W sztuce wojennej wyróżnia się trzy poziomy działań: strategiczny, operacyjny i taktyczny.

a) POZIOM STRATEGICZNY obejmuje działania zmierzające do osiągania celów politycznych, zgodnie z możliwościami państwa, z użyciem wszystkich rodza­jów sił zbrojnych.

b) POZIOM OPERACYJNY obejmuje skoordynowane działania różnych ro­dzajów sił zbrojnych i rodzajów wojsk zmierzające do osiągnięcia celu strategiczne­go.

c) POZIOM TAKTYCZNY obejmuje wszelkie działania związków taktycznych, oddziałów i pododdziałów w celu efektywnego wykorzystania ich możliwości bojo­wych.

Odpowiednio do tego w teorii i praktyce użycia sił zbrojnych (wojsk) wyróżnia się działania strategiczne, operacyjne i taktyczne.

DZIAŁANIA STRATEGICZNE - Przedmiotem zainteresowania jest zapobieganie wojnie, a także przygotowanie do niej i jej prowadzenie.

DZIAŁANIA OPERACYJNE - to działania zgrupowań różnych rodzajów sił zbrojnych i rodzajów wojsk podejmowane dla osiągnięcia celu strategicznego podczas pokoju, kryzysu i wojny.

DZIAŁANIA TAKTYCZNE - to wszelkie działania pododdziałów, oddziałów i związ­ków taktycznych wojsk operacyjnych i obrony terytorialnej.

Stosując kryterium znaczenia i charakteru, działania taktyczne dzielą się na rozstrzygające (walki), pomocnicze (przemieszczanie i rozmieszczanie) oraz pokojo­we (misje pokojowe).

Do podstawowych rodzajów walki zalicza się: obronę, natarcie i działania opóźniające. Pozostałymi rodzajami walki są: działania desantowoszturmowe, dzia­łania specjalne, wycofanie, działania nieregularne i inne.

Przemieszczanie wojsk obejmuje: marsze, przewozy.

Rozmieszczanie wojsk może odbywać się w rejonach ześrodkowania (wyjściowych, odpoczynku, cza­sowego pobytu) oraz w garnizonach.

Działania pokojowe mają na celu utrzymanie pokoju. Mogą one także pole­gać na rozgradzaniu stron, czy też prowadzeniu działań demonstracyjnych oraz in­nymi sposobami wymuszać utrzymanie pokoju.

Działania taktyczne są sprzężone funkcjonalnie z taktyką wojsk lądowych, która obejmuje teorię i praktykę przygotowania i prowadzenia walki przez podod­działy, oddziały i związki taktyczne różnych rodzajów wojsk działających w składzie wojsk lądowych.

Taktyka wojsk lądowych składa się z taktyki ogólnej i taktyki rodzajów wojsk.

Taktyka ogólna obejmuje teoretyczne podstawy taktyki, teorię i praktykę przygotowania i prowadzenia walki przez ogólnowojskowe pododdziały, oddziały i związki taktyczne oraz koordynację działań taktycznych rodzajów wojsk.

Przygotowanie walki jest to zbiór czynności wykonywanych w celu stworze­nia (wypracowania) dogodnych warunków do realizacji zamierzeń i wykonywania za­dań zgodnie z przyjętym planem i harmonogramem, które wynikają z przyjętej kon­cepcji walki (zamiaru).

Sam termin walka rozumiany jest jako zorganizowane, skupione w czasie i przestrzeni, zbrojne starcie dwóch przeciwstawnych stron w skali taktycznej.

Nieodłącznym czynnikiem walki jest manewr taktyczny. Manewr zapewnia elastycz­ność działania, to znaczy możliwość przenoszenia w czasie i przestrzeni punktu ciężkości.

Formami manewru taktycznego są: uderzenie czołowe, pokonanie, oskrzydle­nie, obejście, przenikanie, manewr mylący, demonstracja i odejście.

1. Uderzenie czołowe jest to działanie skierowane przeciwko wojskom na przedniej linii obrony przeciwnika. Może ono być stosowane do rozbicia jego obrony w czołowych punktach oporu lub do ich okrążenia. Często poprzedza go pokonanie lub oskrzydlenie.

2. Pokonanie polega na szybkim i zdecydowanym ruchu wojsk w celu rozcię­cia zgrupowań przeciwnika i wyjścia na jego tyły.

3. Oskrzydlenie jest to manewr, w którym główne siły atakujące obchodzą elementy ugrupowania obronnego przeciwnika w celu zdobycia obiektów na jego ty­łach. Oskrzydlenie może być jedno - lub dwustronne oraz pionowe - ponad pozy­cjami obronnymi przeciwnika. Rezultatem tego manewru jest rozbicie albo zdobycie ważnych obiektów na tyłach przeciwnika.

4. Obejście jest to manewr, w którym nacierające wojska obchodzą przeciw­nika na lądzie lub w wymiarze powietrznym (ponad jego pozycjami obronnymi), uni­kając kontaktu ogniowego. Celem tego manewru jest zdobycie obiektów na tyłach przeciwnika, zmuszając go do ich opuszczenia.

5. Przenikanie jest formą manewru, w którym wojska wchodzą małymi zgru­powaniami w ugrupowanie obronne przeciwnika. Może być stosowane do opanowa­nia słabo bronionych obiektów w celu zdobycia kluczowego terenu lub zakłócenia działań w obszarze tyłowym przeciwnika.

6. Manewr mylący ma na celu zakłócenie zorganizowanego działania sił prze­ciwnika w obronie. Musi być on wystarczająco wiarygodny, by wywołać pożądaną reakcję.

7. Demonstracja jest manewrem odciągającym uwagę przeciwnika bez po­dejmowania walki. Siły prowadzące działania demonstracyjne stosują ogień, prze­mieszczanie, dym, środki walki elektronicznej i urządzenia łączności wykorzystywane do pozorowania walki.

8. Odejście jest to opuszczanie zajmowanych rejonów, pozycji (linii). Manewr ten wykonywany jest w celu wyprowadzenia wojsk spod uderzeń przeważających sił przeciwnika, zajęcia bardziej dogodnego położenia do przyszłych aktywnych działań, zyskania czasu do stworzenia punktu ciężkości na innym obszarze.

WOJSKA LĄDOWE

1. Wojska lądowe składają się z wojsk operacyjnych, wojsk obrony terytorial­nej oraz jednostek i instytucji podporządkowanych Dowództwu Wojsk Lądowych. Wojska operacyjne w czasie realizacji określonych przedsięwzięć alarmowych pod­porządkowywane mogą być dowództwu sojuszu. Wojska obrony terytorialnej, insty­tucje i jednostki centralne Dowództwa Wojsk Lądowych pozostają pod dowództwem narodowym.

2. W okresie pokoju wojska lądowe utrzymują jednostki, które po krótkotrwa­łym okresie przygotowania uczestniczyć mogą w przezwyciężaniu sytuacji kryzyso­wych w ramach misji pokojowych, brać udział w przezwyciężaniu skutków klęsk ży­wiołowych i katastrof oraz w pomocy humanitarnej.

3. W okresie kryzysu wojska lądowe wykorzystując jednostki reagowania i część sił głównych , zapewniają swobodę operacyjną osłaniają linie komunikacyjne, wspierają działania wojsk sojuszniczych, a poprzez rozwinięcie operacyjne i realiza­cję zadań pogotowia operacyjnego przyczyniają się do deeskalacji napięcia lub przy­gotowują do prowadzenia operacji obronnej.

4. W okresie wojny wojska lądowe po przeprowadzeniu mobilizacji osiągają gotowość bojową i biorą udział w zachowaniu bądź przywróceniu integral­ności terytorialnej państwa i sojuszu poprzez:

- obronę terytorium;

- załamanie natarcia przeciwnika i odzyskanie utraconego terytorium;

- osłonę rejonów i obiektów w głębi, ochronę linii komunikacji i utrzymanie swobody operacyjnej.

5. Wojska lądowe podporządkowane są Dowództwu Wojsk Lądowych ,dzielą się na korpusy, dywizje i brygady. Brygada składa się z batalionów i kompanii różnych rodzajów wojsk i służb. Dowódca brygady kieruje działaniami batalionów lub zgrupowań taktycznych tworzonych na bazie bata­lionu.

WOJSKA OPERACYJNE - ZASADY OGÓLNE

1. Podstawowym trzonem wojsk operacyjnych są związki taktyczne, oddziały i pododdziały zmechanizowane, pancerne, kawalerii pancernej, obrony wybrzeża, pie­choty zmotoryzowanej i piechoty górskiej.

2. Wojska operacyjne składają się z następujących rodzajów wojsk:

- wojska zmechanizowane i pancerne, wojska aeromobilne, jednostki wspierające, wojska rakietowe i artyleria, wojska obrony przeciwlotniczej, wojska inżynieryjne, wojska obrony przeciwchemicznej, wojska łączności.

3. Przy zastosowaniu kryterium przeznaczenia i wykonywanych zadań, woj­ska operacyjne dzielimy na następujące grupy jednostek:

- jednostki walczące - zmechanizowane,- pancerne,- zmotoryzowane,- piechoty górskiej, desantowo-szturmowe,- kawalerii powietrznej;

rakietowe i artyleryjskie, obrony przeciwlotniczej, inżynieryjne, lotnictwa wojsk lądowych, obrony przeciwchemicznej;

dowodzenia, łączności, rozpoznania, walki elektronicznej;

zaopatrzenia, techniczne, medyczne, transportowe.

WOJSKA ZMECHANIZOWANE l PANCERNE

1. Przeznaczenie wojsk zmechanizowanych i pancernych (WZiP) wynika z głównych zadań wojsk lądowych. Przewiduje się dla nich ważną rolę w likwidacji za­grożeń militarnych powstałych w wypadku wystąpienia kryzysów i lokalnych konflik­tów zbrojnych o małej skali, a także w wypadku agresji na szerszą skalę i zagrożenia obszaru kraju.

3. Pododdziały WZiP zorganizowane są w plutony, kompanie i bataliony.

8. Integralnym komponentem wojsk zmechanizowanych jest piechota. Żołnie­rze piechoty wchodzą w skład pododdziałów zmechanizowanych i zmotoryzowanych. Pododdziały zmechanizowane działają z zasady na BWP i transporterach opancerzonych (TO), a zmotoryzowane przewożone są na samochodach, a walczą w szy­kach pieszych. Formacje spieszonej piechoty wykonują zadania polegające na zwal­czaniu przede wszystkim celów nieopancerzonych. Wykorzystują one ogień BWP i TO. Najczęściej działania piechoty przeprowadzane są w specyficznych środowi­skach walki oraz w działaniach na rzecz wsparcia pokoju.

WOJSKA OBRONY TERYTORIALNEJ - PRZEZNACZENIE

1. Wojska obrony terytorialnej (OT) to część wojsk lądowych przeznaczona do prowadzenia działań taktycznych w stałych rejonach odpowiedzialności. Stanowią je jednostki ogólnowojskowe i rodzajów wojsk, formowane i wykorzystywane do samo­dzielnego prowadzenia walki, wsparcia wojsk operacyjnych oraz udzielania pomocy w ramach działań humanitarnych. Mogą brać udział w akcjach humanitarnych za­równo w swoich rejonach odpowiedzialności, jak i poza nimi. Jako lokalne wojska terytorialne - dowodzone przez terytorialne organy dowodzenia szczebla lokalnego -mogą także doraźnie wykonywać zadania w rejonach interwencji.

2. Wojska obrony terytorialnej przeznaczone są - obok wojsk operacyjnych -do realizacji zadań obrony militarnej rejonów i obiektów na całym terytorium państwa. Mogą one wspierać wojska operacyjne, które podejmują walkę w ich rejonach odpo­wiedzialności, a władze lokalne w obronie niemilitarnej doraźnie również poza nimi.

3. Już w czasie pokoju przygotowują sobie stałe rejony odpowiedzialności do działania na wypadek kryzysu, wojny i okupacji. Są także masowym, wysoce rezer­wowym w czasie pokoju, komponentem sił zbrojnych państwa, które tworzy na szczeblu lokalnym wojskową organizację społeczeństwa do realizacji zadań obrony narodowej.

4. Dowództwom obrony podlegają jednostki wojsk obrony terytorialnej, z któ­rych część może mieć charakter regionalny (jednostki rodzajów wojsk - inżynieryjne, przeciwchemiczne itp. - i ogólnowojskowe pełniące funkcje baz szkoleniowych wojsk obrony terytorialnej; typu brygada, pułk). Na szczeblu lokalnym występują samo­dzielne bataliony obrony terytorialnej - ochrony i obrony obiektów, ratownictwa inży­nieryjnego i ogólnowojskowe.

5. Wojska obrony terytorialnej działają według następujących zasad:

- maksymalne wykorzystanie atutu obrony własnego terytorium zgodnie z przeznaczeniem i możliwościami;

- autonomiczność podejmowanych działań zbrojnych w rejonach odpowie­dzialności;

- ścisłe współdziałanie ze sferą niemilitarną

- wykonywanie zadań na korzyść wojsk operacyjnych oraz podejmowanie przedsięwzięć (działań) humanitarnych, głównie w ramach akcji prowadzonych przez siły obrony cywilnej (OC) - ratownictwo i ewakuacja;

- realizacja zadań bojowych następuje głównie we właściwych im stałych re­jonach odpowiedzialności, jedynie doraźnie w przyległych do tych rejonów - rejonach interwencji;

- dowodzenie za pośrednictwem terytorialnych organów dowodzenia, a w wypadku przejścia do działań nieregularnych - przez dowódców okręgów za pośred­nictwem dowódców podziemnych struktur kierowania wojskami na terenie zajętym przez przeciwnika;

- przygotowanie zawczasu i utrzymanie w sprawności technicznej obiektów fortyfikacyjnych i zapór inżynieryjnych w rejonach odpowiedzialności.

6. Siły OT prowadzą działania w wyznaczonych rejonach odpowiedzialności. Rejon odpowiedzialności jest stały dla jednostki wojsk OT, a jego granice zarówno podczas zagrożenia i wojny, jak również w czasie pokoju są takie same. Celem tworzenia rejonów odpowiedzialności jednostek wojsk OT jest przygotowanie, utworzenie i utrzymanie sprawnego lokalnego systemu obrony po­wszechnej przez optymalne wyzyskanie środków i możliwości prowadzenia działań obronnych w wyznaczonym rejonie (obszarze) przy wykorzystaniu warunków tere­nowych i infrastruktury - współdziałając z paramilitarnymi ogniwami obronnymi i spo­łeczeństwem.

8. W strukturach wojsk OT pluton jest najniższym i zarazem podstawowym elementem („modułem") bojowym w rejonie odpowiedzialności. Batalion OT jest na­tomiast podstawowym zgrupowaniem taktycznym.

Wojska OT prowadząc działania bojowe w rejonach odpowiedzialności dążą do zadania przeciwnikowi maksymalnych strat, uniemożliwienia mu zajęcia go lub zor­ganizowania tam trwałej okupacji oraz stosowania represji, czy też rabunku zasobów naturalnych, a także niszczenia obiektów i dóbr kultury narodowej.Planowe rozpraszanie w rejonie odpowiedzialności sił OT sprzyja unikaniu star­cia, w którym przeciwnik mógłby w pełni i efektywnie wykorzystać wszystkie posia­dane systemy ogniowe, a także efektywnie organizować i prowadzić walkę.

9. Działania regularne wojsk OT są organizowane podobnie jak w wojskach operacyjnych, z zachowaniem zasady prowadzenia walki do momentu, w którym bez większych strat można przejść do ukrycia, po to, aby przystąpić do skutecznych działań nieregularnych.

W ramach działań regularnych wojska OT wykonują szereg przedsięwzięć o charakterze pogotowia, przeciwdywersyjnym, przeciwdesantowym, obronnym, ochronnym, opóźniającym i osłonowym.

10. Pogotowie systemu OT obejmuje działania rozpoznawcze oraz dyżurowa­nie i reagowanie wybranymi elementami sił OT.

11. Działania rozpoznawcze są podstawą pozyskiwania danych do wypraco­wywania optymalnego funkcjonowania systemu OT i efektywnego użycia wojsk OT. W ramach systemu OT prowadzone jest rozpoznanie wojskowe (siłami jednostek wojsk OT) i rozpoznanie terytorialne (głównie siecią posterunków obserwacyjno- meldunkowych).

12. Działania przeciwdywersyjne wojsk OT wynikają z ich zadań w tym zakre­sie. Celem działań jest niedopuszczenie do wykonywania zamierzeń dywersyjnych przeciwnika lub zminimalizowanie ich skutków. Dla osiągnięcia tego celu podejmo­wane są działania przeciwdywersyjne, które skupiają się na rozpoznawaniu i zapo­bieganiu dywersji oraz prowadzeniu walki zbrojnej z grupami prowadzącymi działal­ność dywersyjną a także bezpośredniej ochronie i obronie obiektów przed atakami dywersyjnymi.

13. Ubezpieczanie rejonów lub obiektów - jako jedna z podstawowych form przeciwdywersyjnych działań ochrono-obronnych - polega na ochronie, głównie wojsk operacyjnych lub obiektów przed rozpoznaniem i niespodziewanym uderze­niem sił dywersyjnych.

Bezpośrednią ochronę i obronę obiektów - prowadzi się pododdziałami OT, niekiedy przy wzmocnieniu innymi siłami i środkami (np. wojsk operacyjnych lub jed­nostek zmilitaryzowanych). Celem tego działania jest niedopuszczenie sił dywersyjnych do podejścia w rejon chronionego obiektu, a po stwierdzeniu ich podchodzenia lub obecności przystąpienie do zniszczenia.

14. Celem działań przeciwdesantowych wojsk OT jest lokalizowanie, blokowa­nie i utrudnianie rea-lizacji zadań siłom desantów powietrznych po ich wylądowaniu oraz, zakłócanie załadunku i przelotu do rejonu desantowa­nia, a w sprzyjających sytuacjach także ich rozbicie.

15. Obronę i ochronę obiektów organizuje się systemowo - jako zorganizowa­ny, wzajemnie uzupełniający się zespół przedsięwzięć, fortyfikacji itp. - uwzględnia­jąc charakter i dyslokację obiektu (obiektów), stopień zagrożenia oraz wielkości sił wyznaczanych do jego (ich) ochrony lub obrony.

Działania ochronno - obronne to pomocniczy rodzaj działań prowadzonych przez pododdziały ochrony i obrony obiektów (bataliony ochrony i obrony obiektów) wojsk OT, specjalistyczne straże ochronne (straż przemysłową służbę leśną Służbę Ochrony Kolei itp.), jednostki policji, Straż Graniczną w celu rozpoznania i zapobie­gania działalności niszczącej lub dywersyjnej osób wobec ważnych gospodarczo i obronnie obiektów.

16. Obrona miast i miejscowości jest jednym z ważniejszych zadań wojsk OT. W tym celu w strukturze tych wojsk występują specjalistyczne jednostki (bataliony forteczne), które są przysposobione do tego typu działań. W działaniach obronnych w mieście i miejscowości zarówno bataliony forteczne, jak i inne jednostki wojsk OT otrzymują rejon odpowiedzialności, w którym organizują obronę w oparciu o rubieże, obiekty, rejony, kwartały i ulice w postaci punktów oporu, rejonów obrony i pasów obrony, a w wypadku załamania się obrony pozostałe przy życiu siły OT przechodzą do działań nieregularnych - wykorzystując do ich prowadzenia zarówno obszar mia­sta, jak również pobliskie okolice.

17. Działania opóźniające wojsk OT organizowane są w rejonach odpowie­dzialności jednostek .

18. Działania nieregularne to forma walki zbrojnej polegająca na unikaniu roz­strzygających starć z przeważającymi siłami przeciwnika, zaskakującym atakowaniu słabych miejsc jego ugrupowania bojowego (struktury organizacyjnej) formacjami umiejętnie wykorzystującymi teren i działającymi na znacznym obszarze. Mogą mieć one różną skalę. Istotą działań nieregularnych jest:

- unikanie frontalnego starcia z silnym przeciwnikiem;

- atakowanie z zaskoczenia i z wykorzystaniem warunków terenowych, sła­bych miejsc przeciwnika na całym bronionym obszarze;

- rozpraszanie sił po wykonaniu akcji;

- posiadanie inicjatywy w walce.

19. Wojska obrony terytorialnej wykonują samodzielne zadania bojowe i hu­manitarne. Służą one efektywnemu wykorzystaniu wojsk operacyjnych. Do działań tych zalicza się:

- organizowanie wsparcia i świadczeń układu niemilitarnego oraz społeczeń­stwa na rzecz wojsk operacyjnych;

- obronę miejscowości i innych ważnych obiektów;

- zabezpieczenie przegrupowania;

- dostarczanie informacji o terenie, zasobach i przeciwniku;

- organizowanie i kierowanie rozbudową inżynieryjną;

- utrzymywanie terytorialnego systemu logistycznego i wsparcia wojsk;

- udostępnianie przekazu informacji w ramach terytorialnego systemu dowo­dzenia;

- zbieranie, gromadzenie i przetwarzanie informacji uzyskiwanych przez system rozpoznania;

- osłonę rejonów (dróg);

- wzmacnianie i obrona granicy państwa;

- wspieranie działań wojsk operacyjnych w obronie miejscowości (na miej­scu);

- prowadzenie działań nieregularnych w masowej skali;

- lokalizowanie ruchu i osłabianie przeciwnika;

- osłanianie jednostek i urządzeń logistycznych oraz systemów dowodzenia wojsk operacyjnych;

- organizowanie i odciążenie wojsk operacyjnych od zadań mobilizacyjnych;

- zwalczanie desantów i sił dywersyjnych (specjalnych).

20. W warunkach pokojowych działania humanitarne są podstawowym dzia­łaniem wojsk obrony terytorialnej na poziomie lokalnym i regionalnym. Działania hu­manitarne wojsk obrony terytorialnej wynikają z wewnętrznych funkcji sił zbrojnych oraz humanitarnych potrzeb użycia wojsk na rzecz ochrony praw człowieka i obywa­tela.

21. Działania humanitarne wojsk OT obejmują czynności organizacyjne i przy­gotowawcze prowadzone przez terytorialne organy dowodzenia na wniosek admini­stracji państwowej i samorządowej. Zaliczamy do nich pomoc zagrożonym obywate­lom skutkami działań zbrojnych, katastrof, kataklizmów, przestępczości, terroryzmu itp.

DOWODZENIE l ŁĄCZNOŚĆ - ZASADY OGÓLNE

1. Dowodzenie jest to proces, poprzez który dowódca narzuca swoją wolę i zamiary podwładnym. Obejmuje władzę i odpowiedzialność za użycie podległych mu sił i środków do wykonania zadania. Odpowiedzialność dowódcy jest niepodzielna i nie może być przekazywana. To również proces, w ramach którego dowódca wspo­magany przez swój sztab planuje, organizuje, koordynuje i ukierunkowuje działania podległych mu sił poprzez użycie standardowych procedur działania i wszelkich do­stępnych środków przekazywania informacji.

2. Funkcje dowodzenia to: planowanie, organizowanie, przewodzenie, kontrolowanie.

3. Do podstawowych zasad dowodzenia należą: jednolitość, jednoosobowość oraz dowodzenie przez określenie celu działania.

Jednolitość dowodzenia opiera się na takim samym pojmowaniu obowiązków, praw, zasad dowodzenia, wychowania wojskowego, wyszkolenia oraz jednolitej in­terpretacji pojęć. Stosowanie tej zasady zapewnia zgodność myślenia i działania wszystkich dowódców i oficerów sztabu w realizacji zamiaru (planu działania) przeło­żonego.

Jednoosobowość to osobiste podejmowanie przez dowódcę decyzji i całkowita odpowiedzialność za rezultaty osiągnięte przez podległe wojska.

Dowodzenie przez określenie celu działania zapewnia podporządkowanym dowódcom swobodę działania. Jej zakres zależy od rodzaju wykonywanego zadania. Dowódca zapoznaje podwładnych ze swoim zamiarem, określa wyraźnie zadania i przekazuje do dyspozycji konieczne siły i środki. Szczegóły określa tylko w celu ko­ordynacji działań służących osiągnięciu wspólnego celu. Ingerować może tylko wów­czas, gdy niewłaściwe działania podwładnych zagrażają realizacji jego zamiaru. Podwładni, osiągając wspólny cel, mogą działać samodzielnie, wykazywać się ini­cjatywą natychmiast reagować na rozwój sytuacji i wykorzystywać sprzyjające oko­liczności. Stosowanie tej zasady opiera się na zaufaniu przełożonego do profesjona­lizmu podwładnego.

4. Dowodzenie wojskami powinno być trwałe, ciągłe, operatywne i skryte. Trwałość i ciągłość to stałe oddziaływanie organów dowodzenia na przebieg działań wojsk.

Operatywność to sprawne, zorganizowane ingerowanie w procesy (zjawiska) zachodzące w wojskach (siłach) w celu dostosowania ich działania do zmieniającej się sytuacji.

Skrytość to zachowanie w tajemnicy przedsięwzięć związanych z przygoto­waniem i prowadzeniem operacji (walki).

PROCES DOWODZENIA

1. Proces dowodzenia jest to powtarzający się cykl organizacyjny utrzymywa­ny w ruchu poprzez ciągłe zbieranie, przetwarzanie i wykorzystywanie informacji. Na bazie tych informacji zostaje podjęta decyzja, określony zamiar działania i opracowa­ny graficzny plan operacji (walki). Stanowi on podstawę do opracowania dokumen­tów dowodzenia.

2. Dowódca jest odpowiedzialny za wykonanie zadania, dlatego osobiście podejmuje decyzję i określa zamiar.

3. Proces dowodzenia rozpoczyna się z reguły od momentu otrzymania zada­nia od przełożonego i trwa do chwili zakończenia działań operacyjnych (taktycznych), tj. osiągnięcia celu operacji (walki). Niekiedy podczas prowadzenia operacji może się on rozpoczynać z inicjatywy dowódcy. Składa się on z następujących faz:

- ustalenia położenia,

- planowania,

- stawiania zadań,

- kontroli.

Planowanie walki obejmuje:

- ocenę sytuacji,

- podjęcie decyzji i określenie zamiaru dowódcy,

- opracowanie graficznego planu i rozkazu oraz pozostałych dokumentów dowodzenia.

Ocena sytuacji jest logiczną częścią rozumowania prowadzącego do najlep­szego rozwiązania problemu w posiadanym czasie.

Podjęcie decyzji przez dowódcę obejmuje wybór wariantu działania. Decyzja odzwierciedla jego wolę przeprowadzenia określonych działań, a rozwinięty na jej podstawie zamiar dowódcy przedstawia sposób oraz kolejność ich wykonania i obejmuje:

- podział sił,

- sposób działania,

- elementy dowodzenia i koordynacji,

- ugrupowanie,

- podział odpowiedzialności za działania w obszarze tyłowym,

- priorytety we wsparciu i zabezpieczeniu działań,

- łączność.

Po podjęciu decyzji i określeniu zamiaru przez dowódcę sztab opracowuje graficzny plan operacji (walki), który stanowi podstawę do opracowania pozostałych dokumentów dowodzenia.

Rozkaz jest zasadniczym dokumentem dowodzenia, który wyraża decyzję i zamiar dowódcy. Powinien być prosty, jasny i zwięzły. Może on być pisem­ny, ustny lub graficzny, a niekiedy ich kombinacją. Jego układ jest zawsze jednakowy i obejmuje pięć punktów:

- pkt. 1 - sytuacja,

- pkt. 2 - zadanie,

- pkt. 3 - realizacja,

- pkt. 4 - zabezpieczenie logistyczne,

- pkt. 5 - dowodzenie i łączność.

Integralną część rozkazu stanowią aneksy. Ich liczba zależy od potrzeb. Może to być dokument pisemny lub graficzny na folii, kalce, mapie itp. Każdy aneks może być uzupełniony apendyksami.

Stawianie zadań jest to przekazanie podwładnym decyzji i zamiaru do­wódcy. Zadania mogą być postawione w formie:

- wstępnego zarządzenia,

- rozkazu,

- zarządzenia.

Układ zarządzeń jest taki sam jak rozkazu.

OBRONA - ZASADY OGÓLNE

1. Obrona jest działaniem podstawowym, zamierzonym lub wymuszonym, ro­dzajem walki prowa-dzonej w celu udaremnienia lub odparcia uderzeń wojsk przeciw­nika, zadania mu maksymalnych strat, utrzymania zajmowanego pasa (rejonu) oraz stworzenia warunków do działań zaczepnych.

2. Celem działań obronnych jest uniemożliwienie przeciwnikowi opanowania terenu, rozbicie zgrupowań uderzeniowych i załamania jego natarcia oraz przejęcie inicjatywy.

Do celów szczegółowych zaliczamy:

- utrzymanie określonego terenu,

- rozbicie przeciwnika, który włamał się w ugrupowanie obronne,

- zyskanie na czasie,

- zrównoważenie potencjałów walczących stron poprzez okresową utratę te­renu,

- umożliwienie kolejnym siłom ześrodkowania się i wykonania zwrotu za­czepnego,

- zmuszenie przeciwnika do przyjęcia walki w niedogodnym dla niego tere­nie.

3. W każdej sytuacji działania obronne powinny być aktywne, trwałe, zdolne odeprzeć uderzenia lądowo-powietrznych (powietrzno-morskich) zgrupowań prze­ciwnika.

Spełnienie tych warunków osiąga się przez:

- rozpoznanie przygotowań przeciwnika do natarcia;

- niszczenie wykrytych środków rażenia i obezwładniania elektronicznego oraz stanowisk dowodzenia i środków łączności;

• prowadzenie skutecznej walki ze środkami napadu powietrznego, zwalcza­nie desantów powietrznych, , a na kierunkach nadmorskich - desantów morskich.

- wykorzystanie właściwości taktycznych terenu do prowadzenia ognia, wy­konywania uderzeń falą elektromagnetyczną organizowania zapór i przeszkód, które ograniczą nacierającemu prowadzenie obserwacji i manewru:

- rozśrodkowanie oraz maskowanie wojsk i obiektów;

- sprawne odtwarzanie naruszonego obszaru (pasa, rejonu) obrony i nie­przerwane oddziaływanie ogniem na elementy ugrupowania przeciwnika;

- prowadzenie działań na całą głębokość jego ugrupowania w celu zakłóce­nia zorganizowanego rozwinięcia zgrupowania uderzeniowego oraz wprowadza­nia odwodów;

- wykonywanie kontrataków i manewrów połączonych z utrzymywaniem naj­ważniejszych rejonów i obiektów;

- skuteczną ochronę wojsk oraz jednostek i urządzeń logistycznych.

4. Przechodząc do obrony należy dążyć, aby teren ułatwiał zarówno prowa­dzenie walki ogniowej, ustawianie wszelkich zapór, jak też wykonywanie manewrów. Jednocześnie teren powinien utrudniać przeciwnikowi prowadzenie obserwacji i przemieszczanie się jego zgrupowań uderzeniowych.

5. Głębokość obrony powinna zapewnić potęgowanie przeciwdziałania natar­ciu wojsk przeciwnika, wzajemną więź taktyczną między elementami ugrupowania bojowego oraz manewr odwodami.

6. Manewr wykonywany jest w celu stworzenia (zrównoważenia) przewagi w decydującym miejscu i czasie lub uchylenia się od starcia w niekorzystnych dla obrońcy warunkach. Aby manewr był skuteczny, musi być prosty w zamiarze oraz przeprowadzony szybko i w miarę możliwości skrycie.

7. Siła ognia to zdolność oddziaływania dyspozycyjnymi środkami walki na podchodzącego i rozwijającego się do natarcia przeciwnika. Wyrażać się może liczbą porażonych celów oraz ilością zniszczonych środków opancerzonych przeciwnika.

8. Zwroty zaczepne są wyrazem aktywności w działaniach obronnych. Bro­niący się nie może biernie oczekiwać na nacierającego, lecz w sprzyjających sytu­acjach zaskakiwać przeciwnika takimi działaniami, zmuszając go do zmniejszenia tempa natarcia, wcześniejszego wprowadzenia odwodów i w konsekwencji do zała­mania natarcia. Kontrataki muszą być zawsze skoordynowane z walką pierwszorzutowych oddziałów (pododdziałów). Powinny być realizowane szybko i w taki sposób, aby swym działa­niem zaskoczyć przeciwnika. Najkorzystniej jest wykonywać kontratak w skrzydło (skrzydła) i na tyły zgrupowania uderzeniowego przeciwnika, zwłaszcza w okresie, gdy nacierające oddziały (pododdziały) oraz przemieszczające się z głębi odwody zostały zatrzymane. Siły wykonujące kontratak powinny mieć co najmniej dwukrotną przewagę nad przeciwnikiem na kierunku wejścia do walki. Celem kontrataku może być:

- rozbicie zatrzymanych sił przeciwnika j odzyskanie utraconego terenu,

- rozbicie przeciwnika, odzyskanie rejonu kluczowego i umocnienie opano­wanej rubieży w gotowości do odparcia ponownego ataku przeciwnika,

- uderzenie w takie miejsce zgrupowania uderzeniowego przeciwnika, aby zablokować i zniszczyć jego urządzenia logistyczne.

Wykonanie kontrataku jest nieuzasadnione wtedy, gdy prognozowane straty własne nie zrekompensują osiągniętego sukcesu. Kontrataki są konieczne wówczas, gdy należy odzyskać utracony teren oraz utrzymać rejon kluczowy (rejony kluczowe). Obrońca powinien wszelkimi sposobami dążyć do przejęcia inicjatywy wszędzie tam, gdzie jest to możliwe.

9. Odtwarzanie odwodów jest istotnym elementem w reagowaniu zarówno na planowaną jak i nieoczekiwaną sytuację pola walki. Odwody zapewniają swobodę działania elementom ugrupowania bojowego bez konieczności zmniejszania ich w trakcie walki. W skład odwodów ogólnowojskowych powinny wchodzić pododdziały (oddziały) zmechanizowane i pancerne, przeznaczone do:

- wzmocnienia obrony oddziałów (pododdziałów) pierwszego rzutu,

- zatrzymania przeciwnika włamującego się w głąb obrony,

- walki z desantami powietrznymi przeciwnika;

- ochrony rejonów tyłowych.

Jeśli odwód otrzyma zadanie wejścia do walki każdy dowódca powinien dążyć do jego odtworzenia.

Działania obronne, w zależności od ich zamiaru, dzielimy na obronę manew­rową i pozycyjną.

1. Obrona manewrowa jest oparta na ruchliwości wojsk i ich aktywności oraz na obronie obiektów i rejonów kluczowych, których utrzymanie umożliwi skierowanie ruchu wojsk przeciwnika w pożądanym dla obrońcy kierunku. Jej celem jest osłabie­nie i wyhamowanie natarcia przeciwnika, zyskanie czasu dla stworzenia przewagi na wybranym kierunku, zatrzymanie go na dogodnej rubieży terenowej oraz rozbicie w wyniku zwrotów zaczepnych jego głównych sił. Broniący się musi posiadać zdolność do wykonywania manewru odwodami. W związku z tym głębokość obrony powinna być większa niż podczas prowadzenia, obrony pozycyjnej.

2. Obrona pozycyjna polega na utrzymaniu terenu, dążeniu do rozbicia nacie­rających zgrupowań przeciwnika przed przednią linią obrony lub w rejonie oddziałów pierwszego rzutu. W wypadku wdarcia się jego sił w głąb obrony dąży się do ich za­trzymania, po czym, przez wykonanie zwrotu zaczepnego, dąży do odzyskania utraconego terenu.

UGRUPOWANIE l STRUKTURA OBRONY

Ugrupowanie obronne jest to uszykowanie oraz rozmieszczenie sił i środków w terenie odpowiednio do celu obrony.

1. W skład ugrupowania wchodzą elementy podstawowe i dodatkowe. Składa się z:

- pierwszego rzutu,

- odwodu (odwodów) ogólnowojskowego,

- zgrupowań (oddziałów, pododdziałów) artylerii,

- oddziału (pododdziału) przeciwlotniczego,

- elementów rozpoznania, walki elektronicznej i działań psychologicznych,

- odwodu przeciwpancernego,

- oddziału zaporowego,

- stanowisk dowodzenia,

- odwodów innych rodzajów wojsk (inżynieryjny, przeciwchemiczny),

- oddziałów, pododdziałów i urządzeń logistycznych.

Dodatkowo mogą być tworzone:

- oddział wydzielony,

- taktyczny desant powietrzny,

- odwód przeciwdesantowy,

- oddział ratunkowo - ewakuacyjny.

W specyficznych środowiskach walki oraz w zależności od sposobu i koncep­cji rozegrania walki mogą być organizowane oddziały obejścia, oddziały (grupy) szturmowe, oddziały zabezpieczenia ruchu.

W skład ugrupowania wojsk operacyjnych włącza się oddziały, pododdziały wojsk obrony terytorialnej, straży granicznej oraz innych sił znajdujących się w pasie (rejonie) obrony.

2. Ugrupowanie powinno stwarzać jak najlepsze warunki do wykonania zada­nia bojowego, zwłaszcza zapewnić efektywne użycie różnych środków walki, wyko­nanie swobodnego manewru oraz wykorzy-stanie właściwości terenu. W konsekwen­cji powinno umożliwić osiągnięcie zakładanego celu obrony.

Przyjęte ugrupowanie nadaje odpowiedni do celu walki kształt strukturze obro­ny, która powinna być dostosowana do potrzeb i możliwości wojsk.

STRUKTURA OBRONY

Strukturę obrony stanowi układ i wzajemne relacje elementów składających się na całość obrony.

Dowódca organizujący obronę w ramach przydzielonego pasa (rejonu) odpo­wiedzialności określa: rejony lub pozycje obronne, pozycję przednią pozycje ryglo­we, rejony stanowisk ogniowych podporządkowanej artylerii, rubieże ogniowe i kie­runki (rubieże) planowanych kontrataków, rubieże ogniowe odwodów przeciwpan­cernych i odcinki (rubieże) minowania oddziałów zaporowych; węzły, strefy zapór i niszczeń, strefy rażenia i pułapek ogniowych, rejony rozmieszczenia odwodów i wojsk wspierających oraz elementów rozpoznania i walki elektronicznej, rejony roz­mieszczenia oddziałów, pododdziałów i urządzeń logistycznych, lądowiska śmigłow­ców; stanowiska dowodzenia, rejony zastrzeżone, drogi manewru, dowozu i ewaku­acji. Pozycje obronne należy rozbudowywać wzdłuż naturalnych przeszkód te­renowych, odpowiednio je maskując. Przednią linię obrony wyznacza się na podstawie mapy i, precyzuje na reko­nesansie. Nie musi być ona całkowicie obsadzona ani też utrzymywana.

W celu wprowadzenia przeciwnika w błąd co do przebiegu przedniej linii obro­ny, niedopuszczenia do niespodziewanego uderzenia na pododdziały pierwszego rzutu oraz zmuszenia nacierającego do wcześniejszego rozwinięcia sit głównych mo­że być przygotowana pozycja przednia

Pozycje w głębi obrony należy rozbudować tam, gdzie istnieje możliwość za­trzymania włamującego się przeciwnika lub teren stwarza możliwość rozbicia go.

Pozycje ryglowe rozbudowane ukośnie do kierunku natarcia wojsk prze­ciwnika kanalizują ich ruch i mogą jednocześnie stanowić rubieże rozwinięcia do kontrataków lub rubieże ogniowe dla odwodów. Z reguły określają one również teren planowanego rażenia lub pułapki ogniowej.

Tworząc strukturę obrony w maksymalnym stopniu powinny zostać wyko­rzystane obiekty i urządzenia znajdujące się na terenie działań.

PROWADZENIE OBRONY

Sposób prowadzenia obrony zależy od jej celu, rodzaju oraz wszelkich uwa­runkowań. W obronie wyróżniamy:

- działania sił przesłaniania (działania osłonowe) na przedpolach rejo­nu obrony;

- rozstrzygającą walkę obronną obejmującą: walkę o utrzymanie przedniej li­nii obrony i walkę w głębi obrony.

Podczas obu etapów należy atakować siły przeciwnika w głębi jego ugrupo­wania, aby razić ogniowo-elektronicznie jego główne cele oraz zapobiec lub opóźnić wejście do walki sił odwodowych.

NATARCIE

1. Natarcie jest działaniem rozstrzygającym, podstawowym rodzajem walki prowadzonej głównie w formie zwrotów zaczepnych z zamiarem rozbicia wojsk prze­ciwnika i opanowania zajmowanego przez niego terenu.

2. Celem natarcia jest pokonanie przeciwnika. Cel ten osiąga się przez: ra­żenie przeciwnika, wykonanie zdecydowanego uderzenia, rozbicie jego wojsk i zaję­cie ważnych obiektów i rejonów kluczowych. Należy także dążyć do uzyskania za­skoczenia, zerwania spoistości jego obrony i rozcinania oraz izolowania jego sił.

Celami szczegółowymi w natarciu są:

- uzyskanie informacji,

- uchwycenie terenu,

- pozbawienie przeciwnika sit i środków,

- wprowadzenie w błąd lub odwrócenie uwagi przeciwnika od własnego punktu ciężkości,

- związanie przeciwnika walką, aby zapobiec przegrupowaniu lub zmianie pozycji jego wojsk,

- przejęcie inicjatywy,

• odparcie zwrotów zaczepnych przeciwnika.

FORMY NATARCIA

Do form natarcia zaliczamy: przełamanie, bój spotkaniowy i pościg.

1. Przełamanie jest formą natarcia, w której wojska dążą do przedarcia się poprzez obronę przeciwnika. Przez przełamanie dąży się do uchwycenia jego obiektów w głębi, w ten sposób naruszona zostaje spoistość obrony przeciwnika. Ma ono miejsce na wąskim odcinku obrony przeciwnika, wymaga ześrodkowania odpo­wiednich sił i środków.

2. Bój spotkaniowy ma miejsce wówczas, gdy obie strony dążą do rozstrzy­gnięcia działaniem zaczepnym.

3. Pościg ma na celu uchwycenie terenu, odcięcie lub pokonanie wycofują­cych się wojsk przeciwnika.

Do rodzajów natarcia zaliczamy: rozpoznanie walką, rajd, natarcie szybkie i natarcie planowe.

1. Rozpoznanie walką ma na celu zmusić przeciwnika do „odkrycia" swojego położenia, wielkości siły i zamiaru walki poprzez sprowokowanie jego reakcji obron­nej na działania zaczepne.

2. Rajd ma na celu rozbicie lub przechwycenie ważnego obiektu przeciwnika. Cel ten osiąga się przez dokładne rozpoznanie, szybkie wejście w jego ugrupowanie, uderzenie i planowe wycofanie. Zazwyczaj rajdy są krótkie w czasie i odległości.

3. Natarcie szybkie polega na ataku przygotowanym w krótkim czasie. Jego celem jest wykorzystanie dogodnej okazji do rozbicia wojsk przeciwnika. Ataki takie, przeprowadzane muszą być z nieoczekiwanego kierunku i powinny być maksymalnie wsparte ogniem. Szybki atak pozwala wykorzystać brak gotowości obronnej przeciw­nika i uzyskać zaskoczenie.

4. Natarcie planowe charakteryzuje się planowym i skoordynowanym zasto­sowaniem siły ognia i manewru w celu pokonania przeciwnika. Gdy pokonywana musi być dobrze przygotowana obrona przeciwnika, to wymagany jest atak planowy. Nacisk kładziony jest na zmasowanie siły bojowej kosztem czasu.

UGRUPOWANIE WOJSK l ZADANIA

1. Ugrupowanie zaczepne jest to uszykowanie oraz rozmieszczenie sił i środ­ków w terenie odpowiednio do celu (koncepcji) natarcia. W skład ugrupowania wchodzą elementy podstawowe i dodatkowe. Do ele­mentów podstawowych zaliczamy:

- pierwszy rzut,

- odwód (odwody) ogólnowojskowy,

- zgrupowanie (oddziałów, pododdziałów) artylerii,

- oddział (pododdział) przeciwlotniczy,

- elementy systemu rozpoznania, walki elektronicznej i działań psychologicz­nych,

- odwód przeciwpancerny,

- oddział zaporowy,

- stanowiska dowodzenia,

- odwody innych rodzajów wojsk (inżynieryjny, przeciwchemiczny),

- oddziały, pododdziały i urządzenia logistyczne. Dodatkowo mogą być tworzone:

- oddział wydzielony,

- odwód przeciwdesantowy;

- oddział ratunkowo- ewakuacyjny.

W specyficznych środowiskach walki oraz w zależności od sposobu i koncep­cji rozegrania walki mogą być organizowane: oddziały obejścia, oddziały (grupy) szturmowe, oddziały zabezpieczenia ruchu.

W skład ugrupowania bojowego wojsk włącza się oddziały, pododdziały wojsk obrony terytorialnej, straży granicznej oraz innych sił znajdujących się w pasie dzia­łań.

Ugrupowanie powinno stwarzać jak najlepsze warunki do wykonania zadania bojowego, a zwłaszcza zapewnić efektywne użycie różnych środków walki w punkcie ciężkości, wykonanie swobodnego manewru oraz wykorzystanie w walce właściwości terenu.

• 2. Ugrupowanie w natarciu zależy od zadania, położenia przeciwnika, warun­ków terenowych oraz od odległości do celu natarcia. Wpływ na ugrupowanie wywie­rają również rodzaje wojsk, możliwości bojowe oraz wsparcie ogniowe.

DZIAŁANIA OPÓŹNIAJĄCE .

Działania opóźniające są jednym z podstawowych rodzajów walki, obejmują one szereg kolejnych starć o charakterze obronnym i zaczepnym, szeroko stosowany manewr i działania osłabiające potencjał przeciwnika, których ostatecznym celem jest zatrzymanie jego natarcia. Działania te prowadzi się w wyznaczonych pasach lub na kierunkach. Na kierunkach i w rejonach opóźniania wyznacza się pozycje opóźniania (przednią pośrednie, końcową).

Działania opóźniające prowadzi się przeciwko przeważającym siłom przeciw­nika, mogą być one niezależne lub mieścić się w ramach innych rodzajów walki.

Istotą działań opóźniających jest unikanie przewlekłych walk, przez stawianie nacierającym oporu na kolejnych pozycjach opóźniania, nie dopuszczając do roz­strzygających starć.

1. Do celów działań opóźniających zaliczamy:

- zadanie przeciwnikowi znacznych strat, bez wdawania się w przewlekłe walki,

- zyskanie czasu kosztem stopniowej utraty terenu,

- skierowanie przeciwnika w określonym kierunku i tym samym przejęcie ini­cjatywy,

- wyprowadzenie wojsk, w wypadku zagrożenia rozbiciem ich przez przeciw­nika,

- ustalenie punktu ciężkości natarcia przeciwnika.

2. W działaniach opóźniających szczególnie ważne są następujące zasady i czynniki:

- rozpoznanie,

- połączenie manewru i siły ognia,

- teren,

- czas,

- przestrzeń,

- aktywność i różnorodność oddziaływania na przeciwnika,

- podtrzymywanie swobody działania,

- walka elektroniczna,

- obrona i ochrona,

- pozorowanie.

3. Terminowa i wiarygodna informacja o zamiarach i możliwościach oraz sła­bych stronach przeciwnika, pozyskiwana środkami rozpoznania wszystkich szczebli dowodzenia potrzebna będzie przez cały czas trwania działań opóźniających.

4. Manewr w połączeniu z ogniowo-elektronicznym oddziaływaniem pozwala zadawać przeciwnikowi straty, a także przygotowuje i wspiera zwroty zaczepne. Siły opóźniające stosują manewr i ogień także w celu wyjścia z walki i przejścia na nowe pozycje. Ponadto ogniem dozoruje się oraz zagradza luki i otwarte skrzydła w ugru­powaniu wojsk własnych.

5. Wojska prowadzące działania opóźniające powinny efektywnie wykorzy­stywać teren, przez co zmuszają przeciwnika do prowadzenia wyczerpujących dzia­łań w celu jego opanowania. Teren powinien zrekompensować skromność sił opóź­niających, a ponadto stawiać nacierającego przeciwnika w możliwie niekorzystnym położeniu.

6. Do podstawowych wyznaczników czasowych w działaniach opóźniających zaliczamy: czas dyspozycyjny na przygotowanie pozycji opóźniania oraz nakazany czas opóźniania.

7. Przydzielony pas (rejon) musi posiadać wystarczającą głębokość, umożli­wiającą prowadzenie działań opóźniających na kilku pozycjach opóźniania .

8. Siły opóźniające muszą wykorzystywać każdą dogodną sytuację do wyko­nania zwrotów zaczepnych.

9. Wojska przeznaczone do działań opóźniających dzielą się na te, które pro­wadzą aktywne opóźnianie przeciwnika, wycofujące się na kolejną pozycję opóźnia­nia oraz te, które pozostają w odwodzie.

10. Wojska prowadzące działania opóźniające powinny wykorzystywać środki walki elektronicznej do rozpoznania, zakłócania i mylenia podchodzącego przeciwni­ka, stosując zakłócenia i pozorację przeciwko elementom rozpoznania, systemom dowodzenia i kierowania ogniem.

11. Obrona i ochrona są ważnym elementem zapewniającym żywotność dla sił opóźniających.

PROWADZENIE DZIAŁAŃ OPÓŹNIAJĄCYCH

1. Działania opóźniające charakteryzują się stopniowym oddawaniem tere­nu bez wdawania się w przewlekłe walki. Jest to cena jaką trzeba płacić za osiąga­nie zamierzonych celów. Należy więc umiejętnie wykorzystać naturalne zasłony i ukrycia terenowe, a zarazem wszechstronnie maskować przewidywany manewr. Należy szeroko stosować fortel i podejmowanymi działaniami wprowadzić przeciwni­ka w błąd, co do zamiaru dalszego powstrzymywania jego natarcia. Czołowe od­działy przeciwnika należy zwalczać w miarę ich podchodzenia do przedniej pozy­cji opóźniania. Podchodzące wojska zwalczają różni wykonawcy zadań cząstkowych. W miarę przybliżania się przeciwnika do pierwszej pozycji opóźniania bronią jej orga­niczne siły i środki oraz środki przełożonego, przewidziane do działania na danym kierunku. Wspólnym wysiłkiem dążą do powstrzymania natarcia przeciwnika i unie­możliwienia mu pokonania z marszu przedniej pozycji. Aktywna działalność bronią­cych się pododdziałów ma utwierdzić nacierającego w przekonaniu, iż napotkał do­brze rozbudowaną rubież obronną której pokonanie wymagać będzie zaangażo­wania sił głównych oraz odpowiedniego przygotowania i zabezpieczenia mającego nastąpić ataku.

Narastająca siła ognia wraz z zaporami inżynieryjnymi powinna potwierdzać napotkanie silnej pozycji obronnej i czasowo zatrzymać przeciwnika.

Dążąc do uzyskania dodatkowego czasu, można oprócz działalności ognio­wej, elektronicznej i minerskiej, stosować inne formy oddziaływania na podchodzą­ce się wojska przeciwnika. Skutecznym sposobem hamującym ruch mogą się oka­zać zasadzki. Podobny rezultat można również uzyskać przez zaskakujące uderze­nia śmigłowców bojowych, działalność grup dywersyjno -rozpoznawczych i desantowo-szturmowych, umiejętne stosowanie zapór inżynieryjnych. Temu też celowi można podporządkować działania pododdziałów, które na skutek dotychczasowej walki znalazły się przed przednią pozycją opóźniania.

Przez skupienie ognia arty­lerii i środków przeciwpancernych na wybranych kierunkach zatrzymują pancerno-zmechanizowane zgrupowania przeciwnika.

Ważnym jest, aby samemu nie stać się obiektem ataku, nie zdekonspirować posiadanego potencjału bojowego i nie zdradzić miejsc (rejonów) stanowisk ognio­wych i przyjętego zamiaru walki.

Z chwilą powstrzymania natarcia wojsk przeciwnika na określonym kierunku, należy liczyć się z jego wznowieniem na innym.

Pododdziały broniące pozycji opóźniania wycofują się w sposób skryty, po wcześniej rozpoznanych, a w warunkach ograniczonej widoczności oznakowanych drogach

W dotychczas bronionych rejonach pozostają wydzielone niewielkie pododdziały z ograniczoną liczbą środ­ków ogniowych. Wzmożoną aktywnością zabezpieczają wyjście z walki sił głównych, a jeśli są możliwości, to również zabezpieczają zorganizowanie kolejnej pozycji opóźniania.

Pododdziały, które wyjdą z walki, będą kontynuować działania w ramach opóźniania natarcia przeciwnika. W zależności od przyjętej metody (przemiennej lub ciągłej) prowadzenia działań opóźniających przechodzą do odwodu, organizując kolejną pozycję opóźniania lub wyczekują na realizację zadań wynikłych w toku działań bojowych.

Z chwilą gdy czołowe oddziały przeciwnika znajdą się w zasięgu ognia kolej­nej pozycji opóźniania, przejmuje ona główny ciężar walki, nie dopuszczając do pokonania z marszu bronionych przez siebie rejonów, l w tym wypadku sposób (me­chanizm) opóźniania oraz możliwości bojowe wojsk ściśle zależą od umiejętnego wykorzystania terenu, oddziaływania ogniowo-elektronicznego i zapór inżynieryj­nych.

2. W pasie działań opóźniających będą znajdować się różnego rodzaju obiekty terenowe, które posiadają określone znaczenie dla obydwu stron. Dlatego, aby uniemożliwić przeciwnikowi wykorzystanie, np. przepraw przez przeszkody wodne lub ciaśnin terenowych, a jednocześnie zapewnić sobie swobodę ruchu, na­leży dążyć do utrzymania tego typu obiektów.

Oddziały i pododdziały prowadzące działania opóźniające, bez względu na miejsce w ugrupowaniu bojowym, muszą być w stałej gotowości do podjęcia walki, w każdych warunkach.

W dynamicznie prowadzonych działaniach powstrzymywanie natarcia prze­ciwnika opierać się będzie na uporczywej obronie określonych punktów i rejonów obrony oraz szerokim stosowaniu manewru ogniem, siłami i środkami oraz zapora­mi inżynieryjnymi. Śmiało stosując manewr, trzeba tworzyć w wybranych miejscach przewagę niezbędną do skutecznego powstrzymania natarcia przeciwnika i dezor­ganizowania jego poczynań. Ciągłym i różnorodnym oddziaływaniem należy dążyć do stopniowego wyczerpywania sił, hamowania tempa jego natarcia.

3. Powietrzno-lądowy charakter natarcia przeciwnika nakazuje, aby od sa­mego początku działań być przygotowanym na ewentualność podjęcia walki z desantem (desantami) powietrznym przeciwnika.

PRZEMIESZCZANIE l ROZMIESZCZANIE WOJSK

MARSZ

Marsz to ruch wojsk po drogach i na przełaj do wyznaczonych rejonów lub ru­bieży.

1. Marsz wykonywany jest w kolumnach marszowych. Kolumna marszowa to ugrupowanie wojsk na jednej drodze pod jednym dowództwem.

2. Dla usprawnienia marszu oddziału kolumnę mar­szową można podzielić na grupy marszowe Grupa mar­szowa nie powinna być większa niż siły ekwiwalentne wzmocnionemu batalionowi (batalionowemu zgrupowaniu broni połączonych). Powinna być także zdolna, w razie potrzeby, do samodzielnego podjęcia walki z przeciwnikiem naziemnym i powietrz­nym. Między grupami marszowymi ustala się odległości czasowe, a między pojaz­dami w metrach. Odległość między grupami marszowymi przy średniej prędkości 30 km/h nie powinna być większa niż 5 minut, a między pojazdami 50 m. W uzasadnio­nych sytuacjach może nastąpić zwiększenie odległości między grupami marszowymi (pododdziałami) oraz między pojazdami, odległości te określają dowódcy kolumn.

3. Prędkość marszu to średnia prędkość, z jaką powinny maszerować wojska bez uwzględniania przerw. Wojska maszerujące po dobrych drogach bez zakłóceń mogą osiągnąć prędkość 30-40 km/h. Kolumny (grupy) marszowe maszerują z prędkością maksymalną (możliwą do osiągnięcia w danych warunkach).

4. Wojskom wyznacza się drogi(ę) lub pas marszu. Kolumna, a w jej składzie grupy marszowe, maszerują po jednej drodze. Oddziałowi wyznacza się dwie, a związkowi taktycznemu przynajmniej trzy drogi marszu. Wówczas z oddziału tworzy się kolumny marszowe na każdą drogę marszu.

Wojskom maszerującym po kilku drogach wyznacza się linię wyjściową i linie wyrównania.

5. W marszu organizuje się postoje i odpoczynki. Pierwszy postój jednogodzinny organizuje się po dwóch godzinach marszu, kolejne w miarę potrzeb. Po 5-6 godzinach marszu organizuje się postój dwugodzinny. Na postój jednogodzinny ma­szerujące grupy marszowe (kolumny) zatrzymują się na drodze (poboczu) we wcze­śniej rozpoznanych miejscach, zachowując odległości między pojazdami i grupami marszowymi. Przeznacza się go dla kierowców i załóg na sprawdzenie stanu tech­nicznego pojazdów.

Na postój dwugodzinny maszerujące kolumny i grupy marszowe mogą scho­dzić z dróg marszu do wyznaczonych i rozpoznanych rejonów, lecz muszą zachować gotowość do sprawnego wyjścia na drogi marszu. Postój ten wojska powinny wyko­rzystać na uzupełnienie środków materiałowych, przegląd pojazdów i uzbrojenia, spożycie posiłku oraz odpoczynek żołnierzy.

Odpoczynek dzienny (nocny) organizuje się po marszu dobowym (10-12 go­dzinach marszu). Czas odpoczynku wykorzystuje się na regenerację sił żołnierzy, a także na uzupełnienie środków materiałowych i kontrolę techniczną pojazdów.

6. W celu zapewnienia terminowego wykonania marszu tworzy się ugrupo­wanie marszowe. Jego skład zależy od warunków wykonywania marszu oraz od przewidywanego sposobu wykorzystania wojsk po jego zakończeniu.

7. Ugrupowanie marszowe tworzą: oddział wydzielony (jeśli się go wysyła), ubezpieczenia marszowe, oddziały zabezpieczenia ruchu, kolumny sił głównych (grup marszowych) oraz kolumny jednostek logistycznych.

Oddział wydzielony maszeruje przed siłami głównymi, a jego zadaniem jest prowadzenie rozpoznania, uprzedzenie przeciwnika w opanowaniu dogodnych ru­bieży lub rejonów oraz utrzymanie ich do czasu podejścia sił głównych.

Ubezpieczenia marszowe organizuje się w celu zapewnienia płynności ruchu kolumn i grup marszowych po drogach oraz zapewnienia sprawnego wejścia do wal­ki maszerujących wojsk w wypadku nieoczekiwanego zetknięcia się z przeciwni­kiem, którego dysponowanymi siłami nie mogą pokonać. Kolumna marszowa (grupa marszowa) ubezpiecza się od czoła również wówczas, gdy znajdują się przed nią własne wojska.

Ze względu na kierunek wykonywania marsze mogą być dofrontowe, odfrontowe lub rokadowe. Stosownie do tego inna będzie rola organizowanych ubezpie­czeń czołowych, bocznych i tylnych

DZIAŁANIA NIEREGULARNE - ZASADY OGÓLNE

1. Działania nieregularne to rodzaj walki prowadzonej w formie działań bojo­wych wojsk przygotowanych już w czasie pokoju lub doraźnie two­rzonych w czasie wojny, stosujących specyficzne sposoby walki w celu zwalczania i dezorganizacji działań przeciwnika na obszarze przez niego opanowanym.

2. Prowadzone mogą być w ramach działań obronnych wojsk lub w ramach powszechnego oporu po utracie możliwości prowadzenia regularnych działań obronnych przez lądowe wojska operacyjne lub obrony terytorialnej.

3. Wojska mogą przechodzić do działań nieregularnych w sposób planowy (zamierzony) i nieplanowy (wymuszony).Decyzję o przejściu części sił do działań nieregularnych podejmuje dowódca, na którego korzyść działania te mają być prowadzone.

4. Nieplanowe działania nieregularne zmuszone będą prowadzić wojska najczę­ściej w wyniku niepomyślnej dla nich realizacji wcześniejszych zadań bojowych. Mo­gą to być pododdziały, które niepomyślnie zakończyły walkę obronną i te, które wy­szły z okrążenia lub wcześniej realizowały określone zadania w ugrupowaniu prze­ciwnika i zostały czasowo pozbawione możliwości powrotu do wojsk własnych.

ZADANIA l PROWADZENIE DZIAŁAŃ

1. Najważniejszymi zadaniami wojsk prowadzących działa­nia nieregularne mogą być:

- niszczenie newralgicznych elementów systemu informacyjnego przeciwni­ka,

- atakowanie środków ogniowo-elektronicznego oddziaływania przeciwnika,

- uniemożliwienie swobodnego wykorzystania przez przeciwnika infrastruk­tury operacyjnej i taktycznej oraz obiektów stacjonarnych,

- wiązanie walką sił przeciwnika,

- utrudnianie manewru wojskom przeciwnika,

- rozpoznanie i dywersja,

- oddziaływanie psychologiczne,

- pomoc w zorganizowaniu ruchu oporu na terenie kontrolowanym przez przeciwnika.

2. Pododdziały przewidziane do prowadzenia dzia­łań nieregularnych mogą przebywać i realizować określone zadania w obszarach urozmaiconych, zarówno pod względem rzeźby, jak i pokrycia, w terenie ogranicza­jącym i kanalizującym ruch.

3. Obszar działania pododdziału prowadzącego działania niere­gularne ustala dowódca, na którego korzyść pododdział ma działać.

4. Działania te charakteryzują się różnorodnością sposobów walki. Każda ak­cja musi być należycie przygotowana i przeprowadzona z maksymalnie bliskiej odle­głości, szybko i z zaskoczenia. Jeżeli sytuacja zmusi do nawiązania bezpośredniej walki, należy uprzedzić przeciwnika w otwarciu ognia, a zdecydowanym atakiem szybko osiągnąć zaplanowany cel walki. W każdej akcji bojowej musi obowiązywać skupienie wysiłku w ściśle określonym punkcie, gwałtowne uderzenie i natychmia­stowe rozproszenie się po wykonaniu zadania.

5. Dla zachowania bezpieczeństwa i zagwarantowania możliwości wykona­nia zaskakującego uderzenia, trzeba też zmieniać trasy i sposoby przemieszczania oraz technikę dekoncentracji wojsk po wykonaniu zadania.

6. Działania nieregularne muszą być skoordynowane z innymi działaniami wojsk wykonujących zadania na wspólnym obszarze opanowanym przez przeciwni­ka. Ponadto muszą być one uzgodnione z artylerią lotnictwem wojsk lądowych, a w niektórych sytuacjach z siłami powietrznymi.

DOWODZENIE l ŁĄCZNOŚĆ

1. Działania na terytorium kontrolowanym przez przeciwnika powinny być prowadzone w ścisłym współdziałaniu z działaniami podejmowanymi przez siły głów­ne. Dlatego ustalona musi być bezpośrednia łączność na wszystkich szczeblach dowodzenia.

2. Jeśli działania nieregularne mają być podjęte w głębi terytorium przeciwni­ka, to zadanie bojowe i dowodzenie nimi może być przekazane dowództwu, do któ­rego wojska te będą składać meldunki. Jeśli w danym rejonie działać ma więcej niż jedno zgrupowanie taktyczne, to koniecznym będzie wydanie wytycznych współ­działania, a także niekiedy wyznaczenie jednego dowódcy (dowództwa zgrupowań) oraz określenie zasad podporządkowania. W celu zapewnienia dowodzenia podstawo-wym rodzajem łączności będzie łączność środkami radiowymi.

DZIAŁANIA W SPECYFICZNYCH ŚRODOWISKACH WALKI

1. Specyficzne środowiska walki sprzyjają działaniom obronnym, a możliwo­ści prowadzenia natarcia są znacznie ograniczone.

2. Gdy obszar o specyficznych warunkach jest broniony, bardziej uzasadnio­ne może być jego obejście lub okrążenie niż atakowanie.

3. Większość działań w tych obszarach wymagać będzie zaangażowania piechoty (pododdziałów spieszonych). Pomimo, że ciężar działań w tych obszarach spoczywa na piechocie, jej powodzenie zależeć będzie od efektywnego współdziałania wszystkich rodzajów wojsk.

4. Działania bojowe prowadzone są zazwyczaj na izolowanych kierunkach, niekiedy znacznie od siebie oddalonych, najczęściej przez tworzone zgrupowania taktyczne.

5. Istotne w prowadzeniu obrony jest wykonywanie zwrotów zaczepnych na­wet na bardzo niskim szczeblu.

6. W specyficznych środowiskach walki rośnie znaczenie zabezpieczenia bojowego.

7. Cechą charakterystyczną działań w specyficznych środowiskach walki bę­dzie konieczność prowadzenia manewru sił i środków, dostarczenia zaopatrzenia oraz ewakuacji technicznej i medycznej z wykorzystaniem niewielkiej liczby dróg, niskie tempo i ogniskowy charakter działań. W tych okolicznościach duże znaczenie będzie miała inicjatywa, umiejętności i jakość dowodzenia, zwłaszcza na niższych szczeblach.

TEREN ZABUDOWANY

1. Tereny zabudowane obejmują: miasta, miejscowości, wsie i skupiska przemysłowe. Tereny te stale rozrastają się i z tego też powodu ranga taktyki walki w terenach zabudowanych stale wzrasta.

2. Tereny zabudowane utrudniają manewr wojsk.

3. W planowaniu i prowadzeniu walki w terenie zabudowanym rozważane muszą być skutki tego działania na ludność cywilną i odpowiedzialności za ochronę dóbr kultury narodowej.

4. Niszczący skutek ognia uczynić może drogi i ulice całkowicie nieprzejezd­ne.

5. Działania w rejonie zabudowanym charakteryzują się:

- ograniczonym polem ostrzału i obserwacji;

- doskonałym ubezpieczeniem, ukryciem i maskowaniem wojsk i wyposaże­nia, co zwiększa trudności w ocenie siły wojsk;

- obniżonymi możliwościami manewru, szczególnie jednostek zmechanizo­wanych, lecz zwiększonymi możliwościami przenikania i obejścia. Kierowanie woj­skami będzie musiało być zdecentralizowane;

- walką w zwartych kwartałach, co zwiększa możliwość atakowania pojaz­dów z bliskiej odległości;

- trudnościami w dowodzeniu i łączności;

- wysokim zużyciem amunicji i innych środków bojowych;

- prowadzeniem działań przez spieszone pododdziały, małymi grupami, wzmocnione saperami i bronią pancerną

- walką prowadzoną na trzech poziomach: na poziomie ulicy, ponad ziemią - na dachach i w budynkach oraz pod ziemią - w kanalizacjach i systemach pod­ziemnych przejść i lunęli.

6. Szczególne warunki prowadzenia walki w terenie zabudowanym tworzą następujące utrudnienia:

- stanowiska ogniowe muszą być starannie wybrane w celu uzyskania prze­wagi w warunkach ograniczonej obserwacji i dostępności pól ostrzału;

- nie tylko stanowiska, ale również siły i zamiary przeciwnika są trudne do wykrycia (oceny);

- możliwość ruchu jest poważnie ograniczona. Gdy większość budynków zo­stanie zniszczona, powstanie wiele ukryć dla obrońcy, a atakującemu trudniej będzie podejść. Wolniejsze będzie tempo walki;

- szeroko stosowana będzie broń krótkiego zasięgu i granaty, mogą wystąpić trudności w prowadzeniu ognia z broni bezodrzutowej;

- czołgi potrzebują wsparcia i osłony piechoty, są szczególnie wrażliwe na działanie broni przeciwpancernej krótkiego zasięgu;

- budynki ograniczają możliwość prowadzenia ognia z wozów bojowych;

- trudne do osiągnięcia będzie wzajemne wsparcie ogniowe. W bezpośred­niej walce ograniczone zastosowanie będzie miała broń do ognia pośredniego i uzbrojenie wozów opancerzonych;

- walka uliczna jest wyczerpująca fizycznie i psychicznie. Utrzymanie sku­teczności bojowej wymagać może częściowej wymiany pododdziałów znajdujących się w bezpośredniej styczności.

7. Teren zabudowany wpływa niekorzystnie na zapewnienie łączności. W wyniku silnego ekranizowania ulegają ograniczeniu (zmniejszeniu) zasięgi łączności radiowej, radioliniowej.

8. Obronę terenu zabudowanego przygotowuje się na jego przedpolach, w przypadku organizowania obrony bezpośrednio w tym terenie przedni skraj obrony przygotowuje się na obrzeżach.

9. Główny wysiłek obrony powinien być skupiony na utrzymaniu arterii prze­lotowych i węzłów komunikacyjnych. Obrona zarówno całego rejonu zabudowanego, jak i każdego budynku powinna być przygotowana do walki w okrążeniu. Budynki zapewniają ciągłość obrony i gwarantują obrońcy swobodę ruchu. Obrona musi być przygotowana (rozbudowana) w głąb.

10. Należy dążyć do tego, aby obrona oparta była na wzajemnie wspierających się punktach oporu w głębi, w styczności i na tyłach oraz odwodach przeznaczonych do osłony luk, a także ruchomych, manewrowych odwodach, rozmieszczonych z re­guły centralnie.

11. Przebieg przedniej linii obrony uzależniony będzie od rodzaju i ilości do­stępnych sił oraz od wielkości terenu zabudowanego do obrony. Powinna ona być tak wybrana, aby zabezpieczyć przed wyjściem przeciwnika na skrzydła rejonów obrony bez napotkania na przeszkody oraz uniemożliwić mu wykorzystanie osłony budynków do rozwinięcia swoich sił.

12. Budynki lub grupy budynków wykorzystywane mogą być jako punkty opo­ru. Powinny one być połączone w całościową obronę i przygotowane do ciągłego oporu, nawet gdy zostaną okrążone.

13. Bloki mieszkalne i duże budynki mogą być wykorzystywane jako prze­szkody dla przeciwnika wraz z ich kanalizującymi właściwościami. Plan zapór musi być dokładnie skoordynowany i rozpowsze-chniony wśród oddziałów, w przeciwnym razie zanikną możliwości szybkiego przemieszczania się obrońców, wynikające ze znajomości terenu.

14. Obrońca powinien wykorzystywać swoją znajomość rejonu zabudowanego do aktywnych działań. Aktywne patrolowanie, rajdy i zasadzki mogą być skuteczne w celu zaskoczenia i zerwania natarcia przeciwnika. Obrońca może także próbować przenikać na tyły przeciwnika.

15. W tych uwarunkowaniach kontrataki wymagają scentralizowanego plano­wania i zdecentralizowanej realizacji. Są wykonywane od najniższych szczebli do­wodzenia. Wykorzystują dogodne ukrycia i maskowanie jakie zapewniają tereny za­budowane. Obrońca nagłym atakiem powinien dążyć do odzyskania ważnego terenu (budynków).

16. Działania zaczepne w terenie zabudowanym wymagają skoordynowanej i zdecentralizowanej realizacji.

17. Podczas natarcia na obszar zabudowany dążyć należy do rozstrzygnięcia walki z przeciwnikiem na podejściach do tego obszaru, oskrzydlenia, wykonania uderzeń na kierunkach zapewniających izolowanie wojsk przeciwnika broniących ważnych obiektów, włamania się z marszu do tego rejonu i opanowania ważnych obiektów, które decydują o trwałości obrony.

18. Gdy obrońca próbuje wciągnąć nacierającego w broniony rejon, nacierają­cy musi zdecydować czy:

- atakować tę pozycję;

- obezwładnić obronę w terenie zabudowanym;

- zablokować i obejść (oskrzydlić) w celu kontynuowania natarcia na danym obszarze, pozostawiając problem walki z broniącym obszaru zabudowanego prze­ciwnikiem na okres późniejszy.

19. W planowaniu działań zaczepnych:

- plany muszą być proste i elastyczne. Rozkazy będą zwykle obejmować całość działań w zarysie oraz pierwszy etap w szczegółach. Plany i następnie uszczegółowione rozkazy każdego kolejnego etapu sporządzane będą i wysyłane, gdy zakończony zostanie poprzedni etap;

- należy posiadać maksimum informacji o układzie topograficznym miasta i możliwościach obrońców. Jej źródłami będą: mapy, plany miast, przewodniki, patro­le, rozpoznanie lotnicze, siły obrony terytorialnej oraz miejscowa ludność;

- przewidzieć zdobywanie kolejnych obiektów pośrednich, przez co stworzyć warunki do zdobycia obiektu końcowego;

- obiekty pośrednie muszą być utrzymane w ścisłej tajemnicy, aby zapobiec ponownemu przejęciu ich przez przeciwnika. Wybór i opanowanie obiektu końcowe­go powinno uniemożliwić dalsze stawianie oporu przez przeciwnika;

- w dzień i w nocy utrzymane musi być wysokie tempo działania oddziałów i pododdziałów szturmowych osiągających powodzenie. Odwody należy rozmieszczać tak, by mogły szybko reagować na nieoczekiwane wypadki lub wykorzystywać prze­wagę taktyczną.

20. Do natarcia w terenie zabudowanym tworzy się zgrupowania (oddziały i grupy szturmowe) zdolne do samodzielnego jego prowadzenia.

21. Natarcie na teren zabudowany może być podzielone na trzy etapy, które realizowane mogą być jednocześnie celem zapewnienia dogodnych warunków do szybkiego przeniknięcia w głąb ugrupowania przeciwnika zanim obrońca będzie mógł zareagować.

22. Celem tego działania jest odizolowanie rejonu przez opanowanie ważnych obiektów terenowych. Atakujący musi opanować pozycje bojowe, z których będzie mógł wspierać atak oddziałów i grup szturmowych. Należy dążyć do uchwycenia na­kazanych obiektów przed przednim skrajem obrony przeciwnika i w sprzyjających warunkach wykonania rajdów w głąb obrony przeciwnika.

23. Szturm składa się z podejścia do rejonu obrony przeciwnika i opanowania punktów oporu w budynkach na jego skraju. Jeżeli jest to możliwe należy skrycie podejść do punktu oporu przeciwnika, wykonać szturm, a następnie przystąpić do systematycznego „oczyszczania" opanowanego obiektu. Ta część planu musi być prosta z ograniczonymi celami.

24. „Oczyszczanie" składa się z walk prowadzonych w opanowywanym rejonie w celu wyparcia przeciwnika. Etap ten charakteryzuje się zdecentralizowanymi działaniami odpowiednio wzmocnionych pododdziałów. W celu opanowania dużych rejonów zabudowanych może czasami być konieczne „oczyszczenie" najpierw „ko­rytarza", a następnie reszty przyległego do niego rejonu.

25. Wsparcie ogniowe wojsk broniących się w terenie zabudowanym zależy w dużym stopniu do charakteru zabudowy. Zwarta i wysoka zabudowa nie sprzyja uży­ciu artylerii do ognia pośredniego, a działanie pocisków jest ograniczone.

TEREN LESISTY l LESISTO-JEZIORNY

1. Teren lesisty (lesisto-jeziorny) jest całkowicie lub w większości pokryty la­sami (lasami i jeziorami), a ruch pojazdów jest w większości ograniczony do dróg, wyrębów, luk i przesmyków międzyjeziornych, co powoduje potrzebę stosowania in­nej taktyki, niż w otwartym terenie.

2. Ocena właściwości taktycznych tego terenu i możliwości wojsk przeciwnika będzie często niepełna. Dużo zależeć będzie od wyników początkowego okresu walki.

3. Podczas walki w tym terenie należy być przygotowanym do działań auto­nomicznych.

4. Działania w terenie lesistym (lesisto-jeziornym) posiadają następujące ce­chy:

- ograniczone są pola obserwacji i ostrzału, wobec czego walka często przebiega na małych odległościach;

- ukrycie zapewniane przez drzewa zwiększa możliwości zaskoczenia;

- z powodu występujących trudności w funkcjonowaniu łączności radiowej utrudnione jest dowodzenie na wszystkich szczeblach. Wymaga to decentralizacji dowodzenia i szerokiego stosowania łączności przewodowej;

- podczas suszy pod uwagę brana musi być zwiększona możliwość wystą­pienia pożarów;

- lasy obniżają skuteczność siły ognia. W wyniku trudności w prowadzeniu obserwacji i wskazywania celów, broń dalekiego zasięgu traci większość swoich walorów, rośnie za to ranga broni przenośnej;

- wysoka trajektoria lotu pocisków moździerzowych, możliwość wykorzysta­nia z małych polan (wyrębów) czyni je bardzo przydatnymi do działań w terenie lesi­stym (lesisto-jeziornym);

- skuteczność konwencjonalnej amunicji o zwiększonej sile działania prze­ciwko nie zabezpieczonej sile żywej jest większa dzięki odłamkowemu działaniu wy­buchów w koronach drzew;

- ograniczona widoczność wywierać będzie psychologiczne oddziaływanie na żołnierzy, którzy walczą w tym terenie przez dłuższy czas.

5. Możliwości maskowania działań zwiększają szansę wykonania manewru oskrzydlenia (obejścia), przeniknięcia i zorganizowania zasadzki. Małe siły mogą mieć nieproporcjonalny do swojej wielkości wpływ na walkę.

6. Prowadzenie działań bojowych w terenie lesistym (lesisto- jeziornym) wy­magać będzie często wprowadzania korekt organizacyjnych i taktycznych. Mogą one obejmować:

- wzmocnienie ochrony na wszystkich szczeblach, w celu uniknięcia zasko­czenia,

- ścisłą kontrolę ruchu i przydział dróg marszu,

- decentralizację środków opancerzonych,

- decentralizację środków wsparcia bojowego,

- utrzymywanie znacznie wysuniętych, zdecentralizowanych odwodów.

7. Manewr w tych obszarach ograniczony jest praktycznie do istniejącej sieci dróg. Drogi na przełaj przez las są w stanie pokonać pojazdy opancerzone w zależ­ności od wielkości drzew, ich rozstawu, poszycia terenu i gruntu.

8. W obronie główny wysiłek powinien być skierowany na najbardziej praw­dopodobne kierunki podejścia przeciwnika. Obrońca może dopuścić do oskrzydlenia i obejścia swoich punktów oporu, które powinny być przygotowane do prowadzenia obrony okrężnej.

9. Planując działania obronne, należy uwzględnić kierunki podejścia, sieć dróg, głębokość lasu i jego strukturę, przesmyki międzyjeziorne. Większość pozycji obronnych usytuowana powinna być poza obrzeżami lasu. Pododdziały czołgów z reguły rozmieszczane powinny być przed skrajem lasu. Pododdziały zmechanizowa­ne mogą być rozmieszczane w głębi lasu, ponieważ przeciwnik nie jest w stanie przeprowadzić natarcia wspartego czołgami, czy wesprzeć atak ogniem obserwowa­nym swojej broni ciężkiej. Wojska muszą być rozmieszczane tak, aby miały dogodne warunki do prowadzenia obrony okrężnej i tam, gdzie będzie to możliwe do wzajem­nego wspierania się.

W terenie lesistym (lesisto-jeziornym) trudniej jest kontrolować luki pomiędzy rejonami obrony. Obserwacja luk wzmacniana musi być przez patrolowanie, poste­runki ochronne i stosowanie czujników.

Obrońca powinien wykorzystać do przygotowania zapór sprzyjające warunki, jakie zapewnia teren lesisty. Przeszkody są szczególnie przydatne w powstrzymy­waniu frontalnego natarcia, prób obejścia obrony przez przeciwnika oraz wtargnięciu w głąb obronny przez luki. Wykorzystywane mogą być także do tworzenia zasadzek. Jednocześnie nie powinny krępować zdolności manewrowych broniących się wojsk.

10. Charakter terenu lesistego (lesisto-jeziornego) zapewnia dobre warunki do prowadzenia działań opóźniających. Siły opóźniające powinny skupić swoje wysiłki na kierunkach przewidywanego podejścia przeciwnika i w rejonach, w których ocze­kiwane jest stosowanie przez niego szybkiego i głębokiego przenikania (drogi, ścieżki, przesmyki międzyjeziorne, rejony pogorzelisk). Trudniejsza jest koordynacja pomiędzy różnymi elementami sił zaangażowanych w opóźnianie. Działania te wy­magają precyzyjnego kierowania.

11. Do dezorganizowania i zadawania strat broni pancernej przeciwnika nale­ży organizować małe grupy wyposażone w broń przeciwpancerną.

12. Główna uwaga w toku prowadzenia działań obronnych w tym terenie sku­piana powinna być na utrzymaniu spójności obrony. Pozycje obronne powinny być wybrane tak, aby zapewniały dogodne warunki do prowadzenia obrony okrężnej i wzajemnego wsparcia.

13. W obronie terenu lesistego (lesisto-jeziomego) szczególnie istotne zna­czenie mają kontrataki. Kontrataki podejmowane powinny być przez odwody tak szybko, jak to tylko możliwe, w celu niedopuszczenia do umocnienia się przeciwnika i odzyskania utraconej pozycji lub w celu rozbicia wojsk przenikających w głąb obro­ny.

14. W działaniach zaczepnych początkowo wojska urzutowane będą w głąb na wąskim froncie. Ich działanie poprzedzone powinno być rozpoznaniem na szero­kim froncie w celu określenia położenia przeciwnika i możliwych osi podejścia.

Tereny lesiste (lesisto -jeziorne) o ograniczonej głębokości pokonywane po­winny być jednym atakiem. W rozległych lasach poprzez opanowania kolejnych mniej ważnych obiektów pośrednich powinny zostać stworzone warunki do realizacji celu natarcia - opanowania zasadniczego obiektu.

15. Planując natarcie należy uwzględnić, że:

- lasy utrudniają reorganizację podczas walki, dlatego zmiany powinny być ograniczane do minimum;

- odwody wykorzystane powinny być do szybkiego rozwinięcia osiągniętego powodzenia oraz przeciwdziałania wszelkim próbom zaskoczenia naszych wojsk przez przeciwnika.

16. Rozpoznanie w lasach jest trudne i czasochłonne. Rosnące znaczenie będzie mieć lotnicze rozpoznanie fotograficzne i szczegółowe rozpoznanie wstępne przed walką.

17. Jeżeli przeciwnik zorganizował obronę (ubezpieczenia) przed skrajem la­su to należy dążyć do jej rozbicia oddziałami wydzielonymi. Do przenikania w głąb lasu z zasady stosowana będzie piechota, natomiast do kanalizowania natarcia, przejścia przez las i ruchu do przodu - pododdziały wojsk zmechanizowanych i pan­cernych.

18. Główny kierunek natarcia narzucony jest z reguły przez istniejące drogi. Nawet, gdy są one silnie bronione przez przeciwnika, drogi takie muszą być oczysz­czone, aby umożliwić przemieszczenie się wszystkim pododdziałom atakujących wojsk.

19. W walce w głębi lasu (obrony przeciwnika) czołowe pododdziały powinny:

- unikać dróg, dukt i rejonów wypalonych, które zwykle blokowane będą przez przeciwnika i osłonięte ogniem;

- obchodzić stanowiska przeciwnika, wykorzystując powstałe (wykryte) luki, osiągnięte to może być także przez przenikanie;

- gdy niemożliwe jest obejście lub przenikanie w głąb obrony przeciwnika, to atak od czoła na kolejne pozycje obronne przeciwnika powinien być odpowiednio przygotowany i zabezpieczony.

20. Jeśli działania zaczepne będą kontynuowane poza obszar leśny, to nacie­rające wojska powinny być zreorganizowane. W sprzyjającym terenie, wojska powin­ny atakować z rejonu zalesionego na szerokim froncie, wykorzystując maskowanie do osiągnięcia zaskoczenia.

21. W terenie lesistym (lesisto-jeziornym) istnieć będzie mniej sprzyjających warunków do użycia czołgów

22. Ze względu na ograniczone możliwości wykrywania i wskazywania obiek­tów uderzeń zadania bezpośredniego wsparcia lotniczego w terenie lesistym i lesi­sto-jeziornym powinny być realizowane przy wykorzystaniu punktów dowodzenia lotnictwa.

23. Użycie artylerii w obszarach leśnych i lesisto-jeziornych jest utrudnione ze względu na niekorzystne warunki obserwacji, ograniczone możliwości jej dogodnego rozmieszczenia i manewru.

Stanowiska ogniowe wybiera się możliwie w największym zakresie poza obszarem leśnym.

Odwody przeciwpancerne tworzy się w mniejszym składzie, ale w większej liczbie, wyznaczając każdemu z nich zwykle jeden kierunek działania.

OBRONA WYBRZEŻA MORSKIEGO

1. Bezpośrednim celem lądowania desantu przeciwnika będzie uchwycenie na brzegu przyczółka, a następnie szybkie umocnienie się i poszerzenie go, aby za­pewniał warunki do wznowienia i kontynuowania działań zaczepnych. Działaniami aeromobilnymi przeciwnik starał się będzie opanować cele w głębi, zapewniając tym samym dogodne warunki do opanowania przyczółka.

2. Zadaniem bojowym wojsk lądowych broniących wybrzeża morskiego bę­dzie nie dopuścić do uchwycenia przyczółka przez przeciwnika w ich pasie (rejonie) odpowiedzialności.

3. W obronie wybrzeża wojska powinny być rozmieszczone w ten sposób, aby zapewnić odparcie szturmu przeciwnika i wykonywanie zwrotów zaczepnych.

4. Dane rozpoznawcze powinny być uzyskiwane z trzech źródeł: elementów rozpoznawczych i osłonowych sił lądowych, marynarki wojennej i sił powietrznych.

5. Obrona wybrzeża składa się z dwóch etapów:

- obrona na morzu, która obejmuje działania marynarki wojennej i sił po­wietrznych w celu przeciwdziałania desantom morskim przeciwnika. Obrona ta pro­wadzona będzie przez marynarkę wojenną i siły powietrzne, wsparte przez całą do­stępną artylerię. Najbardziej pożądanym celem tych działań jest pokonanie sił prze­ciwnika, dopóki znajdują się w morzu.

- obrona na brzegu. Powinna ona być skupiona wokół ważnego obszaru (obszarów) i najbardziej prawdopodobnych miejsc desantowania. Pozostałe rejony powinny być pod stałą obserwacją i patrolowane. Rozmieszczonym w głębi odwo­dom umożliwiać szybkie przegrupowanie na zagrożone kierunki.

6. Własne wojska muszą być rozwinięte w sposób zapewniający: rozbicie przeciwnika na plażach; szybkie i elastyczne ześrodkowanie odwodów do zwalcza­nia sił przeciwnika zanim uchwycony zostanie przyczółek; likwꗬÁIЕሀ¿ကЀ쮘橢橢뎲뎲Еᐬ�
�
推
#￿￿