Cukrzyca
DEFINICJA
Upośledzenie komórkowej asymilacji glukozy wynikające z niedoboru insuliny i/lub zmniejszenia oddziaływania komórek na insulinę insulinooporność stanowią zasadnicze patogenetyczne mechanizmy trwałej hiperglikemii i glikozurii oraz wielu innych metabolicznych zaburzeń obejmowanych wspólnym mianem „cukrzyca”. Jest to w istocie wiele chorób o różnej etiologii i klinicznych objawach. Nazwą cukrzyca można objąć każde przewlekłe zaburzenie metaboliczne objawiające się hiperglikemią na czczo i glikozurią, lub też przy prawidłowej glikemii na czczo, wartościami stężenia glukozy we krwi i w moczu, po podaniu testowej dawki 75 g glukozy doustnie, większymi od tych, które uznaje się za charakterystyczne dla zdrowych ludzi lub osób z upośledzoną tolerancja glukozy.
RODZAJE CUKRZYCY
A Kliniczne jawne postacie cukrzycy
Typ I - c. zależna od insuliny
Typ II- c. niezależna od insuliny
- bez otyłości
- z otyłością
- MODY: c. typu II powstałą w młodości
-c. wtórna
- c. ciężarnych
- c. spowodowana niedoborem białkowym, tropikalna
B Stany upośledzenia tolerancji glukozy
C Stany przedcukrzycowe
D Przypadki c. trudne do sklasyfikowania
W patogenezie każdej c. dochodzi pierwotnie lub wtórnie do uszkodzenia komórek beta wysp trzustkowych, do zaburzeń w wydzielaniu insuliny i innych hormonów wysp oraz do pojawienia się, w różnym stopniu wyrażonej tkankowej oporności na insulinę.
KRYTERIA ROZPOZNAWANIA
Rozpoznanie stanu przedcukrzycowego
Badania przydatne w określeniu zagrożenia c. typu I:
Wywiad rodzinny, wykrywanie przeciwciał przeciwwyspowych oraz przeciw własnej insulinie, test szybkiego dożylnego obciążenia glukozą z oznaczeniem insuliny w1 i 3 minucie testu, oznaczenie genotypu HLA
Rozpoznanie cukrzycy
- obecność klasycznych objawów oraz większej od 11, 1 mol 200mg% hiperglikemii
- zwiększenie glikemii na czczo, stwierdzona 2x lub więcej
Krew żylna osocze więcej niż 7,8mol/l (140mg%)
Krew żylna pełna więcej niż 6,7 mol/l ( 120mg%)
Krew włośniczkowa pełna więcej niż 6,7 mol/l ( 120mg%)
Jeśli glikemia na czczo odpowiada tym kryteriom, nie trzeba robić testu obciążenia glukozą.
- glikemia na czczo mniejsza niż w punkcie powyżej, ale nadmierny wzrost glikemi po teście stwierdzony więcej niż raz. Glikemia po 120 min po podaniu 75g glukozy oraz inna wartość w próbce pobranej pomiędzy chwilą podania doustnie 75g glukozy a 120 minutą trwania testu, powinny odpowiadać następującym wart0ści
Krew żylna osocze więcej niż 11,1mol/l (200mg%)
Krew żylna pełna więcej niż 10 mol/l ( 180mg%)
Krew włośniczkowa pełna więcej niż 11,1mol/l (200mg%)
CUKRZYCA TYPU I
Insulinozależność jest bezwzględna , istnieje duża skłonność do ketozy, prawie nie występuje wydzielanie endogennej insuliny lub jest niewystarczające, ketonemia i znaczna hiperglikemia szybko narasta, powodując śpiączkę ketonową i zgon, jeśli nie podejmie się natychmiastowego leczenia insuliną. U chorych tych podawanie insuliny ma charakter leczenia substytucyjnego. Chorzy są zazwyczaj szczupli, początek choroby w dzieciństwie lub młodości, ale może powstać także u osób dorosłych. Wymaga zawsze insulinoterapii. Jest ona wynikiem zniszczenia 85-90% ogólnej liczby komórek beta wysp trzustkowych. U chorych tych tkankowa oporność na insulinę, szczególnie wątroby, również uczestniczy w patogenezie, ale ma charakter drugorzędny ( w typie II ważna)
Do ważnych endogennych czynników wyraźnie wpływających na powstanie bezwzględnego hipoinsulinizmu i objawów c typu II należą
-predyspozycje genetyczne ( nie dziedziczy się cukrzycy, ale predyspozycje do swoistych reakcji autoimmunologicznych)
- działanie wirusów, toksyn, wpływy polekowe oraz mutacje w obrębie komórek beta wysp trzustkowych
- zmniejszenie liczby i zaburzenia czynności receptora insulinowego w komórkach docelowych dla insuliny.
Objawy:
Ostry początek, objawy narastają w ciągu kilku dni - czasem w ciągu kilku tygodni
Wzmożone pragnienie i wielomocz
Chudnięcie mimo nadmiernego łaknienia
Skłonność do ketozy
Ogólne osłabienie
Powiększenie wątroby
CUKRZYCA TYPU II
Występuje niezależność terapeutyczna od insuliny, może ona być względna lub częściowa hiperglikemia i inne objawy mogą nie ustępować pod wpływem diety i doustnych leków hipoglikemizujących ( wtedy trzeba dawać insulinę - nie jest to leczenie substytucyjne jak w c. typu I). NIE MA KETOZY. Głownym czynnikiem patogenetycznym jest oporność komórek na endogenną insulinę, upośledzenie czynności komórek beta występuje w mniejszym stopniu niż w c. typu I.
Występije przede wszystkim u dorosłych, obejmuje 80-90% wszystkich przypadków cukrzycy, dzieli się ja na c. typu II z otyłością ( 80%), bez otyłości oraz odrębną formę tylko u osób młodych MODY.
Określenie c. typu II jest mało precyzyjne obejmuje wiele różnych klinicznie i etiologicznie chorób z hiperglikemią i glikozurią bez ketozy.
Cukrzyca typu II może przez wiele lat być utajona, bez objawów, często u osób otyłych. Niekiedy daje o sobie znać uporczywą czyracznością, grzybicą sromu, zgorzelą stopy, nerwobólami, nagłymi zaburzeniami wzroku. Inne objawy:
Nadmierne pragnienie
Wielomocz
Paradontoza
Choroba wieńcowa
nefropatia
chudnięcie
gorsze gojenie się ran
świad skóry
Hiperglikemia jest pojęciem oznaczającym wysokie stężenie glukozy (cukru) we krwi. Występuje, gdy organizm ma za mało insuliny lub gdy nie potrafi właściwie jej wykorzystać.
Jest to stan oznaczający podwyższone lub wysokie stężenie glukozy we krwi (<160 mg%). Przy takim stężeniu glukozy we krwi obserwuje się również obecność glukozy w moczu (glikozuria).
Przy stężeniach powyżej 250 mg% może także występować kwasica ketonowa (diabetic ketoacidosis) objawiająca się obecnością ciał ketonowych w moczu (ketonuria), produktów ubocznych pozyskiwania przez organizm energii z tłuszczów. Objawami hiperglikemii zazwyczaj są:
pragnienie
senność
apatia
ogólne zmęczenie
płytki oddech
wymioty
bóle głowy i w ostatnim stadium śpiączka
Niedocukrzenie (inaczej hipoglikemia) oznacza stan, w którym ilość glukozy we krwi jest zbyt niska (stężenie glukozy we krwi obniża się poniżej 50 - 60 mg%).
Hipoglikemii towarzyszą typowe objawy - uczucie silnego głodu, zlewne poty, szybkie bicie serca, dezorientacja, bóle głowy, uczucie niepokoju. Przy bardzo niskim poziomie cukru dochodzi do utraty przytomności, drgawek a nawet śmierci.
Jakie są najczęstsze przyczyny niedocukrzenia? :
Przyjęcie zbyt dużej dawki leku przeciwcukrzycowego.
Podanie zbyt dużej dawki insuliny.
Pominięcie posiłku lub nadmierny wysiłek fizyczny (u chorego na cukrzycę leczonego doustnymi lekami przeciwcukrzycowymi lub insuliną)
Alkohol.
W przypadku wystąpienia hipoglikemii bez utraty przytomności należy niezwłocznie podać choremu cukier w jakiejkolwiek postaci (cukier w kostkach, słodki sok lub inny słodki napój np. coca-cola, herbatniki). Do chorego nieprzytomnego należy natychmiast wezwać lekarza w celu dożylnego podania glukozy i domięśniowo glukagonu. Takiemu choremu NIE MOŻNA nic podawać doustnie (jedynie można włożyć do ust kostkę cukru pomiędzy zęby i policzek).
POWIKŁANIA CUKRZYCY
Układ naczyniowy: U każdego zdrowego człowieka wraz z wiekiem stopniowo nasilają się zmiany miażdżycowe w naczyniach krwionośnych. Jest to wynikiem normalnego procesu starzenia. U chorych na cukrzycę zmiany te występują znacznie wcześniej i postępują znacznie szybciej. Dotyczy to zarówno dużych naczyń krwionośnych - tętnic jak i bardzo drobnych zwanych naczyniami włosowatymi. to właśnie w nich zachodzą procesy wchłaniania i wydalania , regulacji ciśnienia tętniczego i dostarczania tlenu do organizmu. Tak więc każde zmiany chorobowe tych naczyń pociągają za sobą poważne konsekwencje i znajdują odbicie w nieprawidłowym funkcjonowaniu oczu, nerek, serca, układu nerwowego.
Narząd wzroku :
Cukrzyca jest drugą pod względem częstości przyczyną ślepoty. W przebiegu cukrzycy występują zmiany zwyrodnieniowe naczyń włosowatych siatkówki polegające na ich pękaniu, drobnych wylewach, zgrubieniu, tworzeniu się tętniaczków i zatorów. Zmiany takie nazywa się retinopatią cukrzycową. Powoduje to pogorszenie odżywienia siatkówki , stopniową martwicę i w konsekwencji pogorszenie widzenia. Zmiany takie w początkowej fazie nie są zauważalne przez chorego i mogą być wykryte tylko za pomocą tzw. badania dna oka przez okulistę. Jest ono zupełnie niebolesne i polega na oglądaniu oka przez specjalny przyrząd soczewkowy. Należy pamiętać, że w przypadku zachorowania na cukrzycę trzeba wykonywać takie badanie przynajmniej raz w roku. Cukrzyca może także przyspieszyć wystąpienie zmętnienia soczewki ocznej czyli zaćmy.
Nerki :
Zmiany w nerkach w przebiegu cukrzycy dotyczą także drobnych naczyń krwionośnych. To właśnie dzięki nim nasz organizm może pozbywać się szkodliwych produktów przemiany materii. Proces ten zachodzi w kłębuszkach nerkowych. Wysokie stężenia glukozy i nagromadzenie substancji toksycznych w przebiegu cukrzycy powodują zgrubienie i stwardnienie naczyń włosowatych kłębuszków nerkowych powodując narastanie objawów niewydolności nerek. Czasami może to doprowadzać do rozwoju odmiedniczkowego zapalenia nerek i martwicy brodawek nerkowych. W przypadku prawidłowo leczonej cukrzycy rozwój tych objawów może się znacznie opóźnić , a ich przebieg może być łagodny.
Układ nerwowy :
Zmiany mogą dotyczyć zarówno mózgu jak i nerwów obwodowych. W mózgu cukrzyca sprzyja rozwojowi miażdżycy większych naczyń co w efekcie może powodować powstanie udarów niedokrwiennych i jest stosunkowo rzadkie. Znacznie częściej występują zaburzenia dotyczące nerwów i przejawiają się głównie uczuciem pieczenia, mrowienia, drętwienia, bólami mięśni i kończyn oraz zupełnym zanikiem czucia bólu.. Jest to bardzo ważne ,ponieważ chorzy jednocześnie na cukrzycę i chorobę niedokrwienną serca niejednokrotnie nie odczuwają bólu wieńcowego mogącego zwiastować np. zawał serca.
Skóra i błony śluzowe :
Prawie ¼ chorych na cukrzycę doświadcza zmian w obrębie skóry i błon śluzowych. Do najczęstszych należą zapalenia bakteryjne i grzybicze. Są to schorzenia bardzo nieprzyjemne i dokuczliwe dla chorego. Objawiają się swędzeniem i pieczeniem szczególnie w okolicy narządów płciowych, a na skórze mogą pojawić się zmiany ropne w postaci czyraków. Zmiany w drobnych naczyniach skóry mogą powodować ogniska obumierania co jest widoczne w postaci bladoróżowych plam lub owrzodzeń (szczególnie w okolicy stóp).
Choroby wewnętrzne Kokot, Tatoń Diabetologia