ZŁOTA GODZINA- czas, w którym pacjent musi dostać się do szpitala. Jest to maksymalny czas (czas udzielania 1 pomocy).
* w Polsce 40% poszkodowanych otrzymuje specjalistyczną pomoc lekarską po 3h od zdarzenia
* w Polsce 60% zgonów okołowypadkowych następuje w okresie przedszpitalnym (UE 30%)
* po 30min od zdarzenia szansa na uratowanie.
PRZYCZYNY ZGONÓW:
* urazy
* choroby układu krążenia (najczęściej zawały serca)
* udary mózgu (krwotoczne lub niedokrwienie)
OBOWIĄZEK UDZIELANIA 1 POMOCY (pierwsza pomoc to także wezwanie karetki)
„Kto człowiekowi w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo podlega każe pozbawienia wolności do lat 3”
ZESTAW PIERWSZEJ POMOCY:
* gazy jałowe
* kodofix
* chusta trójkątna
(-założona poza staw nadgarstkowy podstawą do palców-K.G.
-na głowę z gazą nakładamy jak chustkę
-zwiniętą chustą możemy zatamować krwotok
-stabilizacja złamanych kończyn)
* bandaże (zwykły, elastyczny)
* plastry
* opatrunki osobiste
* sterylne krople do płukania oczu
* jodyna, woda utleniona, spirytus (jodyna i spirytus dookoła rany a woda utleniona na ranę)
* nożyczki
* agrafki
* folia izotermiczna (zimą-srebrną stroną do ofiary, latem-złotą stroną do ofiary, funkcja odblaskowa, żeby pacjent był widzialny)
ŚRODKI OCHRONY OSOBISTEJ RATOWNIKA
* rękawiczki (bez biżuterii)
* ustnik, maseczka do sztucznego oddychania
ZAGROŻENIA PRZY UDZIELANIU 1 POMOCY
* czynniki zewnętrzne np. czad, samochód na skarpie
* kontakt z krwią, śliną, moczem, kałem, wymiocinami
* zakażenie HIV, WZW
ZASADY HIGIENY PODCZAS UDZIELANIA 1 POMOCY
* używanie gumowych rękawiczek
* skaleczenia natychmiast zabezpieczyć opatrunkiem, po umyciu rąk
* nie nosić biżuterii na palcach
* wyrzucać zużyte materiały (rękawiczki, opatrunki)
PODSTAWOWE ZASADY UDZIELANIA 1 POMOCY
* bez paniki
* uspokoić poszkodowanego
* zebrać wywiad (lokalizacja bólu, jakie choroby)
* nie pozostawiać chorego bez opieki
* nie przenosić poszkodowanego, gdy nie ma takiej potrzeby
* ochrona przed utratą ciepła/przegrzaniem
* nie podawać picia, jedzenia, papierosów
ŁAŃCUCH RATUNKU (siła całego łańcucha zależy od siły najsłabszego ogniwa)
Czynności doraźne - Wezwanie pomocy - Właściwa pierwsza pomoc - Transport medyczny - Pomoc lekarska, szpital
POMOC DORAŹNA
* ewakuacja ofiary z okolicy zagrożenia
* utrzymanie podstawowych czynności życiowych poszkodowanego
* opatrzenie krwotoku
* walka ze wstrząsem
* ułożenie na boku
* zabezpieczenie miejsca zdażenia
WEZWANIE POMOCY
* gdzie?
* co się stało?
* ile ofiar?
* jakie uszkodzenia ciała?
* kto wzywa?
PIERWSZA POMOC
* unieruchomienie złamań
* zaopatrzenie ran
* kontrola tętna, oddechu i stanu świadomości
OCENA STANU POSZKODAWANEGO
* przytomność
* drożność dróg oddechowych
* oddech
* krążenie (tętno)
* obrażenia ciała
ZAWAŁ MIĘŚNIA SERCOWEGO- to martwica m sercowego spowodowana niedokrwieniem
PATOMECHANIZM-odłamanie blaszki miażdżycowej i powstanie zakrzepu zatykającego naczynie
TĘTNICE- naczynia wieńcowe- mają mięśniówkę
MIAŻDŻYCA- odkładanie złogów w naczyniach tętniczych
RUCH- styl życia i dieta
CZYNNIKI WYWOŁUJĄCE
* stres dużego stopnia
* wysiłek fizyczny- dużego stopnia u osób mniej aktywnych, nie wytrenowanych
* zaostrzenie choroby wieńcowej/krążeniowej
40% ZAWAŁÓW DOKONUJE SIĘ W GODZINACH RANNYCH.
OBJAWY KLINICZNE
* długo utrzymujące się bule zamostkowe, nie ustępujące po lekach
* bóle mogą promieniować do żuchwy, lewego ramienia lub ręki, pleców, brzucha
* około 20% zawałów przebiega bez bólowo (nieme zawały u cukrzyków, starszych osób)
* uczucie strachu, poty, nudności, wymioty
* spadek ciśnienia tętniczego
* zaburzenia rytmu serca
* utrata przytomności
POSTĘPOWANIE
* ułożyć pacjenta w pozycji półsiedzącej
* jeżeli jest przytomny podać aspirynę, nitroglicerynę NTG- nie podajemy przy osłabieniu lub nieprzytomności (niskie ciśnienie krwi)
* rozpiąć ubranie pod szyją
* zapewnić dostęp świeżego powietrza
* wzywamy pomoc
WSTRZĄS- stan zagrożenia życia, stan przejściowy między zaostrzeniem choroby a zgonem
* to załamanie się przepływu krwi przez tkanki, prowadzące do niewystarczającego odżywienia komórek i usuwania produktów przemiany materii
* w razie braku leczenia dochodzi do martwicy komórek
RODZAJE WSTRZĄSU
* kardiogenne- sercopochodne
* hipowolemiczny- zmniejszona objętość płynów ustrojowych- krwotok, oparzenie na dużej pow. ciała
* anafilaktyczny- uczuleniowy w odróżnieniu od innych , pacjent jest czerwony
* septyczny- związany z uogólnieniem się zakażenia
PRZYCZYNY WSTRZĄSU
* ciężkie uszkodzenie ciała
* nagła utrata dużej ilości krwi
* ciężkie oparzenie
* ciężkie zakażenie
* ostra niewydolność mięśnia sercowego
* zatrucie
OBJAWY
* przyspieszone tętno
* przyspieszony oddech
* obniżone ciśnienie tętnicze
* osłabienie
* niepokój
* blada, wilgotna skóra
* zimne poty
* nudności wymioty
* zaburzenia świadomości
* sine wargi i koniuszek nosa
* ochłodzenie dystalnych części kończyn
POSTĘPOWANIE
* ułożenie- pozycja przeciwwstrząsowa lub
* usuwanie czynników wstrząsorodnych
* zabezpieczenie przed utratą ciepła/przegrzaniem
* pomoc
* obserwujemy stan poszkodowanego
KRWOTOK- to wydostanie się krwi z naczynia lub serca w skutek urazu lub chorobowego uszkodzenia ich ściany
* nagła utrata 500ml krwi może być niebezpieczna, lecz powolny ubytek do 1000ml nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia
* trudno jest ocenić ilość utraconej krwi, szczególnie w przypadku krwawienia wewnętrznego
* w ocenie stanu poszkodowanego oceniamy: tętno, ciśnienie tętnicze, stan świadomości, ilość wynaczynionej krwi
PODZIAŁ KRWOTOKÓW
* tętniczy- krew wypływa tętniąco i ma jasny kolor
* żylny- krew wypływa jednostajnie i ma ciemny kolor
* sercowy- uraz serca
* miąższowy- uraz wątroby, śledziony- naczyń miąższowych
* narządem najbardziej wrażliwym na niedokrwienie jest mózg
* mechanizmem ochronnym jest krzepnięcie
* całkowite przerwanie tętnicy powoduje jej skurcz (różnice budowy żył i tętnic)
* szybkość i ilość wypływającej krwi zależy od średnicy naczynia
* brak wypełnienia naczyń krwionośnych powoduje zatrzymanie krążenia
CECHY ZAGRAŻAJĄCEGO WSTRZĄCU PODCZAS KRWOTOKU
* bladość skóry
* szum w uszach
* mroczki przed oczami
* zaburzenie orientacji
* omdlenie przy pionizacji
* nudności i wymioty
* przyspieszone tętno > 100/min
* spadek skurczowego ciśnienia tętniczego (80mmHg)
* pobudzenie ruchowe, niepokój
POSTĘPOWANIE
* rękawiczki gumowe
* położyć pacjenta
* jałowy opatrunek
* ucisk okolicznej tętnicy
* uniesienie tętnicy
* opatrunek uciskowy, przeciwwskazanie w przypadku: obecność ciała obcego w ranie, złamanie otwarte, amputacja, krwotok z rozległej powierzchni (plecy, klatka piersiowa- uniemożliwiałby oddychanie a w konsekwencji uduszenie)
* krwotok z nosa
* krwotok wewnętrzny
* amputacja (oderwaną część wkładamy do worka foliowego z wodą i lodem i jedziemy do szpitala)
OPARZENIA
PODZIAŁ
* termiczne- w wyniku działania wysokiej temperatury
* chemiczne w wyniku działania środków chemicznych
„Rozmiar uszkodzeń zależy od temperatury i czasu działania czynnika termicznego”
OCENA POWIERZCHNI OPARZEŃ- REGUŁA 9
* głowa- 9%
* kończyny górne po 9% każda
* przód tułowia- 2x9%
* tył tułowia- 2x9%
* kończyny dolne po 2x9% każda
* u mężczyzn 1% na genitalia lub szyję u kobiet na szyję
MAMY TRZY STOPNIE OPARZENIA
* I- opalanie się (zaczerwienienie ból)
* II- krótkotrwały kontakt z gorącym przedmiotem (rumień, ból, pęcherze)
* III- długie działanie wysokiej temperatury (zwęglenie, brak bólu, na brzegu oparzenia I i II stopnia)
POWIKŁANIA PO OPARZENIU
* zagrożenie wstrząsem (uszkodzenia, utrata płynów)
* powstanie produktu rozpadu białek (niewydolność nerek po kilku dniach- wynik spalenia białek tkankowych, które są szkodliwe dla organizmu i muszą zostać wydalone, czyli z krwią do nerek tych białek w skutek tego jest tam tak dużo, że pacjent odczuwa dolegliwości niewydolności nerek)
* zakażenie
POSTĘPOWANIE
* usunięcie źródła wysokiej temperatury (gdy na ciele to polewamy wodą alby spadło)
* polewanie zimną wodą (przeciwbólowo, zmniejszenie działania toksyn bo obkurczamy naczynia)
* zaopatrzenie jałowe (nie dotyczy twarzy)
* zapobiegnie utracie ciepła (folia termiczna)
* nie stosować masła, oleju, mąki (blokujemy dopływ powietrza- powstają bakterie beztlenowe
* nie opróżniać pęcherzy
* nie odrywać przyklejonej odzieży (zaraz po zdarzeniu można)
LECZENIE
* chirurgiczne usunięcie uszkodzonych tkanek
* przeszczepy skórne
ODMROŻENIA
* uszkodzenie skóry w wyniku działania niskiej temperatury
* ciężkość zależy od temperatury otoczenia i czasu narażenia
* miejsca szczególnie narażone na odmrożenie: nos, uszy, policzki, palce
STOPNIE ODMROŻENIA
* I- ból, bladość, obrzęk
* II- pęcherz z płynem surowiczym
* III- martwica powierzchowna skóry
* IV- martwica głęboka, samoistna amputacja
POSTĘPOWANIE
* przemieszczenie poszkodowanego do ciepłego pomieszczenia
* ściągamy biżuterię z palców
* zanurzyć palce w ciepłej wodzie
* na odmrożone części ciała przykładamy ciepłe opatrunki
* ciepłe napoje
ZACHŁYŚNIĘCIE- ciało obce lub płyn dostaje się do krtani lub tchawicy
OBJAWY
* odruch kaszlu
* duszenie się
* twarz sinieje
* przyspieszona akcja serca
* bezdech- zatrzymanie krążenia
POSTĘPOWANIE
* uderzyć w okolice międzyłopatkową 5x
* manewr Heimlicha (poniżej łuku żebrowego, nie prostopadle, skośnie pod łuk żebrowy, obejmujemy poszkodowanego od tyłu, jeśli nie pomoże to na leżąco)dynamiczny szybki ruch
* sztuczne oddychanie
UTONIĘCIA- zatkanie dróg oddechowych wodą lub innym płynem
OBJAWY
* brak oddychania
* bladość skóry
* obniżenie temperatury ciała
* przyspieszone tętno
* zatrzymanie krążenia (w zimnej wodzie komórki zwalniają metabolizm, tonący ma większe szanse na przeżycie
POSTĘPOWANIE
* wydobycie głowy poszkodowanego nad powierzchnię wody
* rozpoczęcie sztucznego oddychania już w wodzie
* nie wypompowywać wody
* brać pod uwagę uszkodzenie kręgosłupa szyjnego (wynieść z wody)
POWIESZENIE
* samobójcze lub przypadkowe
MECHANIZM
* zamknięcie naczyń krwionośnych dogłowowych
* zwężenie dróg oddechowych
* przerwanie rdzenia kręgowego w części szyjnej
ZŁAMANIA I ZWICHNIĘCIA
ZŁAMANIE KOŚCI- to jej całkowite lub częściowe przerwanie ciągłości
MECHANIZM
* urazowy- upadek, uderzenie, przejechanie, przygniecenie
* osłabienie kości- nowotwór, osteoporoza, gruźlica
PODZIAŁ:
* proste
* z przemieszczeniem
* wieloodłamowe (co najmniej 2 złamania w jednej kości)
* mnogie (co najmniej 2 złamania w kilku kościach)
* otwarte
* zamknięte
ROZPOZNANIE NA PODSTAWIE:
* cech domniemanych- bolesność i obrzęk w miejscu urazu, ograniczenie ruchomości kończyny, pozycja oszczędzająca, przeciwbólowa (takie wygięcie by mięśnie nie pociągały- dodatkowe napięcie)
* cech pewnych- obecność fragmentów kostnych w ramię, nieprawidłowe ustawienie kości, patologiczna ruchomość w miejscu złamania
POWIKŁANIA ZŁAMAŃ
* wstrząs- uszkodzenie sąsiednich naczyń krwionośnych wywołuje często krwawienia lub krwotoki
* dodatkowe uszkodzenie tkanek- spowodowane ostrymi krawędziami złamanych kości (mięśnie, nerwy, naczynia, narządy)
* zatory tłuszczowe- przedostanie się drobnych fragmentów tkanki tłuszczowej lub szpiku żółtego do światła uszkodzonych naczyń krwionośnych z następowym zatorem naczyń mózgowych, sercowych lub płucnych
* zakażenie- najczęściej przy złamaniach otwartych
OGÓLNE ZASADY UDZIELANIA POMOCY PRZY ZŁAMANIACH
* nie wykonywać ruchów i zgięć w okolicy złamania
* ranę zaopatrzyć jałowym opatrunkiem
* nie nastawiać złamań ani zwichnięć
* unieruchamiać dwa sąsiednie stawy
* kończyny górne unieruchamia się do tułowia, a dolne- jedna do drugiej
* nie podawać choremu płynów lub jedzenia
* wezwać pomoc specjalistyczną
UNIERUCHOMIENIE ZŁAMAŃ
* obłożenie sztywnymi przedmiotami
* koce, poduszki, ciężkie przedmioty (w przypadku złamania kości udowej, podudzia lub stawu skokowego)
* odpowiednie ułożenie (złamania czaszki, żuchwy, żeber, kręgosłupa, miednicy)
* chusta trójkątna
SKRĘCENIE- powierzchnie stawowe zsuwają się jedna z drugiej, ale powracają do fizjologicznego ustawienia (opatrunek uciskowy)
ZWICHNIĘCIE- powierzchnie stawowe nie powracają na miejsce (bardziej boli, należy ustawić kość i założyć opatrunek gipsowy)
SKRĘCENIE
* zamknięte uszkodzenie stawu spowodowane zbyt obszernym ruchem. Powierzchnie stawowe zostają czasowo przemieszczone względem siebie, po czym powracają do prawidłowego ustawienia, skutkiem jest obrzęk, krwawienie odstawowe, ból i ograniczenie ruchów w stawie
* unieruchomienie jak przy złamaniu
ZWICHNIĘCIE
* trwałe zaburzenie stosunków anatomicznych
* uszkodzenie aparatu więzadłowego stawu, uszkodzenie naczyń krwionośnych, rozerwanie torebki stawowej i więzadeł
* uniemożliwienie wykonywania ruchów w stawie
ZAKAŻENIA RAN
RODZAJE RAN
* cięte
* kute
* tłuczone
* szarpane
* kąsane
* miażdżone
* postrzałowe
OBJAWY
* ból
* krwawienie
POWIKŁANIA
* uszkodzenie naczyń, nerwów, mięśni, kości, narządów
* zakażenia:
a) tężec
- bakterie wnikają przez ranę zabrudzoną ziemią, kurzem
- objawy występują do 60 dni od zakażenia
- sztywność kolejnych grup mięśni początek to skurcz mięśni żwaczy
- zagrożenie życia: porażenie mięśni oddechowych
b) wścieklizna
- wirus wnika najczęściej przez ranę kąsaną, ale również przez zadrapanie lub polizanie (chore zwierze)
- objawy pojawiają się do kilku miesięcy po zakażeniu
- trudności w połykaniu, bóle głowy, wodowstręt
c) zgorzel gazowa
- po wniknięciu do krwiobiegu bakterii wytwarzających gaz (beztlenowe)
- głębokie rany z rozległym uszkodzeniem tkanek miękkich
- objawy występują do 3 dni od zakażenia
- obrzęk wokół rany, trzeszczenie
ZATRUCIA
NAJCZĘSTSZA PRZYNYNA ZATRUĆ
* leki
* alkohol
* pestycydy
* gaz
* rozpuszczalniki
* grzyby
„Substancje chemiczne dostają się do naszego organizmu przez: drogi oddechowe, przewód pokarmowy, skórę”
„Zagrożenie dla życia zależy od: dawki/stężenia substancji, czasu narażenia, drogi wchłonięcia”
ZATRUCIE GRZYBAMI
* najsilniejsza trucizna odporna na gotowanie, suszenie, zamrażanie
* pierwsze objawy zatrucia po ok. 8h: nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka
* po kilku dniach pozorna poprawa, potem żółtaczka, krwawe stolce, uszkodzenie wątroby- śpiączka, zgon
* postępowanie: prowokowanie wymiotów, węgiel w tabletkach (tak ok. 20)