Umowa o pracę
Umowę o pracę zawiera pracodawca z pracownikiem. Dochodzi wtedy do nawiązania stosunku pracy. Podpisując umowę, pracownik zobowiązuje się do wykonywania określonego rodzaju pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.
Forma umowy
Umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Nie oznacza to jednak, że umowa zawarta ustnie jest nieważna. Konsekwencją niezachowania formy pisemnej jest obowiązek pracodawcy potwierdzenia pracownikowi na piśmie, nie później niż w dniu rozpoczęcia przez niego pracy, ustalenia co do stron umowy, rodzaju umowy oraz jej warunków. Pracodawca, który tego nie zrobi, może zostać ukarany karą grzywny. Takie zachowanie traktowane jest bowiem jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Treść umowy
Umowa o pracę określa strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, w szczególności:
rodzaj pracy,
miejsce jej wykonywania,
wynagrodzenie za pracę odpowiadające rodzajowi pracy ze wskazaniem składników wynagrodzenia,
wymiar czasu pracy,
termin rozpoczęcia pracy.
Rodzaj pracy - przez rodzaj pracy rozumie się typ czynności składających się na umówioną pracę. Określenie w umowie o pracę rodzaju pracy może nastąpić przez wskazanie:
stanowiska pracy lub pełnionej funkcji, jeżeli są one wyodrębnione w strukturze organizacyjnej zakładu pracy (w jego regulaminie organizacyjnym),
wykonywanego przez pracownika zawodu lub posiadanej specjalności albo
opisanie czynności faktycznych objętych zakresem jego obowiązków.
Warto pamiętać, że określony w umowie rodzaj pracy nie może być jednostronnie zmieniony przez pracodawcę poprzez dokonanie korekt w tzw. zakresie czynności obowiązującym pracownika.
Miejsce wykonywania pracy - pojęcie miejsca wykonywania pracy nie zostało w kodeksie pracy zdefiniowane. Określenie miejsca wykonywania pracy możne nastąpić poprzez wskazanie konkretnego stanowiska pracy, budynku firmy, miejscowości lub określonego terenu działania zakładu pracy. Nie musi to być jednak miejsce, w którym pracodawca ma swoją siedzibę. W wyroku z 1 kwietnia 1985 r. I PR 19/85 (OSP 1986/3/46) Sąd Najwyższy potwierdził, że miejsce świadczenia pracy stanowi jeden z istotnych składników umowy o pracę, obustronnie uzgodniony, objęty ogólnym zakazem jednostronnej zmiany przez któregokolwiek z kontrahentów umowy. Według SN strony zawierające umowę o pracę mają dużą swobodę w określaniu miejsca pracy. Może być ono określone na stałe bądź jako miejsce zmienne, przy czym w tym ostatnim wypadku zmienność miejsca pracy może wynikać z samego charakteru (rodzaju) pełnionej pracy. Ogólnie przez pojęcie miejsca pracy rozumie się bądź stały punkt w znaczeniu geograficznym, bądź pewien oznaczony obszar, strefę określoną granicami jednostki administracyjnej podziału kraju lub w inny dostatecznie wyraźny sposób, w którym ma nastąpić dopełnienie świadczenia pracy. Wykonywanie pracy w uzgodnionym przez strony miejscu pracy pracownika nie rodzi obowiązku płacenia takiemu pracownikowi ani diet, ani świadczeń rozłąkowych. Chociażby dlatego właściwe ustalenie miejsca wykonywania pracy powinno być ważne dla pracodawcy.
Określenie wynagrodzenia - umowa o pracę powinna też określać wynagrodzenie przysługujące pracownikowi i odpowiadające rodzajowi wykonywanej przez niego pracy. W umowie powinna być określona nie tylko ogólna kwota wynagrodzenia, ale także wszystkie jego składniki. Strony mogą określić wynagrodzenie wprost lub poprzez odesłanie do obowiązujących w danej firmie przepisów płacowych np. regulaminu wynagradzania.
Wymiar czasu pracy - strony powinny w umowie o pracę określić, czy pracownik zatrudniony będzie w pełnym wymiarze czasu pracy czy też w wymiarze niepełnym. W tym drugim przypadku należy wskazać w jakim. Jeśli strony nie ustaliły w umowie wymiaru czasu pracy, przyjmuje się, że pracownik został zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy.
Termin rozpoczęcia pracy - stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeżeli terminu tego nie określono - w dniu zawarcia umowy.
Ważne:
Powyższe elementy stanowią tylko minimum tego, co umowa powinna zawierać. Strony mogą zamieścić w niej także inne postanowienia, np. przewidzieć w umowie obowiązek pracodawcy wypłaty pracownikowi odprawy w ustalonej wysokości w przypadku wypowiedzenia mu umowy o pracę. Trzeba jednak pamiętać, że są granice ważności takich postanowień. Wyznacza je art. 18 par. 2 k.p., zgodnie z którym postanowienia umowy o pracę, które są dla pracownika mniej korzystne niż przepisy prawa pracy, są nieważne.
Kodeks pracy wymienia następujące rodzaje umów o pracę:
umowa na czas nieokreślony,
umowa na czas określony (rodzajem tej umowy jest tzw. umowa na zastępstwo),
umowa na czas wykonania określonej pracy,
umowa na okres próbny.
Podstawa prawna:
Art. 22, 25, 26, 29, 28¹ ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 z późn. zm.).