Rozdział 1. Ubezpieczenia w systemie zabezpieczenia społecznego
Zabezpieczenie społeczne to całokształt środków i działań publicznych, za pomocą których społeczeństwo stara się chronić swoich członków przed groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych, wspólnie uznanych za ważne potrzeb.
W międzynarodowym prawie zabezpieczenia społecznego można wyodrębnić akty ONZ i RE oraz kilkanaście umów bilateralnych, których stroną jest Polska.
Zobowiązania międzynarodowe oraz doświadczenia różnych państw miały wpływ na rozwiązania konstytucyjne. Zakres zabezpieczenia społecznego, jako instytucji prawnej w Polsce wyznacza obecnie Konstytucja RP, ustanawiająca prawo do zabezpieczenia społecznego, jako jedno z praw socjalnych, oraz ustawa z 4 września 1997r. o działach administracji rządowej.
Zabezpieczenie społeczne w polskich konstytucjach:
Konstytucja RP z 21 marca 1921r. - stanowiła, że każdy obywatel ma prawo do opieki państwa nad jego pracą, a w razie braku pracy, nieszczęśliwego wypadku i niedołęstwa - do ubezpieczenia społecznego.
Konstytucja PRL z 22 lipca 1952r. - obywatele mają prawo do ochrony zdrowia oraz pomocy w razie choroby lub niezdolności do pracy.
Konstytucja RP z 2 kwietnia 1997r. - obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Władze publiczne są zobowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i w podeszłym wieku. Państwo w swojej polityce ma uwzględnić dobro rodziny. Państwo zapewnia też ochronę praw dziecka, a każdy ma prawo żądać od władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją.
Dział zabezpieczenie społeczne obejmuje sprawy:
ubezpieczeń społecznych i zaopatrzenia społecznego,
funduszy emerytalnych,
pomocy społecznej i świadczeń na rzecz rodziny,
świadczeń socjalnych, zatrudnienia, rehabilitacji społecznej i zawodowej osób niepełnosprawnych,
kombatantów i osób represjonowanych,
koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, z wyjątkiem rzeczowych świadczeń leczniczych oraz działalności pożytku publicznego.
Działem administracji rządowej - zabezpieczenie społeczne kieruje Minister Pracy i Polityki Społecznej. Minister właściwy w sprawach zabezpieczenia społecznego sprawuje nadzór nad Prezesem Urzędu ds. kombatantów i osób niepełnosprawnych oraz nad ZUS.
Metody zabezpieczenia społecznego:
Normy zabezpieczenia społecznego dzieli się według kryterium form realizacji na:
ubezpieczenie społeczne
zaopatrzenie społeczne i opiekę (pomoc) społeczną.
W rozróżnianiu tych metod uwzględnia się 4 elementy:
podmiot zabezpieczający (zakład publiczny, organ administracji rządowej, gmina),
finansowanie (zdecentralizowane fundusze składkowe, budżet centralny, budżet gminy),
uprawnionych (zawodowo aktywni, grupy obywateli, ogól ludności),
świadczenia (typowe zależne od wkładu pracy, typowe zależne od potrzeb, zindywidualizowane zależne od potrzeb).
Celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin, umożliwianie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka oraz doprowadzenie do ich usamodzielnienia i integracji ze środowiskiem. Cechą metody opiekuńczej jest indywidualizacja. Ogólna zasada fakultatywności polega na niemożności domagania się przez osoby i rodziny ubiegające się o świadczenia z pomocy społecznej, aby przyznano je im w określonym rodzaju, formie i rozmiarze.
Cechy klasycznego modelu zaopatrzenia społecznego to:
finansowanie świadczeń z funduszy publicznych gromadzonych z podatków,
administrowanie przez organy publiczne,
obejmowanie całej ludności z wyłączeniem „osób niegodnych”,
zapewnianie świadczeń w zasadzie jednolitych i równych dla wszystkich - z możliwością redukcji w przypadku osób lepiej sytuowanych,
utrzymywanie świadczeń na poziomie pozwalającym zaspokoić potrzeby o charakterze podstawowym.
Świadczenia zaopatrzeniowe mają charakter świadczeń pieniężnych wypłacanych przez organy państwowe ze środków budżetu państwa.
Cechy ubezpieczenia społecznego:
Ubezpieczenie społeczne cechuje występowanie składki, wspólnego funduszu, oznaczonego ryzyka, szkody i pokrycia szkody (świadczenia). Ubezpieczenia społeczne odróżniano od ubezpieczeń gospodarczych poprzez występujące łącznie: przymusowość, wzajemność i cel społeczny.
Ubezpieczenie społeczne stanowi system zagwarantowanych ustawowo i związanych z pracą świadczeń o charakterze roszczeniowym, pokrywających potrzeby wywołane przez zdarzenia losowe lub inne zrównane z nimi zdarzenia, spełnianych przez zobowiązanie do tego instytucje oraz finansowanych na zasadzie bezpośredniego lub pośredniego rozłożenia ciężaru tych świadczeń, w całości lub co najmniej w poważnej mierze na zbiorowość osób do nich uprawnionych.
Reforma ubezpieczeń społecznych polegała na:
wyłączeniu z systemu ubezpieczeń świadczeń nieopartych na składce,
wyłączeniu ubezpieczeń zdrowotnych oferujących świadczenia niepieniężne,
finansowym i organizacyjnym rozdzieleniu ubezpieczeń emerytalnych, rentowych, wypadkowych i chorobowych,
rozróżnieniu ubezpieczeń obligatoryjnych i fakultatywnych,
utworzeniu indywidualnych kont i indywidualnej rejestracji przebiegu ubezpieczenia nakładającego dodatkowe zadania na pracodawców,
redefinicji FUS i ZUS,
modernizacji ubezpieczeń emerytalno-rentowych.
Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że ubezpieczenia społeczne obejmują:
ubezpieczenie emerytalne,
ubezpieczenia rentowe,
ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa (ubezpieczenie chorobowe),
ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (ubezpieczenie wypadkowe).
Rozdział 2. Struktura systemu ubezpieczeń społecznych
Zgodnie z ustawą o systemie ubezpieczeń społecznych zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych wykonują: ZUS, OFE, zakłady emerytalne i płatnicy składek.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych to państwowa jednostka organizacyjna posiadająca osobowość prawną. Działa ona na podstawie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W skład ZUS wchodzą terenowe jednostki organizacyjne i centrala. W postępowaniu administracyjnym organem wyższego stopnia w stosunku do terenowych jednostek organizacyjnych Zakładu jest Prezes Zakładu.
Komisja Nadzoru Finansowego została utworzona 19.09.2006r. jako centralny organ administracji rządowej. Do zadań KNF należy:
ochrona interesów osoby ubezpieczonej i zapobieganie sytuacji, w której zakład ubezpieczeń nie będzie w stanie wypłacać ubezpieczonemu należnego świadczenia,
ochrona interesów członków OFE.
System finansowy ubezpieczeń społecznych opiera się na funduszach, których przychody pochodzą m.in. ze składek. Głównymi elementami systemu finansowego ubezpieczeń społecznych są:
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych,
Fundusz Rezerwy Demograficznej,
Fundusze emerytalne.
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest to państwowy fundusz celowy, powołany w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych. Wypłatę świadczeń emerytalnych z FUS gwarantuje budżet państwa. Dysponentem FUS jest ZUS. Przychody FUS pochodzą ze składek na ubezpieczenia społeczne, z dotacji z budżetu państwa, z oprocentowania rachunków bankowych FUS, z lokat w jednostki uczestnictwa funduszy inwestycyjnych, ze środków FRD itp.
Ze środków zgromadzonych w FUS finansowane są m.in.: wypłaty świadczeń z ubezpieczenia emerytalnego, rentowego, chorobowego oraz wypadkowego, należność dla płatników składek oraz wydatki na prewencję rentową.
System informacyjny ubezpieczeń - podstawowymi elementami systemu informacyjnego ubezpieczeń społecznych są konta ubezpieczonych i konta płatników składek oraz centralne rejestry prowadzone przez ZUS. Na koncie ubezpieczonego gromadzi się:
Informację o zwaloryzowanej wysokości składek na ubezpieczenie emerytalne, po odprowadzeniu składek na OFE,
Informacje o przebiegu ubezpieczenia społecznego.
Informacje zawarte na koncie ubezpieczonego i koncie płatnika składek prowadzonym w formie elektronicznej, które przekazane zostały w postaci dokumentu pisemnego albo elektronicznego są środkiem dowodowym w postępowaniu administracyjnym i sądowym z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Ubezpieczeni to osoby fizyczne podlegające choć jednemu z czterech typów ubezpieczeń (emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu). Podstawą wyodrębnienia w katalogu podmiotów podlegających obowiązkowi ubezpieczenia jest kryterium źródeł dochodu.
Ubezpieczony ma prawo do świadczeń rozumianych jako przysporzenie dóbr. Do podstawowych sposób rozdziału dóbr zalicza się wymianę, przyznawanie prawa do dóbr i reglamentację (przydział) dóbr. Świadczenia ubezpieczeniowe mają w Polsce charakter pieniężny i dzieli się je na długoterminowe, krótkoterminowe i jednorazowe.
Ubezpieczony ma prawo żądać od ZUS w terminie 2 miesięcy od złożenia wniosku - decyzji w sprawach dotyczących:
zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych,
przebiegu ubezpieczeń,
wymiar składek i ich poboru,
umorzenia należności z tytułu składek,
ustalenia uprawnień do świadczeń,
wymiaru świadczeń.
Obowiązki ubezpieczonego:
przedstawianie stanów faktycznych mających wpływ na prawo lub wysokość świadczeń, i informowania o wszelkich zmianach w tym zakresie,
przedkładania na żądanie środków dowodowych i osobistego stawiennictwa,
poddanie się badaniom lekarskim w celu ustalenia prawa do świadczeń i ich wysokości,
poddanie się leczeniu lub rehabilitacji, jeżeli oczekuje się, że przywróci to zdolność do pracy lub spowoduje, że zdolność do pracy zostanie zachowana,
w sytuacji pobrania przez ubezpieczonego nienależnie pobranego świadczenia jest on zobowiązany do jego zwrotu wraz z odsetkami,
ubezpieczony po 1968r. jest zobowiązany w terminie 7 dni od dnia powstania obowiązku ubezpieczeniowego do zawarcia umowy z OFE.
Składki są to składki na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonych, którymi są osoby fizyczne.
Wysokość składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych. Stopy procentowe składek wynoszą:
19,52% - ubezpieczenie emerytalne,
6,00% - ubezpieczenie rentowe,
2,45% - ubezpieczenie chorobowe,
Od 0,4% do 8,12% - ubezpieczenie wypadkowe.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe największej liczby kategorii ubezpieczonych stanowi przychód (rzeczywisty lub deklarowany).
Składki na ubezpieczenie społeczne są co miesiąc obliczane, pobierane i po dokonaniu przewidzianych prawem potrąceń przekazywane do ZUS przez osobę lub jednostkę organizacyjną zwaną płatnikiem składek.
Płatnikiem składek jest:
pracodawca,
jednostka wypłacająca świadczenia socjalne i zasiłki socjalne oraz wynagrodzenia przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania ze stypendium na przekwalifikowanie,
podmiot, na rzecz, którego wykonywana jest odpłatnie praca w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
ubezpieczony,
Kancelaria Sejmu,
Kancelaria Senatu,
duchowny niebędący członkiem zakonu albo przełożony domu zakonnego lub klasztoru,
jednostka organizacyjna podległa Ministrowi Obrony Narodowej,
ośrodek pomocy społecznej,
powiatowy urząd pracy,
centrum integracji społecznej,
ZUS,
podmiot wypłacający stypendium sportowe,
minister właściwy do spraw finansów publicznych oraz dyrektor izby celnej,
Krajowa Szkoła Administracji Publicznej,
osoba prowadząca pozarolniczą działalność,
Biuro Terenowe Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
jednostka obsługi ekonomiczno-administracyjnej,
podmiot, w którym jest pełniona służba,
wójt, burmistrz lub prezydent miasta,
podmiot, który wypłaca świadczenie szkoleniowe po ustaniu zatrudnienia,
pracownik który na podstawie art. 109 rozporządzenia 574/72 przejął obowiązki pracodawcy (podmiotu zagranicznego niemającego w Polsce siedziby ani przedstawicielstwa) w zakresie opłacania składek na własne ubezpieczenia społeczne,
podmioty kierujące inne niż powiatowy urząd pracy.
Zakres działania ZUS:
stwierdzenie i ustalenie obowiązku ubezpieczeń społecznych,
ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłata tych świadczeń,
wymarzanie i pobieranie składek na ubezpieczenie społeczne, zdrowotne FP, FGŚP,
prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek, prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek,
orzekanie przez lekarzy orzeczników ZUS oraz komisje lekarskie ZUS dla potrzeb ustalania prawa do świadczeń.
Rozdział 3. Świadczenia pieniężne w razie choroby i macierzyństwa
Obowiązkiem ubezpieczenia chorobowego objęci są wszyscy pracownicy z wyjątkiem sędziów i prokuratorów oraz członków rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych.
Dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu podlegają:
osoby wykonujące pracę nakładczą,
osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia,
osoby wykonujące odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
duchowni,
osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą oraz osoby z nimi współpracujące,
ubezpieczenie chorobowe jest finansowane tylko i wyłącznie przez ubezpieczonego.
Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa obejmują:
zasiłek chorobowy,
świadczenie rehabilitacyjne,
zasiłek wyrównawczy,
zasiłek macierzyński,
zasiłek opiekuńczy.
ZASIŁEK CHOROBOWY
Ubezpieczony nabywa prawo do zasiłku chorobowego:
po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego - jeżeli podlega obowiązkowo temu ubezpieczeniu,
po upływie 90 dni - jeżeli jest ubezpieczony dobrowolnie.
Do okresów ubezpieczenia chorobowego wlicza się poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego, jeżeli przerwa między nimi nie przekroczyła 30 dni, lub była spowodowana urlopem wychowawczym, bezpłatnym, lub odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.
Przez spowodowaną chorobą niezdolność do pracy należy rozumieć niezdolność do pracy umówionej, wynikającej z treści zawartego stosunku pracy, a nie niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
Zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego,
nie później niż w ciągu trzech miesięcy od ustania ubezpieczenia chorobowego,
w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni.
Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy - nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy spowodowana została gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży- nie dłużej niż przez 270 dni.
Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy, w których ubezpieczony na podstawie przepisów o wynagrodzeniu zachowuje prawo do wynagrodzenia, np. prawo do wynagrodzenia w okresie choroby sędziom, prokuratorom czy nauczycielom akademickim.
Zasiłek chorobowy przysługuje zamiast utraconego wskutek choroby zarobku, który pracownik uzyskałby, gdyby pracował.
Prawo do zasiłku chorobowego nie powstaje, jeżeli niezdolność do pracy przypada w czasie:
urlopu bezpłatnego,
urlopu wychowawczego,
tymczasowego aresztowania,
odbywania kary pozbawienia wolności (z wyjątkiem przypadków, w których prawo do zasiłku wynika z ubezpieczenia chorobowego osób wykonujących odpłatnie pracę na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub w okresie tymczasowego aresztowania).
Zasiłek chorobowy nie przysługuje:
ubezpieczonemu, który został odsunięty od pracy w wyniku decyzji wydanej na podstawie przepisów o chorobach zakaźnych albo zakażeniach,
ubezpieczonemu za okres niezdolności do pracy, jeżeli niezdolność ta jest wynikiem umyślnego przestępstwa lub wykroczenia popełnionego przez ubezpieczonego,
jeżeli zaświadczenie lekarskie o niezdolności do pracy zostało sfałszowane.
Praca zarobkowa to wszelka praca odpłatna wykonywana na każdej podstawie prawnej albo bez takiej podstawy, bez względu na wymiar czasu tej pracy. Jest to każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku.
Wykonywanie pracy zarobkowej jest to wykonywanie wszelkich czynności zmierzających do uzyskania wynagrodzenia lub dochodu.
Wysokość zasiłku chorobowego:
80 % - zasiłek chorobowy,
70% - zasiłek chorobowy za pobyt w szpitalu,
100% - zasiłek chorobowy (ciąża, wypadek w drodze do pracy lub z pracy, dawca komórek, tkanek, narządów).
Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
Podstawa wymiaru zasiłku chorobowego:
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
ŚWIADCZENIE REHABILITACYJNE
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje ubezpieczonemu, który po wyczerpaniu zasiłku chorobowego jest nadal niezdolny do pracy, a dalsze leczenie lub rehabilitacja lecznicza rokują odzyskanie zdolności do pracy.
W odróżnieniu od zasiłku chorobowego, który, co do zasady, przysługuje z tytułu samej niezdolności do pracy, przesłanką nabycia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego jest pomyślne rokowanie co do odzyskania przez ubezpieczonego zdolności do pracy.
Przesłankami nabycia prawa do świadczenia rehabilitacyjnego są:
wyczerpanie okresu zasiłku chorobowego,
dalsza niezdolność do pracy,
pomyślne rokowania co do odzyskania zdolności do pracy w wyniku leczenia lub rehabilitacji - stwierdzone orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS,
brak uprawnień do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego lub do świadczenia przedemerytalnego.
ZUS na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika wydaje decyzje w sprawie świadczenia rehabilitacyjnego przysługującego w wysokości:
90% podstawy wymiaru zasiłku chorobowego za okres pierwszych trzech miesięcy,
75% podstawy za pozostały okres
100% jeżeli niezdolność do pracy przypada w okresie ciąży.
Świadczenie rehabilitacyjne przysługuje przez okres niezbędny do przywrócenia zdolności do pracy, nie dłużej niż 12 miesięcy.
ZASIŁEK WYRÓWNAWCZY
Zasiłek wyrównawczy jest świadczeniem przeznaczonym do wyrównywania straty w zarobkach, poniesionej przez pracownika z powodu zmniejszenia się jego sprawności do wykonywania pracy. Świadczenie to przysługuje tylko pracownikowi.
Warunkiem nabycia prawa do zasiłku wyrównawczego jest wykonywanie pracy w ośrodku rehabilitacji zawodowej albo u pracodawcy na wyodrębnionym stanowisku pracy, dostosowanym do potrzeb adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy oraz osiąganie z tego powodu wynagrodzenia niższego od przeciętnego uzyskiwanego w ostatnich sześciu miesiącach.
O potrzebie przeprowadzenia rehabilitacji orzeka wojewódzki ośrodek medycyny pracy lub lekarz orzecznik ZUS. Zasiłek wyrównawczy nie przysługuje, jeżeli ubezpieczony pracownik jest uprawniony do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy.
Zasiłek wyrównawczy wypłaca się w wysokości różnicy między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem, wypłaconym za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym nastąpiło zmniejszenie sprawności pracownika do wykonywania pracy, a miesięcznym wynagrodzeniem osiągniętym za pracę w warunkach rehabilitacji zawodowej.
Prawo do zasiłku wyrównawczego ustaje:
z dniem zakończenia rehabilitacji zawodowej i przesunięcia do innej pracy, nie później jednak niż po 24 miesiącach od dnia, w którym ubezpieczony będący pracownikiem podjął rehabilitację,
jeżeli z uwagi na stan zdrowia ubezpieczonego rehabilitacja stała się niecelowa - o okolicznościach tych orzeka lekarz orzecznik ZUS.
ZASIŁEK MACIERZYŃSKI
ZM przysługuje w okresie ubezpieczenia chorobowego lub urlopu wychowawczego ubezpieczonej, która:
Urodziła dziecko,
przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7 rż lub do 10 rż - dziecko z odroczonym obowiązkiem szkolnym i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
przyjęła dziecko do 7 rż lub do 10 rż (odroczony obowiązek szkolny) w ramach rodziny zastępczej,
ZM przysługuje po ustaniu ubezpieczenia chorobowego (zatrudnienia), jeżeli ubezpieczenie ustało w okresie ciąży w skutek ogłoszenia upadłości bądź likwidacji pracodawcy lub z naruszeniem przepisów prawa, jeśli zostało to stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu.
W przypadku, gdy zatrudnienie ustało w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości bądź likwidacji, a pracownicy nie zapewniono innego zatrudnienia przysługuje jej do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
ZM przysługuje pracownicy zatrudnionej na podstawie umowy o pracę na czas określony, na czas wykonywania określonej pracy, na okres próbny przekraczający 1 miesiąc, która to umowa została przedłużona do dnia porodu.
Prawo do ZM przysługuje także ubezpieczonej, która przyjęła dziecko na wychowanie.
Matka dziecka po wykorzystaniu ZM za okres co najmniej 14 tyg po porodzie może zrezygnować z dalszego pobierania zasiłku i wrócić do pracy, wtedy pozostała część okresu pobierania ZM przechodzi na ubezpieczonego ojca dziecka.
W przypadku, gdy dziecko wymaga opieki szpitalnej ubezpieczona może po wykorzystaniu ZM przez okres co najmniej 8 tyg po porodzie przerwać okres pobierania zasiłku, a pozostałą jego część wykorzystać w terminie późniejszym po wypisaniu dziecka ze szpitala.
Od stycznia 2009 roku w przypadku, gdy ubezpieczona wymaga opieki szpitalnej po wykorzystaniu przez nią zasiłku w wymiarze co najmniej 8 tyg po porodzie może przerwać pobieranie zasiłku, natomiast ubezpieczony ojciec dziecka ma prawo do części zasiłku odpowiadającej okresowi pobytu ubezpieczonej w szpitalu. Łączny wymiar zasiłku wykorzystanego przez matkę i ojca nie może przekraczać wymiaru określonego w przepisach.
Okres wypłaty zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka wynosi od 1 stycznia 2009 r.:
20 tygodni (140 dni) - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
31 tygodni (217 dni) - w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
33 tygodnie (231 dni) - w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
35 tygodni (245 dni) - w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
37 tygodni (259 dni) - w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Takie same okresy są z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie (jednocześnie liczba dzieci).
W razie urodzenia dziecka po ustaniu zatrudnienia lub w okresie urlopu wychowawczego ZM przysługuje przez okres skrócony o 2 tyg.
ZM w czasie urlopu wychowawczego przysługuje przez okres skrócony o 2 tyg. Tylko wówczas, gdy pełny wymiar urlopu macierzyńskiego przypada w całości w czasie udzielonego urlopu wychowawczego.
Jeżeli pełny wymiar urlopu macierzyńskiego wykracza poza udzielony urlop wychowawczy przysługuje pracownicy ZM w pełnym wymiarze bez skracania o 2 tyg.
W razie urodzenia martwego dziecka lub zgonu dziecka przed upływem 8 tyg. Życia ubezpieczona ma prawo do ZM przez okres 8 tyg (56) po porodzie, nie krócej niż przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.
W razie śmierci dziecka po upływie 8 tyg życia ubezpieczona zachowuje prawo do ZM przez okres 7 dni od dnia zgonu dziecka.
Podmiotowy zakres ZM:
Pracownik
Członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych
Osoba wykonująca pracę nakładczą
Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenie lub innej umowy o świadczenie usług,
Osoba prowadząca działalność gospodarczą i osoba z nią współpracująca
Osoba skierowana do odpłatnej pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub aresztu tymczasowego
Osoba odbywająca służbę zastępczą
Duchowni
ZM nie przysługuje:
W okresie urlopu bezpłatnego
Gdy ubezpieczona zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych
W okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności
Podstawa wymiaru:
Dla pracowników stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacane za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.
Wymiar zasiłku - 100% wynagrodzenia lub przychodu stanowiącego podstawę wymiaru.
W przypadku niepracowników (działalność) jest to przychód - przeciętny miesięczny przychód, od którego opłacana jest składka na ubezpieczenie chorobowe za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.
ZASIŁEK OPIEKUŃCZY
Prawo do ZO przysługuje ubezpieczonemu, który jest zwolniony od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki nad:
1. Zdrowym dzieckiem w wieku do 8 lat w przypadku
- Nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola, szkoły,
- Porodu lub choroby małżonka stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwiła temu małżonkowi sprawowanie opieki,
- Pobytu małżonka stale opiekującego się dzieckiem w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej
2. Chorym dzieckiem w wieku do lat 14
3. Innym chorym członkiem rodziny (małżonek, teściowie, rodzice, dziadkowie, wnuki, rodzeństwo).
Prawo do ZO przysługuje na równi matce i ojcu dziecka, ale zasiłek wypłaca się tylko jednemu z rodziców, temu który wystąpi z wnioskiem o jeg wypłatę.
ZO przysługuje nie dłużej niż 60 dni w roku kalendarzowym (łącznie). 60 i 14 dni.
ZO przysługuje jeżeli nie ma innych członków rodziny mogących sprawować opiekę nad chorym dzieckiem w wieku do lat 2.
ZO przysługuje nawet wówczas, gdy SA inni członkowie rodziny mogący zapewnić opieką.
Podmiotowa strona ZO:
Pracownik
Członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej i spółdzielni kółek rolniczych
Osoba wykonująca pracę nakładczą
Osoba wykonująca pracę na podstawie umowy agencyjnej, zlecenie lub innej umowy o świadczenie usług,
Osoba prowadząca działalność gospodarczą i osoba z nią współpracująca
Osoba skierowana do odpłatnej pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub aresztu tymczasowego
Osoba odbywająca służbę zastępczą
Duchowni
Podstawa wymiaru:
Dla pracowników stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacane za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.
Wymiar zasiłku - 80% wynagrodzenia lub przychodu stanowiącego podstawę wymiaru.
W przypadku niepracowników (działalność) jest to przychód - przeciętny miesięczny przychód, od którego opłacana jest składka na ubezpieczenie chorobowe za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających powstanie niezdolności do pracy.
ZO nie przysługuje:
W okresie urlopu bezpłatnego
Gdy ubezpieczona zachowuje prawo do wynagrodzenia na podstawie przepisów szczególnych
W okresie tymczasowego aresztowania lub odbywania kary pozbawienia wolności
W okresie urlopu wychowawczego
Za okres objęty zaświadczeniem lekarskim w przypadku wykonywania w czasie zwolnienia pracy zarobkowej lub wykorzystania zwolnienia niezgodnie z jego celem, co zostało stwierdzone w trakcie kontroli w zakresie prawidłowości wykorzystania zwolnienia przez płatnika
1