AMORTYZACJA MAJĄTKU TRWAŁEGO

Amortyzacja jest to zmniejszanie się w czasie wartości majątku trwałego przedsiębiorstwa w wyniku jego zużywania się w procesie produkcyjnym (utrata wartości środków trwałych spowodowana ich używaniem i innymi przyczynami).

Z punktu widzenia rachunkowości amortyzacja jest traktowana jako wydatek odzwierciedlający tę część majątku trwałego firmy, która została zużyta w ciągu roku. Stanowi ona element kosztów. Amortyzacja nie jest wydatkiem gotówkowym i stanowi podstawowy element nadwyżki finansowej przedsiębiorstwa. Jest uwidoczniona w sprawozdaniu z przepływu środków pieniężnych. Może być traktowana jako źródło finansowania aktywów.

Wraz z wejściem w życie w 1995 roku ustawy o rachunkowości amortyzacja zyskała w Polsce dwa wymiary - podatkowy i handlowy. Zasady ustalania amortyzacji handlowej określa ustawa o rachunkowości, amortyzację podatkową reguluje prawo podatkowe - ministra szczególności rozporządzenie ministra finansów wydane na mocy delegacji do Ustawy o podatku dochodowym.

Odpis amortyzacyjny jest kwotą, o którą zmniejsza się roczny przychód w przedsiębiorstwie, aby pokryć koszty zużycia środków trwałych w danym roku.

Majątek trwały dowolnej jednostki gospodarczej jest częścią jej aktywów, czyli dóbr rzeczowych, środków pieniężnych, walorów finansowych, należności, itp. środków gospodarczych, którymi dana jednostka dysponuje, prowadząc określoną działalność gospodarczą.

Majątek trwały dzielony jest na trzy podstawowe grupy rodzajowe:

1. Wartości niematerialne i prawne,

2. Rzeczowy majątek trwały,

3. Finansowy majątek trwały.

Podstawą wyceny majątku trwałego są - cena nabycia lub koszt wytworzenia. Tak rozumiana wycena majątku trwałego jest jego pierwszą wartością ewidencyjną, określaną jako wartość początkowa. Jest ona sumą faktycznie poniesionych wydatków inwestycyjnych na zakup lub wytworzenie nowego obiektu. Prawidłowe ustalenie wartości początkowej środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej ma bardzo istotne znaczenie z punktu widzenia odpisów amortyzacyjnych. Wartość początkowa stanowi, bowiem podstawę dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wyszczególniają trzynaście przypadków ustalania wartości początkowej, których kryterium wyróżniającym jest sposób nabycia środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej.

Wartość początkowa przy nabyciu przedmiotów majątkowych w drodze kupna

Za wartość początkową środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych w razie nabycia w drodze kupna przepisy rozporządzenia w § 6 ust. 1 pkt 1 uznają cenę nabycia. Za cenę nabycia normodawca uważa rzeczywistą cenę składnika majątkowego, obejmującą kwotę należną sprzedającemu, powiększoną o koszty związane z zakupem naliczone do dnia przekazania środka trwałego do używania, a w szczególności o koszty: transportu, załadunku,

wyładunku, ubezpieczenia w drodze, montażu, opłat notarialnych, opłat skarbowych, pozostałych opłat, odsetek, prowizji, różnic kursowych, oraz pomniejszoną, zgodnie z odrębnymi przepisami, o podatek od towarów i usług, z wyjątkiem, gdy podatnikowi nie przysługuje obniżenie kwoty naliczonego podatku lub zwrot różnicy podatku od towarów i usług. W przypadku importu cena nabycia obejmuje:

a) cło,

b) podatek akcyzowy,

c) podatek importowy od składników majątkowych sprowadzanych lub nadesłanych z zagranicy (tylko w stosunku do środków trwałych sprowadzonych z zagranicy przed 1 stycznia 1996 r., a więc w okresie obowiązywania ustawy z 25 listopada 1993 r. o podatku importowym od towarów sprowadzanych lub nadsyłanych z zagranicy - Dz.U. Nr 123, poz.

551, z 1994 r. Nr 132, poz. 669, z 1995 r. Nr 138, poz. 683){P}.

Zależności te można przedstawić za pomocą następujących wzorów:

a) cena nabycia składników zakupionych w kraju

CN = Ck + KU - PTU

gdzie:

CN - cena nabycia

Ck - cena zakupu

KU - koszty uboczne zakupu

PTU - podatek od towarów i usług podlegający odliczeniu zgodnie z odrębnymi przepisami

b) cena nabycia składników zakupionych za granicą

CNI + Ckl + KU + C + AKC + PI - PTU

gdzie:

CNI - cena nabycia w imporcie

Ckl - cena zakupu w imporcie

KU - koszty uboczne zakupu

C - cło

AKC - podatek akcyzowy

PI - podatek importowy

PTU - podatek od towarów i usług podlegający odliczeniu zgodnie z odrębnymi przepisami

Wartość początkowa w razie wytworzenia przedmiotów majątkowych we własnym zakresie

Za wartość początkową środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych w razie ich wytworzenia we własnym zakresie przepisy rozporządzenia w § 6 ust. 1 pkt 2 uznają koszt wytworzenia. Za koszt wytworzenia normodawca uważa wartość, w cenie nabycia, zużytych do wytworzenia:

a) rzeczowych składników majątku,

b) wykorzystanych usług obcych,

a także koszt wynagrodzeń za pracę wraz z pochodnymi i inne koszty dające się zaliczyć do

wartości wytworzonych przedmiotów majątkowych. Do kosztu wytworzenia nie zalicza się:

a) kosztów ogólnych zarządu,

b) kosztów sprzedaży oraz pozostałych kosztów operacyjnych,

c) kosztów operacji finansowych, w szczególności:

- odsetek od kredytów (pożyczek),

- prowizji,

- różnic kursowych naliczonych do dnia przekazania środka trwałego do używania

Wartość początkowa w razie nabycia przedmiotów majątkowych w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób

Za wartość początkową środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych w razie nabycia ich w drodze spadku, darowizny lub w inny nieodpłatny sposób przepisy rozporządzenia w § 6 ust. 1 pkt 3 uznają:

a) jeżeli umowa darowizny lub umowa o nieodpłatnym przekazaniu określają wartość przekazanych rzeczy w niższej wysokości niż ich wartość rynkowa - wartość określoną w umowie,

b) w pozostałych przypadkach - wartość rynkową z dnia nabycia. Wartość rynkową określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w danej miejscowości w obrocie składnikami majątkowymi tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich stanu i stopnia zużycia.

Wartość początkowa w razie nabycia przedmiotów majątkowych w drodze przekształcenia podmiotów gospodarczych

Przepisy rozporządzenia Ministra Finansów z 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych za wartość początkową środków

trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych uznają w razie przekształcenia formy prawnej, łączenia oraz podziału podmiotów gospodarczych - wartość w wysokości wartości początkowej określonej w ewidencji (wykazie) środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych prowadzonego przez podmiot przekształcany, łączony lub dzielony. Ten sposób ustalania wartości początkowej środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej ma zastosowanie w razie przekształcenia, podziału, łączenia podmiotów gospodarczych na podstawie odrębnych przepisów, z których wynika, że podmiot gospodarczy powstały z przekształcenia, podziału lub łączenia wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki podmiotu przekształconego, łączonego lub dzielonego.

Zasady te mają zastosowanie również - na podstawie § 6 ust. 11 rozporządzenia w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych do osób fizycznych w razie:

a) podjęcia działalności przez podmiot gospodarczy po przerwie trwające nie dłużej niż 3 lata,

b) zmiany formy prawnej prowadzonej działalności, polegającej na łączeniu lub podziale dotychczasowych podmiotów gospodarczych albo zmianie wspólników spółki nie mającej osobowości prawnej,

c) zmiany działalności wykonywanej samodzielnie przez jednego lub odrębnie przez każde z małżonków na działalność wykonywaną na imię obojga małżonków,

d) zmiany działalności wykonywanej na imię obojga małżonków na działalność wykonywaną przez jedno lub odrębnie przez każde z małżonków,

e) zmiany działalności wykonywanej przez jednego małżonka na działalność wykonywaną przez drugiego małżonka.

Wartość początkowa przedmiotów majątkowych, gdy nie można ustalić ich kosztu wytworzenia

Zgodnie z § 6 ust. 7 rozporządzenia Ministra Finansów z 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w przypadku braku

możliwości ustalenia kosztu wytworzenia - wartość początkową środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych przyjmuje się w wysokości określonej przez biegłego powołanego przez podatnika. Ustalając tę wartość biegły jest obowiązany w swojej wycenie uwzględnić ceny rynkowe z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji lub sporządzenia wykazu środków trwałych.

Wartość początkowa w przypadku nabycia przed założeniem ewidencji

W § 6 ust. 6 rozporządzenia Ministra Finansów z 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych zostały zawarte zasady określania wartości początkowej środka trwałego w przypadku nabycia go przed dniem założenia ewidencji środków trwałych. W tym przypadku za wartość początkową przyjmuje się - przy spełnieniu warunków określonych w rozporządzeniu - wartość wynikającą z wyceny dokonanej przez podatnika. Ten sposób ustalania wartości początkowej środka trwałego jest możliwy tylko u podatników podatku dochodowego od osób fizycznych. Ta metoda nie jest możliwa w przypadku osób prawnych. Może ona być zastosowana tylko wówczas, gdy nie można dokonać wyceny wartości początkowej według cen nabycia, kosztu wytworzenia lub wartości rynkowej.

Wycena dokonana przez podatnika winna uwzględniać:

a) ceny rynkowe środka trwałego tego samego rodzaju z grudnia roku poprzedzającego rok założenia ewidencji,

b) stopień zużycia środka trwałego.

Wartość początkowa budynków mieszkalnych

W przypadku budynków mieszkalnych lub lokali mieszkalnych wynajmowanych, wydzierżawianych albo używanych przez właściciela na cele prowadzonej przez niego działalności gospodarczej za wartość początkową, od której dokonuje się odpisów amortyzacyjnych, przyjmuje się wartość stanowiącą iloczyn metrów kwadratowych wynajmowanej, wydzierżawianej lub użytkowanej przez właściciela powierzchni użytkowej (powierzchni przyjętej dla celów podatku od nieruchomości) tego budynku lub lokalu i kwoty 988 PLN. Ta metoda wyceny wartości początkowej jest możliwa wyłącznie u podatników podatku dochodowego od osób fizycznych.

Wartość początkowa w razie nabycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych w formie wkładu niepieniężnego

W razie nabycia środków trwałych w formie wkładu niepieniężnego (aportu) wniesionego przez udziałowca osoby prawnej lub wspólnika, w tym także, gdy jako wkład wnoszone jest przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część, za wartość początkową rozporządzenie Ministra Finansów z 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz.U. Nr 6, poz. 35 ze zm.) uznaje ustaloną przez podatnika na dzień wniesienia wkładu wartość poszczególnych środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, nie wyższą jednak od ich wartości rynkowej. Suma wartości wszystkich składników stanowiących wkład niepieniężny i pieniężny nie może być jednak wyższa od nominalnej wartości objętych akcji lub udziałów.

Wartość początkowa inwestycji w obcych środkach trwałych

W przypadku inwestycji w obcych środkach trwałych rozporządzenie Ministra Finansów z 17

stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych w § 6 ust. 9 wartość początkową nakazuje ustalać według zasad określonych dla środków trwałych wytworzonych przez podatnika we własnym zakresie oraz środków trwałych ulepszonych.

Wartość początkowa ulepszonych środków trwałych

Rozporządzenie Ministra Finansów z 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych za ulepszone uznaje te środki trwałe, których przebudowa, rozbudowa, rekonstrukcja, adaptacja lub modernizacja spowodowały wzrost wartości użytkowej w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków do używania. Wzrost wartości mierzy się:

a) okresem używania środka trwałego,

b) jego zdolnością wytwórczą,

c) jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonego środka trwałego,

d) kosztami eksploatacji środka trwałego

Jeżeli środek trwały został ulepszony, jego wartość początkową, ustaloną w zależności od sposobu jego nabycia - bądź według cen nabycia, bądź według kosztu wytworzenia, bądź według wartości rynkowej lub wartości określonej w umowie darowizny albo nieodpłatnego przekazania - powiększa się o:

a) sumę wydatków na jego ulepszenie,

b) wydatki na nabycie części składowych lub peryferyjnych, których jednostkowa cena przekracza 1000 PLN

Wartość początkowa środków trwałych w przypadku ich współwłasności

W przypadku środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych stanowiących współwłasność ich wartość początkową, od której dokonywane są odpisy amortyzacyjne, ustala się, stosownie do dyspozycji ust. 10 § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych (Dz.U. Nr 6, poz. 35 ze zm.), w takiej proporcji, w jakiej pozostaje udział podatnika we własności tego składnika majątku. Oczywiście ten sposób ustalania wartości początkowej stosowany jest tylko wówczas, gdy współwłaściciele nie prowadzą wspólnie działalności gospodarczej. Zasada ta nie ma zastosowania do składników majątkowy stanowiących współwłasność małżeńską, chyba, że małżonkowie odrębnie prowadzą działalność gospodarczą.

Wartość początkowa firmy

W przypadku firmy za wartość początkową przepisy rozporządzenia w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych uznają nadwyżkę ceny nabycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części nad wartością rynkową składników majątkowych wchodzących w skład kupionego, przyjętego do odpłatnego korzystania albo wniesionego do spółki przedsiębiorstwa lub zorganizowanej jego części, odpowiednio z dnia kupna, przyjęcia do korzystania albo wniesienia do spółki.

Wartość początkowa praw majątkowych i licencji

Zgodnie z § 6 ust. 15 rozporządzenia Ministra Finansów z 17 stycznia 1997 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych wartość początkową praw majątkowych stanowi cena nabycia tych praw, z tym, że w przypadku, gdy wynagrodzenie (opłaty) licencjonodawcy lub sprzedawcy praw uzależnione jest od przychodów uzyskanych przez licencjobiorcę (kupującego prawa), a licencjobiorca wliczył w ciężar kosztów uzyskania wypłacone wynagrodzenie, o kwotę tę pomniejsza się wartość początkową nabytych praw, od której dokonywane są odpisy amortyzacyjne.

W praktyce stosowane mogą być następujące metody amortyzacji:

1. metoda liniowa (równomierna),

2. metoda degresywna (przyspieszona),

3. metoda naturalna,

Metoda liniowa zakłada, że eksploatowany obiekt majątku trwałego zużywa się równomiernie przez cały okres jego życia ekonomicznego. Bieżąca wartość tego zużycia w dowolnym okresie - nazywana stawką amortyzacyjną - jest wartością stałą, co oznacza, że koszty działalności jednostki gospodarczej przez cały okres użytkowania tego obiektu obciążane są stałą wartością, określającą zużycie eksploatowanych składników majątku trwałego. Wyznaczone w ten sposób odpisy amortyzacyjne nie będą się zmieniały przez cały okres amortyzowania środka trwałego. Jedynymi czynnikami, które zmienią kwotę odpisów amortyzacyjnych w metodzie liniowej, może być fakt dokonania modernizacji środka trwałego oraz ewentualne przeszacowanie wartości początkowej, które może być dokonane tylko i wyłącznie w sytuacjach określonych rozporządzeniem Ministra Finansów (ostatnie przeszacowanie miało miejsce 1 stycznia 1995 r. na mocy rozporządzenia Ministra Finansów). Kwotę odpisu amortyzacyjnego wyznaczamy dzieląc wartość początkową środka trwałego przez przewidywany okres jego użytkowania (wzór 1).

W_p - wartość początkowa środka trwałego,

T - przewidywany okres użytkowania w latach.

W ten sposób otrzymujemy wartość rocznego odpisu, a w wyniku jego podzielenia przez 12 -wartość odpisu miesięcznego. W efekcie liniowego amortyzowania umorzenie środka będzie liniowo wzrastać, a co za tym idzie, wartość bieżąca (netto) środka trwałego będzie ulegała równomiernemu obniżaniu w całym okresie amortyzacyjnym. Zależności te pokazuje wykres 1.

Stopień rocznego zużycia środka trwałego w sposób liniowy można określić liczbą procentową, która mówi nam, w ilu procentach rocznie środek trwały zostanie zamortyzowany. Wielkość tę obliczamy według wzoru 2.

gdzie: T - przewidywany okres użytkowania.

Metody degresywne nazywane są metodami amortyzacji przyspieszonej; zakładają one, że przydatność obiektu majątku trwałego maleje w miarę upływu lat jego użytkowania. Jest to jednoznaczne z założeniem, że stawki amortyzacyjne maleją wraz ze „starzeniem się” eksploatowanego obiektu. Konsekwencją tych metod jest skrócenie okresu amortyzowania obiektów majątku trwałego i jednocześnie wyraźne zróżnicowanie obciążeń z tego tytułu w kolejnych latach użytkowania tych obiektów: w pierwszych latach koszty amortyzacji są o wiele wyższe niż w końcowym okresie eksploatacji obiektów. Powoduje to zmniejszenie zysku, a więc również - zmniejszenie obciążeń podatkowych na początku eksploatacji obiektów oraz - wzrost zysku i podatku dochodowego w końcowych latach ich użytkowania. Z powyższego wynika, że metody amortyzacji przyspieszonej są szczególnie korzystne w odniesieniu do obiektów majątku trwałego podatnych na „starzenie się” technologiczne, a więc obiektów, których wytwarzanie charakteryzuje się szybkim postępem technicznym. Takie obiekty majątku trwałego wraz z upływem lat ich eksploatacji tracą swoje pierwotne zdolności wytwórcze. Z ekonomicznego punktu widzenia oznacza to pilną potrzebę zastąpienia ich obiektami wydajniejszymi, nowocześniejszymi. Metoda amortyzacji degresywnej dopuszczona jest dla środków trwałych o charakterze produkcyjnym, takich jak maszyny i urządzenia techniczne oraz środki transportu. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych zawęża możliwość stosowania tej metody do środków trwałych zaliczonych do grupy 3-6 i 8 Klasyfikacji oraz środków transportu, z wyjątkiem samochodów osobowych lub innych samochodów o dopuszczalnej ładowności nieprzekraczającej 500 kilogramów (art. 16k updop) w szczególności grup:

3 - Kotły i maszyny energetyczne,

4 - Maszyny, urządzenia i aparaty ogólnego stosowania,

5 - Maszyny, urządzenia i aparaty specjalne branżowe,

6 - Urządzenia techniczne,

8 - Narzędzia, przyrządy, ruchomości i wyposażenie.

Należy jednak zaznaczyć, iż w stanie prawnym, który będzie obowiązywać od 1 stycznia 2001 r., ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych wprowadza - na mocy ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych - pewne zmiany w odniesieniu do zakresu możliwości dokonywania odpisów amortyzacyjnych od środków transportu. Nowa regulacja przewiduje, iż będą to środki transportu, z wyjątkiem samochodów osobowych rozumianych jako samochody nieposiadające homologacji producenta lub importera wymaganej dla samochodów ciężarowych oraz takich, które nie zostały przystosowane przez tego producenta do przewozu ładunków o masie przekraczającej 500 kilogramów (art. 16k ust. 1 w związku z art. 16 ust. 3a updop).

Metoda degresywna jest oparta na dwóch założeniach:

 wydajność środka trwałego spada wraz z upływem czasu, w związku z tym przenosi on mniejszą wartość na produkowane wyroby w tej samej jednostce czasu;

 wraz ze starzeniem się środka trwałego rosną koszty jego eksploatacji (remonty i naprawy, zwiększone zużycie materiałów eksploatacyjnych) i muszą być one zrównoważone mniejszym odpisem amortyzacyjnym.

Zależności te pokazują wykresy 2 i 3.

W wyniku porównania obydwu wykresów widać, że stosowanie amortyzacji degresywnej daje bardziej równomierny rozkład kosztów całkowitych związanych z użytkowaniem środka niż w przypadku amortyzacji liniowej.

Podstawą obliczenia stawki amortyzacji dla metody degresywnej jest stopa amortyzacji dla metody liniowej. Różnica w wyznaczeniu wysokości odpisów amortyzacyjnych polega na:

 zastosowaniu współczynnika podwyższającego stawkę amortyzacyjną,

 obliczaniu kwoty amortyzacji na podstawie wartości netto (bieżącej) środka trwałego.

Przepisy podatkowe uściślają wielkość współczynnika podwyższającego do wartości nie większej niż 2,0, a w przypadku podmiotów gospodarczych lub ich zakładów działających na terenie gminy o szczególnym zagrożeniu wysokim bezrobociem strukturalnym albo w gminie zagrożonej recesją i degradacją społeczną - nie większej niż 3,0. Wykaz gmin ustala Rada Ministrów. Należy pamiętać, że odpis amortyzacyjny danego środka trwałego przez cały rok obrachunkowy nie może ulec zmianie, tak, więc określona stawka amortyzacyjna będzie stała w ciągu całego roku obrotowego. Odpisy będą malały tylko w kolejnych latach obrachunkowych. Kwoty malejące stosowane są do momentu zrównania się kwoty odpisu, obliczonej metodą degresywną, z liniową kwotą odpisu. W przeciwnym razie środek trwały nigdy nie osiągnąłby wartości bieżącej równej zeru (nie zostałby zamortyzowany w 100%).

Zgodnie z przepisami podatkowymi począwszy od roku podatkowego, w którym roczna kwota amortyzacji obliczona metodą degresywną miałaby być niższa od rocznej kwoty amortyzacji obliczonej przy zastosowaniu metody liniowej, podatnicy dokonują dalszych odpisów amortyzacyjnych zgodnie z metodą liniową (art. 16k updop). Tabela 1 prezentuje sposób obliczenia amortyzacji degresywnej środka trwałego o wartości początkowej 40 000 zł oraz przewidywanym okresie użytkowania 10 lat. Zastosowany współczynnik podwyższający wynosi 2,0.

Metoda naturalna uzależnia wysokość stawek amortyzacyjnych od pracy wykonanej w danym okresie przez dany obiekt majątku trwałego. Oznacza to, że przewidywany okres eksploatacji obiektu określany jest nie w latach, lecz w dowolnie zmierzonej przewidywanej pracy obiektu (w złotówkach, godzinach, metrach, sztukach, kilogramach, itp. jednostkach naturalnych).

Trzeba stwierdzić, że ten sposób liczenia wartości zużycia nie może dotyczyć wszystkich składników majątku trwałego, gdyż nie zawsze jest możliwe określenie wielkości pracy wykonanej przez te obiekty. Ponadto, chociaż teoretycznie jest to metoda trafna, gdyż amortyzacja ściśle związana jest z efektami ekonomicznymi danego obiektu, to jednak - praktyczne jej stosowanie często wydłuża okres amortyzacji poza okres ekonomicznie uzasadniony. Dotyczy to np. obiektów niezbędnych dla danej jednostki gospodarczej, lecz z uzasadnionych powodów (np. specyfika procesu technologicznego) wykorzystywanych okresowo. Stawki amortyzacyjne, określane za pomocą tej metody, są stawkami zmiennymi w czasie trwania życia ekonomicznego obiektu i liczone są następująco (wzór 3):

Wzór 3

Wp - Ow

S _AL ----------- x PB t

PO

gdzie:

PO - planowana wielkość pracy dla całego okresu użytkowania obiektu,

PBt - praca rzeczywiście wykonana przez obiekt w danym czasie.

Amortyzacja jest, z punktu widzenia zasad jego obliczania, kosztem szczególnym. Stanowi ona zużycie zasobu jednostki, ale ze względu na trwały charakter tego zasobu - jest ponoszona nie w jednym, a w kilku okresach sprawozdawczych. Majątek trwały z upływem czasu podlega zużyciu, w wyniku, którego zmniejsza się jego wartość. Odzwierciedleniem tego zużycia jest właśnie amortyzacja. Amortyzacja jest ustalana na podstawie przewidywanego okresu używania majątku trwałego, jej wartość przypadająca na jeden okres stanowi swego rodzaju szacunek. Oznacza to, że amortyzacja może stać się istotnym elementem manipulacji wynikiem finansowym. Przy założeniu, że amortyzacja dla celów księgowych byłaby równa amortyzacji dla celów podatkowych, może ona stać się również elementem manipulacji podstawą opodatkowania, i w związku z tym prowadzić do celowego obniżania płatności z tytułu podatku dochodowego.

Jednym z podstawowych kryteriów oceny działalności zarządzającego jest wynik finansowy, ponieważ stanowi on źródło potencjalnych korzyści dla właścicieli kapitału. Wykorzystanie amortyzacji dla zmniejszenia obciążeń podatkowych jest, więc ograniczone przez wymagany przez inwestorów poziom wyniku finansowego. Każde zwiększenie amortyzacji oznacza zmniejszenie zysku brutto, co z kolei zmniejsza potencjalne korzyści inwestorów z tytułu dywidendy.

---