Definicja procesu wychowania.
Podstawowa jednostka wychowania. Jest wyodrębniony z całokształtu intencjonalnych wpływów wychowania. W tym ujęciu proces wychowawczy est intencjonalnym wywieraniem wpływu na rzecz realizacji celu wychowawczego (cel cząstkowy, aspektowy - a nie całościowy projekt osobowości → cel wychowania jako takiego). Po to aby całościowy projekt osobowości wychowanka, którego nosicielem jest wychowawca został zrealizowany konieczne jest uruchomienie szeregu procesów wychowawczych.
Proces wychowawczy jest to układ zorganizowanych sytuacji wychowawczych mających na celu dostarczenie wychowankowi doświadczeń koniecznych do uzyskania zamierzonej względnie trwałej zmiany jego osobowości.
Istota stosunku wychowawczego.
Stosunek wychowawczy to specyficzny stosunek społeczny zachodzący między wychowawcą a wychowankiem. Istotą tego stosunku są charakterystyczne interakcje, w które - z intencją wywarcia trwałego wpływu na wychowanka - wchodzi wychowawca. Interakcje te dają się sklasyfikować do czterech klas zróżnicowanych pod względem mechanizmów psychologicznych wychowania. Stosunek wychowawczy odbywa się zawsze na tle innych stosunków społecznych.
Istota struktury procesu wychowawczego (definicyjne ujęcie).
Wszystko to, co czynione jest dla osiągnięcia określonego celu wychowawczego (strona obiektywna procesu wychowawczego) oraz to, co charakteryzuje subiektywny odbiór tych poczynań przez wychowanka (strona subiektywna procesu wych.) stanowi strukturę procesu wychowawczego.
Struktura ta jest rozumiana jako dynamiczny układ wzajemnie od siebie zależnych czynników czy substruktur.
Istota i rola sytuacji wychowawczej.
Sytuacja wychowawcza jest podstawową formą wywierania wpływu przez wychowawcę. Ich podmiotem jest wychowanek. Są ukierunkowane na spełnienie określonego celu całego procesu wych. Ich cechą charakterystyczną są właściwości osobotwórcze, zgodne z założonym celem. Każdy cel prowokuje do tworzenia innych, odrębnych sytuacji. Ich substruktura zależna jest od substruktury celu. Sytuacje wychowawcze pełnią rolę źródeł doświadczeń wychowanka.
Zależność między 4 elementami wychowania.
Definicja celu wychowania według Guryckiej.
Celem wychowania jest złożony projekt osobowości człowieka. Jego osiągnięcie uzależnione jest od umiejętnego rozłożenia przez wychowawcę celów ogólnych na cele szczegółowe oraz od konsekwentnego i skutecznego uruchamiania, odpowiednich dla realizacji tych celów, procesów wychowawczych.
Cel wychowawczy jest celem świadomym - może być zwerbalizowany i wyznacza kierunek działania.
Cele wychowania według H. Muszyńskiego, podział, istota.
Celem socjalistycznego wychowania jest ukształtowany i dynamiczny stosunek człowieka do świata, w którym nie można pominąć stosunku jednostki do samej siebie
- standardy wychowawcze - „jak ma być”
- dyrektywy wychowawcze - „co zrobić, żeby osiągnąć pożądany stan rzeczy”
System teleologiczny pedagogiki
- cele naczelne (ideał wychowania)
- cele właściwe
- cele instrumentalne (ich realizacja jest warunkiem niezbędnym do osiągnięcia innych celów; dyrektywy wychowawcze) i kontrybutywne (ich realizacja jest składową częścią realizacji innych celów; standardy wcyhowawcze)
Przesłanki preferowanych przez wychowawców celów wychowawczych (Z. Miałkowska).
Cele ipsocentryczne obejmują kształcenie wychowanka do siebie samego, do swoich praw. Uwzględniają te kategorie zachowania jednostki, dla których nadrzędnym mechanizmem regulującym jest ego. Do tej kategorii zaliczane są cele związane z rozwojem i przystosowaniem jednostki.
Cele humanistyczne - ich obiektem są inni ludzie rozumiani jako jednostki. Kierowanie się dobrem innych.
Cele obywatelskie - dotyczą stosunku do kraju, ojczyzny, otoczenia, społeczeństwa. Zakładają, że najwyższym znacznikiem działalności człowieka jest dobro społeczne.
Cele zadaniowe - nastawione są na podjęte przez jednostkę zadania i jej stosunek do pracy.
Cele normatywne - na ich przedmiot składają się moralne i ideowe jednostki, normy i zasady postępowania.
Za determinanty oceny wartości celów wychowawczych uznano: osobisty system wartości wychowawcy, jego samoakceptację, obraz wychowanka oraz pełnioną rolę wychowawczą.
Badania pozwoliły stwierdzić, że cele wychowania preferowane przez nauczycieli są na ogół zinternalizowane. U ponad połowy nauczycieli ich osobisty system wartości okazał się zgodny z preferencją celów normatywnych, ipsocentrycznych oraz obywatelskich. Ponadto wszystkie te cele, związane z wartościami pozytywnymi, są w sumie bardziej preferowane przez osoby badane niż wartości moralnie obojętne (np. konsumpcyjne, estetyczne, intelektualne itp.)
Wychowawczynie dziewcząt, częściej niż wychowawczynie chłopców preferują cele humanistyczne jako szczególnie dla nich wartościowe. Natomiast wychowawczynie chłopców preferują ipsocentryczne i zadaniowe. Rodzice dzieci w wieku przedszkolnym częściej niż rodzice dzieci w starszym wieku szkolnym, wybierają cele ipsocentryczne, natomiast ci ostatni częściej cele zadaniowe.
Grupy celów (4) w oparciu o ocenę stanu rozwoju.
- cele kreatywne: „wywołać, ukształtować”. Punktem wyjścia dla kształtowanego projektu osobowości, właściwości lub doświadczenia będzie wzór: „0” → „+”
- cele optymalizujące: „zwiększyć, wzmóc, poszerzyć”. „+” → „+++”
- cele minimalizujące: „osłabić, ograniczyć”. „++” → „+” („0”)
- cele korekcyjne „przekształcić, zmienić” „-” → „+”; „+” → „-”
Rola celu w procesie wychowania (3 role/funkcje).
- rola wyróżniająca (wyodrębniająca)
- rola koordynująca (kontrolna)
- rola strukturalizująca (modelująca)
Zależność między celem oficjalnym a osobistym.
Cele oficjalne - cele właściwe wyprowadzane z ideału wychowania. Ich funkcjonowanie w stosunku do konkretnej działalności wychowawczej jest jedynie pośrednie, podobnie jak ideału, od którego są pochodne. Tkwią w świadomości wychowawcy, w programach, w formach organizujących.
Cele osobiste - wywodzące się z ideału wychowawczego i pochodzące od oficjalnych celów - projekty osobowościowe, które powinny być realizowane, jeśli wychowanie ma być skuteczne, a których nosicielem jest konkretny wychowawca i które odnoszą się do konkretnego wychowanka.
Definicja sytuacji wychowawczej z perspektywy procesu wychowania.
Tomaszewski: układ wzajemnych stosunków człowieka z innymi elementami jego środowiska w określonym momencie czasu.”
Sytuacje wychowawcze to układy rzeczy, ludzi oraz zadań związanych jednością czasu i miejsca, organizowane w celu zrealizowania założonego projektu osobowości wychowanka przez wychowawcę.
W pojęciu tym zawiera się dynamika procesu wychowawczego - mamy tu do czynienia ze zmiennością źródła wpływu; sytuacje mogą realizować różni wychowawcy. W toku tego samego procesu mamy do czynienia z wielością oraz różnorodnością sytuacji, wyznaczoną chociażby przez uruchamiane klasy wpływów wychowawczych.
Podstawowa umiejętność wychowawcy z perspektywy procesu wychowania.
Subiektywny obraz obiektywnej sytuacji wychowawczej - chronologia powstawania.
Sytuacja subiektywna - istota psychologiczna.
Wyposażenie psychiczne wychowanka w procesie wychowania.
Rola percepcji sytuacji wychowawczej w procesie wychowawczym.
9 typów obiektywnej sytuacji wychowawczej.
Czynniki powstawania doświadczeń.
Trójwymiarowość sytuacji wychowawczej.