Moje refleksje nad agresją u osób z chorobą Alzheimera
Budzi mój ogromny sprzeciw etykieta: „Agresywny Alzheimer". Jeśli jest to skrót myślowy, żargon profesjonalny, to darujmy go sobie w ogóle, a szczególnie w obecności opiekunów. Natomiast jeśli to sformułowanie sugeruje, że każda osoba z chorobą Alzheimera jest agresywna, tzn. że agresja jest objawem choroby Alzheimera, to nie jest to po prostu zgodne z prawdą.
Popatrzmy na nas samych - ludzi zdrowych. Agresywność jest w każdym z nas i ujawnia się w mniejszym lub większym nasileniu, zwykle w bardzo specyficznych warunkach. Najczęściej wtedy, gdy czegoś - kogoś bardzo się boimy; gdy nie do końca rozumiemy, co się dzieje, czego od nas chcą inni; gdy gwałtownie wzrasta w nas poczucie zagrożenia, lęku; gdy rodzi się bezradność, gdy nie umiemy szybko, sprawnie, w sposób przekonujący przekazać naszych obaw i potrzeb, bądź po prosty tego, co myślimy.
Osoba z chorobą Alzheimera również może przejawiać reakcje agresywne. Także jej reakcje wyzwalane są zwykle przez długotrwały, wysoki poziom lęku. Przewlekły, silny lęk może też dawać halucynacje i urojenia. Narastające w miarę choroby trudności w rozumieniu złożonych sytuacji, a także trudności w stosownym wyrażaniu swoich myśli, uczuć i potrzeb, mogą wywoływać reakcje agresywne.
Należy pamiętać, że w tej postępującej chorobie dochodzi również do uszkodzenia struktur mózgowych odpowiadających za programowanie i kontrolę naszych zachowań. Przedłużające się reakcje agresywne u chorych wynikają z niemożności przerwania ich i zastąpienia innymi formami zachowania. Z kolei niewłaściwa postawa opiekuna może te reakcje wzmacniać i rozbudowywać. Tak więc zachowania agresywne u pacjentów z chorobą Alzheimera powstają zwykle w stanie silnego poczucia zagrożenia, a szczególnie wówczas, gdy następuje deprywacja ich podstawowych potrzeb.
Przyjmijmy więc, że agresywność nie jest jednym z objawów choroby Alzheimera, ale jest jedynie niezbyt lubianym i źle tolerowanym, zastępczym sposobem komunikowania się chorego z otoczeniem w pewnych ekstremalnych warunkach.
Jak ma reagować opiekun, gdy pacjent złości się, krzyczy, próbuje go uderzyć? Będziemy o tym wielokrotnie jeszcze mówić i pisać. Na początek: nie bój się pacjenta zagniewanego i nie karz go. Odrocz swoje bezpośrednie działanie - wyjdź z pokoju, policz do dwudziestu, oddychaj głęboko. Pamiętaj, że jest jakaś przyczyna jego złości. Staraj się przywrócić atmosferę bezpieczeństwa.
Elżbieta Łuczywek