RZS
RZS reumoitedalne zapelanie stawów -gościec przewlekły postępujący ,choroba przewlekła zapalna o podłożu imunologicznym układowa choroba tkanki łącznej cecha kliniczna symetryczne zapalenie stawów
charakterystyka rzs nieznana etiologia ,z gr.auto imunoloicznych , choroba układowa , nie infekcyjne zapalenia ,zajęcie stawów maziowych i tk. okołostawowych częstość występowania 2-5% , nie zadowalające wyniki leczenia ,prowadzi di nie odwracalnego uszkodzenia stawów ,
Czynniki biorące prawdopodobnie udział : hormonalne genetyczne , zew.
Objawy kliniczne ból obrzęk sztywność , porana upośledzenie funkcji , objawy ogólne lub ze stron innych układów i narządów, inne objawy deformacjia ręka reumetoidalna ,zanik mięśni glistowatych , międzykostnych, powiększenie węzłów chłonych , podwichnięcie zęba obrotnika , zjecie st. Skroniowo żuchwowo.
Badanie laboratoryjne podwyszone OB ,CRP, obecność czynika reum. nadplytkowość , nadkrwistość wzrost aktywności fosfotazy alkalicznej .
Obraz radiologiczny rzs osteporoza okołostawowa , zwężenie szpary stawowej st .nadżerki gedody zapalne ankylozy włóknisto kostne .
Kryteria klasyfikacji RZS 1. sztywność poranna st. Min 60min 2. zapalenie 3> stawów jednocześnie stwierdzone przez lekarza (pip , mcp st. Nadgarstkowych , łokciowych , kolanowych , skokowego mpm) 4. symetryczne zapalenie st. Są to 4 kryteria kliniczne 5. guzki reumatoidalne nad wyniosłościami kostnymi po stronie wyprostnej lub w okolicy st.
Obecność czynnika reumatoidalnego 7 osteoporoza około stawowa , nadżerki .pewne rozpoznanie 4 kryteria muszą być przynajmniej przez 4 tyg.
Przebieg schorzenia przewlekle postępujące ,samoistne remisjie zaostrzenia , częste powikłanie polekowe , możliwość skrócenia życia , skrobawica , szpiczak mnogi ,
Leczenie objawowe: leki przeciw bólowe paracetamol NLPZ KORTYKOSTEROIDY
przyczynowe ~~leki modyfikujące przebieg choroby - chemioterapełtyki, -leki chamujące rzs lub hormonalne : sole złota cyklosparyna arechina neutralizatory TNF -L --lekiwplywający na układ immunologiczny :uklosparyna , cyklofosfamid
zasady leczenia: leki II rzędu stosowane jak najwcześniej po lekach I rzutu ,- w przypadku braku efektu terapeutycznego =nowy cykl leczniczy ,- aktywne p/działanie efekto ubocznym MTX metotraxsat w małych dawkach 7,5 mg na tydzień Najbardziej skuteczne są leki II rzędu ,-neutralizatory przeciwciała przeciwko TNF L blokery receptorów dla tnf-l w leczeniu aktywnego RZS te leki są w stanie zahamować całkowicie niszczenie st.,- znacznie obniżają oporność
CHOROBA ZWYRODNIENIOWA ST.
Zmiany zwyrodnieniowo wytwórcze dot. Tkanek st. Okołostawowych doprowadzające do upośledzenia funkcji st.
Klasyfikacja etiologiczna i lokalizacja artrozy: artroza idiopatyczna (zlokalizowana w obrębie dloni stóp, kolan,bioder,kregosłupa,i innej lokalizacji, uogólniona artroza 3 lub wiecej stawów),artroza wtórna (zlokalizowana dysplazja panewek biodrowych).OBJAWY PRZEDMIOTOWE OA: bolesność palpacyjna ,ból podczas ruchu, trzeszczenie w stawie, odczyn zapalny, zniekształcenie i przykurcz. OBJAWY RADIOLOGICZNE : zwężenie szpary stawowej, zagęszczenie tk. kostnej podchrzęstnej, osteofity, zniekształcenia stawów i z ich całkowitą przebudową. CELE TERAPEUTYCZNE OA :usunięcie przykurczy, leczenie procesu OA, niefarmakologiczne leczenie konsekwencji - postęp farmakologiczny, postęp chirurgiczny. CZYNNIKI RYZYKA OA:wiek, płeć nadwaga, czynnik genetyczne, osłabienie mięsni, brak obciążenia i ruchu w stawów,sport zawodowy, złamania wewnątrzstawowe, uszkodzenie wiezadeł i torebek,zakażenie stawów, dysplazja stwów lub chrzastek, jałowa martwica, hemofiliia, zespół sioklera, choroba pageta, achronoza, zespol ehlersa- danlosa, bole krzyza (seronegatywne zapalenie stawow)- przewlekle zmiany zapalne i niezapalne kreboslup i stawow obwodowych, obejmuja: ZZSK, ŁZS, zesół reitera, zapalenie stwow w przebiegu choroby crohna, wrzodziejacego zapalenia jelita grubego. CECHY WSOLNE: brak czynnika reumatoidalnego kl. IgM, brak guzkow reumatoidalnych, zapalenie stawow obwodowych, zapalenie stawow krzyzowo biodrowych, powiazania rodzinne, obecnosc HLA-B27, powklania oczne , zmiany skorne.
ZZSK-zesztywniajace zapalenie stawow kregoslupa- spondyloarthritis ankylopoetica.EPIDEMIOLOGIA:meżczyzni choruja 9x czesciej niz kobiety wiek 15-30 lat obecnosc HLA-B27 u 90- 95% chorych KRYTERIA ROZPOZNAWCZE ZZSK 1. bol i sztywnosc w odcinku L utrzymujace sie ponad 3 miesiace, bol i sztywnosc w klatce piersiowej, ograniczenie ruchomosci odcina L i klatki piersiowej, zapalenie teczowki, zmiany radiologiczne typowe dla ZZSK. Rozpoznanie to spelnienie ostatniego kryterium i jednego z pozostalych. Inne kryteria: ograniczenie ruchomosci odcinak L do przodu i tylu, bol odcinka TH lub L, ograniczenie rozszerzalnosci klatki piersiowej do 2,5 cm lub mniej. Rozpoznanie pewne OBUSTRONNE ZAJECIE STAWOW KRZYZOWO BIODROWYCH OKRES 3 i 4 i conajmniej 1 kryterium kliniczne. O kresy RTG w stawach krzyzowo biodrowych: okres 0- prawidlowe rtg, okres 1- podejrzenie obecnosci zmian w rtg, okres 2- zminy minimalne, nadzerki i sklerotyzacja kostna na niewielkiej powierzchni bez zmian szerokosci szpary stawowej, okres 3- zmiany zaawansowane, liczne nadzerki, znaczna sklerotyzacja, poszerzenie lub zwezenie szpary stawowej, okres 4- calkowite zesztywnienie kostne OKRESY RTG W STAWACH KREGOSLUPA: okres 0- prawidlowe rtg, okres 1- wyrownanie fizjologiczne lordozy ledzwiowej, okres 2- objawy kwadratowienia trzonow kregowych i zatarcie zarysu szpary stawow miedzykregowych, okres 3- kwdratowienie kilku trzonow kregowych, pojedyncze syndesmofity, okres 4- liczne syndesmofity, kostnienie stawow miedzykregowych LECZENIE: NLPZ, fizyko i kinezy terapia cytostatyki.
ŁUSZCZYCOWE ZAPALENIE STAWÓW (POLYARTHITIS, PSOVIATICA) epidemiologia mezczyzni choruja czesto jak kobiety wiek 35-45 lat HLA-B27 u okolo20% chorych POSTACIE ŁZS 1. z dominujacym zapaleniem stawow midzypaliczkowych dalszych 2. z zajeciem jednostronnym lub asymetrycznym 3. z symetrycznym zapaleniem stawow 4. z okaleczajacym zapaleniem stawow 5. z zajeciem kregoslupa i stawow krzyzowo biodrowych. Najczesciej zmiany skorne poprzedzaja zmiany stawowe. Leczenie ogolnie jak w LZS: NLPZ, MTX, sole zlota, promienie UVA.TOCZEŃ RUMIENIOWATY-przewlekla choroba ukladowa tkanki lacznej o podlozu autoimunologicznym, przebiegajaca z zajeciem wielu tkanek i narzadow. Epidemiologia: kobiety choruja 9x czesciej, wiek 20-40 lat, predyspozycja osob z HLA-B8, DR2, DR3. KRYTERIA KLASYFIKACYJNE : 1. rumien twarzy w ksztalcie motyla, 2. rumien krazkowy, 3. nadwrazliwosc na swiatlo, 4. owrzodzenie jamy ustnej, 5. zapalenie lub bol stawow dotyczace conajmniej 2 stawow bez nadrzerki w obrazie rtg, 6. zapalenie blony sluzowej oplucnej lub osierdzia stwierdzone w wywiadzie lub w chwili badania, 7. zmiany w nerkach- utrzymujaca sie proteinuria pow. 0,5g na dobe i\lub obecnosc waleczkow nerkowych w moczu 8. zaburzenia hematolityczne- anemia hemolityczna z retikulocytoza lub leukopenia bad tez trabocytopenia 9. zaburzenia neuro psychiatryczne- napady drgawek lub psychoza ( po wykluczeniu przyczyn polekowych metabolicznych, mocznicy) 10. zaburzenia immunologiczne- obecnosc komorek LE lub przeciwcial do nDNA 11. przeciwciala przeciwjadrowe.
Pewne rozpoznanie tocznia rumieniowatego to spelnienie 4 kryteriow.
Twardzina ukladowa: przewlekla choroba tkanki lacznej, charakteryzujaca sie postempujacym wloknieniem skory i narzadow wewnetrznych prowadzacym do ich niwydolnsci. Jest to choroba autoimunologiczna zmiany chorobowe zapoczatkowuje uszkodzenie srodblonka drobnych naczen tetniczych i zaburzen ukladu immunologicznego. Epidemiologia: kobiety choruja 3x czesciej niz mezczyzni (30-50lat) Predyspozycje osób z HLA-b27, DRI,DR3,DR5, KRYTRIA KLASYFIKACYJNE DUZE 1stwardnienie skóry obejmujące obszry proksymalne od stawów srodreczno paliczkowych.MAŁE :1SKLERODAKTYLIA -stwardnienie skóry dystalnie od st. Śródreczno paliczkowych 2 naparstkowate blizny w obrebie opuszek palsów lub ubytki tkanki 3 obustrone przypodstawne włoknieni płuc .PEWNE ROZPOZNANIE TO STWIERDZENIE JEDNEGO KRYTERIUM.Postacie kliniczne :1 twardzina układowa a)twardzina ograniczona -stwardnienie dystalnych części palców dłoni stóp ,tzw zesół CRST ,w pózniejszynm okresie do chodzi do zajęcia narządów wew. Obecne są przeciw ciala antycetromemrowe b)twardzina układowa uogólnion -stwardnienie obszarów położnych proksymalnie do łokci , kolan zajęciem narządów wew. Obecne są przeciwciała Scl -70 i typ jaderkowy , świecnie uv 2TWARDZINA OGRANICZONA - płytkowa , linijna ,piewotnie zanikowa 3TWARDZINA UKLADOWA BEZ ZMIAN SKÓRNYCH - typowe jest zajęcie narządów wew. I pozytywne badania serologiczne bez zmina skórnych 4 TWARDZIA WYWOŁANA PRZEZ SRÓDKI CHEMICZNE -chlorek winylu ,silikon ,krzem .Zmiany wnarządach: 1 SKÓRA : stwardnienie i pogróbienie skóry , sklerodaktylia , zanik przydatków , zanik zmarszczek twarzy ( twarz maskowata , zmarszczki są wokoło ust , zwezenie czerwieni wargowej , zaostrzony nos , zanik skrzydełek nosa , odbarwienia i przebarwienia , teleangiektazjie , wapnica , atrofia paznokci .Fazy zmian skórnych :obrzek , stwardnienie, zanik skóry i jej przydatków .2)OBJAW RAYNAUDA -palce dłoni i stóp ,nos ,policzki koniec języka w tych obszarach występują telangiektazjie czyli zwerzenie naczyn krwionosnych a następnie ich zwerzenie i z sinienie skóry pod wpływem zimna 3)UKŁAD KOSTNO STAWOWY -bóle i przykórcze stawów i mięsni ,akroliza dystalnych dłoni i stóp (zatemperowane ołówki ) 4)PRZEWÓD POKARMOWY -zaburzernia połykania i perasteltyki , uchołkowość jelit zmniejszenie ,zmniejszenie tonusu zwieraczy 5)UKŁAD SERCOWY NACZYNIOWY - zaburzenie rytmu serca i przewodzenia ,zapalenie osierdzia , zmiany zastawkowe ,CHNS nie wydolośc krązenia, nadcisnienie tetnicze 6)UKŁAD ODECHOWY -choroba sród miążowa płuc, zapalenie pecherzyków płucnych , włoknieni płuc , nadciśnienie płucne , zmiany restrrykcyjno -obturacyjne ,zwiększenie objętosci martwej płuc .Inne objawy: przyspiesznie OB , wzrost stężenia IgG- IgM , obecnośc przeciwciała przeciw topo izomerazie I -Scl-70.
ZAPALENIE SKÓRNO MIESNIOWO- ZAPALENIE WIELE STAWOWE nabyte , idiopatyczne , zapalne i przewlwkłe choroby mięsni z zajęciem lub bez zajęcia skóry .Epidemiologia : kobiety 3x częściej ,wiek 40-60 lat , HLA -B8, DR3 .Podział :1) pierwotne zapalenie wielomięssniowe,2)skórnomiśniowe,3) zapalenie skórnomięsniowe lub wielomięśniowe w przebiegu choroby nowotworowej, 4) zapalenie skórno mięśniowe- postać dziecieca z zapaleniem naczyń, 5) zapalenie skórno mięśniowe z innymi chorobami tk.łącznej,6) zapalenie mięśniowe wtrętowe, 7) inne postacie ( ziarniniakowe, eozynofilowe,ograniczone - ogniskowe rzekomoguzkowe zapalenie mięsni). KRYTERIA KLASYFIKACYJNE : 1) postępujące stymetryczne pasa barkowego i bioder 2) badanie h-p wycinka skórnomięsniowego - zwyrodnienie i zanik włókien mięśniowych 3) zwiększenie w surowicy aktywności CPK i/ lub aldolazy 4) zmiany EMG, 5) typowe zmiany na skórze, objaw Gttrona, heliotropowy.OBJAW GOTTRONA - rumień hiperketaktozą, zmiany zanikowe lub grudkowe nad drobnymi stawami palców. Pewna rozpoznanie PM to spełnienie 4 kryterii. Pewne rozpodnanie DM to spełnienie 4 kryteriów w tym dotyczacego zmian na skórze.INNE OBJAWY: gorączka , spadek masy ciała,ból i obrzęk mięśni, zanik, zapalenie stawów, bjaw Raynauda. ZESPÓŁ NAKŁADANIA -orelap syndrom. Równoczesne spełnienie kryteriów diagnostycznych 2 lub więcej chorób układowych tk łącznej ( RZS,TRU,zapalenie mięśniowe, twardzina układowa). Najczestsza zespoły nakładania: TRU+RZS, TRU+TU, RZS+TU, TU + PM, ( scleromositis ), przeciwciała PM ,Scl ).
MIESZANA CHOROBA TKANKI ŁĄCZNEJ - zespół chrobowy na który skkadaja sie objawy postrzegane w toczniu rumieniowatym, TU, zapaleniu wielomięśniowym lub skórnomięsniowym a czsem RZS.EPIDEMIOLOGIA : kobiety chorują 4x częściej. NIERÓŻNICOWANA CHOROBA TKANKI ŁĄCZNEJ -zespół chrobowy w którym objawy choroby obpowiadaja celom kliniczny spostrzegane w układowych chorobach tkanki łącznej ale nie spełniają kryteriów żadnych z nich, wyłącznie zmniejszoną chorobą tk. łacznej.
REUMATYZM TKANEK MIĘKKICH- 1)zmiany obejmują podskórna tk łączną i łączną (panmiculosis ), 2) dolegliwości obejmują grupę ściegien i mięsni (tendomiopatie ) 3) stany zapalne dotyczą ścięgien i ich przyczepów ( tedopatie i entezopatie ) 4) zapalenie tkanek okołostawowych ( periartropatie ), 5) zapalenie pochewek ścięgnistych i kaletek maźiowych ( tendovaginitis, bursitis ). AD 1. Paniculosis, niejasna etiologia, u kobiet w okresie pokomakteryjnym , skojarzona z otyłościa, polega na nadmiernym gromadzeniu tk tłuszczowej w obrębie ud, ramion ,kolan i w okolicy karku, na pośladkach i w okolicy lędźwioej, bolesność samoistna i uciskowa wyżej wymienionych okolic, wyglag skórki pomarańczowej.LECZENIE to dieta odchudzająca, NLPZ, leki przeciwbólowe,fizyko i kinezyterapia, psychoterapia. FIBROMIALGI - uogólniona tendomiopatia charakteryzująca sie uoogólnionymi bólami mięśniow-stawowymi oraz bolesnością uciskową w typowych punktch tj potylica odc. C5- C7, brzeg mięsnia czworoboczngo, między barkiem a szują, pt.leżący po środku nad grzebieniem łopatki, górny brzeg drugiego żebra, 2 cm dystalnie od nadkłykcia bocznego kości ramiennej, okolica pośladkowa, krętarz większy i okolica pośrodkow kolana. Bólom towarzyszą objawy wegetatywne i czynnościowe, skłonnośc do lęków i depresji. DO OBJAWÓW WEGETATYWNYCH I FIBROMIALGII NALEŻĄ : zimne ręce i stopy, drżenie rąk, suchość w jamie ustnej i dermografizm, nadmierne pocenie się, niemiarowość oddechowa. DO OBJAWÓW CZYNNOŚCIOWYCH ZALICZAMY : zaburzenie snu, bóle glowy, brzucha, uczucie braku powietrza, tachy lub bradykardia.
LECZENIE : niewielki efekt leków przciwbólowych, NLPZ, miorelaksanty, neuroleptyki, leki antydepresyjne, fizyko i kinezyterapia, psychoterapia, zmiana otoczenia.
TENDOPATIE - zmiany patologiczne i morfologiczne, patomorfologiczne, występują w miejscu przyczepu mięśni do kości. Rodzaje : zapalne ( w przebiegu zapalnych chorób kregosłupa, ŁZS, niezpalne zwyrodnieniowe mikrourazy ). Towarzyszy im odczyn zapalny może dojść do kostnienia ścięgien, entezofity widoczne w rtg po 60rż, proces zapalny może przenosić się na pochewki ścięgien i kaletki maziowe. Objawy : bolesność uciskowa i ruchowa, ograniczenia ruchomości. ZESPÓŁ BOLESNEGO BARKU - rózne entezopatie prowadzą do bolesności ruchowej i uciskowej oraz ograniczenie ruchomości w stawie barkowym. Są to entezopatie mięśnia nadgrzebieniowego ( najczęstsza ) - uszkodzenie włókien mięśniowych i odczyn zapalny z możliwościa odkładania się złogów wapnia. Entezopatia mięsnia dwuglowego ramienia - mikrourazy, zapalenie pochewek scięgna zmiany zwyrodnieniowe. Badania dodatkowe ; rtg barku, odc.C , klatki piersiowej , OB , morfologia, stęzenie kwasu moczowego w surowicy, odczyny rumatoidalne. LECZENIE : miejscowe podawanie kortkosteroidów, NLPZ, leki przeciwbólowe, po3-5 dniach, fiozyko im kinezyterapia, szyna odwodzaca, usunięcie wysięków z kaletki podbarkowej z podaniem kortykosteroidów i lidokainy. Operacja - przy zwichnięciu lub przerwaniu ściegna nadgrzebieniowego. ENTEZOPATIA NADKŁYKCIA BOCZNEGO KOŚCI RAMIENNEJ ( ŁOKIEC TENISISTY ) - bolesnośc w okolicy st łokciowego, podczas zginania grzbietowego nadgarstka z jednoczesnym obciążeniem reki. NLPZ ogólnie i miejscowo sterydy z lidokainą 2%, zbiegi cieplne i kinezyterapia, leczenie operacyjene,zmiana precy. ENTEZOPATIA NADKLYKCIA PRZYŚRODKOWEGO ( LOKIEĆ GOLFISTY ) - bolesność po stronie przyśrodkowej st lokciowego głównie podfczas zginania dłoniowego nadgarstka. Leczenie jak w przypadku łokcia tenisisty. ENTEZOPATIA GĘSIEJ STOPY - u kobiet po 50 rż z nadwagą, bolesnośc po przyśrodkowej stronie kolana, 4-5 cm poniżej kolana, nasila sie po wchodzeniu po schodach. Leczenie NLPZ, korykosteroidy miejscowo, odpoczyne i UV.
ZAPALENIE ŚCIĘGNA PIĘTOWEGO ''ACHILLESA ''- u sportowców, w przebiegu ZZSK, zespół Reitera, RZS, dny i chondrocytozy. Objawy : ból i obrzek ścięgna piętowego nasilający się przy zginaniu grzbietowym stopy, wapnienie przyczepów ( ostrogi ). Leczenie : unieruchomienie, NLPZ, kortykosteroidy, odpoczynek, odpowiednie obuwie.