUTURYSTYCZNE :

1. wymiana genów starzenia na allele długowieczności

2. wymiana chromosomów

3. reaktywność telomerazy

4. kontrolowana antywność komórek pnia

5. klonowanie części zamiennych

GENY PRZYSPIESZAJĄCE STARZENIE :

• zespół Downa

• zespół Turnera

• zespół Klinefeltera

1. Teorie starzenia stochastyczne - proces starzenia zachodzi przypadkowo i postępuje
   w czasie :
   

• teorie katastrofy błędów

• teorie wiązań krzyżowych

• teorie zużycia

• teorie wolnorodnikowe
  

2. Teorie niestochastyczne
   

• teorie zegara biologicznego

• teorie genetyczne

Zespół Wernera:

• dziedziczenie jest autosomalnie recesywne

• występuje przyspieszone skracanie telomerów

• występuje niski wzrost, zmiany zanikowe skóry

• przeciętna długość życia poniżej 50 r.ż.

• zwiększona skłonność do chorób nowotworowych, zaćmy, cukrzycy, osteoporozy,

miażdżycy

Zespół Hutchinsona - Gilforda

• dziedziczenie autosomalnie recesywne

• opóźniony wzrost i starczy wygląd (zmiany skóry, włosów, paznokci)

• przed 30 r.ż. zmiany miażdżycowe

• zmiany miażdżycowe naczyń mózgu oraz układu sercowo naczyniowego

Temat: Stereotypy psychologiczne starzenia się

Konstruktywność - postawa konstruktywna, człowiek wewnętrznie zintegrowany, który cieszy się życiem, wesoły, tolerancyjn, inteligentny, mający szczęśliwe dzieciństwo i dorosłe życie. Akceptuje fakt starości, emerytury, śmierci. Zachowuje zdolność do radości z życia codziennego. Wspomina stare czasy bez większego żalu i oczekuje tego co ma nadejść.

Zależność - społecznie akceptowany, bierny, bez ambicji, dobroduszny. Ma skłonność do zbytniego optymizmu, jest niepraktyczny. Późno się żeni i jest zdominowany przez swoją żonę. Zadowolony z emerytury.

Obronność - stale zajęty, dobrze dostosowany i społecznie aktywny, zawsze z góry wszystko planuje, odrzuca pomoc, emocjonalnie kontroluje się nadmiernie, ograniczenia w zachowaniu konwensu, zmuszony do aktywnośći. Boi się starości, odkłada emeryturę, widzi w niej niewiele korzyści.

Wrogość - człowiek taki ma skłonność do obwiniania okoliczności i innych ludzi za swoje niepowodzenia. Narzekający, agresywny, podejrzliwy, zmienia zajęcia. Nie widzi nic dobrego w starości, boi się śmierci, nie znosi młodzieży. Angażuje się w pracę - opóźnia emeryturę.

Nienawiść do siebie - akceptuje starość, ma dość życia i oczekuje ulgi w postaci śmierci. Krytycznyc wobec siebie.

Samobójstwo - duży odsetek w tym wieku rozstaje się z życiem z różnych powodów: strata osoby najbliższej, samotność, ciężka choroba.

Postawa konstuktywna - najbardziej pożądana

OKRES EMERYTALNY - straty tego okresu:

• straty finansowe

• utrata pozycji społecznej, zawodowej

• utrata towarzystwa

• utrata uporządkowanego i celowego zajęcia

Temat: Aspekty pielęgnacji skóry osób starszych

1. Dbanie o higienę całego ciała. Chory powinien brać czynny udział w myciu.

2. W czasie mycia stosować zabiegi profilaktyczne:
   

• profilaktyka zapalenia płuc - głębokie oddychanie, nacieranie kremami z olejkami

eterycznymi np. eukaliptus, zmiana ułożenia

• profilaktyka odleżyn - obserwacja miejsc narażonych na odleżyny, zmiana ułożenia,

nacieranie narażonych miejsc, stosowanie udogodnień np. materace p/odleżynowe

• profilaktyka pleśniawek i zapalenia ślinianek przyusznych - pielęgnacja jamy ustnej

• profilaktyka zakrzepów - gimnastyka stóp, całych kończyn dolnych czynna lub bierna, myć

ruchami okrężnymi z dołu ku górze, obserwacja w zakresie występowania żylaków podudzi,

owrzodzeń, zapalenia żył głębokich. Dobór odpowiednich pończoch p/żylakowych

• profilaktyka przykurczów - czynne i bierne ćwiczenia zginania stawów i ich fizjologiczne

ułożenie

3. Pielęgnacja stóp i paznokci

4. Kąpiel całego ciała - stosowanie materaców antypoślizgowych, uchwytów, kąpiel na krześle

pod prysznicem. Dbanie o bezpieczeństwo chorego. Niepozostawianie samego w łazience

5. Szczególna pielęgnacja jamy ustnej w przypadku procesu zapalnego. Wyjmowanie protezy

na noc

1

---