Wybór formy prawno-organizacyjnej przedsiębiorstwa
Każdy kto myśli o powołaniu przedsiębiorstwa musi zadecydować i wybrać określoną formę prawno-organizacyjną przedsiębiorstwa, zdecydować jaka najbardziej nadaje się do: rodzaju działalności, przewidywanej wielkości przedsiębiorstwa.
Alternatywność wyboru odnosi się do: formy prawno-organizacyjnej, formy własności - chodzi o własność grupową np. prywatną, spółdzielczą, prywatną własność krajową.
W przypadku formy prawno-organizacyjnej trzeba wziąć pod uwagę:
1. Wymagania założycielskie - analizując je rozpatruje się czy: jest przy założeniu przedsiębiorstwa przymus prawny, czy nie, dotyczący zawarcia umowy notarialnej; jest konieczne uwidocznienie przedsiębiorstwa w ewidencji działalności gospodarczej lub w rejestrze handlowym; jest konieczność ujawnienia nazwisk przedsiębiorców w nazwie przedsiębiorstwa; są wymagania dotyczące liczby wspólników; jest konieczność systematycznego ujawniania wyników działalności gospodarczej przedsiębiorstwa; 2. Analizę zakresu odpowiedzialności majątkowej i ryzyka kapitałowego - Zakres odpowiedzialności i ryzyka uczestników przedsięwzięcia gospodarczego jest mniejszy w spółkach cywilnych niż w jawnych, komandytowych, z o.o. czy akcyjnych. Przedsiębiorca musi rozstrzygnąć co woli czy mniejszy czy większy zakres odpowiedzialności. Mniejsi ryzykanci wybierają formy prawno-organizacyjne z ograniczoną odpowiedzialnością; 3. Analizę możliwości finansowania działalności eksploatacyjnej i inwestycyjnej - Rygory kapitałowe mogą być powodem wyboru różnych form prawno-organizacyjnych. Wybiera się formy nie mające wymagań kapitałowych przy założeniu przedsiębiorstwa; 4. Zakres kierowania i sposoby kontrolowania firmy - Zakres kontroli jest największy w przedsiębiorstwie własności prywatnej; 5. Obciążenia podatkowe - Każdy przedsiębiorca rozpatruje czy rezultaty działalności przedsiębiorstwa są opodatkowane pojedynczo czy podwójnie. W przedsiębiorstwach jednoosobowej własności prywatnej i spółkach osobowych opodatkowaniu podlega bezpośredni dochód przedsiębiorstwa. W spółkach kapitałowych i spółdzielniach opodatkowany jest dochód przedsiębiorstwa (opodatkowanie pierwotne) oraz dochód przedsiębiorców w postaci dywidendy (opodatkowanie wtórne); 6. Problemy dziedziczenia; 7. Czy jest możliwość upłynnienia udziałów, czy też nie; 8. Trwałość formy prawno-organizacyjnej.
Przedsiębiorca zanim zaryzykuje przeprowadza dokładną analizę form prawno-organizacyjnych i wybiera tę najodpowiedniejszą do celów, zakresu działalności i spodziewanych warunków działalności.
Upadłość i likwidacja przedsiębiorstwa
Główne przyczyny upadłości: niegospodarność - nie potrafi poradzić sobie z wymogami gospodarności, marnotrawi środki; niedostatek przedsiębiorczości - za mało ruchliwy na rynku; za wielki ryzykant.
W wyniku tego występują w przedsiębiorstwach różne stany krytyczne, wówczas należy: możliwie szybko podjąć różne postępowania naprawcze; starać się szukać wsparcia w innym podmiocie, czyli chodzi o fuzję - połączenie z silniejszym podmiotem; patrzeć która część przedsiębiorstwa jest "chora" tą sprzedać, a która jest "zdrowa" tą zachować; zlikwidować przedsiębiorstwo.
Te działania nie dopuszczają do upadłości przedsiębiorstwa. Gdy nie są skuteczne wówczas następuje upadłość przedsiębiorstwa. Postępowanie naprawcze trzeba wszczynać gdy są objawy zagrożenia normalnego funkcjonowania firmy, są to np.: bank odmawia kredytowania; wyniki przedsiębiorstwa są coraz gorsze; produkujemy towary nie mogące znaleźć nabywców - trudności na rynku; coraz mniej chętnych do nabycia wytwarzanych wyrobów co oznacza, że osiągnęły one stan śmierci ekonomicznej.
W ramach działań naprawczych można wówczas: dokonać rewizji asortymentu - zmienić strukturę produkowanych produktów; starać się poprawić jakość produktów; zintensyfikować działania marketingowe; przyspieszyć wdrożenie nowej techniki; lepiej gospodarować zapasami - zwrócenie uwagi na ruch towarów od przedsiębiorców do odbiorców.
Postępowanie naprawcze musi nastąpić, gdy przedsiębiorstwo nie płaci obligatoryjnej dywidendy. Gdy już to odnotowano to zarządza się je organ założycielski. W przedsiębiorstwie ustanawia się zarząd komisaryczny.
W gospodarce rynkowej nie ma prawnej możliwości bezpośredniego zasilania przedsiębiorstwa w formie dotacji przedmiotowych lub podmiotowych ani możliwości udzielenia ulg podatkowych czy przejęcia przez państwo długów przedsiębiorstwa.
Państwo może natomiast zachęcić podmioty systemu bankowo-finansowego państwa do udzielenia gwarancji kredytowych czy restrukturyzacji zadłużenia.
Likwidację przedsiębiorstwa inicjuje przedsiębiorca. Przedsiębiorstwo państwowe w Polsce likwidowane jest gdy: ponosi straty lub uzyskuje zbyt niskie zyski i nie jest w stanie zapłacić obligatoryjnych dywidend; ma sądowy lub administracyjny zakaz prowadzenia działalności w danej dziedzinie i nie chce podjąć działalności w dziedzinie innej; wniosek taki sformułuje zarząd komisaryczny przedsiębiorstwa; przekroczony zostanie pułap 50% wartości swego majątku w obligacjach lub w udziałach majątku spółki oddanego do dyspozycji innym przedsiębiorstwom.
Likwidacja jest rozpoczynana na wniosek rady pracowniczej lub z własnej inicjatywy organu założycielskiego. Projekt likwidacji - związki zawodowe i samorząd pracowników.
Ogłoszenia upadłości może żądać każdy z wierzycieli, wniosek taki powinien wpłynąć do sądu jeżeli podmiot nie spłaca długów co jest wystarczające do ogłoszenia osoby fizycznej. W przypadku osobowości prawnej wniosek może wpłynąć wtedy gdy wartość majątku jest mniejsza od wartości zadłużenia.
Zamiast postępowania upadłościowego podejmuje się postępowanie ugodowe, musi zgłosić samo przedsiębiorstwo i musi przebiegać przed sądem. Treścią układu jest stopień i sposób zaspokojenia wierzytelności, trzeba zapłacić podatek należny i odsetki za zwłokę, opłacić należności związane z tytułem umowy o pracę, ubezpieczenia społecznego, rent i alimentów, opłacić należności gwarantowane zastawem lub hipoteką. Układ jest przyjmowany większością głosów tych wierzycieli, którzy mają w przedsiębiorstwie 2/3 ogólnej sumy wierzytelności.
Postępowanie ugodowe ma te same zadania co układowe z tą różnicą, że może się ono odbywać bez udziału sądu. Proces postępowania ugodowego i skutki obsługuje ten bank, którego należności stanowią co najmniej 10% ogólnej kwoty zobowiązań dłużnika. W ramach ugody przedsiębiorstwo może np. uzyskać odroczenie płatności na określony czas, dogodniejsze rozłożenie w czasie spłaty odsetek i rat kapitału, umorzenie części wierzytelności, zamianę wierzytelności na określoną ilość akcji czy udziałów w przedsiębiorstwie, zgodę na nowy kredyt itp. Nad ugodą i wypełnieniem jej treści czuwa rada wierzycieli. ugoda może być zawarta jeżeli przystaje na nią dłużnik i wierzyciele mający więcej niż 50% wierzytelności.
Jeżeli przedsiębiorstwo ogłasza upadłość to czynność upłynnienia jego majątku i zaspokojenia wierzytelności przejmuje syndyk pod nadzorem sędziego - komisarza. wierzytelności są zaspokajane proporcjonalnie do ich wartości.
Większość przedsiębiorców woli likwidację bo mogą coś z przedsiębiorstwa uratować ponieważ sam przedsiębiorca upłynnia majątek i zaspokaja wierzytelności, a w przypadku upadłości przedsiębiorca jest całkowicie odsunięty od przedsiębiorstwa. W przypadku upadłości, ugody i układu przedsiębiorca jest jedynie izolowany.
Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstwa państwowego
Przekształcenie formy własności dokonuje się przez sprzedaż części lub całości majątku przedsiębiorstwa innym podmiotom prawno-organizacyjnym. Zasadniczo są dwie drogi przekształceń własności z okazji prywatyzacji: 1. Kapitałowa - dokonuje się przekształcenie przedsiębiorstwa w jednoosobową spółkę skarbu państwa, udostępnia się akcje lub udziały prywatnym właścicielom, mogą wystąpić tu pewne preferencje dla pracowników prywatyzowanego przedsiębiorstwa. Droga ta polega na przekształceniu przedsiębiorstwa w spółkę akcyjną lub z o.o. i sprzedaniu akcji lub udziałów osobom fizycznym lub prawnym; 2. Likwidacyjna - polega na likwidowaniu przedsiębiorstwa i wniesieniu majątku zlikwidowanego przedsiębiorstwa do spółek jako aporty rzeczowe oraz udostępnieniu akcji lub udziałów lub ich sprzedaży posiadaczom kapitału. Prywatyzacja likwidacyjna może być pod przymusem lub z własnej inicjatywy firmy. Może być tak, że nastąpi sprzedaż firmy do spółki prywatnej, oddanie do odpłatnego użytkowania - dzierżawa bez przeniesienia własności lub na zasadzie leasingu z możliwością stopniowego wykupu majątku.
Prywatyzacja pełna - papiery wartościowe przedsiębiorstwa stają się w całości wyłączną własnością osób fizycznych lub prawnych.
Prywatyzacja w gospodarce polskiej stale postępuje, ma ona wyraz z stałym zwiększaniu się: udziałów własności prywatnej; udziału zatrudnienia w sektorze prywatnym; wartości produkcji w sektorze prywatnym; stopniowym zwiększaniu się udziału sektora prywatnego w inwestycjach; stopniowym pomnażaniu prywatnych zdolności produkcyjnych i innych środków majątkowych będących we władaniu prywatnych właścicieli.
Cechy prywatyzacji: występowanie zjawiska grabieży; część ludzi się bogaci w sposób nieuzasadniony, można przez pomnażanie w wyniku pracy lub przez grabież; jest to najlepszy rodzaj działalności gospodarczej, z punktu widzenia gromadzenia kapitału w gospodarce światowej; uwalnia przedsiębiorstwa od wpływów politycznych, umocnione przedsiębiorstwa mają coraz większe wpływy polityczne; w sprywatyzowanych przedsiębiorstwach jest uproszczony i maksymalnie racjonalny system zarządzania; sektor prywatny całkowicie eliminuje wpływ związków zawodowych na procesy decyzyjne w przedsiębiorstwie.