Urbanistyka XX wieku (do roku 1970). Koncepcje.Wybrane fragmenty

Powstawanie utopijnych projektów architektonicz­nych i urbanistycznych występuje na przestrzeni dziejów, a szczególnie począwszy od pierwszej rewolucji przemysłowej, w sposób w pewnym sensie cykliczny, pozostając w ścisłej zależności od wydarzeń w dziedzinie techniki i nauki.(Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Zarówno pierwsza jak druga rewolucja przemysłowa, czy trzecia rewolucja naukowo--techniczna, przynoszą wiele nowych propozycji mających na celu polepszenie egzystencji i warunków mieszkaniowych. Pierwsze projekty - osiedla uto­pijne - były przede wszystkim socjologiczną koncepcją reformatorów, których dążeniem było stworzenie idealnych osiedli - idealnych społeczności. Osiedla utopijne to; „New Lanark" i „New Harmony" Owena, „Falanster" Fouriera, „Icaria" Cabeta, „Hygea" Richard-sona.

Model idealnego osiedla Roberta Owena (1818) - małej społeczności półrolniczej od 3000 do 5000 mieszkańców powstał jako odpowiedź na straszliwe warunki bytowania robot­ników zatrudnionych w pierwszych fabrykach przędzalniczych i tkackich w Anglii. Owen zaprojektował układ budynków mieszkalnych w formie zwartego czworoboku. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Charles Fourier - autor projektu idealnego ustroju, którego podstawową komórką miała być falanga zrzeszająca około 1600 osób zamieszkujących wielki zespół budynków „Falanster" (1845) - w odróżnieniu od Owena proponuje zamiast kwadratu, będącego jego zdaniem „głośnikiem" wszelkich hałasów, formę skomplikowaną, dającą różne wnętrza i rozmaite typy mieszkań. „Falanster" tym różni się od propozycji Owena, że ta ludzie mieliby oddzielne mieszkania.. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

W okresie drugiej rewolucji przemysłowej, w wyniku wzmożonego rozwoju przemysłu zdobyczy technicznych, rozbudowy przedsiębiorstw, fabryk, hut, napływu siły roboczej do miast i gwałtownego pogorszenia się sytuacji mieszka­niowej robotników, powstają koncepcje oparte na nowych osiągnięciach technicznych, na. wiedzy w dziedzinie medycyny, higieny „Hygea" (1876) pomysłu lekarza angielskiego B. W. Richardsona wzorowana została na utopii Thomasa Morusa. Pomysł Hygei przedstawiony na odczycie podczas Kongresu Social Sciences Association w 1875 roku, spotkał się z dużym uznaniem i zyskał sobie szybko rozgłos światowy. Intencją Richardsona było zwalczanie strasznego stanu higieny wielkich miast. „Hygea" liczyła 1000000 mieszkańców żyjących w 20000 domów, zbudowanych na 4000 akrów. Richardson ustalił warunki gwarantujące higienę i zdrowie mieszkańców miasta. Regulował problemy zabudowy i gabarytów, komunikacji, terenów zielonych, wprowadzając jako zasadę strefowanie (zakaz zmiany przeznaczenia lokali, np. z mieszkalnych na handlowe lub rzemiosło). Przewiduje on oczyszczanie dymu z kominów budynków mieszkalnych. Wprowadza pralnie miejskie, szpitale i wyznacza liczne urządzenia dla kultury fizycznej jak: łaźnie, baseny, sale gimnastyczne etc. Przewiduje również urządzenia kulturalne jak biblioteki, szkoły sztuki, sale konferencyjne, sale zabaw. Szczególną uwagę poświęca domowi mieszkalnemu, stwarzając typ podporządkowany pew­nym warunkom technicznym, sanitarnym oraz estetycznym. Ustala funkcjonalny podział mieszkania ze specjalnym uwzględnieniem pomieszczeń na spanie, które byłyby dobrze naświetlone, przestronne i wentylowane Rozwiązuje dachy-tarasy będące terenem wypoczynku i pielęgnacji kwiatów.. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

W dziedzinie chemii druga połowa XIX i początek XX wieku stały się okresem rozwoju nauki przez stworzenie podstaw teoretycznych dla chemii nieorganicznej i organicznej. Pierwszorzędną rolę w przemyśle chemicznym zaczyna odgrywać ropa naftowa. Dziedziną chemii, która architektów szczególnie interesuje jest dziedzina tworzyw sztucznych. Za datę powstania przemysłu tworzyw sztucznych uważa się rok 1862, rok Wielkiej Międzynarodowej Wystawy w Londynie, na której Aleksander Parkes wystawił eksponat zwany „Parkesina". Tworzywa sztuczne mają możliwości zastosowania. Powstały one w intencji zdobycia taniego materiału zastępczego. Po ich wprowadzeniu w życie okazało się jednak, że dzięki gamie kolorystycznej i niezwykłej skali wytrzymałości, przestały one pełnić rolę materiału zastępczego. Dzięki tym zaletom masy plastyczne weszły na rynek budowlany i wypierały stopniowo materiały tradycyjne.. W oparciu o laboratoryjne badania i doświadczenia ustaliły się nowe metody produkcji podnoszące wartość dotychczas stosowanych materiałów konstrukcyjnych, takich jak stal czy beton.

Ogromną rolę we wszystkich tych badaniach spełnił mikroskop elektronowy. Tradycyjna technika budowlana operowała przede wszystkim elementami pro­stymi, takimi jak słup czy belka. W pierwszej połowie XX wieku powstała nowa dziedzina kon­strukcji przestrzennych, pozwalająca na realizacje w nie znanej dotychczas skali. Wykorzy­stując w stopniu maksymalnym możliwości danego materiału, konstruktorzy mogą się teraz pokusić o zupełnie nowe rozwiązania wzorowane na przykładach z przyrody. Studia Le Ricolais, Bernarda Lafaille'a, Richarda Buckminstera Fullera z lat trzydziestych stanowią podstawę do późniejszych realizacji. W ten sposób powstają konstrukcje lekkie, pewne, łatwe w montażu, które pokonując olbrzymie rozpiętości przekrywają wielkie powierzchnie. Powstałe nowe systemy konstrukcyjne tworzą zupełnie nowe perspektywy na przyszłość. Po wojnie oprócz Le Ricolais twórcami nowych systemów konstrukcji są: Bernard Lafaille, Richard Buckminster Fuller, Frei Otto, Stephane du Chateau, Pier Luigi Nervi, Zygmunt S. Makowski, Renę Sarger, Serge Ketoff, Felix Candela, Eduardo Torroja i Enrico Castiglioni. Ich pomysły doprowadziły do powstania nowych form i rozwiązań, dając kilkusetme­trowej wysokości budowle, kilkukilometrowe mosty lub hektarowe przekrycia powierzchni. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Sposoby przekrywania dużych przestrzeni możemy podzielić na 4 zasadnicze systemy: konstrukcje prętowe (siatki przestrzenne), łupiny, konstrukcje wiszące i konstrukcje pneu­matyczne. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Konstrukcje prętowe zastępują płyty o pełnym przekroju siatkami trójwymiarowymi, złożonymi z jednakowych elementów przestrzennych. Pierwszą tego rodzaju konstrukcję zrealizował w roku 1880 Gustave Eiffel przy budowie mostu na rzece Garabit we Francji. Konstrukcję tę rozwijał w latach międzywojennych Richard Buckminster Fuller i le Ricolais, ale dopiero po drugiej wojnie światowej nastąpił jej prawdziwy rozkwit.

Łupiny są uwieńczeniem długiej historii ewolucji sklepienia zmierzającego do zmniej­szenia ciężaru konstrukcji przekrycia. Pierwowzorem są tu przykłady z przyrody. W roku 1914 August Perret skonstruował pierwszą cienką (4 cm) łupinę w Rabacie w Algierii, zaś w roku 1934 Bernard Lafaille ogłosił pierwszą wzmiankę o cienkich łupinach o podwójnej krzywiźnie. Przekrycia stały się coraz lżejsze, pozbywając się wszystkiego co zbędne, przyjmując kształty będące konsekwencją wykresów pracy materiałów.

Mosty wiszące są arcydziełami prostoty i logiki, Most Golden Gate w San Francisco o długości 2700 m, zrealizowany w latach 1933-37 stał się realnym punktem odniesienia dla innych projektów.

Według definicji Freia Otto, konstrukcja pneumatyczna jest odejściem od matematyki w budownictwie, a zbliżeniem się do form życia organicznego.Konstrukcje pneumatyczne to konstrukcje, których forma i stabilność wypływa z różnicy ciśnień gazów lub płynów. Nadciśnienie może być utrzymywane albo we wnętrzu przekrywającej powłoki., albo też między podwójnymi ściankami. Od roku 1950 konstrukcje pneuma­tyczne rozwijają się stale. Pierwszy patent na konstrukcję pneumatyczną uzyskał w roku 1948 amerykański inżynier Walter Bird.. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Druga połowa XIX wieku to nie tylko przewrót w przemyśle, ale również i w dziedzinie architektury i urbanistyki. Opracowanie nowych metod produkcji stali (1864), umożliwiły stosowanie na wielką skalę tego materiału przy budowie obiektów przemysłowych, jak fabryki, hale, i komunikacyjnych, jak mosty, tunele, dworce. Również w drugiej połowie XIX wieku, w związku z nowymi metodami obróbki stali, za­częto się interesować możliwością połączenia jej z betonem, co dało w wyniku nowy materiał budowlany - beton zbrojony. Wspaniałe realizacje inżynierskie tworzyli Yiollet le Duć, Francois Hennebiąue, Jean Baudot, Auguste Perret, Tony Garnier, Peter Behrens, Walter Gropius, Mieś van der Rohe oraz Le Corbusier, który umiał w większym może stopniu niż inni wykorzystać zaistniałe możliwości konstruk­cyjne i ujął je w roku 1915 w formę 5 zasad:

1. Wolny parter - dom na słupach

2. Wolny plan - dzięki konstrukcji szkieletowej plan każdego piętra może być dowolnie
   komponowany

3. Wolna elewacja - niezależny system konstrukcji pozwala na pełną swobodę projektowania elewacji

4. Podłużne okna - dzięki zastosowaniu szkieletu konstrukcyjnego okna mogą zajmować całą szerokość ściany zewnętrznej

5. Dach-taras-ogród - nowy system konstrukcji płyty dachowej (spływ wód deszczowych do środka budynku, zastosowanie wodoszczelnej izolacji) pozwala na urządzenie dachu--tarasu-ogrodu. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Problemy

mieszkalnictwa Konieczność zapew­nienia mieszkań dla napływającej siły roboczej do zakładów przemysłowych postawiła architektów przed nowymi problemami. Fakt myślenia kategoriami do powtarzania typu mieszkania czy budynku, w celu zaspokojenia masowych potrzeb, stał się początkiem budownictwa mieszkaniowego o charakterze społecznym, co musiało znaleźć odpowiedni wyraz w nowych naówczas koncepcjach architektonicznych i urbanistycznych. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Chaotyczny rozwój miast., gwałtowny rozrost przedmieść., powstawanie slumsów i czyn­szowych kamienic., spekulacja terenami - oto charakterystyczne zjawiska drugiej połowy XIX wieku w krajach najbardziej uprzemysłowionych, jak Anglia, Niemcy, Francja.

Wykładnikiem społecznych poglądów postępowych środowisk Anglii jest niewątpliwie idea miasta-ogrodu Howarda z 1898 roku. Celem jej było „stworzyć takie warunki życia ludności robotniczej, aby korzystała ona zarówno z dobrodziejstw miasta (miejsce pracy) jak i wsi (odpoczynek i zaopatrzenie w produkty rolne)". (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Problemy mieszkalnictwa po pierwszej wojnie światowej były zagadnieniem pierwszo­rzędnej wagi ze względu na zniszczenia, jakie ta wojna pozostawiła po sobie. Problem popu­larnych mieszkań stał się dla postępowych architektów głównym tematem studiów, w których przyjmowano dwa zasadnicze postulaty: funkcjonalność i ekonomiczność. Architekci kierujący się zasadą Louisa Sullivana - „forma idzie za funkcją" nazywani byli funkcjonalistami. Dążyli oni do optymalnych rozwiązań mieszkania poprzez wybór najlepszego położenia, orientacji, układu wewnętrznego na podstawie wnikliwej analizy poszczególnych funkcji, przy racjonalnym zastosowaniu najwłaściwszych materiałów (szcze­gólnie jeśli chodzi o lekkość, izolację termiczną i dźwiękową). (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Za najbardziej charakterystyczne układy osiedli okresu międzywojennego można przyjąć układy Gropiusa zwane liniowymi, uwzględniające przede wszystkim przesłankę usytuo­wania pod względem stron świata, jak też funkcjonalność układu mieszkania. Na tej zasadzie powstało moc tego rodzaju osiedli częstokroć projektowanych, zupełnie mechanicznie, speł­niających jedynie warunki techniczne i zaspokajających tylko potrzeby materialne - zapew­nienie dachu nad głową.

Powstające w tym czasie w Polsce osiedla mieszkaniowe., zwłaszcza osiedla Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej (WSM), należały do tych pozytywnych wyjątków, w któ­rych autorom udało się uniknąć schematyzmu większości osiedli realizowanych w tym czasie przez funkcjonalistów. Barbara i Stanisław Brukalscy zaprojektowali za Żoliborzu doskonałe kolonie IV, VII i IX, uzyskując dzięki odrębnemu potraktowaniu architektury i układów zieleni wnętrza o różnym charakterze..

.

Miato Dynamicznemu rozwojowi przemysłu drugiej połowy XIX wieku nie towa­rzyszył prawidłowy społecznie i przestrzennie rozwój miast. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Miasta promienisto-koncentryczne. Próbą uzdrowienia warunków, komunikacji i zabudowy była koncepcja modelu miasta zdekoncentrowanego powstała w 1898 roku. Układ tego miasta polegał na umieszczeniu wokół środka nadrzędnego samodzielnych miast-ogrodów około 30-tysięcz-nych. Autorem tej koncepcji był nikomu wówczas nie znany urzędnik Ebenezer Howard, który w książce „Tomorrow" sformułował zasady miasta-ogrodu:

1. Zarząd miasta-ogrodu powinien czuwać nad całością terenów.

2. Miasto-ogród powinno być otoczone terenami zielonymi, aby w ten sposób zabezpie­
   czyć się przed spekulacją i zrastaniem się jednostek w jeden obszar zabudowy.

3. W wypadku dalszego rozwoju miasta należy stworzyć następne miasto-ogród, całko­
   wicie niezależne od pierwszego.

4. Idee Howarda zostały w 1903 roku zrealizowane przez Raymonda Unwina i Barry Parkera w osiedlu Letchworth pod Londynem, a za wzorem Anglii poszły inne kraje Europy. Niestety idea ta była w XX wieku wypaczona, pod hasłem miast-ogrodów kryły się przeważnie spekulacje terenami. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Po pierwszej wojnie światowej - w związku z koniecznością odbudowy miast - wzrasta zainteresowanie urbanistyką, zwiększa się też liczba koncepcji, mających uzdrowić istniejącą sytuację, howardowska myśl znalazła wielu zwolenników i realizatorów, którzy kontynuowali budowę układów satelitarnych opartych na schemacie centralnego miasta handlowego i pro­mieniście wokół niego rozmieszczonych miast satelitów. Te bardzo postępowe zasady zna­lazły jeszcze odbicie po drugiej wojnie światowej w planie „Wielkiego Londynu" i wielu powojennych miast.

Miasta linearne. W drugiej połowie XIX wieku dokonano wielu wynalazków z dziedziny komunikacji. Po kolei żelaznej i tramwaju powstało metro, potem samochód.. Odbiciem zrozumienia są projekty urbanistyczne nowych osiedli lub też rozwiązania śródmieścia uwzględniające nowe możliwości techniczne. Jednym z pierwszych projektów miasta wzdłuż linii tramwajowej jest projekt z roku 1882 inżyniera Arturo Soria. Zasadę miasta linearnego rozszerza on nie tylko na kraj, ale również na kontynent. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

W latach 1971-04 powstał projekt miasta przemysłowego „Cite Industrielle", którego autorem jest Tony Garnier. Przez przyjęcie zasady rozwoju miasta wzdłuż linii transportu (kolej, samochód, rzeka) Garnier zerwał z tradycyjnym układem miast koncentrycznych. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Głównym tematem dyskusji w środowisku architektów we wczesnych latach dwudzie­stych był problem rozmieszczenia ludności. Zarysował się wówczas wyraźny podział na dwa obozy: urbanistów i dezurbanistów.

Urbaniści, których głównym przedstawicielem ideowym uważali, że jedynym optymalnym rozwiązaniem jest równomierne rozmieszczenie na terenie całego kraju miast (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Dezurbaniści, w myśl postulatów zlikwidowania różnicy między miastem a wsią, pro­ponowali wąskie linie osadnicze, które się miały ciągnąć kilometrami wzdłuż dróg. Mieszkańcy tych linii osadniczych zatrudnieni tak w przemyśle jak i w rolnictwie mieliby zabezpieczone nie tylko higieniczne warunki mieszkaniowe, ale również wszystkie potrzebne usługi.

Dalszym rozwinięciem idei miasta związanego z ciągiem komunikacyjnym była propozycja miasta linearnego N. Milutina. Jego wielopasmowy układ linearny, składał się z położonych równolegle stref:

• przemysłowej i zakładów techniczno-naukowych,

• zieleni ochronnej, w której znajduje się komunikacja,

• usług społecznych i zabudowy mieszkaniowej (domy, żłobki, przedszkola, internaty),

• parków-ogrodów i farm państwowych.

W latach dwudziestych i na początku lat trzydziestych dwie ekipy architektów opracowały pod kierunkiem Ernsta Maya i Hannesa Meyera projekty nowych miast, wykorzystując doświadczenia nabyte we własnym kraju.

Miasta o układzie siatek modularnych. Koncepcja tych miast polega na zasadzie równomiernego nasycenia danego regionu jednostkami osadniczymi. Takimi przesłankami kierował się w swoim projekcie z 1933 roku E. Gloeden oraz Frank Lloyd Wright w projekcie „Broadacre City^rc z 1932 roku a także Richard Neutra w projekcie „Rush City Reformed" z 1934 roku. Projekt Gloedena jest wielokomórkowym układem pierścieniowym. (Dom i miasto jutra, Izabella Wisłocka, Warszawa, Arkady 1971)

Na Kongresie CIAM w Dubrowniku w 1956 roku, którego tematem było mieszkalnictwo, po raz pierwszy poruszono na forum międzynarodowym aspekt jego zmienności, mobilności, wzrostu i wielkości oraz zagadnienia architektury i urbanistyki w układzie nowych warunków zaistniałych po wojnie. Po dyskusji, podsumowano obrady następującymi stwierdzeniami: zmienność jest zasadniczą cechą mieszkalnictwa; architekci i urbaniści znajdują się w obliczu potrzeb mieszkaniowych w nowej skali.

Yona Friedman przedstawił projekt „Paris Spatial" - miasta zawieszonego nad istnie­jącym Paryżem, o napowietrznych ulicach i domach wkomponowanych w konstrukcję przestrzenną. Tego rodzaju rozwiązanie miało zapewnić swobodę dowolnego rozporządzania terenem i przestrzenią. Friedman rozważał swój projekt na tle dotychczasowych propozycji dotyczących Paryża.

Wybitną indywidualnością architektoniczną był Paul Maymont. Na Zatoce Tokijskiej proponuje on rzucić na wodę wielkie żelbetowe kesony niosące autonomiczne dzielnice dla 10000 lub 20000 mieszkańców. Następne jego pomysły to wieżowce w kształcie stożka o 200-300 m wysokości; słup betonowy pusty wewnątrz o średnicy 20 m stanowi kręgosłup, na którym zawiesza na kablach grubości 15 cm elementy mieszkaniowe oraz nowoczesne środki komu­nikacji zbiorowej. Tego typu wieżowce Maymont proponuje także dla Paryża. Maymont opracowuje nie tylko projekty miast związanych z ziemią, sięga wyobraźnią dalej - szkicuje propozycje, które mogłyby być zrealizowane w zupełnie nowych, pozaziemskich warunkach. Maymont nie ogranicza się tylko do rozwiązań opartych na systemie wiszących kon­strukcji. W projekcie otoczenia Nótre Damme stanowiącym rekonstrukcję średniowiecznego otoczenia urbanistycznego plac znajduje się poniżej obecnego poziomu. Na poziomie Sekwany wprowadza taflę wody, a pod Sekwaną projektuje 12 kondygnacji parkingów. W innym projekcie przewiduje Maymont „Paryż pod Sekwaną" - centrum handlowe i Pola Elizejskie ery atomowej. Uregulowana Sekwana o głębokości 3 m ma płynąć w betonowym łożysku, będącym jednocześnie najwyższą kondygnacją gigantycznego założenia na 14 po­ziomach.

W Japonii, po drugiej wojnie światowej, wystąpiły podobnie jak w Europie próby podej­mowania nowych problemów: mobilności, wzrostu i zmienności. Początkowo powojenne pokolenie architektów pozostawało, pod wpływem Le Corbusiera, za pośrednictwem znakomitych architektów japońskich, uczniów Le Corbusiera: Sakakury, Maekawy i Kenzo Tange. Głównym i najważniejszym czynnikiem wpływającym na ich światopogląd był niezwykle szybki przyrost ludności Tokio podczas ostatnich lat. Sprawa trudności rozwoju tego miasta w płaszczyźnie poziomej stała się pro­blemem zasadniczym. Należało podjąć studia nad możliwościami rozwoju Tokio wzwyż, poprzez budowę platform - sztucznych terenów wzniesionych nad lądem stałym, lub po­przez zyskanie możliwości budowy na morzu.. Grupa powstała w 1960 roku podczas międzynarodowego kongresu w Tokio przyjęła nazwę Metabotiści. W skład tej grupy weszli: Kiyonori Kikutake, Noriaki Kurokawa, Naburo Kawazoe, Fuminiko Maki i Masato Ohtaka, do których przyłączyli się w ręku 1964 Kenzo Tange i Arata Isozaki. Program Metabolistów zakładał, że z uwagi na wciąż zachodzące zmiany, pożądany jest taki rodzaj architektury i urbanistyki, który uwzględniałby wszystkie etapy życia. Zdaniem Metabolistów nowoczesne społeczeństwo powinno zagwarantować sobie swobodne dysponowanie terenami.dla wszelkich założeń urbanistycznych.

Miasto Wszystkie rozwiązania charakteryzuje odejście od zabudowy poziomej jako nieekonomicznej i pójście wzwyż aż do wysokości kilkuset metrów. Podstawowym założeniem tej tendencji jest maksymalne uwolnienie terenu i elas­tyczne użytkowanie przestrzeni. Wyraża się to w propozycji wprowadzenia nowego kryte­rium oceny, pełniejszego i bardziej efektywnego jakim mógłby być współczynnik gęstości przestrzennej.System komunikacji i transportu decyduje o systemie konstrukcyjnym, a w konsek­wencji i o formie budynków.

Rozważając pod tym względem proponowane rozwiązania możemy je podzielić na trzy zasadnicze układy: punktowce, układy na zasadzie litery V (trójkąta, stożka lub piramidy) lub X oraz siatki przestrzenne.

Pionowy układ komunikacji daje rozwiązania najprostsze - piony komunikacyjne mogą być trzonem konstrukcyjnym dla stropów lub większych elementów.

Kiyonori Kikutake w myśl zasad Metabolistów zaprojektował miasta „Marina City" i „Tower City". Plan „Marina City" opracował w 1959 roku. Jego pomysł polega na pływa­jących jednostkach mieszkalnych w formie wieżowców. Część podwodna tych jednostek zawierałaby przemysł, a nad nim znajdowałyby się platformy. „Tower City" jest projektem miasta z budynkami w formie wież, których cylindryczne rdzenie są elementami konstruk­cyjnymi. W ich wnętrzu mieszczą się usługi i transport; od zewnątrz zawieszone są jednostki mieszkaniowe, tak jak gniazda na drzewie. Gniazda te mogą rozrastać się w miarę potrzeby.

Arata Isozaki, z grupy Metabolistów, widzi ratunek dla Tokio przez budowanie nad istniejącym miastem gigantycznie wielkich struktur, wyrastających jak gałęzie z pionowego trzonu, który jest jednocześnie konstrukcja nośną i kanałem komunikacji pionowej.

Metaboliści japońscy obok innych systemów stosują konstrukcje z siatek trój­wymiarowych. Jednym z pierwszych projektów Kurokawy rozwijającym zasady Metabo-listów jest projekt wsi opracowany w 1960 roku przy założeniu systemu parcel w formie kwadratów o boku 500 metrów. Nad tym kwadratem ziemi umieszcza on na ażurowej plat­formie budynki użytku zbiorowego oraz dwudziestu pięciu działek z indywidualną zabudo­wą mieszkaniową. W ten sposób uwolniona od zabudowy powierzchnia ziemi pod osiedlem może być przeznaczona pod uprawę, gdyż ma zapewniony dostęp słońca poprzez niezabu­dowane części platformy.

Arata Isozaki, podobnie jak Friedman nad Paryżem, zawiesza nad Tokio siatkę prze­strzenną, która pozwala na rozbudowę wzwyż centrum Tokio.

Urbanista grecki Doxiadis, twórca nowego kierunku studiów zwanego ekistyką,¹³⁴ przewiduje, że pod koniec XXI wieku świat będzie liczyć 50 miliardów ludzi, z czego 49 miliardów będzie mieszkać w miastach zajmujących 38 milionów km².

Przedstawia on w następujący sposób poszczególne etapy rozwoju miast: polis - antyczne miasto statyczne, następnie dynapolis (dynamiczne miasto wieku przemysłu i kolei żelaznej), potem metropolis (miasto ery samochodu), dzisiejsze nowo powstające megalopolis (jak np. w Stanach Zjednoczonych pomiędzy Bostonem a Waszyngtonem) i przyszłe, obejmujące niemal całą powierzchnię globu w jedno skupisko - ecumenopolis. Doxiadis ustala pewną zasadę rozwoju miasta pasmowego dynamicznie rosnącego - dynapolis. Wychodzi on z zało­żenia, że w miarę rozwoju miasta centrum rozwija się i zatacza coraz większe kręgi. Aby nie hamować rozwoju centrum, miasto powinno się rozbudowywać wzdłuż osi i w jednym tylko kierunku.

Miasta ciągłe. Linearny System Ciągły Hansena.

Linearny System Ciągły jest propozycją metody kształtowania otoczenia człowieka w oparciu o wzorzec organiczny, o elastyczną, proporcjonalną zależność stref obsługujących i obsługiwanych, biegnących obok siebie.

W układzie osadniczym LSC Hansen rozróżnia trzy równoległe kształtowane pasma: pasmo mieszkaniowo-usługowe z nieuciążliwym przemysłem, idące za nim pasmo upraw rolnych i lasów wraz z historycznymi układami osadniczymi i przemysłem wydobywczym oraz trzecie pasmo - przemysł uciążliwy. Wszystkie te trzy pasma spięte są komunikacją poprzeczną. Szerokość pasm wyznaczają izochrony dojścia do pracy równe 30-45 minut.

Pasma winny być prowadzone z uwagi na możliwość poboru wody równolegle do naj­większych rzek przecinając ich dopływy. Kierując się tymi przesłankami Hansen przewiduje dla Polski cztery układy osadnicze ciągnące się z południa na północ.

Pasmo mieszkaniowo-usługowe zawiera zabudowę mieszkaniową, domy rencistów, ho­tele, internaty, domy wypoczynkowe. W sąsiedztwie handlu i usług zlokalizowane zostały przychodnie lekarskie, apteki, żłobki, usługi związane z życiem kulturalnym i społecznym jak kluby, kółka zainteresowań etc. Przewiduje sie konieczność rezerwy dla przyszłego roz­woju funkcji kulturalno-społecznych.

1

---