Reumatoidalne

Reumatoidalne

zapalenie stawów

zapalenie stawów

(RZS)

(RZS)



Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest to

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest to

przewlekła, postępująca układowa choroba

przewlekła, postępująca układowa choroba

zapalna, która charakteryzuje się przede

zapalna, która charakteryzuje się przede

wszystkim zajęciem stawów. Zapalenie

wszystkim zajęciem stawów. Zapalenie

maziówki

maziówki

(synovitis)

(synovitis)

prowadzi do uszkodzenia

prowadzi do uszkodzenia

chrząstki i kości. Proces zapalny toczy się

chrząstki i kości. Proces zapalny toczy się

również w strukturach okołostawowych jak np.

również w strukturach okołostawowych jak np.

pochewki ścięgniste, powodując uszkodzenie

pochewki ścięgniste, powodując uszkodzenie

ścięgien.

ścięgien.

(arthritis, bursitis, tendovaginitis).

(arthritis, bursitis, tendovaginitis).



Oprócz postaci stawowej (najczęstsza)

Oprócz postaci stawowej (najczęstsza)

obserwuje się również postacie układowe

obserwuje się również postacie układowe

obejmujące tkankę podskórną (guzki

obejmujące tkankę podskórną (guzki

reumatoidalne), naczynia, układ nerwowy, serce

reumatoidalne), naczynia, układ nerwowy, serce

i nerki

i nerki

Epidemiologia.

Epidemiologia.



W Polsce szacuje sie chorobowość na około 1%

W Polsce szacuje sie chorobowość na około 1%

populacji dorosłych (około 400 tys. chorych).

populacji dorosłych (około 400 tys. chorych).



Zachorowalność wynosi 2 do 4 osób na 10 tys., czyli

Zachorowalność wynosi 2 do 4 osób na 10 tys., czyli

8 do 16 tys. nowych chorych w Polsce rocznie.

8 do 16 tys. nowych chorych w Polsce rocznie.



Choroba występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn

Choroba występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn

w stosunku 3-4:1,

w stosunku 3-4:1,



może pojawić się w każdym wieku, szczyt jej

może pojawić się w każdym wieku, szczyt jej

występowania przypada na okres od 30 do 60 roku

występowania przypada na okres od 30 do 60 roku

życia.

życia.



Choroba może mieć charakter ciągły lub cykliczny,

Choroba może mieć charakter ciągły lub cykliczny,

czyli z okresami zaostrzeń i remisji.

czyli z okresami zaostrzeń i remisji.



U około 20-30% pacjentów występuje ciężka,

U około 20-30% pacjentów występuje ciężka,

postępująca postać choroby,

postępująca postać choroby,

Etiologia.

Etiologia.



Etiologia reumatoidalnego zapalenia

Etiologia reumatoidalnego zapalenia

stawów nie jest znana. Podejrzewa

stawów nie jest znana. Podejrzewa

sie przewlekle zakażenie

sie przewlekle zakażenie

retrowirusem, które u osób z

retrowirusem, które u osób z

wrażliwym genotypem prowadzi do

wrażliwym genotypem prowadzi do

ujawnienia choroby. Brane sa

ujawnienia choroby. Brane sa

również pod uwagę inne czynniki

również pod uwagę inne czynniki

zakaźne. Zasadniczą role przypisuje

zakaźne. Zasadniczą role przypisuje

sie mechanizmom immunologicznym.

sie mechanizmom immunologicznym.

Obraz kliniczny.

Obraz kliniczny.



Choroba rozpoczyna sie bolem i obrzekiem jednego, rzadziej kilku

Choroba rozpoczyna sie bolem i obrzekiem jednego, rzadziej kilku

stawow.

stawow.



Najczesciej zajete sa stawy rak, kolanowe i stawy srodstopia. Po

Najczesciej zajete sa stawy rak, kolanowe i stawy srodstopia. Po

kilku tygodniach zapalenie stawow przybiera postac symetryczna.

kilku tygodniach zapalenie stawow przybiera postac symetryczna.



Na poczatku trwania choroby czesto wystepuja:

Na poczatku trwania choroby czesto wystepuja:

-stany podgoraczkowe,

-stany podgoraczkowe,

-chory ma poczucie ogolnego zmeczenia,

-chory ma poczucie ogolnego zmeczenia,

-traci apetyt,

-traci apetyt,

- sztywność poranna

- sztywność poranna



W stawie kolanowym w rezultacie zapalenia blony maziowej

W stawie kolanowym w rezultacie zapalenia blony maziowej

dochodzi do gromadzenia sie wysieku. W okolicy podkolanowej

dochodzi do gromadzenia sie wysieku. W okolicy podkolanowej

stwierdza sie czasami tzw. torbiel Bakera

stwierdza sie czasami tzw. torbiel Bakera



Rzadziej obserwuje sie zajecie innych stawow, jak stawy ramienne,

Rzadziej obserwuje sie zajecie innych stawow, jak stawy ramienne,

lokciowe, biodrowe, skokowe i kregoslup szyjny.

lokciowe, biodrowe, skokowe i kregoslup szyjny.



W celu oceny zmian w ukladzie ruchu wykorzystuje sie kryteria

W celu oceny zmian w ukladzie ruchu wykorzystuje sie kryteria

kliniczne i radiologiczne. Kryteria radiologiczne swiadczace o

kliniczne i radiologiczne. Kryteria radiologiczne swiadczace o

anatomicznej progresji choroby zostaly opracowane przez

anatomicznej progresji choroby zostaly opracowane przez

Steinbrockera w 1949 roku, a nastepnie zmodyfikowane.

Steinbrockera w 1949 roku, a nastepnie zmodyfikowane.

Rece naleza do czesci anatomicznych

Rece naleza do czesci anatomicznych

ukladu ruchu, w ktorych zmiany sa

ukladu ruchu, w ktorych zmiany sa

najcharakterystyczniejsze.

najcharakterystyczniejsze.



wrzecionowaty obrzek stawów międzypaliczkowych bliższych,

wrzecionowaty obrzek stawów międzypaliczkowych bliższych,

srodręczno-paliczkowych i nadgarstkowych.

srodręczno-paliczkowych i nadgarstkowych.



zanik miesni miedzykostnych dloni oraz mięsni kłebu kciuka.

zanik miesni miedzykostnych dloni oraz mięsni kłebu kciuka.



Pojawia się typowe w tej chorobie odgiecie łokciowe, czyli

Pojawia się typowe w tej chorobie odgiecie łokciowe, czyli

ulnaryzacja, reki.

ulnaryzacja, reki.



W postaciach bardziej zaawansowanych znieksztalcenia

W postaciach bardziej zaawansowanych znieksztalcenia

przyjmuja postac tzw. „ Łabędzich szyjek” na skutek

przyjmuja postac tzw. „ Łabędzich szyjek” na skutek

nadmiernego przeprostu stawow miedzypaliczkowych

nadmiernego przeprostu stawow miedzypaliczkowych

blizszych i przykurczu w stawach miedzypaliczkowych

blizszych i przykurczu w stawach miedzypaliczkowych

dalszych.

dalszych.



Przykurcz zgieciowy stawow miedzypaliczkowych blizszych

Przykurcz zgieciowy stawow miedzypaliczkowych blizszych

oraz przeprost stawow miedzypaliczkowych dalszych tworzy

oraz przeprost stawow miedzypaliczkowych dalszych tworzy

tzw. „;palec butonierkowaty:”

tzw. „;palec butonierkowaty:”



W nastepstwie tych zmian dochodzi do znacznego oslabienia

W nastepstwie tych zmian dochodzi do znacznego oslabienia

sily chwytu i sprawnosci reki.

sily chwytu i sprawnosci reki.



W niektorych przypadkach dochodzi rowniez do zerwania

W niektorych przypadkach dochodzi rowniez do zerwania

sciegien, co jeszcze bardziej pogarsza funkcje reki.

sciegien, co jeszcze bardziej pogarsza funkcje reki.

radiologiczna kwalifikacja

radiologiczna kwalifikacja

wg Steinbrockera

wg Steinbrockera



okres I - brak zmian radiologicznych niewielka

okres I - brak zmian radiologicznych niewielka

osteoporoza okołostawowa

osteoporoza okołostawowa



okres II - osteoporoza okołostawowa z / lub bez

okres II - osteoporoza okołostawowa z / lub bez

rozpoczynającymi się objawami destrukcji kostnej

rozpoczynającymi się objawami destrukcji kostnej



okres III - liczne nadżerki na brzegach krawędzi

okres III - liczne nadżerki na brzegach krawędzi

stawowych - to potwierdza rozpoznanie RZS

stawowych - to potwierdza rozpoznanie RZS

(100%)!

(100%)!



okres IV - zesztywnienie włóknisto-kostne stawów

okres IV - zesztywnienie włóknisto-kostne stawów

WNIOSKI:

WNIOSKI:

1. RZS (okres I) = podejrzenie RZS

1. RZS (okres I) = podejrzenie RZS

2 .RZS (okres III) = nie ma wątpliwości, co do

2 .RZS (okres III) = nie ma wątpliwości, co do

rozpoznania

rozpoznania

kwalifikacja wg jakości

kwalifikacja wg jakości

życia (wg Steinbrockera)

życia (wg Steinbrockera)



okres I - pełna wydolność

okres I - pełna wydolność



okres II - pełna wydolność w zakresie

okres II - pełna wydolność w zakresie

podstawowych czynności życiowych

podstawowych czynności życiowych



okres III- nie wychodzi sam z domu,

okres III- nie wychodzi sam z domu,

nie przygotuje sam posiłku

nie przygotuje sam posiłku



okres IV - przykuty do łóżka, bez

okres IV - przykuty do łóżka, bez

możliwości samoobsługi

możliwości samoobsługi

2/3 pacjentów z RZS jest w II okresie

2/3 pacjentów z RZS jest w II okresie

choroby

choroby

Pozastawowe objawy

Pozastawowe objawy

narządowe:

narządowe:



Serce: zapalenie osierdzia, rzadziej

Serce: zapalenie osierdzia, rzadziej

wsierdzia (często ze zmianami

wsierdzia (często ze zmianami

naśladującymi zawał serca w EKG)

naśladującymi zawał serca w EKG)



Płuca: zapalenie opłucnej, zwłóknienie płuc

Płuca: zapalenie opłucnej, zwłóknienie płuc



Narząd wzroku: suche zapalenie spojówek i

Narząd wzroku: suche zapalenie spojówek i

rogówki, zapalenie twardówki oraz blaszki

rogówki, zapalenie twardówki oraz blaszki

nadtwardówkowej

nadtwardówkowej



Naczynia: zapalenie naczyń palców (rzadko

Naczynia: zapalenie naczyń palców (rzadko

martwica), zapalenie naczyń

martwica), zapalenie naczyń

zaopatrujących nerwy (polineuropatia)

zaopatrujących nerwy (polineuropatia)

RZS - rokowanie

RZS - rokowanie

DOBRE:

DOBRE:



ostry początek

ostry początek



początek w młodym

początek w młodym

wieku

wieku



nieobecność guzków

nieobecność guzków

reumatoidalnych

reumatoidalnych



nieobecność

nieobecność

objawów

objawów

układowych

układowych



płeć męska

płeć męska

ZŁE:

ZŁE:



przewlekły początek

przewlekły początek



początek w starszym

początek w starszym

wieku

wieku



obecny

obecny

RF

RF

czynnik

czynnik

reumatoidalny (RF) – 70 – 80%

reumatoidalny (RF) – 70 – 80%

przypadków – seropozytywne (Waalera –

przypadków – seropozytywne (Waalera –

Rosego / odczyn lateksowy)

Rosego / odczyn lateksowy)



wysokie miano RF

wysokie miano RF



wczesne nadżerki

wczesne nadżerki



wczesne zajęcie dużych

wczesne zajęcie dużych

stawów

stawów



zmiany pozastawowe

zmiany pozastawowe

i/lub powikłania

i/lub powikłania

układowe

układowe



płeć żeńska

płeć żeńska

Leczenie.

Leczenie.



W reumatoidalnym zapaleniu stawow nie

W reumatoidalnym zapaleniu stawow nie

ma leczenia przyczynowego.

ma leczenia przyczynowego.

Najwazniejszym celem jest osiagniecie w

Najwazniejszym celem jest osiagniecie w

jak najkrotszym czasie remisji, a

jak najkrotszym czasie remisji, a

nastepnie jak najdluzsze jej podtrzymanie.

nastepnie jak najdluzsze jej podtrzymanie.

Ważną sprawą jest rowniez jak najdluzsze

Ważną sprawą jest rowniez jak najdluzsze

utrzymanie maksymalnej ruchomosci

utrzymanie maksymalnej ruchomosci

stawow, sprawnosci fizycznej calego

stawow, sprawnosci fizycznej calego

organizmu, niedopuszczenie do

organizmu, niedopuszczenie do

wystapienia zanikow miesniowych.

wystapienia zanikow miesniowych.

Leczenie reumatoidalnego

Leczenie reumatoidalnego

zapalenia stawow jest leczeniem

zapalenia stawow jest leczeniem

kompleksowym:

kompleksowym:



farmakoterapia,

farmakoterapia,



rehabilitacja,

rehabilitacja,



leczenie zabiegowe

leczenie zabiegowe

(ortopedyczne)

(ortopedyczne)



psychoterapia

psychoterapia

.

.



W ostatnich latach zapatrywania na

W ostatnich latach zapatrywania na

leczenie farmakologiczne uległo istotnym

leczenie farmakologiczne uległo istotnym

zmianom. Obecnie bedac pewnym

zmianom. Obecnie bedac pewnym

rozpoznania RZS stosuje sie leczenie

rozpoznania RZS stosuje sie leczenie

bardziej agresywne, ktorego celem jest

bardziej agresywne, ktorego celem jest

jak najszybsze osiagniecie remisji, co

jak najszybsze osiagniecie remisji, co

zapobiega przewlekaniu sie procesu

zapobiega przewlekaniu sie procesu

zapalnego i nie doprowadza do rozwoju

zapalnego i nie doprowadza do rozwoju

trwalych zmian w kosciach i strukturach

trwalych zmian w kosciach i strukturach

okolostawowych.

okolostawowych.

LEKI

LEKI



NLPZ

NLPZ



LEKI PODSTAWOWE

LEKI PODSTAWOWE



SULFASALAZYNA

SULFASALAZYNA



CHLOROCHINA

CHLOROCHINA



ZŁOTO

ZŁOTO



D – PENICYLAMINA

D – PENICYLAMINA



IMMUNOSUPRESJA

IMMUNOSUPRESJA



CYTOSTATYKI

CYTOSTATYKI



P/CIAŁA MONOKLONALNE

P/CIAŁA MONOKLONALNE

Leczenie chirurgiczne

Leczenie chirurgiczne



Synowektomie

Synowektomie



Endoprotezoplastyka

Endoprotezoplastyka



Resekcje główek kości

Resekcje główek kości

Fizjoterapia

Fizjoterapia



Rehabilitacja

Rehabilitacja

w RZS jest zadaniem trudnym, bowiem z

w RZS jest zadaniem trudnym, bowiem z

jednej strony zapobieganie tej chorobie jest niemozliwe ze

jednej strony zapobieganie tej chorobie jest niemozliwe ze

wzgledu na nie wyjasniona etiologie, a z drugiej,

wzgledu na nie wyjasniona etiologie, a z drugiej,

postepujacy proces zapalny pozwala na ustalenie

postepujacy proces zapalny pozwala na ustalenie

programu rehabilitacji tylko na krotkie okresy i zmusza do

programu rehabilitacji tylko na krotkie okresy i zmusza do

stalej zmiany metod terapeutycznych uwarunkowanych

stalej zmiany metod terapeutycznych uwarunkowanych

nowa lokalizacja zmian stawowych. Rownoczesnie stale

nowa lokalizacja zmian stawowych. Rownoczesnie stale

towarzyszacy procesowi bol ogranicza w znacznym

towarzyszacy procesowi bol ogranicza w znacznym

stopniu aktywnosc ruchowa chorego. Bol pochodzenia

stopniu aktywnosc ruchowa chorego. Bol pochodzenia

stawowego zwieksza napiecie miesni, co z kolei nasila bol.

stawowego zwieksza napiecie miesni, co z kolei nasila bol.

Tworzy sie mechanizm „blednego kola”.

Tworzy sie mechanizm „blednego kola”.



Celem jest przerwanie tego zjawiska przez dzialanie

Celem jest przerwanie tego zjawiska przez dzialanie

przeciwbolowe, rozluzniajace i odciazajace za pomoca

przeciwbolowe, rozluzniajace i odciazajace za pomoca

preparatow farmakologicznych, kinezyterapii i

preparatow farmakologicznych, kinezyterapii i

fizykoterapii.

fizykoterapii.

Kinezyterapia

Kinezyterapia



leczenie usprawniajace, nalezy do

leczenie usprawniajace, nalezy do

podstawowych form terapii

podstawowych form terapii

reumatoidalnego zapalenia stawów

reumatoidalnego zapalenia stawów

Celami usprawniania

Celami usprawniania

leczniczego w RZS sa:

leczniczego w RZS sa:



1. zapobieganie deformacjom;

1. zapobieganie deformacjom;



2. korekcja zniekształceń;

2. korekcja zniekształceń;



3. zwiększenie zakresu ruchów w

3. zwiększenie zakresu ruchów w

stawach i wzmacnianie siły

stawach i wzmacnianie siły

mięśniowej;

mięśniowej;



4. wyuczenie prawidłowej

4. wyuczenie prawidłowej

kompensacji.

kompensacji.



Dla kazdego chorego nalezy opracowac

Dla kazdego chorego nalezy opracowac

indywidualny program usprawniania

indywidualny program usprawniania

leczniczego biorac pod uwage miedzy

leczniczego biorac pod uwage miedzy

innymi:

innymi:



1. aktywnosc procesu zapalnego;

1. aktywnosc procesu zapalnego;



2. obraz radiologiczny stawow

2. obraz radiologiczny stawow

swiadczacy o stopniu ich uszkodzenia;

swiadczacy o stopniu ich uszkodzenia;



3. badanie zakresu ruchomosci stawów

3. badanie zakresu ruchomosci stawów

i ocenę siły miesniowej.

i ocenę siły miesniowej.

Okres ostry

Okres ostry



W okresie znacznego nasilenia stanu zapalnego głównym

W okresie znacznego nasilenia stanu zapalnego głównym

celem postępowania usprawniajacego jest niedopuszczenie

celem postępowania usprawniajacego jest niedopuszczenie

do :

do :



ograniczenia ruchów w stawach,

ograniczenia ruchów w stawach,



do powstawania deformacji,

do powstawania deformacji,



zaniku miesni, przykurczów torebki stawowej, sciegien i

zaniku miesni, przykurczów torebki stawowej, sciegien i

miesni,

miesni,



ulatwienie krążenia krwi i chłonki,

ulatwienie krążenia krwi i chłonki,



zapobieganie odleżynom.

zapobieganie odleżynom.

Cel ten osiaga sie poprzez prawidlowe ulozenie chorego w

Cel ten osiaga sie poprzez prawidlowe ulozenie chorego w

lozku, ortezy, czeste zmiany ulozenia kończyn,oraz stosując

lozku, ortezy, czeste zmiany ulozenia kończyn,oraz stosując

cwiczenia bierne i cwiczenia redresyjne. Rezim łózkowy

cwiczenia bierne i cwiczenia redresyjne. Rezim łózkowy

należy maksymalnie skracac (do 4-6 dni) i stopniowo

należy maksymalnie skracac (do 4-6 dni) i stopniowo

rozszerzać wachlarz cwiczen przylozkowych, stosujac

rozszerzać wachlarz cwiczen przylozkowych, stosujac

cwiczenia w odciazeniu.

cwiczenia w odciazeniu.

krioterapia

krioterapia

Okres podostry i

Okres podostry i

przewlekły

przewlekły



Ćwiczenia w odciążeniu

Ćwiczenia w odciążeniu



Manualne

Manualne



Samoobsługi

Samoobsługi



Nauka chodu, upadania, wstawania

Nauka chodu, upadania, wstawania



fizykoterapia

fizykoterapia

Fizykoterapia.

Fizykoterapia.



Stanowi nie mniej istotna niz farmakoterapia i

Stanowi nie mniej istotna niz farmakoterapia i

kinezyterapia czesc kompleksowego leczenia

kinezyterapia czesc kompleksowego leczenia

chorego z RZS. W zaleznosci od zastosowanego

chorego z RZS. W zaleznosci od zastosowanego

zabiegu lub ich kombinacji uzyskuje sie efekt

zabiegu lub ich kombinacji uzyskuje sie efekt

przeciwbolowy, przeciwzapalny oraz poprawę

przeciwbolowy, przeciwzapalny oraz poprawę

funkcji elementów narzadu ruchu.

funkcji elementów narzadu ruchu.



Jako zasade nalezy przyjac stosowanie w

Jako zasade nalezy przyjac stosowanie w

poczatkowych okresach leczenia fizykalnego

poczatkowych okresach leczenia fizykalnego

bodzcow lagodnych i zwiekszac ich nasilenie w

bodzcow lagodnych i zwiekszac ich nasilenie w

wyniku kontroli odczynow. Regularnosc w

wyniku kontroli odczynow. Regularnosc w

stosowaniu zabiegow jest w RZS bardziej

stosowaniu zabiegow jest w RZS bardziej

istotna aniżeli wybór metody leczenia

istotna aniżeli wybór metody leczenia

fizykalnego.

fizykalnego.

Stosowane zabiegi

Stosowane zabiegi

fizykalne

fizykalne



Termoterapia

Termoterapia



Elektrolecznictwo

Elektrolecznictwo



Masaż

Masaż



Ultradzwięki

Ultradzwięki



W przypadku zaostrzenia RZS należy

W przypadku zaostrzenia RZS należy

zabiegi fizykalne natychmiast

zabiegi fizykalne natychmiast

przerwać oraz zintensyfikować

przerwać oraz zintensyfikować

leczenie farmakologiczne.

leczenie farmakologiczne.

Balneoterapia

Balneoterapia



Kontynuacja leczenia ambulatoryjnego lub

Kontynuacja leczenia ambulatoryjnego lub

szpitalnego reumatoidalnego zapalenia

szpitalnego reumatoidalnego zapalenia

stawów jest leczenie uzdrowiskowe.

stawów jest leczenie uzdrowiskowe.



Istote balneoterapii stanowi kompleksowe

Istote balneoterapii stanowi kompleksowe

postepowanie lecznicze polegajace na

postepowanie lecznicze polegajace na

kinezyterapii, fizykoterapii, psychoterapii,

kinezyterapii, fizykoterapii, psychoterapii,

diecie, prowadzone w srodowisku innym niz

diecie, prowadzone w srodowisku innym niz

to, w ktorym chory zamieszkuje. Wazna role

to, w ktorym chory zamieszkuje. Wazna role

odgrywa rowniez zespol czynnikow

odgrywa rowniez zespol czynnikow

przyrodniczych takich jak wody mineralne,

przyrodniczych takich jak wody mineralne,

pleoidy i klimat.

pleoidy i klimat.



W RZS przeciwwskazane sa zabiegi

W RZS przeciwwskazane sa zabiegi

radonowe, oraz kąpiele siarczkowo-

radonowe, oraz kąpiele siarczkowo-

siarkowodorowe ponieważ zazwyczaj

siarkowodorowe ponieważ zazwyczaj

powodują zaostrzenie stanu

powodują zaostrzenie stanu

zapalnego.

zapalnego.