ANATOMIA EGZAMIN, Anatomia, Biologia, Biochemia


1.ISTOTA ZBITA A ISTOTA GĄBCZASTA.CELOWOŚĆ BUDOWY I RÓŻNICE

ISTOTA GĄBCZASTA - kości jest zbudowana według schematu trajektorii. Są to linie odpowiadające kierunkom działania sił największego nacisku lub pociągania. Wynika stąd duża różnorodność ich w układzie i uzyskanie maksymalnej stabilności przy stosunkowo niewielkiej ilości materiału budulcowego istoty gąbczastej.

Zwarta budowa ISTOTY ZBITEJ ma zasadniczy wpływ na wytrzymałość kości na jej obrzeżach powoduje to znaczną wytrzymałość kości na siły ściskające. Istota zbita tworzy coś w rodzaju rury, a jak wiadomo z fizyki rura ma wiekszą wytrzymałość na zgniatania niż walec z jednolitego materiału.

2. DOŁY I JAMY CZASZKI

  1. DÓŁ PRZEDNI CZASZKI: położony najwyżej, wytworzony jest przez: część oczodołową kości sitowej; blaszkę sitową kości czołowej; trzon i skrzydła mniejsze kości klinowej. Do mózgowej powierzchni części oczodołowej, która zajmuje boczne położenie w przednim dole czaszki przylegają dolne powierzchnie płatów czołowych mózgu.

  2. DÓŁ ŚRODKOWY CZASZKI: głębszy od poprzedniego i położony niżej. Składa się z dwóch symetrycznych i obszernych części bocznych i znajdującej się pomiędzy nimi części środkowej. Części boczne tworzą: skrzydła większe kości klinowej, część łuskowa i powierzchnia przednia piramidy kości skroniowej. Powierzchnia części bocznej jest zagłębiona i pokryta licznymi wyciskami palczystymi oraz łękami mózgowymi. Na dołach tych opierają się powierzchnie dolne płatów skroniowych mózgu.

  3. DÓŁ TYLNY CZASZKI: największy, najgłębszy i najniżej położony. Utworzony przez; trzon kości klinowej; część podstawną i części boczne kości potylicznej; tylna powierzchnie piramidy i część sutkową kości skroniowej; łuskę kości potylicznej. W środku tego dołu znajduje się otwór wielki. Z tyłu tego otworu znajdują się dwa duże doły potyliczne dolne, w których spoczywają półkule mózdżku.

3.OTWORY CZASZKI

Oglądając czaszkę od dołu spostrzega się przede wszystkim OTWÓR POTYLICZNY WIELKI, przez który rdzeń kręgowy łączy się z mózgowiem. Obok wyrostka rylcowatego znajduje się OTWÓR RYLCOWO-SUTKOWY dla nerwu twarzowego. W połowie długości części skalistej leży duży OTWÓR SZYJNY ZEWNĘTRZNY prowadzący do kanału tętnicy szyjnej. W tylnej części kości klinowej znajduje się OTWÓR OWALNY, przez który opuszcza czaszkę nerw żuchwowy - III gałąź nerwu trójdzielnego. Nieco do tyłu i w bok leży niewielki OTWÓR KOLCOWY. Między częściami oczodołowymi kości czołowej leży BLASZKA SITOWA nazwana tak od licznych przebijających ich otworków, przez które przechodzą nici nerwu węchowego.

W skrzydle większym kości klinowej widnieją trzy otwory. Najbliżej szczeliny oczodołowej górnej leży OTWÓR OKRĄGŁY. W bok i do tyłu od niego znajdują się OWALNY i KOLCOWY. Na górnej krawędzi wejścia do oczodołu leży OTWÓR NADOCZODOŁOWY, przez który przechodzi nerw nadoczodołowy. Wejście do jamy nosowej kostnej nazywa się OTWOREM GRUSZKOWATYM. Poniżej oczodołu znajduje się OTWÓR PODOCZODOŁOWY, przez który przechodzi nerw podoczodołowy wraz z towarzyszącymi naczyniami. Po obu stronach guzowatości bródkowej leżą OTWORY BRUDKOWE. Które prowadzą do kanału kończącego się OTWORWM ŻUCHWY.

4.PODZIAŁ CZASZKI NA CZĘŚĆ TRZEWNĄ I MÓZGOWĄ

Czaszka składa się z 29 kości podzielonych na dwie części: mózgoczaszke i twarzoczaszkę.

MÓZGOCZASZKA: ochrania mózgowie oraz narząd przedsionkowo-ślimakowy.

Tworzą ją :

TRZEWIOCZASZKA: ochrania narząd wzroku, tworzy podporę dla trzew oraz zawartych w nim narządach smaku. Kości te podzielone są na trzy grupy:

GRUPA I: kości czaszki twarzowej:

GRUPA II; kość gnykowa

GRUPA III: Kosteczki słuchowe:

5.RÓŻNICE W BUDOWIE KOŃCZYNY GÓRNEJ I DOLNEJ (POWIĄŻ Z FUNKCJĄ KOŃCZYNY)

Kościec kończyny górnej i dolnej zbudowany jest homologicznie. KOŃCZYNA GÓRNA człowieka w związku z pionową postawą ciała służy za narząd chwytny i ma konstrukcję wybitnie dynamiczną. Ruchy kończyny górnej, jako całości, odbywają się w stawach: ramiennym, barkowo - obojczykowym i mostkowo - obojczykowym. Staw ramienny jest stawem kulistym wieloosiowym co sprawia, że można w nim wykonać ruchy wokół niezliczonej liczby osi. Staw ten posiada dużą swobodę ruchów ze względu na: płytkie i małe wydrążenia w porównaniu z dużą głową stawową oraz luźną i bardzo obszerną torebkę stawową. Ruchy w stawie ramiennym można sprowadzić do czterech zasadniczych: zgięcia i prostowania; odwodzenia i przywodzenia; nawracania i odwracania i obwodzenia (krążenie).

KOŃCZYNA DOLNA jest dłuższa masywniejsza i jako narząd podporowy ma charakter budowy statycznej. Obręcz kończyny dolnej stanowi kość miedniczna, bardzo masywna powstała ze zrośnięcia trzech kości. Kość udowa jest najdłuższą i najmocniejszą kością szkieletu. Kościec golenia składa się z dwóch kości długich: piszczelowej i strzałkowej. Kość piszczelowa jest znacznie mocniej zbudowana od strzałki, gdyż tylko ona dźwiga ciężar ciała i łączy się stawowo z kością udową. Staw biodrowy jest stawem prostym, kolisto-panewkowym. Staw ten jest stawem wieloosiowym o trzech zasadniczych osiach ruchu: poprzecznej, strzałkowej i podłużnej. Staw ten ma jednak ograniczone możliwości ruchu pod względem zakresu ruchu. Czynnikami ograniczającymi swobodę ruchu są: bardzo głęboko osadzone głowy w panewce; silna gruba i napięta torebka stawowa; liczne i mocne więzadła stawowe.

Stopa jako narząd podporowy ciała odznacza się odpornością i sprężystością. Wzmocniona jest licznymi wiązadłami i mięśniami. Mięśnie kończyny dolnej w porównaniu z mięśniami kończyny górnej są silniejsze, o większym przekroju fizjologicznym. Spowodowane jest to funkcją podporową jaką spełniają kończyny dolne.

6.BUDOWA KRĘGU (ANALOGIE I RÓŻNICE W POSZCZEGÓLNYCH ODCINKACH KRĘGOSŁUPA)

W każdym kręgu wyróżnia się trzon( cz. Przednia), który służy do dźwigania masy ciała i część tylną zwaną łukiem kręgu. Trzon wraz z łukiem ograniczają otwór kręgowy. Z połączenia wszystkich kręgów powstaje kanał kręgowy dla rdzenia kręgowego wraz z oponami.

Trzon ma powierzchnię chropowatą dolną i górną, które służą do połączenia z krążkiem międzykręgowym. W miejscu odejścia łuku od trzonu są wcięcia kręgowe dolne i górne. Oba wcięcia sąsiednich kręgów krążkiem międzykręgowym ograniczają otwór międzykręgowy - przechodzi tu nerw rdzeniowy i naczynia. Od łuku odchodzi siedem wyrostków:

  1. kolczysty - przyczepiają się do niego mięśnie i więzadła

  2. wyrostki poprzeczne - parzyste, przyczepiają się mięśnie i więzadła

  3. wyrostki stawowe 4pary - mja powierzchnie stawowe

KRĘGI SZYJNE

Liczba 7

Kręg szczytowy i obrotowy różnia się budową o d pozostałych. Trzony sa niskie, łuki cienkie, otwór kolczysty duży.

7.BUDOWA KOŚĆCA KLATKI PIERSIOWEJ.

Szkielet klatki piersiowej składa się z:

ŻEBRA: maja postać wygiętych półksiężycowatych blaszek kostnych. Każde z nich ma koniec przedni-mostkowy, trzon i koniec tylny-kręgosłupowy. Koniec tylny-kręgosłupowy nosi nazwę głowy żebra, która łączy się z dołkami żebrowymi leżącymi na krawędzi trzonów kręgowych. Z boku głowy żebra leży guzek żebra, który stanowi miejsce połączenia stawowego z dołkiem żebrowym wyrostka poprzecznego.

W zależności od sposobu połączenia z mostkiem żebra dzielimy na:

        1. żebra prawdziwe (I-VII)- dochodzące bezpośrednio do mostka i łączące się z mostkiem chrząstką żebrową

        2. żebra rzekome (VIII-X) łączące się z mostkiem pośrednio za pomocą chrząstki żebra położonego wyżej

        3. żebra wolne (XI-XII) nie mające połączenia z mostkiem

MOSTEK: nieparzysta kość ustroju. Ma kształt płaskiej kości ograniczającej od przodu klatką piersiową. Rozróżniamy na nim rozszerzoną część górną-rękojeść mostka; wydłużoną część środkową-trzon mostka i zwęrzającą się część dolną-wyrostek mieczykowaty. Na górnej krawędzi rękojeści znajduje się wcięcie szyjne. Po obu jego stronach leżą wcięcia obojczykowe łączące się z obojczykami. Na bocznych krawędziach rękojeści znajdują się wcięcia żebrowe żeber I i II. Na krawędziach trzonu wcięcia żeber II do VI. Wcięcie dla żebra VII znajduje się na granicy między trzonem a wyrostkiem mieczykowatym

KLATKA PIERSIOWA jako całość ma kształt ściętego stożka. Rozróżnia się otwór górny klatki piersiowej oraz znacznie większy otwór dolny.

8. ZŁAMANIA MARSZOWE-ZASADA POWSTAWANIA.

Złamania marszowe to typ złamań powstających na skutek długotrwałego cyklicznego obciążenia kości. Nie jest to klasyczne złamanie, ale uszkodzenie struktury kości- pękanie wiązań między kryształkami wapnia (pęknięcia strukturalne). Występuje np. u żołnierzy podczas długotrwałego ćwiczenia kroku defiladowego oraz u osób pracujących za zagęszczaczach wibracyjnych, młotach pneumatycznych i innych urządzeniach, których efektywna praca opiera się na wysokich drganiach. Złamania te związane są z mikrourazami i dochodzi do nich najczęściej w kościach śródręcza i śródstopia.

9. OKOSTNA-BUDOWA I FUNKCJE

Okostna składa się z dwóch warstw:

10. TRZESZCZKI-PRZYKŁADY LOKALIZACJI.ROLA

Przykłady lokalizacji:

TRZESZCZKI zwane także HIPOMOLCHIONAMI, są to elementy (stałe lub warunkowe) w układzie kostno stawowym, które powodują zwiększenie kąta natarcia poprzez oddalenie mięśnia lub jego ścięgna od osi ruchu w stawie, na który mięsień ten działa. Np. rzepka stawu kolanowego wmontowana jest w ścięgno mięśnia czworogłowego uda i powoduje oddalenie ścięgna od osi ruchu w tym stawie oraz sprawia, że kąt natarcia końcowego odcinka ścięgna znacznie wzrasta. Ma to bardzo duże znaczenie dla możliwości wykonania jakiegokolwiek ruchu, ponieważ gdyby kat natarcia był równy zeru siła mięśnia skoncentrowana zostałaby na ściąganiu do siebie powierzchni stawowych.

HIPOMOLCHIONY WARÓNKOWE występują w stawach, w których wypukła powierzchnia jest znacznie obszerniejsza niż kontaktująca się z nią powierzchnia wklęsła ( ma to miejsce np. w stawach łokciowym, śródręczno-palcowych, śródstopno-palcowych).

W położeniu wyprostowanym wypukła część powierzchni stawowej po stronie zginania pełni rolę hipomolchionu, umożliwiając zapoczątkowanie ruchu mięśniom zginaczom. Zanikaja one podczas wykonywania ruchu w miarę przesuwania się względem siebie powierzchni stawowych.

11. KOŚCI PNEUMATYCZNE-USYTUOWANIE I ROLA.

Kości te występują u człowieka tylko w obrębie trzewioczaszki.

Zaliczamy do nich kości:

Zawierają one w swojej budowie jamki wyściełane błoną śluzową i wypełnione powietrzem są to tzw. zatoki. Połączone za pomocą naturalnych otworów z jama nosową. Kość pneumatyczna traci w ten sposób część swojej wagi. Obecność tych kości w obrębie trzewioczaszki powoduje przesunięcie środka ciężkości głowy do tyłu, co zmniejsza jej moment siły oporu.(TERMICZNA OCHRONA MÓZGU)

12.RODZAJE POŁĄCZEŃ KOSTNYCH (OMÓWIĆ Z PUNKTU WIDZENIA RUCHOMOŚCI).

Połączenia między kośćmi dzielą się na: stawy pełne i jamowe.

Do stawów pełnych zalicza się więzozrosty, kościozrosty, chrząstkozrosty. Każda z tych form może z biegiem czasu ulec skostnieniu (np. połączenie miedzy kośćmi czaszki), przechodząc w trzeci rodzaj stawu pełnego kościozrost. Te trzy formy stawów pełnych różnią się między sobą rodzajem tkanki łącznej sąsiadującej ze sobą kości.

Podstawa podziału stawów jamowych jest kształt powierzchni stawowych. Dzielą się one na: płaskie, kuliste, zawiasowe, obrotowe, siodełkowate, owalne, faliste itp.

13.STAWY PÓŁŚCISŁE.PRZYKŁADY,ZNACZENIE.

Są to stawy jamowe o płaskich powierzchniach stawowych (lub nieregularnych), cienkiej warstwie chrząstki i silnie napiętej torebce stawowej. Ich ruchomość jest nieznaczna. Zaliczamy do nich stawy:

ZNACZENIE: pełnią ważną rolę stabilizatorów w układzie kostno-stawowym. Maja także duże znaczenie amortyzujące. Np. stawy krzyżowo biodrowe łączące obręcz miedniczną z kośćcem tułowia pełnia rolę ogniwa łagodzącego wstrząsy w miejscu przenoszenia się siły reakcji podłoża z kończyn dolnych na kręgosłup. Podobne znaczenie maja stawy półścisłe stopy tworzące wzajemne połączenia między kośćmi stępu i śródstopia.

14.PODZIAŁ CZYNNOŚCIOWY STAWÓW.

Podział czynnościowy stawów bierze pod uwagę ruchomość połączeń kostnych, które można podzielić na trzy zasadnicze grupy:

  1. STAWY ŚCISŁE: to grupa połączeń najmniej ruchomych. Odpowiada ona grupie stawów pełnych podziału anatomicznego. Zaliczamy do nich:

  1. STAWY PÓŁŚCISŁE: nie maja odpowiednika w podziale anatomicznym. Są to stawy jamowe o płaskich powierzchniach

Stawowych (lub nieregularnych), cienkiej warstwie chrzastki i silnie napietej torebce stawowej. Ich ruchomość jest nieznaczna. Zaliczamy do nich stawy:

  1. STAWY WOLNE (JAMOWE): dzielą się na trzy kategorie:

15.OGÓLNA BUDOWA STAWU JAMOWEGO.

W każdym stawie odróżniamy następujące składniki:

CHRZĄSTKI STAWOWE: zbudowane są najczęściej z chrząstki szklistej(„BUDOWA I FUNKCJA” patrz pytanie 18).

TOREBKA STAWOWA: otacza cały staw izolując go od zewnątrz. Przyczynia się do ściślejszego przylegania powierzchni stawowych. Zbudowana jest z dwóch warstw. Warstwa zewnętrzna nosi nazwę błony włóknistej. Warstwa wewnętrzna to błona maziowa.

Błona włóknista zbudowana jest z włókien klejodajnych i elastynowych, które przebiegają równolegle lub krzyżują się między sobą przechodząc w miejscach przyczepu torebki w okostną. W niektórych miejscach błona włóknista znacznie grubieje tworząc mocne pasma - więzadła. Zróżnicowanie w grubości i napięciu tego elementu powiązane jest z funkcją określonego stawu. W jednych, torebka jest luźna co zezwala na dużą ruchomość kości w danym stawie, w innych jest silnie napięta stanowiąc czynnik hamujący ruchy.

Błona maziowa jest cienką, miękką, przesówalną błona łącznotkankową, która zawiera włókna sprężyste, komórki tłuszczowe i jest bogato unaczyniona i unerwiona. Błona ta wytwarza maź, która gromadzi się w jamie stawowej. Maź to gęsty płyn zawierający mucynę i kuleczki tłuszczu. Wypełnia on całkowicie szczelinowatą przestrzeń między powierzchniami stawowymi powodując ich przylepność względem siebie oraz zmniejszając tarcie w czasie wykonywania ruchów.

JAMA STAWOWA: prawidłowo jest to tylko bardzo niewielka szczelinowata przestrzeń, wypełniona całkowicie mazią. Tylko w stanach patologicznych przyjmuje postać jamy. Powierzchnie przylegaja do siebie ze względu na przylepnośc powierzchni stawowych, ciśnienia atmosferycznego, napięcia mięśni.

16.STAWY SPRZĘŻONE.DEFINICJA, PRZYKŁADY.

Stawy sprzężone jest to zespół stawów, co najmniej dwóch, w których ruch zachodzi jednocześnie i są to :

17.OŚ RUCHU W STAWIE - WYZNACZANIE, RODZAJE OSI I PŁASZCZYZN GŁÓWNYCH.

OSIĄ RUCHU nazywamy zbiór punktów tworzących prostą, wokół której poruszany segment (kończyny, tułowia itp.) zakreśla łuk w płaszczyźnie ruchu. Położenie tej osi wyznacza się za pomocą zdjęcia rentgenowskiego. W stawach kulistych, zawiasowych, obrotowych i owalnych rzut wypukłej powierzchni stawowej tworzy wycinek koła.

WYZNACZANIE OSI: prowadzimy dwie styczne do okręgu. Następnie ze styku prostej z okręgiem prowadzimy prostą prostopadłą do stycznych. Punkt przecięcia się tych prostopadłych stanowi położenie osi mechanicznej stawu. W stawach kulistych wszystkie osie ruchu przecinają się w środku kuli, której fragment stanowi powierzchnia stawowa. W stawach owalnych ( dwuosiowych) osie ruchów tworzą układ dwu stycznych (proste prostopadłe przecinają się ze sobą).

We wszystkich wyżej wymienionych rodzajach stawów oś ruchu przechodzi zawsze przez nasadę kości, która tworzy wypukła powierzchnię stawową. Jedynym wyjątkiem jest staw siodełkowaty. Każda powierzchnia stawowa ma kształt wklęsło - wypukły. W jednej płaszczyźnie ruchu oś ruchu będzie przechodzić przez jedna z główek kości, a w drugiej płaszczyźnie ruchu oś będzie przechodzić przez główkę drugiej kości tworzącej staw.

RODZAJE OSI: wyróżniamy trzy osie główne przecinające się wzajemnie pod kątem prostym:

        1. osie pionowe (długie) - przebiegają z góry w dół, równolegle do największego wymiaru człowieka. Oś główna biegnie ze szczytu głowy do podstawy ciała.

        2. Osie poprzeczne lub poziome - prostopadłe do osi długich, przebiegają od lewej ku prawej stronie ciała

        3. Osie strzałkowe - są prostopadłe do osi długich, przebiegają od lewej ku prawej stronie ciała

        4. Osie strzałkowe - są prostopadłe do obu osi poprzednich, biegną poziomo w kierunku od przodu do tyłu.

PŁASZCZYZNY GFŁÓWNE:

    1. płaszczyzny strzałkowe - określone przez oś strzałkową i pionową, biegną równolegle od przodu do tyłu i dzielą ciało na część prawą i lewą.

    2. Płaszczyzny czołowe - określone przez oś poprzeczną i pionową, biegną równolegle do czoła i dzielą ciało na część przednią i tylną.

    3. Płaszczyzny poprzeczne lub poziome - określone przez oś poprzeczną i strzałkową, biegną poziomo i pod kątem prostym do obu poprzednich dzieląc ciało na część górną i dolną.

18. PODAJ PRZYKŁADY STAWÓW DRUGIEGO STOPNIA RUCHOMOŚCI, W KTÓRYCH MOŻEMY WYKONAĆ RUCHY OBWODZENIA. SCHARAKTERYZUJ TEN RUCH.

CHARAKTERYSTYKAN OBWODZENIA: jest to kombinacja ruchów dookoła osi poprzecznej i strzałkowej tj. zginania i obwodzenia.

Ruch ten można wykonać w stawach; promieniowo - nadgarstkowym, nadgarstkowo - sródręcznym kciuka i nadgarstkowo - śródręcznym palców ręki.

19.OMÓW RODZAJE RUCHÓW JAKIE MOGĄ BYĆ WYKONYWANE W STAWACH CZŁOWIEKA.

20.URZĄDZENIA AMORTYZUJACE W BIERNYM UKŁADZIE RUCHU.

Urządzenia amortyzujące to elementy składowe narządu ruchu, których budowa i umiejscowienie powodują zmniejszenie siły reakcji podłoża przenoszonej przez łańcuchy stawowe na odleglejsze partie ciała. W łagodzeniu wstrząsów biorą udział połączenia stawowe i mięśnie. Amortyzacja stawowa zachodzi przy udziale elementów wchodzących w skład budowy stawu:

Ważną rolę spełniają łańcuchy stawowe. Gęste przeplecenie elementów kostnych ruchomymi i sprężysto - elastycznymi połączeniami stawowymi powoduje, że wyżej wymienione właściwości stawu zostają zwielokrotnione.

21.OMÓW STAWY KOŃCZYNY GÓRNEJ (BUDOWA I RUCHOMOŚCI).

STAW RAMIENNY: łączy kończynę górną wolną z jej obręczą. Wypukłą powierzchnię tworzy powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej, pokryta chrząstką szklistą, Dół stawowy utworzony jest wydrążenie stawowe łopatki, pokryte chrząstka szklista, która na obwodzie przechodzi w chrząstkę włóknistą wytwarzającą obrąbek stawowy. Obrąbek stawowy pogłębia i powiększa powierzchnię stawową oraz utrwala ruchy w stawie. Powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej nigdy nie przylega cała do dołu stawowego, jest płyto osadzona w panewce co ma znaczenie dla obszerności ruchów. W związku ze znaczną różnicą miedzy wielkością głowy oraz panewki i wielka ruchomością stawu, torebka stawowa jest luźna i bardzo obszerna. Torebkę stawową wzmacniają dwa więzadła stawu ramiennego: więzadło kruczo - ramienne i więzadło obrąbkowo - ramienne.

Staw ramienny jest stawem kulistym i wieloosiowym, można w nim wykonać ruchy dookoła trzech głównych osi tj.:

  1. wokół osi strzałkowej - odwodzenie i przywodzenie

  2. wokół osi poprzecznej - zginani (unoszenie w przód) i prostowanie (unoszenie w tył)

  3. wokół osi podłużnej - nawracanie i odwracanie

  4. z kombinacji w/w ruchów możliwe jest wykonanie obwodzenie.

STAW ŁOKCIOWY: jest stawem złożonym. Składa się z trzech połączeń, objętych wspólną torebką stawową. Dwa z tych połączeń tj. część ramienno - łokciowa i ramienno - promieniowa stanowią funkcjonalnie jedna całość, a ruch odbywa się wokół wspólnej poprzecznej osi stawu. Są to ruchy zginania i prostowania. Trzecią część stawu łokciowego stanowi połączenie promieniowo - łokciowe tzw. staw promieniowo - łokciowy bliższy, który należy do stawów typu obrotowego. Ruchy obrotowe przedramienia tj. nawracanie i odwracanie mogą odbywać się tylko przy współudziale stawu promieniowego - łokciowego dalszego. W utworzeniu stawu łokciowego uczestniczą trzy pary powierzchni stawowych:

  1. część ramienno łokciowa tworzy powierzchnia stawowa bloczka kości ramiennej i wcięcia bloczkowe kości łokciowej

  2. część ramienno - promieniową tworzą powierzchnia stawowa główki kości ramiennej i dołek stawowy głowy kości promieniowej

  3. część promieniowo - łokciową tworzy wcięcie promieniowe kości łokciowej wraz z obwodem stawowym głowy kości promieniowej.

Torebka stawowa jest obszerna. Cienka z przodu i tyłu, a grubsza na bocznych stronach, gdzie wzmocniona jest silnymi więzadłami. Więzadłami wzmacniającymi ten staw są:

Staw łokciowy jako całość można zakwalifikować do typu stawu zawiasowo - obrotowego o dwóch osiach ruchu. Oś poprzeczna przebiega przez bloczek i główkę kości ramiennej i wokół tej osi wykonać można ruch zginania i prostowania. Os ruchu obrotowego jest wspólna dla obu stawów promieniowo - łokciowych: bliższego dalszego, przebiega ona przez środek głowy kości promieniowej i przez dalszą głowę kości łokciowej. Wokół tej osi odbywają się ruchy nawracania i odwracania przedramienia.

STAW PROMIENIOWO - ŁOKCIOWY DALSZY: panewka tego stawu utworzona jest przez wcięcie łokciowe kości promieniowej, a wypukła powierzchnię stawu stanowi obwód stawowy głowy kości łokciowej. Do stawu promieniowo - łokciowego dalszego należy także krążek stawowy, który przylega do dolnej powierzchni głowy kości łokciowej. Oddziela on jamę stawu promieniowo - łokciowego dalszego od jamy stawu promieniowo - nadgarstkowego. Torebka stawowa luźna, ale mocna i najgrubsza po stronie grzbietowej.

Czynnościowo staw ten jest sprzężony ze stawem promieniowo - łokciowym bliższym i należy do stawów typu obrotowego.

STAWY RĘKI: liczne stawy ręki umożliwiają jej dużą ruchomość. Zaliczamy do nich:

  1. Staw promieniowo - nadgarstkowy: tzw. staw bliższy ręki łączy kość promieniową i krążek stawu promieniowo - łokciowego dalszego z trzema kośćmi szeregu bliższego nadgarstka. Panewka stawowa utworzona jest przez powierzchnię stawową nadgarstkową kości promieniowej, uzupełnioną przez powierzchnię stawową krążka stawowego. Powierzchnię wypukłą tworzą trzy z czterech kości szeregu bliższego nadgarstka tj. kość łódeczkowata, księżycowata i trójgraniasta ( z wyjątkiem kości grochowatej). Kości te połączone są silnymi więzadłami międzykostnymi, wspólnymi również dla dalszych stawów ręki. Torebka stawowa jest obszerna i luźna. Staw promieniowo - nadgarstkowy jest złożonym, eliptycznym o dwóch osiach ruchu. Wokół osi poprzecznej wykonywane są ruchy zginania dłoniowego i zginania grzbietowego ręki. Wokół osi strzałkowej można rękę odwodzić: w kierunku łokciowym tj. przyśrodkowo i w kierunku promieniowym tj. bocznie. Następstwem kombinacji ruchów wokół tych osi jest możliwość wykonania ruchu obwodzenia.

  1. Staw śródręczno - nadgarstkowy: tzw. staw dalszy ręki, jest stawem łączącym szereg bliższy z szeregiem dalszym nadgarstka. Torebka stawowa jest napięta po stronie dłoniowej i luźna po stronie grzbietowej.

  1. Stawy międzynadgarstkowe: występują w obrębie szeregu bliższego i dalszego nadgarstka, łącząc przylegające do siebie kości. Staw kości grochowatej m bardzo luźną torebkę stawową co powoduje największa ruchomość tego stawu wśród stawów międzynadgarstkowych.

  1. Stawy nadgarstkowo - śródręczne: są utworzone przez powierzchnie stawowe dalsze każdej kości szeregu dalszego nadgarstka oraz przez powierzchnie stawowe bliższe podstaw kości śródręcza.

  1. Stawy między kośćmi śródręcza: występują w liczbie trzech stawów, a tworzą je powierzchnie stawowe podstaw II - V kości śródręcza. Stawy międzyśródręczne i nadgarstkowo - śródręczne ( z wyjątkiem stawu nadgarstkowo - śródręcznego kciuka) są stawami płaskimi z mocno napiętymi torebkami stawowymi i więzadłami. Z tego względu kości szeregu dalszego nadgarstka i kości śródręcza stanowią zwartą całość, która porusza się nieznacznie w stosunku do szeregu bliższego i do przedramienia.

Staw nadgarstkowo - śródręczny kciuka stanowi całkowicie odrębny staw i należy do stawów typu siodełkowatego.

Tworzą go powierzchnie stawowe kości czworobocznej większej i podstawy I kości śródręcza. Torebka stawowa jest obszerna

i luźna. Ruchy odbywają się w dwóch głównych osiach. Jedna oś ustawiona jest w kierunku dłoniowo - grzbietowym i odbywają się wokół niej ruchy odwodzenia i przywodzenia. Druga oś biegnie w kierunku promieniowo - łokciowym (poprzecznie) i dookoła niej odbywają się ruchy przeciwstawiania kciuka i odprowadzania czyli powrotu do położenia wyjściowego. Kombinacja wyżej wymienionych ruchów umożliwia współpracę z innymi palcami i ma bardzo duże znaczenie dla czynności chwytnej ręki.

Opisane wyżej stawy bliższej części ręki mają wspólny aparat więzadłowy. Pasma więzadłowe łączące poszczególne kości ni dają się odgraniczać od siebie. Prócz więzadeł, czynnikiem ochronnym stawów ręki są liczne i bardzo silne ścięgna mięśni , które zstępując z przedramienia pokrywają i otaczają stawy.

Do więzadeł wzmacniających stawy ręki należą:

    1. więzadło boczne promieniowe nadgarstka

    2. więzadło boczne łokciowe nadgarstka

    3. więzadło promieniowo - nadgarstkowe dłoniowe

    4. więzadło promieniowo - nadgarstkowe grzbietowe

    5. więzadło łokciowo - nadgarstkowe dłoniowe

KOŚCI SZEREGU BLIŻSZEGO NADGARSTKA POŁĄCZONE SĄ ZA POŚREDNICTWEM:

    1. więzadła łukowatego dłoniowego nadgarstka

    2. więzadła łukowatego grzbietowego nadgarstka

    3. więzadeł międzynadgarstkowych dłoniowych, grzbietowych i międzykostnych. Więzadła wzmacniające główne stawy nadgarstkowo - śródręczne i międzyśródręczne

    4. więzadła nadgarstkowo - śródręczne dłoniowe i grzbietowe

    5. więzadła śródręczne dłoniowe, grzbietowe i międzykostne, które wzmacniają torebki stawów międzyśródręcznych

    6. więzadło poprzeczne nadgarstka (troczek zginaczy), które zamyka bruzdę nadgarstka w kanał i chroni przebiegające w nim ścięgna mięśni, naczynia krwionośne i nerwy przed urazami.

  1. Stawy śródręczno - paliczkowe II - V czynnościowo odpowiadają stawom kulistym. Wypukłą powierzchnię stawową tworzą głowy kości śródręcza, wklęsłą - dołki stawowe położone na podstawach członów bliższych palców. Torebka stawowa jest luźna i cienka, wzmocniona po stronie promieniowej i łokciowej więzadłami pobocznymi. Między głowami kości śródręcza przebiega dodatkowo więzadło poprzeczne głębokie śródręcza, które ogranicza nadmierne odwodzenie palców. W stawach tych, można wykonać ruchy zginania i prostowania wokół osi poprzecznej oraz ruchy odwodzenia i przywodzenia wokół osi grzbietowo - dłoniowej.

Staw śródręczno - paliczkowy kciuka jest stawem zawiasowym o podobnej budowie do stawów międzypaliczkowych palców. W stawie tym można wykonać tylko ruchy wokół osi poprzecznej tj. zginanie i prostowanie.

  1. Stawy międzypaliczkowe ręki łączą ze sobą paliczki każdego palca. W kciuku występuje tylko jeden staw międzypaliczkowy, natomiast w palcach II - V znajdują się po dwa takie stawy. Torebkę stawową każdego stawu wzmacniają więzadła poboczne. Stawy mięzypaliczkowe bliższe i dalsze należą do stawów zawiasowych i możliwe sa w nich tylko ruchy wokół osi poprzecznej tj. zginanie i prostowanie.

22.OMÓW STAWY KOŃCZYNY DOLNEJ (BUDOWA I RUCHOMOŚĆ).

STAW BIODROWY: łączy miednicę z częścią wolną kończyny dolnej. Jest to staw kulisty, panewkowy, wieloosiowy. Powierzchnie stawowe tego stawu tworzą: Powierzchnia księżycowata panewki kości miednicznej i powierzchnia stawowa głowy kości udowej. Powierzchnie stawowe pokrywają chrząstka szklista, która w obrębie panewki, powyżej jej brzegu, przedłuża się w chrząstkę włóknistą wytwarzając obrąbek panewkowy. W dolnej części panewki obrąbek nie zrasta się z jej brzegiem, lecz przerzuca się ponad wcięciem panewki i wytwarza położone wewnątrz stawu więzadło poprzeczne panewki. Więzadło to przekształca wcięcie w otwór, przez który przechodzi do dna panewki tętnica, unaczyniająca tkankę tłuszczową dołu panewki, więzadło głowy i głowę kości udowej, dom której podążą wewnątrz tego więzadła. Dół panewki nie jest pokryty chrząstką szklistą, lecz wypełniony jest tkanka tłuszczowa i rozpoczynającym się tu więzadłem głowy kości udowej, które swój przyczep końcowy posiada w dołku głowy kości udowej. Torebka stawowa, w porównaniu ze stawem ramiennym, jest krótsza i bardziej napięta. Wzmacniają ja liczne i bardzo mocne więzadła, które przyczyniają się częściowo do ograniczenia ruchomości tego stawu. Należą do nich:

Staw biodrowy jest stawem kulisto - panewkowym, mogą odbywać się w nim ruchy wokół niezliczonej ilości osi, w których wyróżnia się trzy główne: zgięcie i prostowanie dookoła osi poprzecznej, odwodzenie i przywodzenie dookoła osi strzałkowej i dookoła osi pionowej ruchy nawracania i odwracania. Zakres ruchów w tym stawie jest jednak znacznie mniejszy niż w stawie ramiennym.

STAW KOLANOWY: jest największym stawem ustroju ludzkiego. Łączy on udo z golenią. Ze strony podudzia w połączeniu tym uczestniczy tylko kość piszczelowa. Jest to staw złożony, biorą w nim udział trzy kości: udowa, piszczelowa i rzepka. Wypukłą powierzchnie stawową tworzą oba kłykcie koci udowej, które tylko w 1/3 części przylegają do lekko zagłębionych powierzchni stawowych górnych kłykci kości piszczelowej. Od przodu przylega kłykci kości udowej rzepka, która uzupełnia panewką stawową. Powierzchnie stawowe pokrywa gruba warstwa chrząstki szklistej. W jamie stawu znajdują się ruchome uzupełnienia w postaci dwóch przesuwalnych, półksiężycowatych pierścieni włóknisto - chrzęstnych tzw. łękotek. Łękotka boczna jest krótsza i silniej zakrzywiona od łękotki przyśrodkowej. Łękotki znacznie pogłębiają panewkę stawu oraz dzielą obwodowe części jamy stawowej na dwa piętra: górne łękotkowo - udowe oraz dolne łękotkowo - piszczelowe. W piętrze górnym odbywają się głównie ruchy zgięcia zaś w piętrze dolnym głównie ruchy obrotowe. Torebka stawu kolanowego ma przebieg dość zwykły, szczególnie gdy chodzi o jej warstwę maziową. Błona włóknista znajduje się tylko z tyłu i po bokach stawu, z przodu zaś zastąpiona jest przez ścięgno końcowe mięśnia stawu czworogłowego uda .

Więzadła stawu kolanowego dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne.

Do więzadeł zewnętrznych zaliczamy:

Do więzadeł wewnętrznych zaliczamy:

Ruch zgięcia i prostowania w stawie kolanowym, wokół osi poprzecznej, jest kombinacją toczenia i ślizgania. W pierwszej fazie zgięcia kłykcie kości udowej toczą się po piszczelu któremu dalej przeszkadzają napinające się więzadła krzyżowe i toczenie się do tyłu w czasie prostowania do przodu. Ruchy nawracania i odwracania podudzia w stawie kolanowym można wykonać w każdym położeniu stawu z wyjątkiem krańcowego zgięcia i wyprostu.

STAW PISZCZELOWO - STRZAŁKOWY: łączy powierzchnię stawową głowy strzałki z powierzchnią stawową strzałową piszczeli. Torebka stawowa jest silna i napięta wzmocniona: więzadłem przednim i tylnym głowy strzałki. Jest to staw płaski, półścisły o bardzo małej ruchomości.

STAW SKOKOWO - GOLENIOWY: tzw. staw skokowy górny łączy goleń ze stopą. Wypukłą powierzchnię stawową tworzy bloczek kości skokowej, zaopatrzony w powierzchnię górną, powierzchnię kostkową, przyśrodkową i kostkową boczną. Wklęsła powierzchnię stawu tworzy powierzchnia stawowa dolna kości piszczelowej oraz powierzchnie stawowe obu kostek: bocznej i przyśrodkowej. Torebka stawu mocno napięta jest po stronach bocznych, a z przodu i z tyłu jest luźna. Z boku wzmacniają ją silne więzadła: więzadło przyśrodkowe (odchodzi od kostki przyśrodkowej , biegnąc do dołu rozdziela się na trzy pasma kończące się na kościach: łódkowatej, skokowej i piętowej), z boku wzmacniają staw trzy więzadła: więzadło skokowo - strzałkowe przednie, więzadło skokowo - strzałkowe tylne i więzadło piętowo - strzałkowe (zabezpieczają staw przed zwichnięciem)

Staw skokowy górny jest stawem złożonym, bloczkowym o jednej poprzecznej osi ruchu, dookoła której można wykonać ruchy zgięcia podeszwowego i zgięcia grzbietowego stopy.

STAW SKOKOWO - PIĘTOWY: tzw. staw skokowy tylny stanowi połączenie między powierzchnią stawową piętową tylną kości skokowej a powierzchnią stawową skokową tylną kości piętowej. Torebka stawowa przymocowuje się wzdłuż brzegów powierzchnia stawowych i wzmacniają ja więzadła: więzadło skokowe - piętowe boczne, więzadło skokowe - piętowe przyśrodkowe oraz bardzo silne więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

STAW SKOKOWO - PIĘTOWO - ŁÓDKOWY: łączy trzy kości: piętową, łódkową i skokową. Na kości skokowej w tworzenie tego stawu zaangażowane są trzy powierzchnie stawowe: powierzchnia stawowa piętowa środkowa i przednia (dla połączenia z kością piętową) oraz powierzchnia stawowa łódkowata ( dla połączenia z kością łódkowatą).Na kości piętowej: powierzchnia stawowa skokowa przednia i środkowa (dla połączenia z kością skokową). Na kości łódkowatej: bliższa powierzchnia kości łódkowatej. Torebka stawowa wzmocniona jest od strony grzbietowej przez część piszczelowo - łódkowatą więzadła przyśrodkowego, więzadło skokowo - łódkowe oraz więzadło skokowo - piętowe (przyśrodkowa część więzadła rozdwojonego). Od strony dolnej: więzadło piętowo - łódkowe podeszwowe oraz więzadło podeszwowe długie. Do wzmocnień tego stawu należy również więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

Staw skokowo - piętowy i staw skokowo - piętowo - łódkowy zwane są także stawem skokowym dolnym, gdyż pod względem czynnościowym są ze sobą ściśle związane. Wykonuje się w nich ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w stosunku do podudzia i kości skokowej. Ruch stopu w stawie skokowym dolnym wykonuje się wokół osi ustawionej skośnie, pod ostrym kątem do długiej osi stopy (tzw. osi kompromisowej), która jest wypadkową trzech głównych osi ruchu. Wokół tej osi można wykonać ruchy odwracania i nawracania stopy (z czynnością odwracania związany jest równoczesny ruch przywodzenia i zgięcia podeszwowego stopy, a nawracaniu zawsze towarzyszy ruch odwodzenia i zgięcia grzbietowego stopy).

Dzięki współdziałaniu stawu skokowego dolnego za stawem skokowym górnym stopa posiada trzy stopnie swobody ruchu.

STAW PIĘTOWO - SZEŚCIENNY: utworzony jest przez siodełkowatą powierzchnię stawową sześcienną kości piętowej i powierzchnię stawową bliższą kości sześciennej. Torebkę stawową wzmacniają więzadła: więzadło piętowo - sześcienne podeszwowe, więzadło podeszwowe długie oraz więzadło piętowo sześcienne (boczna część więzadła rozdwojonego).

Ruchy w tym stawie odbywają się dookoła osi strzałkowej, które zwiększają zakres ruchów nawracania i odwracania będących udziałem stawów skokowych dolnych.

STAW KLINOWO - ŁÓDKOWY: łączy trzy kości klinowate z kością łódkowatą i kością sześcienną. Torebka stawowa jest silna, przyczepia się do brzegów powierzchni stawowych i obejmuje także powierzchnie stawowe kości klinowatych zwróconych do siebie oraz powierzchnie kości sześciennej zwróconą do kości klinowatej bocznej i kości łódkowatej.

Z uwagi na płaskie powierzchnie stawowe i liczne, krótkie więzadła zespalające kości ze sobą staw ten ma ograniczone możliwości ruchu. Do więzadeł wzmacniających staw należą: więzadła klinowo - łódkowe podeszwowe i grzbietowe, więzadła międzyklinowe (podeszwowe, grzbietowe i międzykostne), więzadła klinowo - sześcienne (podeszwowe, grzbietowe i miedzykostne), oraz więzadła sześcienno - łódkowe podeszwowe i grzbietowe.

STAWY STĘPOWO ŚRÓDSTOPNE: łączą trzy kości klinowate i kość sześcienną z podstawami I - V kości śródstopia. Torebkę stawową wzmacniają: więzadła stępowo - śródstopne podeszwowe i grzbietowe oraz więzadła klinowo - śródstopne międzykostne.

STAWY MIĘDZYŚRÓDSTOPNE: występują w liczbie trzech stawów i łączą skierowane do siebie powierzchnie stawowe podstaw kości śródstopia II - V. Wzmocnione są przez więzadła śródstopne (podeszwowe, grzbietowe i międzykostne).

Stawy stępowo - śródstopne i międzyśródstopne sa stawami płaskimi o minimalnych możliwościach ruchu. Występują w nich tylko nieznaczne ruchy ślizgowe.

STAWY ŚRÓDSTOPNO - PALICZKOWE: łączą głowy kości śródstopia z podstawami paliczków bliższych i palców. Torebki stawowe są wiotkie i wzmocnione przez więzadła: więzadła poboczne, więzadła podeszwowe oraz wiezadło poprzeczne głębokie sródstopia.

W stawach tych możliwe są ruchy zgięcia podeszwowego i grzbietowego oraz w stanie grzbietowego ruchy odwodzenia i przywodzenia palców stopy.

23.CZYNNIKI OGRANICZAJACE RUCHOMOŚĆ STAWÓW - UZASADNIJ CELOWOŚĆ TYCH OGRANICZEŃ.

Czynniki ograniczające ruchomość stawu w warunkach prawidłowych są zjawiskiem pożądanym i oszczędzającym pracę mięśni.

Do czynników tych należą:

    1. ELEMENTY KOSTNE: kształt powierzchni stawowej np. powierzchnia siodełkowata decyduje o ograniczeniu ruchomości do dwóch płaszczyzn. Powierzchnia bloczkowa ogranicza ruchomość do jednej płaszczyzny, wyrostek łokciowy ogranicza nadwyprost stawu łokciowego, wyrostki kolczyste kręgów piersiowych przeciwstawiają się nadwyprostowi tego odcinka kręgosłupa.

    1. ELEMENTY CHRZĄSTKOWE: ograniczają zakres ruchów np. w stawie ramiennym i biodrowym, a w innych zwiększają zakres ruchomości np. stawy mięedzykręgowe odcinka szyjnego czyniąc z nich stawy wieloosiowe.

    1. ELEMENTY WIĘZADŁOWE: więzadła wzmacniają ścianki torebki stawowej, ograniczają zakres ruchomości stawu i przeciwstawiają się nieprawidłowym wychyleniom w stawie. Więzadła wewnątrzstawowe pełnią podobną funkcję jak więzadła zewnętrzne.

    1. MIĘŚNIE: ograniczają nadmierne wychylenia w stawach. Poszczególne mięśnie i całe zespoły mięśni otaczają stawy w taki sposób aby przynajmniej część ich siły była przeznaczona na zwieranie szpary stawu. Wychyleniom nadmiernym przeciwstawiają się grupy mięśni antagonistycznych. Z przerostem masy mięśnia i zwiększeniem jego siły wiąże się zmniejszenie ruchomości stawu. Ograniczenie ruchomości stawu pozwala na zmniejszenie masy mięśniowej. Gdyby wszystkie stawy występujące w organizmie człowieka były stawami wieloosiowymi, to aby utrzymać równowagę potrzebna by nam była olbrzymia siła mięśni z co za tym idzie także ich wielka masa. Pociągnęło by to za sobą zmianę lokalizacji środków ciężkości ciała, zwiększenie siły bezwładności, zwiększenie zapotrzebowania na energię co z kolei powoduje zwiększenie zapotrzebowania na tlen i pożywienie, zwiększoną potrzebę wydalania i spalania tkankowego.

Stawy wieloosiowe są więc nieekonomiczne, ale potrzebne gdyż kończynom ludzkim zapewniają rozległy wymach i szybkie oraz wielokierunkowe zabezpieczenie wychwianej równowagi.

24,OMÓW POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA - BUDOWA I RUCHOMOŚĆ.

Kręgosłup zbudowany jest z 24 kręgów: 7 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych. Dla funkcjonowania kręgosłupa jako całości ważne znaczenie ma także podstawa kości potylicznej tworząca kłykcie stawowe dla połączenia z kręgiem szczytowym orz podstawa kości krzyżowej połączonej ruchomo z 5 kręgiem lędźwiowym.

Układ stawowy tworzy połączenia trojakiego typu:

Stawy kręgowe posiadają trzy stopnie swobody ruchu, ale niewielki zakres. Dwa górne pietra stawowe: połączenie szczytowo - potyliczne i szczytowo - obrotowe posiadają odmienną budowę.

STAW SZCZYTOWO - POTYLICZNY: posiada dwa stopnie swobody ruchu, występują tu ruchy wokół osi czołowej w płaszczyźnie strzałkowej (ruch potakiwania) oraz ruch wokół osi strzałkowej w płaszczyźnie czołowej (ruch powątpiewania).

STAW SZCZYTOWO - OBROTOWY: posiada jeden stopień swobody ruchu, zachodzi tu ruch obrotowy wokół osi pionowej (ruch przeczenia).

WAŻNIEJSZE ELEMENTY W BUDOWIE POSZCZEGÓLNYCH GRUP KRĘGÓW:

25. OMÓW POŁĄCZENIA CZASZKI - TYPY,BUDOWA,MOŻLIWOŚCI RUCHOWE.

W połączeniach kości czaszki występują wszystkie rodzaje połączeń ciągłych i symetryczne połączenia stawowe. Do połączeń ciągłych zaliczamy wszystkie szwy, natomiast do symetrycznych połączeń stawowych pozostałości czaszki błoniastej tzw. ciemiączka. Do wiezozrostów zaliczamy pasma tkanki łącznej, więzadła czaszki i otwory np. wcięcie czołowe i nadczołowe, lub łączą wyrostki kostne np. wyrostek pochyły przedni z wyrostkiem pochyłym średnim.

W połączeniach kości czaszki wyróżniamy także chrząstkozrosty, które występują głównie na podstawie czaszki. Odróżniamy tu chrząstkozrosty: stałe i przejściowe.

CHRZĄSTKOZROSTY STAŁE: chrząstkozrost klinowo - skalisty i chrząstkozrost skalisto - potyliczny.

CHRZĄSTKOZROSTY PRZEJŚCIOWE: do tej grupy zaliczamy te, które po ukończeniu wzrostu kości czaszki przechodzą w kościozrosty, są to: chrząstkozrost klinowo - potyliczny; chrząstkozrost śródpotyliczny przedni i tylny; chrząstkozrost śródklinowy.

U ludzi starszych między 40 a 50 rokiem życia niektóre szwy ulegają zrastaniu kostnemu tzw. kościozrostowi starczemu. Proces ten zaczyna się od strony wewnętrznej. Pierwszym szwem, który ulega temu procesowi jest szew strzałkowy, następnie szew wieńcowy, szew klinowo - czołowy i szew węgłowy.

Kościozrosty szwów pojawiające się przed ukończeniem wzrostu czaszki nazywamy kościozrostami przedwczesnymi i są one powodem zniekształceń czaszki.

STAW SKRONIOWO - ŻUCHWOWY: jest to ruchome połączenie żuchwy z czaszką. Staw ten jest stawem jamowym, niekontaktującym, eliptycznym o dwóch stopniach swobody ruchu. Chrząstka śródstawowa dzieli staw na dwa piętra posiadające wspólną torebkę stawową i osobne błony maziowe.

Staw zabezpieczony jest trzema więzadłami: bocznym, klinowo - żuchwowym i rylcowo - żuchwowym.

Mięśnie biorące udział w ruchach tego połączenia to: mięsień skroniowy, mięsień żwacz, mięsień skrzydłowy przyśrodkowy i mięsień skrzydłowy boczny. Ruchy możliwe do wykonania przy ich udziale to: opuszczanie żuchwy, przesuwanie żuchwy na boki w płaszczyźnie poprzecznej, wysuwanie żuchwy do przodu. Głównymi ruchami w tym stawie są opuszczanie i podnoszenie żuchwy oraz wysuwanie do przodu i cofanie żuchwy. Przesuwanie żuchwy na boki oraz ruch kombinowany tzn. obwodzenie powstają z połączenia ruchów opuszczania, unoszenia i żucia.

Duże możliwości ruchowe tego stawu wynikają z: dwupiętrowej budowy; przedzielenia powierzchni kości elastyczną chrząstką śródstawową, która dopasowuje do siebie te powierzchnie i przesuwa się z głową żuchwy tworząc „ruchomą panewkę” stawową; luźnej torebki stawowej. Żuchwa działa na zasadzie dźwigni jednostronnej.

26.KLASY PAR KINEMATYCZNYCH SPOTYKANE W NARZĄDZIE RUCHU CZŁOWIEKA (POWIĄŻ ZE STOPNIEM SWOBODY).

Parę biokinematyczną tworzą sztywne sztywne człony (kości) i łączące je stawy. Stopniem swobody nazywamy niezależny ruch w stawie, a liczbą stopni swobody nazywamy ogólną liczbę niezależnych względnych ruchów ciała sztywnego. Ciało sztywne wolne od więzów posiada 6 stopni swobody: może wykonać 3 ruchy obrotowe wokół 3 osi i 3 ruchy postępowe wzdłuż nich. Para kinematyczna nie może posiadać więcej jak 5 stopni swobody. Gdy ruch względny członów jest mniejszy niż 5 stopni lub 1 -3 mm, wówczas połączenie takie traktuje się jako luzy, a nie parę kinematyczną. Klasę pary kinematycznej określa liczba będąca różnicą między maksymalną liczbą stopni swobody członu (6), a liczbą stopni swobody danego połączenia.

U człowieka w układzie kostno - stawowym możliwe są tylko ruchy obrotowe. Brak ruchów postępowych powoduje, że stawy są połączeniami tylko klasy II, IV lub V. Jest to następstwem jednostronnego działania mięśni, które mogą jedynie pociągać, a nie mogą pchać.

Stawy kuliste i panewkowe posiadają trzy stopnie swobody. Są to więc połączenia II klasy np. staw ramienny, biodrowy. Stawy eliptyczno - kłykciowe i siodełkowate mają dwa stopnie swobody, zatem klasę IV np. staw promieniowo - nadgarstkowy. Stawy śrubowe, obrotowe i zawiasowe są połączeniami o jednym stopniu swobody i V klasie np. staw międzypaliczkowy.

Łańcuch biokinematyczny to spójny zespół członów połączonych w pary biokinematyczne. Łańcuch może być otwarty lub zamknięty. O otwartym łańcuchu mówimy wtedy gdy ostatnie ogniwo jest wolne, może to być np. palec, kończyna górna lub tułów. Łańcuch zamknięty to taki, w którym ostatnie ogniwo jest ustalone np. połączenie żeber z mostkiem i kręgosłupem, czy też obie kończyny górne złączone dłońmi lub przez obiekt zewnętrzny.

27.CHRZĄSTKI ŚRÓDSTAWOWE - ROLA I PRZYKŁADY LOKALIZACJI.

Chrząstki śródstawowe to dodatkowe elementy w budowie stawów. Dzielą one staw na dwa pietra i występują w stawie żuchwowym, obojczykowo - mostkowym, kolanowym, w połączeniach trzonów kręgosłupa, w spojeniu łonowym. Najczęściej mają one kształty zbliżone do krążków lub półksiężyców. Zbudowane są z tkanki chrzęstnej włóknistej i głównym ich zadaniem jest amortyzacja sił reakcji podłoża przenoszonych na organizm, ale oprócz tej funkcji mogą także przyczyniać się do pogłębiania panewki stawowej (staw kolanowy).

28.TKANKA CHRZĘSTNA - BUDOWA,PRZYKŁADY LOKALIZACJI I ROLI W NARZĄDZIE RUCHU.

Tkanka chrzęstna powstaje z mezenchymy w piątym tygodniu życia zarodka. W organizmie dojrzałym występują pod trzema postaciami, jako chrząstka szklista, chrząstka sprężysta, chrząstka włóknista.

CHRZĄSTKA SZKLISTA: występuje na powierzchniach stawowych kości gdzie pełni funkcje amortyzujące i zmniejsza siłę tarcia podczas wykonywania ruchów w stawach. Wchodzi w skład żeber chrzęstnych łączących pośrednio żebra z mostkiem, jest obecna w ścianach dróg oddechowych. Chrząstka szklista wykazuje stosunkowo duża giętkość i sprężystość. Za wyjątkiem chrząstek stawowych chrząstka szklista pokryta jest ochrzęstną zbudowaną z tkanki łącznej zbitej, która umożliwia jej wzrost i regenerację ponieważ chrząstka szklista nie posiada własnych naczyń krwionośnych ani nerwów. Chrząstka szklista pokrywająca powierzchnie stawowe, pozbawiona ochrzęstnej, w wypadku uszkodzenia praktycznie nie regeneruje się.

CHRZĄSTKA SPRĘŻYSTA: występuje w małżowinie ustnej, trąbce słuchowej oraz chrząstkach krtani.

CHRZĄSTKA WŁÓKNISTA: wchodzi w skład budowy: krążków międzykręgowych gdzie amortyzuje wstrząsy przenoszone z kończyn dolnych na tułów; chrząstek spojenia łonowego; niektórych więzadeł gdzie pełni rolę wzmacniające siłę więzadła i spójność stawu; chrząstek śródstawowych np. w połączeniu kręgów kręgosłupa za pomocą tej chrząstki, krążki międzykręgowe łączą się z powierzchnią górną dolną trzonów kręgowych.

29.CHRZĄSTKA SZKLISTA - LOKALIZACJA I ODPORNOŚĆ MECHANICZNA.

Chrząstka szklista występuje na powierzchniach stawowych kości, wchodzi w skład żeber chrzęstnych i w skład budowy ścian dróg oddechowych.

W badaniu odporności mechanicznej chrząstki wyróżnia się dwie fazy: bezpośrednią i pośrednią.

FAZA BEZPOŚREDNIA: jest to maksymalne obciążenie jakie jest w stanie wytrzymać struktura chrząstki. Wielkość tego obciążenia zależna jest od jej grubości, wielkości i miejsca, w którym się znajduje. Dla chrząstki szklistej kości udowej obciążenie to waha się w granicach od 20 d0 150 kg/cm2, i nie może trwać dłużej niż 2 sek. W przypadku przekroczenia tych granic dochodzi do uszkodzenia budowy chrząstki.

FAZA POŚREDNIA: jest to cykliczne obciążanie chrząstki (wielkościami nie przekraczającymi granic obciążeń fazy bezpośredniej) o częstotliwości kilkudziesięciu razy na minutę. Obciążenia tego typu nie mogą trwać dłużej niż 30 min. Po przekroczeniu tego czasu dochodzi do deformacji lub rozpoczęcia deformacji chrząstki.

30.KRZYWIZNY KRĘGOSŁUPA - ROLA,CZAS POWSTANIA;

Kręgosłup przejawia w płaszczyźnie pośrodkowej wężowate wygięcia. Odcinek piersiowy i krzyżowy tworzą wygięcia w kształcie łuku zwróconego wypukłością do tyłu tzw. kifozy, odcinki lędźwiowy i szyjny tworzą łuki wygięte wypukłością do przodu tzw. lordozy.

ROLA: z punktu widzenia dynamiki rola tych krzywizn polega na łagodzeniu wstrząsów (siły reakcji podłoża) przenoszonych z kończyn na tułów i głowę. Krzywizny te potęgują działanie krążków międykręgowych, których amortyzacja nie wystarczałaby do przeciwdziałania wstrząsom powstałym podczas chodzenia, biegu czy skoku.

CZAS POWSTANIA: kifoza krzyżowa jest wygięciem wrodzonym. Pozostałe kształtują się już w życiu pozapłodowym. W drugiej połowie pierwszego roku życia kształtuje się lordoza szyjna, której powstanie związane jest z próbami i opanowaniem przyjmowania pozycji siedzącej. Kifoza piersiowa i lordoza lędźwiowa kształtują się w ścisłej współzależności ze sobą w drugim roku życia, ich powstawanie związane jest ze zmianami przystosowawczymi w łańcuchu kinematycznym kręgosłupa zmierzających do utrzymania pozycji pionowej tułowia przy minimalnym zużyciu energii mięśniowej.

31.WYMIEŃ WIĘZADŁA KRĘGOSŁUPA,OPISZ BUDOWE TYPOWEGO POŁĄCZENIA MIĘDZYKRĘGOWEGO.

BUDOWA TYPOWEGO POŁĄCZENIA MIĘDZYKRĘGOWEGO:

Trzony powiązane są: więzadłem podłużnym tylnym; więzadłem podłużnym przednim.

Wyrostki i łuki kręgów powiązane są: więzadłem żółtym (międzyłukowym); więzadłem międzypoprzecznym; więzadłem międzykolcowym; więzadłem nadkolcowym (w odcinku szyjnym więzadło to biegnie w rozwidleniu wyrostków kolczystych i nosi nazwę więzadła karkowego.

POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA PRZEDKRZYŻOWEGO Z KOŚCIĄ KRZYŻOWĄ: więzadło biodrowo - lędźwiowe.

POŁĄCZENIA W CZĘŚCI KRZYŻOWO - GUZICZNEJ KRĘGOSŁUPA: więzadło krzyżowe - guziczne brzuszne; więzadło krzyżowo - guziczne grzbietowe głębokie; więzadło krzyżowo - guziczne grzbietowe powierzchniowe; więzadło krzyżowo - guziczne boczne.

Skierowane do siebie owalne powierzchnie kości krzyżowej i guzicznej są połączone za pośrednictwem chrząstkozrostu w postaci włóknistego krążka międzykręgowego.

POŁĄCZENIA KRĘGOSŁUPA Z CZASZKĄ: błona szczytowo - potyliczna przednia; błona szczytowo - potyliczna tylna; więzadło krzyżowe kręgu szczytowego (składa się z dwóch części: poziomej - więzadła poprzeczne kręgu szczytowego; pionowej - pęczki podłużne); więzadło wierzchołka zęba; więzadła skrzydłowate; błona pokrywająca.

32.BUDOWA STAWU SKRONIOWO - ŻUCHWOWEGO,JEGO MOŻLIWOŚCI RUCHOWE.

STAW SKRONIOWO - ŻUCHWOWY: jest to ruchome połączenie żuchwy z powierzchnią położoną z czaszką. Powierzchnię wypukłą stawu tworzy głowa żuchwy, zaś powierzchnia położona na kości skroniowej ma kształt nieregularny. W odcinku przednim tworzy ją wypukły guzek stawowy części łuskowatej kości skroniowej, w odcinku tylnym dół żuchwowy. Torebka stawowa jest obszerna i luźna. Zrasta się z krążkiem śródstawowym na jego obwodzie tworząc w ten sposób oddzielne błony maziowe dla każdego piętra stawu.

Staw ten jest stawem jamowym, nie kontaktującym, eliptycznym o dwóch stopniach swobody ruchu. Chrząstka śródstawowa dzieli staw na dwa piętra posiadające wspólną torebkę stawową i osobne błony maziowe.

Staw zabezpieczony jest trzema więzadłami: bocznym, klinowo - żuchwowym i rylcowo - żuchwowym.

Mięśnie biorące udział w ruchach tego połączenia to: mięsień żwacz, skroniowy, skrzydłowy przyśrodkowy i boczny. Ruchy możliwe do wykonania przy ich udziale to: opuszczanie żuchwy, przesuwanie żuchwy na boki w płaszczyźnie poprzecznej, wysuwanie żuchwy do przodu. Głównymi ruchami w tym stawie są opuszczanie i podnoszenie żuchwy oraz ruch kombinowany tzn. obwodzenie powstają z połączenia ruchów opuszczania, unoszenia i żucia.

Duże możliwości ruchowe tego stawu wynikają z: dwupiętrowej budowy; przedzielenia powierzchni kości elastyczną chrząstką śródstawową, która dopasowuje do siebie te powierzchnie i przesuwa się z głową żuchwy tworząc „ruchomą panewkę” stawową; luźnej torebki.

Żuchwa działa na zasadzie dźwigni jednostronnej.

33.OMÓW BUDOWĘ WIĘZADŁA I MOŻLIWOŚCI RUCHOWE STAWÓW: POTYLICZNO - SZCZYTOWEGO I SZCZYTOWO - OBROTOWEGO.

STAW POTYLICZNO - SZCZYTOWY: składa się z dwóch symetrycznych stawów łączących kłykcie potyliczne z dołkami stawowymi górnymi kręgu szczytowego. Torebki stawowe tych stawów są cienkie i luźne. Wzmocnienie tych stawów to dwie błony: szczytowo - potyliczna tylna i przednia.

STAW SZCZYTOWO - OBROTOWY: jest to zespół stawów, które podzielić można na dwa symetryczne stawy szczytowo - obrotowe boczne i dwa stawy szczytowo - obrotowe pośrodkowe (przedni i tylny).

W tworzeniu stawów bocznych uczestniczą dołki stawowe dolne położone na częściach bocznych kręgu szczytowego oraz powierzchnie stawowe górne na trzonie kręgu obrotowego.

W stawie szczytowo - obrotowym przednim udział bierze: powierzchnia stawowa przednia zęba kręgu obrotowego, która łączy się z dołkiem zębowym kręgu szczytowego oraz powierzchnie stawowe górne na trzonie kręgu obrotowego.

W stawie szczytowo - obrotowym przednim udział bierze: powierzchnia stawowa przednia zęba kręgu obrotowego, która łączy się z dołkiem zębowym kręgu szczytowego oraz powierzchnią stawową tylną zęba i powierzchnią stawową więzadła poprzecznego kręgu szczytowego.

Każdy z czterech stawów posiada własną, luźną torebkę stawową. Stawy szczytowo - obrotowe wzmocnione są przez: więzadło krzyżowe kręgu szczytowego (składające się z dwóch części: więzadła poprzecznego kręgu szczytowego oraz pęczków podłużnych); więzadło wierzchołka zęba; więzadła skrzydłowate; błonę pokrywającą.

MOŻLIWOŚCI RUCHOWE:

      1. ruchy w stawach głowowych odbywają się równocześnie w obu stawach, w osiach:

        • poprzecznej: ruchy te polegają na zginaniu głowy do przodu i do tyłu, a ich zakres wynosi w sumie 30 stopni (przy udziale kręgosłupa szyjnego zakres ten może wzrosnąć do ok. 125 stopni

        • strzałkowej: zachodzi boczne zgięcie głowy, którego zakres wynosi ok. 10 stopni (przy współudziale kręgosłupa szyjnego wzrasta do ok. 45 stopni).

    1. ruchy dolnych stawów głowowych to ruchy obrotowe w prawo i lewo dookoła osi pionowej. Obrót głowy w każdą stronę wynosi ok. 30 stopni (przy współudziale kręgosłupa szyjnego w jedna stronę może być wykonany do 90 stopni).

34.OMÓW POŁĄCZENIA ŻEBRA Z KRĘGOSŁUPEM I MOSTKIEM.

POŁĄCZENIA ŻEBER Z KRĘGOSŁUPEM: z kręgami piersiowymi żebra łączą się za pośrednictwem stawów żebrowo - kręgowych. Każde żebro z wyjątkiem 11 i 12 tworzy dwa odrębne anatomicznie stawy.

      1. STAWY GŁÓW ŻEBROWYCH: utworzone przez powierzchnie stawową głowy żebra (podzieloną w żebrach od 2 do 10 przez grzebień głowy żebra) oraz przez powierzchnię stawową dołka żebrowego łuków kręgowych. Powierzchnie stawowe pokrywa chrząstka włóknista. Stawy te wzmocnione są przez więzadła: więzadło promieniste głowy żebra; więzadło śródstawowe głowy żebra.

      2. STAWY ŻEBROWO - POPRZECZNE: tworzą wypukłe powierzchnie stawowe guzka żebra i dołek żebrowy wyrostka poprzecznego. Żebra wolne nie mają połączeń żebrowo - poprzecznych. Więzadła wzmacniające torebkę stawową to: więzadło żebrowo - poprzeczne; więzadło żebrowo - poprzeczne górne i boczne. Stawy te są stawami jednoosiowymi, typu obrotowego.

POŁĄCZENIA ŻEBER Z MOSTKIEM: przedłużenie trzonu każdego żebra tworzy listwa chrzęstna, silnie zespolona z kostną częścią żebra i wzmocniona ochrzęstną, będącą przedłużeniem okostnej żebrowej. Chrząstki górnych 7 par żeber łączą się z mostkiem bezpośrednio. Dalszych: 8, 9 i 10 chrząstka żebrowa każdej strony łączy się z chrząstką żebra 7. tylko żebro 1 tworzy chrząstkozrost z rękojeścią mostka. Chrząstki żebrowe zwiększają elastyczność ścian klatki piersiowej i umożliwiają intensywniejsze wychylenia żeber. Połączenia żeber z mostkiem w liczbie 6 par (7 - pierwsze żebro) tworzą połączenia stawowe typu jamowego. Pod względem czynnościowym są to stawy wolne, jednoosiowe. Z punktu widzenia struktury stanowią one wyjątek w narządzie ruchu. W przypadku tych stawów torebka otaczająca szparę stawu łączy wspólnym mankietem z jednej strony kość, z drugiej listwę chrzęstną.

Stawy te w liczbie 12 par tworzą razem z połączeniami tylnymi żeber największy układ w ustroju 56 stawów sprzężonych.

35 STAWY OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ - BUDOWA, RUCHOMOĆŚ, WIĘZADŁA.

STAW MOSTKOWO - OBOJCZYKOWY: jedyny staw łączący obręcz kończyny górnej z kośćcem osiowym. Powierzchnie stawowe tego stawu tworzą: powierzchnia stawowa końca mostkowego obojczyka oraz wcięcie obojczykowe mostka wraz z przylegającą częścią chrząstki pierwszego żebra. Obie powierzchnie mają kształt siodełkowaty, miedzy nimi znajduje się krążek śródstawowy z chrząstki włóknistej dzielący jamę stawową na część górno - boczną i dolno - przyśrodkową. Torebka stawowa luźna i odporna na rozerwanie, wzmocniona przez: więzadło mostkowo - obojczykowe przednie i tylne; więzadło miedzyobojczykowe; więzadło żebrowo - obojczykowe.

Ruchy w tym stawie podobne są do ruchów stawu kulistego, można wykonać w nim ruchy: do przodu o zakres 30 stopni, do tyłu o zakresie 35 stopni, w górę o zakresie 55 stopni, w dół o zakresie 5 stopni oraz obrót dookoła osi długiej obojczyka. Zakres ruchów jest dość ograniczony ze względu na umocowanie bocznego końca obojczyka do łopatki, bliskie sąsiedztwo górnych żeber i silne więzadła wzmacniające torebkę. Jest to staw o trzech stopniach swobody ruchu.

STAW BARKOWO - OBOJCZYKOWY: utworzony przez wypukłą powierzchnię stawową barkową końca barkowego obojczyka oraz przez wklęsłą powierzchnię wyrostka barkowego łopatki. W jamie stawu występuje krążek śródstawowy z chrząstki włóknistej. Torebka stawowa jest luźna wzmocniona przez: więzadło barkowo - obojczykowe; kruczo - obojczykowe (składające się z dwóch silnych pasm tj. więzadła czworobocznego i więzadła stożkowatego).

Ruchy w tym stawie są sprzężone z ruchami obojczyka w stawie mostkowo - obojczykowym. Są to ruchy: unoszenia i obniżania, wysuwania do przodu i cofania oraz nieznaczne ruchy obrotowe barku. Zakres ruchów jest ograniczony, ale oba stawy obojczykowe znacznie zwiększają zakres ruchów ramienia we wszystkich kierunkach.

36.OPISZ BUDOWĘ,MOŻLIWOŚCI RUCHOWE I ZABEZPIECZENIE WIĘZADŁOWE STAWÓW RAMIENNEGO I BIODROWEGO.

STAW RAMIENNY: łączy kończynę wolną z jej obręczą. Wypukłą powierzchnię tworzy powierzchnia stawowa głowy kości ramiennej pokryta chrząstką szklistą. Dół stawowy utworzony jest przez wydrążenie stawowe pokryte chrząstką szklistą, która na obwodzie przechodzi w chrząstkę włóknistą tworząc obrąbek stawowy. Obrąbek powiększa i pogłębia powierzchnię stawową oraz utrwala ruchy w stawie. Głowa kości ramiennej osadzona jest stosunkowo płytko w panewce co umożliwia wykonywanie obszerniejszych ruchów. Torebka stawowa jest obszerna i luźna , wzmacniają ją więzadło kruczo - ramienne i więzadło obrączkowo - ramienne.

Jest to staw prosty, kulisty i wieloosiowy o trzech stopniach swobody ruchu i znacznym zakresie ruchu. Można w nim wykonać ruchy odwodzenia i przywodzenia o zakresie ok. 90 stopni, zginania i prostowania o zakresie 115 stopni, nawracania i odwracania o zakresie ok. 96 stopni. W następstwie połączenia ruchów zginania i prostowania z odwodzeniem i przywodzeniem powstają ruchy obwodzenia.

STAW BIODROWY: łączy miednicę z wolną kończyną dolną, jest to staw kulisto - panewkowy, prosty i wieloosiowy. Powierzchnie stawowe tworzą: powierzchnia księżycowata panewki kości miednicznej i wypukła powierzchnia stawowa głowy kości udowej. Powierzchnie stawowe pokrywa chrząstka szklista, która w obrębie panewki przechodzi w chrząstkę włóknistą tworząc obrąbek panewkowy.

Więzadła: w dolnej części panewki obrąbek przechodzi w położone wewnątrz stawu więzadło poprzeczne panewki tworząc otwór, przez który przechodzi więzadło głowy kości udowej.

Torebka stawowa w porównaniu z torebką stawu ramiennego jest krótsza i bardziej napięta. Wzmacniają ją liczne i mocne więzadła, które przyczyniają się do częściowego ograniczenia zakresu ruchomości stawu. Są to: więzadło - biodrowo udowe; więzadło kulszowo - udowe; więzadło łonowo - udowe; warstwa okrężna.

W stawie tym można wykonać ruchy wokół trzech osi głównych i są to:

Zakres ruchu zginania od nadwyprostu do maksymalnego zgięcia wynosi 135 stopni, od pozycji pośredniej zaś 120 stopni. Prostowanie uda wynosi w postawie stojącej od położenia pośredniego 15 stopni. Zakres ten może być większy gdy wyprowadzimy kość udową z płaszczyzny ściśle strzałkowej. I tak po uprzednim odwodzeniu uda zakres prostowania wzrasta do około 45 stopni. Ruchy zginania i prostowania ze względu na hamujące działanie nadmiernego napięcia mięśni antagonistycznych osiągają powyższe zakresy tylko przy kończynie zgiętej w stawie kolanowym. Zakres ruchów odwodzenia i przywodzenia uda wynosi około 2x po 40 stopni. W płaszczyźnie czołowej powiększa się do 145 stopni (przywodzenie o 55 stopni, odwodzenie o 90 stopni). Przy udzie zgiętym o 60 stopni zakres ruchów jest znacznie mniejszy niż w stawie ramiennym.

37.OPISZ BUDOWĘ, MOŻLIWOŚCI RUCHOWE I ZABEZPIECZENIE WIĘZADŁOWE STAWÓW ŁOKCIOWEGO I KOLANOWEGO.

STAW ŁOKCIOWY: jest stawem złożonym. Składa się z trzech połączeń, objętych wspólną torebką stawową. Dwa z tych połączeń tj. część ramienno - łokciowa i ramienno - promieniowa stanowią funkcjonalnie jedna całość, a ruch odbywa się wokół wspólnej poprzecznej osi stawu. Są to ruchy zginania i prostowania. Trzecią część stawu łokciowego stanowi połączenie promieniowo - łokciowe tzw. staw promieniowo - łokciowy bliższy, który należy do stawów typu obrotowego. Ruchy obrotowe przedramienia tj. nawracanie i odwracanie mogą odbywać się tylko przy współudziale stawu promieniowego - łokciowego dalszego. W utworzeniu stawu łokciowego uczestniczą trzy pary powierzchni stawowych:

  1. część ramienno łokciowa tworzy powierzchnia stawowa bloczka kości ramiennej i wcięcia bloczkowe kości łokciowej

  2. część ramienno - promieniową tworzą powierzchnia stawowa główki kości ramiennej i dołek stawowy głowy kości promieniowej

  3. część promieniowo - łokciową tworzy wcięcie promieniowe kości łokciowej wraz z obwodem stawowym głowy kości promieniowej.

Torebka stawowa jest obszerna. Cienka z przodu i tyłu, a grubsza na bocznych stronach, gdzie wzmocniona jest silnymi więzadłami. Więzadłami wzmacniającymi ten staw są:

Staw łokciowy jest stawem zawiasowo - obrotowym o możliwościach wykonywania zginania o zakresie 140 stopni i prostowania o zakresie 5 stopni ( oba do luźnego zwisu) oraz nawracania i odwracania przedramienia o zakresie łącznym 140 stopni wraz ze stawem promieniowo łokciowym dalszym. Ruchy odwracania i nawracania są hamowane przez więzadła, błonę międzykostną, napięcie mięśni antagonistycznych i napięcie torebek stawowych na obydwu końcach przedramienia. Stawy promieniowo - łokciowy dalszy i bliższy są stawami sprzężonymi.

STAW KOLANOWY: jest największym stawem ustroju ludzkiego. Łączy on udo z golenią. Ze strony podudzia w połączeniu tym uczestniczy tylko kość piszczelowa. Jest to staw złożony, biorą w nim udział trzy kości: udowa, piszczelowa i rzepka. Wypukłą powierzchnie stawową tworzą oba kłykcie koci udowej, które tylko w 1/3 części przylegają do lekko zagłębionych powierzchni stawowych górnych kłykci kości piszczelowej. Od przodu przylega kłykci kości udowej rzepka, która uzupełnia panewką stawową. Powierzchnie stawowe pokrywa gruba warstwa chrząstki szklistej. W jamie stawu znajdują się ruchome uzupełnienia w postaci dwóch przesuwalnych, półksiężycowatych pierścieni włóknisto - chrzęstnych tzw. łękotek. Łękotka boczna jest krótsza i silniej zakrzywiona od łękotki przyśrodkowej. Łękotki znacznie pogłębiają panewkę stawu oraz dzielą obwodowe części jamy stawowej na dwa piętra: górne łękotkowo - udowe oraz dolne łękotkowo - piszczelowe. W piętrze górnym odbywają się głównie ruchy zgięcia zaś w piętrze dolnym głównie ruchy obrotowe. Torebka stawu kolanowego ma przebieg dość zwykły, szczególnie gdy chodzi o jej warstwę maziową. Błona włóknista znajduje się tylko z tyłu i po bokach stawu, z przodu zaś zastąpiona jest przez ścięgno końcowe mięśnia stawu czworogłowego uda .

Więzadła stawu kolanowego dzielimy na zewnętrzne i wewnętrzne.

Do więzadeł zewnętrznych zaliczamy:

Do więzadeł wewnętrznych zaliczamy:

Staw klanowy jest stawem o ruchomości 2 stopni. Ruchy odbywają się wokół dwóch osi: czołowej - ruch zginania i prostowania; podłużnej przechodzącej przez przyśrodkowy kłykieć - ruch obrotu podudzia do wewnątrz i na zewnątrz. Ruch zginania i prostowania jest kombinacją toczenia i ślizgania. Pierwszą fazą jest toczenie się powierzchni stawowych kłykci kości udowej po powierzchniach stawowych kości piszczelowej, następnie przechodzi on w ruch ślizgania, na skutek hamującego działania więzadła krzyżowego. Podczas zginania łękotki przesuwają się do tyłu, rzepka ześlizguje się do dołu. Ruch zginania jest najobszerniejszym ruchem w ustroju wynosi ok. 160 stopni pod działaniem sił zewnętrznych np. siły ciężkości ciała w przysiadzie, same mięśnie wykonują ten ruch do 130 stopni. Ruchy obrotowe mogą odbywać się w każdym położeniu stawu oprócz maksymalnego zgięcia i wyprostu. Obrót na zewnątrz ma większy zakres niż obrót do wewnątrz. Całkowity zakres rotacji rośnie w miarę ugięcia stawu kolanowego i wynosi od 38 do 60 stopni.

38.OPISZ BUDOWĘ,MOŻLIWOŚCI RUCHOWE I ZABEZPIECZENIA WIĘZADŁOWE STAWÓW PROMIENIOWO - ŁOKCIOWYCH i PISZCZELOWO - STRZAŁKOWYCH.

STAWY PROMIENIOWO - ŁOKCIOWE:

  1. BLIŻSZY: staw ten jest jedną z części stawu łokciowego. Tworzy go wcięcie promieniowe kości łokciowej oraz obwód stawowy głowy kości promieniowej. Torebka stawowa tego stawu obejmuje razem trzy części stawu. Więzadła wzmacniające to połączenie to: więzadło pierścieniowate; więzadło czworoboczne.

  1. DALSZY: panewka tego stawu utworzona jest przez wcięcie łokciowe kości promieniowej, a wypukła powierzchnię stawu stanowi obwód stawowy głowy kości łokciowej. Do stawu promieniowo - łokciowego dalszego należy także krążek stawowy, który przylega do dolnej powierzchni głowy kości łokciowej. Oddziela on jamę stawu promieniowo - łokciowego dalszego od jamy stawu promieniowo - nadgarstkowego. Torebka stawowa luźna, ale mocna i najgrubsza po stronie grzbietowej. Czynnościowo oba stawy są stawami sprzężonymi i należą do stawów typu obrotowego. Oś ruchu obrotowego jest wspólna dla obu stawów i przebiega przez środek głowy kości promieniowej, dalej biegnie skośnie przez błonę międzykostną i u dołu przez głowę kości łokciowej. Ruchy, które odbywają się w tych stawach to ruchy nawracania i odwracania przedramienia o zakresie łącznym ok.. 140 stopni.

STAW PISZCZELOWO - STRZAŁKOWY: łączy powierzchnię stawową głowy strzałki z powierzchnią stawową strzałową piszczeli. Torebka stawowa jest silna i napięta wzmocniona: więzadłem przednim i tylnym głowy strzałki. Jest to staw płaski, półścisły o bardzo małej ruchomości.

39. OPISZ BUDOWĘ, MOŻLIWOŚCI RUCHOWE I ZABEZPIECZENIE WIĘZADŁOWE STAWÓW NADGARSTKOWYCH I SKOKOWYCH.

STAWY NADGARSTKOWE:

STAW PROMIENIOWO - NADGARSTKOWY: Staw promieniowo - nadgarstkowy: tzw. staw bliższy ręki łączy kość promieniową i krążek stawu promieniowo - łokciowego dalszego z trzema kośćmi szeregu bliższego nadgarstka. Panewka stawowa utworzona jest przez powierzchnię stawową nadgarstkową kości promieniowej, uzupełnioną przez powierzchnię stawową krążka stawowego. Powierzchnię wypukłą tworzą trzy z czterech kości szeregu bliższego nadgarstka tj. kość łódeczkowata, księżycowata i trójgraniasta ( z wyjątkiem kości grochowatej). Kości te połączone są silnymi więzadłami międzykostnymi, wspólnymi również dla dalszych stawów ręki. Torebka stawowa jest obszerna i luźna. Staw promieniowo - nadgarstkowy jest złożonym, eliptycznym o dwóch osiach ruchu. Wokół osi poprzecznej wykonywane są ruchy zginania dłoniowego i zginania grzbietowego ręki. Wokół osi strzałkowej można rękę odwodzić: w kierunku łokciowym tj. przyśrodkowo i w kierunku promieniowym tj. bocznie. Następstwem kombinacji ruchów wokół tych osi jest możliwość wykonania ruchu obwodzenia.

STAW ŚRÓDNADGARSTKOWY: Staw śródręczno - nadgarstkowy: tzw. staw dalszy ręki, jest stawem łączącym szereg bliższy z szeregiem dalszym nadgarstka. Torebka stawowa jest napięta po stronie dłoniowej i luźna po stronie grzbietowej. Szczelina stawowa ma kształt zbliżony do litery „S”.

Oba w/w stawy są stawami sprzężonymi, zachodzą w nich łącznie ruchy: przywodzenia dołokciowego i dopromieniowego - w płaszczyźnie przedramienia wokół osi grzbietowo dłoniowej. Przebiegającej przez głowę kości główkowatej, których zakres łączny wynosi ok. 60 stopni, przy czym większe odchylenie od osi podłużnej przedramienia zachodzi w stronę łokciową; zginanie grzbietowe i dłoniowe - w płaszczyźnie grzbietowo - dłoniowej, wokół osi promieniowo - łokciowej. Zakres zginania grzbietowego wynosi do 80 stopni, zakres zginania dłoniowego wynosi do 90 stopni. Z kombinacji wyżej wymienionych ruchów wahadłowych otrzymuje się ruch obwodzenia dłoni.

STAWY MIĘDZYNADGARSTKOWE: występują w obrębie szeregu bliższego i dalszego nadgarstka, łącząc przylegające do siebie kości. Staw kości grochowatej ma bardzo luźną torebkę stawową co powoduje największa ruchomość tego stawu wśród stawów międzynadgarstkowych.

STAWY NADGARSTKOWO - ŚRÓDRĘCZNE: są utworzone przez powierzchnie stawowe dalsze każdej kości szeregu dalszego nadgarstka oraz przez powierzchnie stawowe bliższe podstaw kości śródręcza.

Ruch oddalania i zbliżania palców od osi II palca zachodzi tu w płaszczyźnie promieniowo - łokciowej w granicach od 40 stopni do 60 stopni. Więzadła poboczne polaryzują ruchy w tych zasadniczo kulistych stawach, „uwalniając” je tylko w płaszczyźnie grzbietowo - dłoniowej wokół osi promieniowo - łokciowej, wokół której zachodzi zginanie i prostowanie palców w zakresie 110 stopni do 120 stopni. Z kombinacji tych dwóch ruchów powstaje obwodzenie po płaszczyźnie stożka.

STAW NADGARSTKOWO - ŚRÓDRĘCZNY KCIUKA: stanowi całkowicie odrębny staw i należy do stawów typu siodełkowatego.

Tworzą go powierzchnie stawowe kości czworobocznej większej i podstawy I kości śródręcza. Torebka stawowa jest obszerna

i luźna. Ruchy odbywają się w dwóch głównych osiach. Jedna oś ustawiona jest w kierunku dłoniowo - grzbietowym i odbywają się wokół niej ruchy odwodzenia i przywodzenia. Druga oś biegnie w kierunku promieniowo - łokciowym (poprzecznie) i dookoła niej odbywają się ruchy przeciwstawiania kciuka i odprowadzania czyli powrotu do położenia wyjściowego. Kombinacja wyżej wymienionych ruchów umożliwia współpracę z innymi palcami i ma bardzo duże znaczenie dla czynności chwytnej ręki.

Stawy te mają wspólny aparat więzadłowy. Pasma więzadłowe łączące poszczególne kości na ogół nie dają się odgraniczyć od siebie. Prócz więzadeł, czynnikiem ochronnym stawów ręki są liczne i bardzo silne ścięgna mięśni, które zstępując z przedramienia na rękę pokrywają i otaczają stawy.

Do więzadeł wzmacniających stawy ręki należą:

więzadło poprzeczne nadgarstka (troczek zginaczy), które zamyka bruzdę nadgarstka w kanał i chroni przebiegające w nim ścięgna mięśni, naczynia krwionośne i nerwy przed urazami.

STAWY SKOKOWE:

STAW SKOKOWO - GOLENIOWY: tzw. staw skokowy górny łączy goleń ze stopą. Wypukłą powierzchnię stawową tworzy bloczek kości skokowej, zaopatrzony w powierzchnię górną, powierzchnię kostkową, przyśrodkową i kostkową boczną. Wklęsła powierzchnię stawu tworzy powierzchnia stawowa dolna kości piszczelowej oraz powierzchnie stawowe obu kostek: bocznej i przyśrodkowej. Torebka stawu mocno napięta jest po stronach bocznych, a z przodu i z tyłu jest luźna. Z boku wzmacniają ją silne więzadła: więzadło przyśrodkowe (odchodzi od kostki przyśrodkowej , biegnąc do dołu rozdziela się na trzy pasma kończące się na kościach: łódkowatej, skokowej i piętowej), z boku wzmacniają staw trzy więzadła: więzadło skokowo - strzałkowe przednie, więzadło skokowo - strzałkowe tylne i więzadło piętowo - strzałkowe (zabezpieczają staw przed zwichnięciem)

Staw skokowy górny jest stawem złożonym, bloczkowym o jednej poprzecznej osi ruchu, dookoła której można wykonać ruchy zgięcia podeszwowego i zgięcia grzbietowego stopy (zakres ruchu wynosi 2 x 30 stopni).

STAW SKOKOWO - PIĘTOWY: tzw. staw skokowy tylny stanowi połączenie między powierzchnią stawową piętową tylną kości skokowej a powierzchnią stawową skokową tylną kości piętowej. Torebka stawowa przymocowuje się wzdłuż brzegów powierzchnia stawowych i wzmacniają ja więzadła: więzadło skokowe - piętowe boczne, więzadło skokowe - piętowe przyśrodkowe oraz bardzo silne więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

STAW SKOKOWO - PIĘTOWO - ŁÓDKOWY: łączy trzy kości: piętową, łódkową i skokową. Na kości skokowej w tworzenie tego stawu zaangażowane są trzy powierzchnie stawowe: powierzchnia stawowa piętowa środkowa i przednia (dla połączenia z kością piętową) oraz powierzchnia stawowa łódkowata ( dla połączenia z kością łódkowatą).Na kości piętowej: powierzchnia stawowa skokowa przednia i środkowa (dla połączenia z kością skokową). Na kości łódkowatej: bliższa powierzchnia kości łódkowatej. Torebka stawowa wzmocniona jest od strony grzbietowej przez część piszczelowo - łódkowatą więzadła przyśrodkowego, więzadło skokowo - łódkowe oraz więzadło skokowo - piętowe (przyśrodkowa część więzadła rozdwojonego). Od strony dolnej: więzadło piętowo - łódkowe podeszwowe oraz więzadło podeszwowe długie. Do wzmocnień tego stawu należy również więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

Staw skokowo - piętowy i staw skokowo - piętowo - łódkowy zwane są także stawem skokowym dolnym, gdyż pod względem czynnościowym są ze sobą ściśle związane. Wykonuje się w nich ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w stosunku do podudzia i kości skokowej. Ruch stopu w stawie skokowym dolnym wykonuje się wokół osi ustawionej skośnie, pod ostrym kątem do długiej osi stopy (tzw. osi kompromisowej), która jest wypadkową trzech głównych osi ruchu. Wokół tej osi można wykonać ruchy odwracania i nawracania stopy (z czynnością odwracania związany jest równoczesny ruch przywodzenia i zgięcia podeszwowego stopy, a nawracaniu zawsze towarzyszy ruch odwodzenia i zgięcia grzbietowego stopy).

Dzięki współdziałaniu stawu skokowego dolnego za stawem skokowym górnym stopa posiada trzy stopnie swobody ruchu.

40.OPISZ BUDOWĘ,MOŻLIWOŚCI RUCHOWE I ZABEZPIECZENIE WIĘZADŁOWE STAWÓW STOPY.

STAW SKOKOWO - GOLENIOWY: tzw. staw skokowy górny łączy goleń ze stopą. Wypukłą powierzchnię stawową tworzy bloczek kości skokowej, zaopatrzony w powierzchnię górną, powierzchnię kostkową, przyśrodkową i kostkową boczną. Wklęsła powierzchnię stawu tworzy powierzchnia stawowa dolna kości piszczelowej oraz powierzchnie stawowe obu kostek: bocznej i przyśrodkowej. Torebka stawu mocno napięta jest po stronach bocznych, a z przodu i z tyłu jest luźna. Z boku wzmacniają ją silne więzadła: więzadło przyśrodkowe (odchodzi od kostki przyśrodkowej , biegnąc do dołu rozdziela się na trzy pasma kończące się na kościach: łódkowatej, skokowej i piętowej), z boku wzmacniają staw trzy więzadła: więzadło skokowo - strzałkowe przednie, więzadło skokowo - strzałkowe tylne i więzadło piętowo - strzałkowe (zabezpieczają staw przed zwichnięciem)

Staw skokowy górny jest stawem złożonym, bloczkowym o jednej poprzecznej osi ruchu, dookoła której można wykonać ruchy zgięcia podeszwowego i zgięcia grzbietowego stopy.

STAW SKOKOWO - PIĘTOWY: tzw. staw skokowy tylny stanowi połączenie między powierzchnią stawową piętową tylną kości skokowej a powierzchnią stawową skokową tylną kości piętowej. Torebka stawowa przymocowuje się wzdłuż brzegów powierzchnia stawowych i wzmacniają ja więzadła: więzadło skokowe - piętowe boczne, więzadło skokowe - piętowe przyśrodkowe oraz bardzo silne więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

STAW SKOKOWO - PIĘTOWO - ŁÓDKOWY: łączy trzy kości: piętową, łódkową i skokową. Na kości skokowej w tworzenie tego stawu zaangażowane są trzy powierzchnie stawowe: powierzchnia stawowa piętowa środkowa i przednia (dla połączenia z kością piętową) oraz powierzchnia stawowa łódkowata ( dla połączenia z kością łódkowatą).Na kości piętowej: powierzchnia stawowa skokowa przednia i środkowa (dla połączenia z kością skokową). Na kości łódkowatej: bliższa powierzchnia kości łódkowatej. Torebka stawowa wzmocniona jest od strony grzbietowej przez część piszczelowo - łódkowatą więzadła przyśrodkowego, więzadło skokowo - łódkowe oraz więzadło skokowo - piętowe (przyśrodkowa część więzadła rozdwojonego). Od strony dolnej: więzadło piętowo - łódkowe podeszwowe oraz więzadło podeszwowe długie. Do wzmocnień tego stawu należy również więzadło skokowo - piętowe międzykostne.

Staw skokowo - piętowy i staw skokowo - piętowo - łódkowy zwane są także stawem skokowym dolnym, gdyż pod względem czynnościowym są ze sobą ściśle związane. Wykonuje się w nich ruchy dolnej części stępu i śródstopia wraz z palcami w stosunku do podudzia i kości skokowej. Ruch stopu w stawie skokowym dolnym wykonuje się wokół osi ustawionej skośnie, pod ostrym kątem do długiej osi stopy (tzw. osi kompromisowej), która jest wypadkową trzech głównych osi ruchu. Wokół tej osi można wykonać ruchy odwracania i nawracania stopy (z czynnością odwracania związany jest równoczesny ruch przywodzenia i zgięcia podeszwowego stopy, a nawracaniu zawsze towarzyszy ruch odwodzenia i zgięcia grzbietowego stopy).

Dzięki współdziałaniu stawu skokowego dolnego za stawem skokowym górnym stopa posiada trzy stopnie swobody ruchu.

STAW PIĘTOWO - SZEŚCIENNY: utworzony jest przez siodełkowatą powierzchnię stawową sześcienną kości piętowej i powierzchnię stawową bliższą kości sześciennej. Torebkę stawową wzmacniają więzadła: więzadło piętowo - sześcienne podeszwowe, więzadło podeszwowe długie oraz więzadło piętowo sześcienne (boczna część więzadła rozdwojonego).

Ruchy w tym stawie odbywają się dookoła osi strzałkowej, które zwiększają zakres ruchów nawracania i odwracania będących udziałem stawów skokowych dolnych.

STAW KLINOWO - ŁÓDKOWY: łączy trzy kości klinowate z kością łódkowatą i kością sześcienną. Torebka stawowa jest silna, przyczepia się do brzegów powierzchni stawowych i obejmuje także powierzchnie stawowe kości klinowatych zwróconych do siebie oraz powierzchnie kości sześciennej zwróconą do kości klinowatej bocznej i kości łódkowatej.

Z uwagi na płaskie powierzchnie stawowe i liczne, krótkie więzadła zespalające kości ze sobą staw ten ma ograniczone możliwości ruchu. Do więzadeł wzmacniających staw należą: więzadła klinowo - łódkowe podeszwowe i grzbietowe, więzadła międzyklinowe (podeszwowe, grzbietowe i międzykostne), więzadła klinowo - sześcienne (podeszwowe, grzbietowe i miedzykostne), oraz więzadła sześcienno - łódkowe podeszwowe i grzbietowe.

STAWY STĘPOWO ŚRÓDSTOPNE: łączą trzy kości klinowate i kość sześcienną z podstawami I - V kości śródstopia. Torebkę stawową wzmacniają: więzadła stępowo - śródstopne podeszwowe i grzbietowe oraz więzadła klinowo - śródstopne międzykostne.

STAWY MIĘDZYŚRÓDSTOPNE: występują w liczbie trzech stawów i łączą skierowane do siebie powierzchnie stawowe podstaw kości śródstopia II - V. Wzmocnione są przez więzadła śródstopne (podeszwowe, grzbietowe i międzykostne).

Stawy stępowo - śródstopne i międzyśródstopne sa stawami płaskimi o minimalnych możliwościach ruchu. Występują w nich tylko nieznaczne ruchy ślizgowe.

STAWY ŚRÓDSTOPNO - PALICZKOWE: łączą głowy kości śródstopia z podstawami paliczków bliższych i palców. Torebki stawowe są wiotkie i wzmocnione przez więzadła: więzadła poboczne, więzadła podeszwowe oraz wiezadło poprzeczne głębokie sródstopia.

41. WYMIEŃ STAWY POSIADAJĄCE WIĘZADŁA WEWNĄTZRSTAWOWE,WYJAŚNIJ ICH ROLĘ.

STAW KOLANOWY: więzadła krzyżowe kolana (przednie i tylne) stanowią pozostałość pionowej przegrody stawu. Przy wszystkich ruchach stawu (z wyjątkiem ruchu odwracania) więzadła te napinają się hamując nadmierne ruchy. Więzadło poprzeczne kolana łączy się hamując nadmierne ruchy. Więzadło poprzeczne kolana łączy przednie rogi obu łękotek.

STAW BIODROWY: więzadło poprzeczne panewki przekształca wcięcie panewki w otwór, przez który przechodzi do dna panewki: tętnica unaczyniającą tkankę tłuszczową dołu panewkowego; więzadło płowy, które podąża do dołka kości udowej. Więzadło głowy kości udowej zabezpiecza przed wybiciem głowy kości udowej z panewki.

42.OMÓW ROLĘ WIĘZADEŁ POSIADAJĄCYCH PRZEWAGĘ WŁÓKIEN SPRĘZYSTYCH,PODAJ PRZYKŁADY ICH LOKALIZACJI.

Więzadła z tkanki łącznej sprężystej to np. więzadła żółte, występujące w kręgosłupie, niektóre więzadła krtani oraz więzadło karkowe. Więzadła te odznaczają się dużą elastycznością. Więzadła żółte tzw. więzadła międzyłukowe rozpięte są między łukami sąsiadujących ze sobą kręgów, przyczyniają się do wypełnienia wolnych przestrzeni w ścianie kanału kręgowego. Mają one także duże znaczenie dla statyki i mechaniki kręgosłupa.

Więzadło karkowe przyczepia się na grzebieniu potylicznym wewnętrznym i biegnie wzdłuż wyrostków kolczystych. U człowieka jest więzadłem szczątkowym, ale odgrywa rolę w podtrzymaniu głowy w stanie równowagi gdyż środek ciężkości głowy wysunięty jest nieznacznie do przodu. W utrzymaniu głowy razem z tym więzadłem współdziałają mięśnie.

43.TKANKA MIĘŚNIOWA - ZRÓŻNICOWANIE Z PUNKTU WIDZENIA BUDOWY, STEROWANIA ITP.

Pod względem budowy i różnic czynnościowych odróżniamy trzy rodzaje włókien mięśniowych wchodzących w skład trzech różnych tkanek mięśniowych, są to: włókna gładkie (wchodzą w skład tkanki mięśniowej gładkiej, czynnościowo niezależnej od naszej woli), włókna poprzecznie prążkowane serca(czynnościowo niezależne od naszej woli), włókna poprzecznie prążkowane szkieletowe (czynnościowo zależne od naszej woli).

  1. TKANKA MIĘŚNIOWA GŁADKA: kształt komórek wrzecionowaty. W środkowej, najgrubszej, części włókna gładkiego leży owalne wydłużone jądro. Miofibryle (włókienka mięśniowe) są anizotropowe tzn. załamują jednakowo (podwójnie) wzdłuż całej osi światło. Tkanka ta kurczy się powoli, a unerwiona jest przez włókna układu nerwowego autonomicznego. Występuje wszędzie tam gdzie chodzi o utrzymanie skurczu przez dłuższy czas, a więc w trzewiach, skórze, ścianach naczyń krwionośnych i narządzie wzroku.

  1. TKANKA MIĘŚNIOWA SERCA: zbudowana jest z włókien poprzecznie prążkowanych o kształcie cylindrycznym. Włókna te łączą się ze sobą w sploty, dzięki czemu włókienka mięśniowe przechodzą z jednej komórki w drugą tworząc zespolenia komórkowe (syncytium lub symplasma) w sarkoplaźmie znajdują się ziarenka glikogenu i centralnie położone jądro, a w jego otoczeniu tłuszczowo - barwnikowe ziarenka lipofuscyny. Włókienka w dwojaki sposób załamują światło tzn. podwójnie (anizotropowo - wł. Ciemniejsze) i pojedynczo (izotropowo - wł. Jaśniejsze).

  1. TKANKA MIĘŚNIOWA SZKIELETOWA: zbudowana jest z jąder cylindrycznych zawierających dużo jąder położonych w obwodowych częściach komórki (pod błoną) komórkową. Każde włókno mięśnia poprzecznie prążkowanego przedzielone jest ciemniejszymi, poprzecznie biegnącymi przegrodami zwanymi błonkami granicznymi - „odcinkami mięsnymi”. Każdy odcinek składa się z pasma anizotropowego i izotropowego. Miofibryle trzymają się granic komórkowych, nie przechodzą z jednej komórki do drugiej, nie leżą w sarkoplaźmie pojedynczo lecz tworzą wiązki tzw. Słupki mięsne. Oprócz mitochondriów w sarkoplaźmie znajdują się także ziarenka międzywłókienkowe tzw. Sarkosomy. Zawierają one substancje zapasowe: glikogen, lipidy, białka potrzebne do pracy mięśni. Włókna mięśniowe łączą się za pośrednictwem tkanki łącznej - omięsnej wewnętrznej - w pęczki. Kilka lub kilkanaście włókien mięśniowych złączonych razem omięsną zewnętrzną tworzy pęczek pierwszego rzędu. Pęczki pierwszego rzędu łączą się z kolei w grubsze pęczki drugiego i trzeciego rzędu. Mięsień od zewnątrz otacza omięsna zewnętrzna.

Mięśnie człowieka dzielimy na animalne i wegetatywne. Do animalnych zaliczamy mięśnie szkieletowe, gdyż siła wytwarzana przez nie przenoszona jest na narząd bierny ruchu (układ kostny). Mięśnie szkieletowe unerwione są przez obwodowy układ nerwowy. Mięśnie wegetatywne nie służą do poruszania kośćca, ich praca zużyta jest w trzewiach, układzie naczyniowym oraz w skórze. Wśród tych mięsni większość zbudowana jest z mięśni gładkich unerwionych przez nerwy układu autonomicznego, ale w grupie tej znajdują się także mięśnie poprzecznie prążkowane zależne od naszej woli takie jak: mięśnie jamy ustnej, krocza, odbytu, gardła i krtani.

44.FORMY WSPÓŁDZIAŁANIA MIĘŚNI, MIĘŚNIE ANTAGONISTYCZNE, AGONISTYCZNE, SYNERGISTYCZNE, POJĘCIE TAŚMY MIĘŚNIOWEJ, OMÓW I PODAJ PRZYKŁADY.

W warunkach naturalnych działanie poszczególnych mięśni w oddzieleniu od reszty praktycznie nie występuje. W ruchach tzw. naturalnych działają zespoły i taśmy mięśniowe. Pod nazwą zespołu kryje się pojęcie topograficzne lub czynnościowe. Anatomia analizuje podział topograficzny mięśni, biomechanika podział czynnościowy. Mięśnie wykonujące wspólnie tę samą czynność noszą nazwę AGONIOSTÓW np. mięsień żwacz i mięsień skrzydłowy, wewnętrzny.

Mięśnie współdziałające w określonym ruchu nazywamy SYNERGISTAMI np. mięsień piszczelowy przedni z grupy prostowników stopy i mięsień piszczelowy tylny z grupy zginaczy stopy wspólnie wykonują supinację, są zatem synergistycznymi w ruchu unoszenia brzegu przyśrodkowego stopy; mięsień prosty brzucha i mięsień czworoboczny lędźwi strony prawej, należące do zespołu zginaczowego kręgosłupa, zapoczątkowują wraz z prostownikami grzbietu strony prawej przegięcie boczne tułowia w tę samą stronę.

Mięśnie wskazujące działanie sobie przeciwstawne noszą nazwę ANTAGONISTÓW np. prostowniki względem zginaczy, odwodzące względem przywodzących, mięśnie pronujące względem supinatorów.

Wśród mięśni zaangażowanych w określony ruch jedne wykonują czynność podstawową, inne pełnią rolę czynnika korygującego czynność mięśni podstawowych celem ukierunkowania ruchu w ściśle określonej płaszczyźnie. Przykładem może być udział mięśni w ruchu odwodzenia w stawie biodrowym: ruch ten wykonuje zespół w skład, którego wchodzą mięśnie: pośladkowy średni, pośladkowy najmniejszy i naprężacz powięzi szerokiej. Mięśnie te jednak tworzą równocześnie zespół pronatorów uda, a zatem wykonywany przez nie ruch zabarwiony jest komponentą nawrotną. CZYNNIKIEM KORYGUJĄCYM jest tu mięsień pośladkowy wielki, który wplata swoje włókna w pasmo biodrowo - piszczelowe, będące ścięgnem zakończeniowym mięśnia naprężacza powięzi szerokiej, i na tej zasadzie działa jako odwodziciel. Równocześnie jest on jednak supinatorem uda. W takim układzie oba dodatkowe komponenty - pronujący i supinujący - znoszą się wzajemnie.

Do mięśni współdziałających zalicza się także mięśnie torebek stawowych, które rzadko występują w postaci odrębnych jednostek morfotycznych, jest to np. mięsień łokciowy. Jego czynność jest co prawda ściśle powiązana w czasie i czynnością mięśnia trójgłowego ramienia, nie znaczy to jednak, że ten malutki mięsień jest w stanie przeciwstawić się momentowi siły ciężkości przedramienia wraz z ręką. Rola jego jest bardzo istotna i niezbędna., polega na napinaniu ściany torebki stawowej w ruchu prostowania stawu łokciowego. Podobną rolę spełnia w ruchach stawu kolanowego mięsień podkolanowy. W stawie ramiennym funkcje tę dodatkowo spełniają mięśnie: nadgrzebieniowy, podgrzebieniowy i obły mniejszy, która część swoich włókien wplatają w ścianę torebki stawu.

Oprócz mięśni jedno- i dwustawowych w łańcuchach kinematycznych człowieka występują mięśnie wielostawowe. Niezależnie od ilości aktonów już sam ich przebieg ponad szeregiem ogniw stawowych wpływa na lepszą koordynację i płynność wykonywanych ruchów. Do grupy tej należą m.in. mięsień najszerszy grzbietu, mięsień biodrowo - żebrowy, mięsień prosty brzucha, mięśnie prostowniki i zginacze palców. Wielostawowa budowa sprawia, że biorą one udział w ruchach złożonych. Określa się je mianem TAŚM MIĘŚNIOWYCH STRUKTURALNYCH w odróżnieniu od TAŚM MIĘŚNIOWYCH CZYNNOŚCIOWYCH działających również w ruchu złożonym, lecz składającym się z szeregu zachodzących na siebie odrębnych jednostek morfotycznych. Możliwości i kombinacje ruchowe taśmy strukturalnej uwarunkowane są jej ściśle określona budową i układają się podobnie, natomiast skład poszczególnych elementów taśmy czynnościowej może ulegać zmianom i w zależności od tego ruchy złożone będą się różnić między sobą efektem czynnościowym.

45. AKTON - DEFINICJA,PRZYKŁADY MIĘŚNI WIELOAKTONOWYCH.

AKTON MIĘŚNIOWY: to zespół włókien o jednakowym przebiegu i funkcji. Zespół ten może stanowić mięsień jego część lub głowę, w których układ przebiegu włókien ma zbliżony lub jednakowy kierunek przebiegu osi obrotu w stawie.

Mięśnie wieloaktonowe to np. mięsień pośladkowy średni, którego część środkowa odwodzi udo w bok, część przednia wykonuje nawracanie, część tylna obraca w stronę wewnętrzną; mięsień dwugłowy ramienia, który wykonuje ruchy odwracania i zginania przedramienia.

46. MIĘŚIEŃ WIELOSTAWOWY, WIELOAKTONOWY, WIELOGŁOWY - OMÓW DZIAŁANIE, PODAJ PRZYKŁADY.

Mięśnie wielostawowe przebiegając ponad szeregiem ogniw stawowych wpływają na lepszą koordynację i płynność wykonywany ruchów. Wielostawowa budowa sprawia, że biorą one udział w ruchach złożonych. Noszą nazwę TAŚM MIĘŚNIOWYCH STRUKTURALNYCH. Działanie mięśni wielostawowych może objawiać się w różny sposób: mogą one działać jednokierunkowo na wszystkie stawy nad którymi przebiegają, lub też odmienne np. na jeden staw jako zginacze, na drugi jako prostowniki. Kierunek działania mięśnia uzależniony jest od położenia mięśnia w stosunku do osi ruchu stawu. Mięśnie przebiegające prostopadle i do przodu osi poprzecznej działają jako zginacze, a mięśnie przebiegające do tyłu osi poprzecznej działają jako prostowniki. Mięśnie położone bocznie od osi strzałkowej odwodzą, natomiast mięśnie położone przyśrodkowo przywodzą. Mięśnie przebiegające skośnie lub poprzecznie do podłużnej osi stawu wykonują ruchy obrotowe tzn. nawracanie lub odwracanie.

Mięśnie wieloaktonowe to mięśnie, które uczestniczą we wykonywaniu co najmniej dwóch ruchów. Przykładem mięśnia wielostawowego i wieloaktonowego może być mięsień czworoboczny grzbietu, mięsień piersiowy większy.

47.FORMY DZIAŁANIA MIĘŚNIA SZKIELETOWEGO (KONCENTRYCZNA, STABILIZUJĄCA, EKSCENTRYCZNA) - PRZYKŁADY.

Bodziec nerwowy stopniujący wielkość napięcia mięśniowego jest podstawowym czynnikiem regulującym precyzję ruchu. W zależności od wielkości wyzwalanej siły rozróżniamy trzy formy działania mięśni: koncentryczne, stabilizujące i ekscentryczne.

DZIAŁANIE KONCENTRYCZNE: zachodzi wówczas gdy moment siły mięśniowej jest większy od momentu siły oporu. W tej sytuacji mięsień lub zespół wykonuje swoją „nominalną” funkcję tzn. zginacz - zgina, prostownik - prostuje, itd.

DZIAŁANIE STABILIZUJĄCE: zachodzi wówczas gdy moment siły mięśniowej jest równy momentowi siły oporu (siłę oporu może stanowić siła zewnętrzna lub siła mięśni antagonistów). W działaniu tym nie zachodzą zmiany wielkości kątowych w stawach.

DZIAŁANIE EKSCENTRYCZNE: w działaniu tym moment siły mięśniowej jest mniejszy od siły oporu. Ruch powstający e tych warunkach jest zgodny z kierunkiem działania siły oporu. Przeciwstawiająca się siła mięśniowa wpływa na zmniejszenie prędkości wykonywanego ruchu.

48.DZIAŁANIE ANTYGRAWITACYJNE MIĘŚNI - OMÓW NA PRZYKŁADZIE.

W ruchu zginania stawu łokciowego siła mięśnia zginacza przeciwstawia się sile ciężkości. Siła ciężkości przedramienia przeciwstawia się sile zginania. Siła ciężkości skierowana jest w dół, a punktem jej przyłożenia jest środek ciężkości przedramienia wraz z ręka.

49.HIPOMOLCHIONY STAŁE,WARUNKOWE - OMÓW ZNACZENIE PODAJ PRZYKŁADY.

HIPOMOLCHION to takie miejsce, dookoła którego ścięgno mięśnia przewija się i przechodzi w nowy kierunek. Mogą nimi być także trzeszczki:

Przykłady lokalizacji:

Hipomolchiony są to elementy (stałe lub warunkowe) w układzie kostno stawowym, które powodują zwiększenie kąta natarcia poprzez oddalanie mięśnia lub jego ścięgna od osi ruchu w stawie, na który mięsień ten działa np. rzepka stawu kolanowego wmontowana w ścięgno mięśnia czworogłowego uda powoduje oddalenie ścięgna od osi ruchu w tym stawie oraz sprawia, że kąt natarcia końcowego odcinka ścięgna znacznie wzrasta. Ma to bardzo duże znaczenie dla możliwości wykonania jakiegokolwiek ruchu, ponieważ gdyby kąt natarcia był równy zeru cała siła mięśnia skoncentrowana zostałaby na ściąganiu do siebie powierzchni stawowych.

Hipomolchiony warunkowe występują w stawach, w których wypukła powierzchnia wklęsła ( ma to miejsce np. w stawach: łokciowym, śródręczno - palcowych, śródstopno - palcowych).

W położeniu wyprostowanym wypukłą część powierzchni stawowej po stronie zginania pełni rolę hipomolchionu , umożliwiając zapoczątkowanie ruchu w miarę przesuwania się względem siebie powierzchni stawowych.

50. OMÓW TOPOGRAFIĘ I ZASADĘ DZIAŁANIA MIĘSNI WYRAZOWYCH TWARZY.

Występują u człowieka w obrębie głowy i w powierzchniowej warstwie szyi. Objęte są ogólną nazwą mięśni mimicznych. Są to mięsnie typu somatycznego, zależne od naszej woli. Lecz z punktu widzenia biochemicznego różnią się od szkieletowych tym , że ścięgienka końcowe wnikają w tkankę podskórną i tam się kończą. Skurcz mięśnia skórnego powoduje zbliżenie ku sobie przyczepów końcowych po prostej, równoległej do włókien mięśniowych, a efektem jego działania jest przesuwanie ograniczonej partii skóry wraz z tkanką podskórną względem warstw położonych głębiej. Wyróżniamy wśród nich mięśnie zamykające i otwierające. Mięśnie zamykające mają przebieg okrężny i są to: mięsień okrężny oka, mięsień okrężny ust. Mięśnie otwierające mają przebieg promienisty i dzielą się na szereg jednostek, które przyjmują nazwy czynności, które wykonują np. mięsień śmiechowy; mięsień ,marszczący brwi. Jedynym mięśniem mimicznym mającym przyczep na kościach jest mięsień policzkowy. Jego skurcz powoduje przesuwanie się pokarmu między zęby, pociąga ku bokowi kąciki ust zwiększa ciśnienie w jamie ustnej. Drugi duży mięsień potyliczno - czołowy współdziała z czepcem ścięgnistym, który pokrywa sklepienie czaszki.

51.MIĘSIEŃ MOSTKOWO - OBOJCZYKOWO - SUTKOWY. OMÓW JEGO DZIAŁANIE NA STAWY KRĘGOSŁUPA SZYJNEGO I OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ.

Jednostronny skurcz mięśnia przy ustalonej klatce piersiowej powoduje pochylenie głowy w tę sama stronę z jednoczesnym obrotem głowy w stronę przeciwną i uniesieniem twarzy ku górze. Jednoczesny skurcz obu mięśni zwraca twarz ku górze i powiększa lordozę szyjną. W pozycji leżącej mięsień ten unosi klatkę piersiową pociągając mostek ku górze. Działa więc jako silny pomocniczy mięsień wdechowy.

52.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W OBRĘCZY KOŃCZYNY GÓRNEJ I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Obręcz barkowa człowieka połączona jest z tułowiem za pomocą jednego stawu i mięśni, na których jest zawieszona. W szparze stawowej występuje chrząstka śródstawowa dzieląca jamę stawu na dwie komory. Więzadła wzmacniające torebkę hamują ruchy obojczyka. W stawie tym mogą zachodzić ruchy: unoszenia 55 stopni i opuszczania 5 stopni w płaszczyźnie czołowej wokół osi strzałkowej; wysuwania 30 stopni i cofania 35 stopni barku w płaszczyźnie poprzecznej wokół osi pionowej; skombinowany z wyżej wymienionych ruch obwodzenia po płaszczyźnie stożka; w pewnym stopniu ruchy obrotowe wokół osi długiej obojczyka. Staw ten posiada trzy stopnie ruchomości.

Zespół unoszący stanowią następujące mięśnie:

  1. część górna i włókna górne mięśnia czworobocznego grzbietu

  2. mięsień dźwigacz łopatki

  3. mięsień równoległoboczny

  4. część obojczykowa mięśnia mostkowo - sutkowo - obojczykowego

  5. część górna i środkowa mięśnia zębatego przedniego

  6. część obojczykowa mięśnia piersiowego

Mięśnie takie jak: piersiowy większy, czworoboczny grzbietu, mostkowo - sutkowo - obojczykowy, dźwigacz łopatki (są tu dwu wielostawowe). Przy zmianie przyczepu ustalonego w przyczep ruchomy te same mięśnie zmieniają również kąt między obojczykiem a kręgosłupem szyjnym. Przy zwiększaniu tego kąta mięśnie te mogą być zaangażowane pracując skurczem ekscentrycznym. We wszystkich tych przypadkach działają dźwignie jednostronne i w przeważającej ilości szybkościowe. Mięśnie te zazwyczaj sa typu krótkiego, lecz o dużym przekroju fizjologicznym. Mięśnie unosiciele mogą również pracować antygrawitacyjnie (statycznie bez zmiany kąta) równoważąc ciężar barku i kończyny oraz działanie mięśni antagonistycznych.

Zespół opuszczający stanowią:

  1. mięsień piersiowy większy

  2. mięsień najszerszy grzbietu

  3. część dolna mięśnia czworobocznego grzbietu

  4. mięsień piersiowy mniejszy

  5. mięsień podobojczykowy

w skurczu koncentrycznym zmniejszają one w płaszczyźnie czołowej kąt dolny między obojczykiem a kręgosłupem piersiowym. Znacznie częściej i znacznie ważniejsza rola tego zespołu przypada mu po zmianie przyczepu ustalonego i ruchomego tj. przy podciąganiu tułowia przypada mu po zmianie przyczepu ustalonego i ruchomego tj. przy podciąganiu tułowia przy ustalonym barku lub przy jednoczesnym zbliżaniu elementów tworzących ramiona kąta i ich niepełnym ustaleniu. Statyczne mięśnie te działają np. po zahamowaniu podciągania i utrzymaniu pewnego kąta.

Skurcz ekscentryczny występuje np. przy wolnym opuszczaniu barku w staniu na głowie, a więc przy ćwiczeniach bardzo wymyślnych. We wszystkich przypadkach spotykamy dźwignie jednostronną najczęściej szybkościową. Jedynie dla mięśnia piersiowego większego i mięśnia najszerszego grzbietu przy kończynie przywiedzionej do tułowia położenie środka może być tak bliskie, że dźwignia ulega zmianie za oszczędnościową. Mięsień piersiowy większy jest dwustawowy, a mięsień najszerszy grzbietu i część dolna mięśnia czworobocznego grzbietu - wielostawowe.

Zespół wysuwający stanowią:

  1. mięsień piersiowy mniejszy

  2. mięsień piersiowy większy

  3. mięsień zębaty przedni

  4. mięsień dźwigacz łopatki

Zespół ten działa np. przy ciosie prostym, z przy zamianie przyczepu ustalonego i ruchomego w unoszeniu ciała przez rozwinięcie kończyny górnej (wyprost ramion w leżeniu przodem). Statycznie zespół ten pracuje np. w utrzymaniu pewnego kąta podczas podporu przodem. Ekscentrycznie przy powolnym opuszczaniu się na ziemię w podporze. Dźwignie te są jednostronne szybkościowe.

Zespół cofający stanowią:

  1. mięsień czworoboczny grzbietu

  2. mięśnie równoległoboczne

  3. mięsień najszerszy grzbietu

skurczem koncentrycznym działają one przy wykonywaniu zamachu ręką; skurczem izometrycznym przy mostku; skurczem ekscentrycznym przy opuszczaniu się powoli z wagi tyłem. Podczas ruchów barkiem przy przywiedzionej kończynie włókna mięśniowe przyczepiające się daleko w okolicy stawu ramiennego mogą działać na zasadzie dźwigni oszczędnościowej. Inne włókna jednak, a także wszystkie mięśnie przy zmianie przyczepu ustalonego i ruchomego, pracują na zasadzie dźwigni siłowej (szybkościowej).

Działanie nawrotne wykazują mięśnie wysuwające i opuszczające bark od strony przedniej (mięsień piersiowy mniejszy) oraz cofające i unoszące bark od strony tylnej (mięsień równoległoboczny i mięsień dźwigacz łopatki).

Działanie odwracające posiadają mięśnie opuszczające i wysuwające bark od strony tylnej (część dolna mięśnia czworobocznego grzbietu i mięsień zębaty przedni) oraz cofające i unoszące od strony przedniej (część górna mięśnia czworobocznego grzbietu).

W wysuwaniu kąta dolnego łopatki do boku i przodu bierze udział:

  1. mięsień zębaty boczny

  2. część dolna i górna mięśnia czworobocznego grzbietu

Za pomocą skurczu koncentrycznego zespół wymienionych mięśni powoduje podniesienie rąk powyżej poziomu. Pracę statyczną wykonuje on przy utrzymaniu tak wyciągniętych rąk. Skurczem ekscentrycznym zespół ten pracuje przy powolnym opuszczaniu rąk z pozycji wzniesionej powyżej poziomu.

Górnej części mięśnia czworobocznego grzbietu można przypisać działanie na zasadzie dźwigni dwustronnej, innym mięśniom jednostronnej szybkościowej.

Ruchy łopatki kątem dolnym do tyłu i w kierunku kręgosłupa powodują:

  1. mięsień dźwigacz łopatki

  2. mięśnie równoległoboczne

  3. mięsień piersiowy mniejszy

  4. mięsień piersiowy większy i mięsień najszerszy grzbietu przy ustalonym stawie ramiennym

Zespół działa skurczem koncentrycznym np. przy podciąganiu się na rękach (ma tu jednocześnie miejsce zmiana przyczepu ruchomego i ustalonego); statycznie przy utrzymaniu się w podporze rozpiętym; skurczem ekscentrycznym przy powolnym opuszczaniu się do całkowitego zwisu.

Ruch w obydwu wyżej wymienionych stawach są ściśle skorelowane i zsynchronizowane: wysuwanie dolnego kąta łopatki z wysuwaniem i unoszeniem obojczyka (barku), a cofanie tegoż kata z opuszczaniem

53.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWIE RAMIENNYM I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Staw ramienny znajduje się pomiędzy obręczą barkową a częścią nasadową kończyny górnej. Jest to typowy staw kulisty o trzech stopniach swobody i znacznym zakresie ruchu.

Ruch zginania i prostowania w płaszczyźnie prostopadłej do płaszczyzny łopatki mają zakres ruchu 115 stopni. Natomiast ruchy zachodzące ściśle w płaszczyźnie strzałkowej, wokół osi czołowej ograniczają się właściwie jedynie do zginania ok. 50 stopni. Dzieje się tak ponieważ wydrążenie oś stawowego łopatki nie jest osią czołową. Biegnie ona w płaszczyźnie łopatki i cofająca się w płaszczyźnie kość ramienna natrafia na opór łopatki.

Podobnie przedstawia się sprawa ruchów odwodzenia i przywodzenia. W płaszczyźnie łopatki wokół osi do nie prostopadłej zakres ruchów wynosi ok. 90 stopni, a w płaszczyźnie czołowej wokół osi strzałkowej ok. 70 stopni. Z kombinacji tych dwóch kierunków ruchu można uzyskać ruch obwodzenia po płaszczyźnie stożka. Ruchy nawracania i odwracania wokół osi długiej kości ramiennej wynoszą w całości ok. 96 stopni.

Działanie zginające (wysuwanie w przód) wykonują:

  1. część obojczykowa mięśnia naramiennego

  2. część obojczykowa mięśnia piersiowego większego

  3. mięsień kruczo - ramienny

  4. głowa długa i krótka mięśnia dwugłowego ramienia

  5. część barkowa mięśnia naramiennego

  6. mięsień podłopatkowy

Taki ruch wykonywany jest np. przy ciosie prostym i przy wyrzucie do przodu kijków narciarskich. Częściowa zmiana przyczepu ustalonego i ruchomego ma miejsce w końcowej fazie prowadzenia ręki pod wodą w pływaniu stylem grzbietowym. Skurcz ekscentryczny ma miejsce przy powolnym odchylaniu się od drabinek w staniu tyłem, a praca statyczna przy utrzymywaniu takiej pozycji. Dźwignie jednostronne szybkościowe.

Prostowanie (cofanie) ramienia umożliwiają:

  1. tylna część mięśnia naramiennego

  2. mięsień obły większy

  3. mięsień najszerszy grzbietu

  4. głowa długa mięśnia trójgłowego ramienia

  5. mięsień podłopatkowy

  6. mięsień obły mniejszy

  7. część brzuszna mięśnia piersiowego większego.

Tego rodzaju ruch kości ramiennej występuje np. przy wyrównawczych ruchach kończyn górnych w biegu, przy ścinaniu piłki nad siatką. Zmianę przyczepu ustalonego i ruchomego tych mięśni obserwujemy odpychaniu się kijkami narciarskimi, podczas wspinania się po linie. Skurcz ekscentryczny tych mięśni ma miejsce przy opuszczaniu się do zwisu, a praca statyczna podczas utrzymywania się w takiej pozycji. Dźwiganie jednostronne szybkościowe.

Odwodzenie ramienia powodują:

  1. część barkowa mięśnia naramiennego

  2. mięsień nadgrzebieniowy

  3. głowa mięśnia dwugłowego ramienia

  4. część grzbietowa i część obojczykowa mięśnia naramiennego.

Ze skurczem koncentrycznym tych mięśni spotykamy się przy odwodzeniu ramienia do poziomu; ze skurczem izometrycznym podczas utrzymywania ramienia uniesionego w bok; ze skurczem ekscentrycznym przy powolnym przywodzeniu do 90 stopni. Z wyjątkiem mięśnia nadgrzebieniowego, który w pewnych położeniach ramienia wykazuje się dźwignią dwustronną inne mięśnie działają na zasadzie dźwigni jednostronnej siłowej (szybkościowej).

Działanie przywodzące wykonują:

  1. mięsień piersiowy większy

  2. długa głowa mięśnia trójgłowego

  3. mięsień obły większy

  4. mięsień najszerszy grzbietu

  5. krótka głowa mięśnia dwugłowego

  6. mięsień kruczo - ramienny

Mięśnie te działają z wielką siłą wtedy gdy kość ramienna znajduje się w położeniu odwiedzionym. Dlatego nie należy zapominać o niewielkiej lecz ważnej roli pomocniczych mięśni przywodzących, które działają w położeniu zwisowym, przywiedzionym. Są to:

  1. część obojczykowa i grzebieniowa mięśnia naramiennego

  2. mięsień podłopatkowy

  3. mięsień podgrzebieniowy

Dodatkowo mięsień podłopatkowy naciąga torebkę stawową stawu ramiennego. Przy zwykłym przywodzeniu ramienia w postawie stojącej mięśnie te na ogół nie muszą pracować. Zachodzi to w pozycji leżącej oraz po zmianie przyczepu ustalonego i ruchomego. I tak skurcz koncentryczny zachodzi przy dźwiganiu w górę tułowia na rozpiętych ramionach (wspieranie ciągiem); skurcz izometryczny przy podporze rozpiętym; skurcz ekscentryczny przy opuście siłą ze stania na rękach do podporu rozpiętego.

Ruch nawracania (pronatio - obrót do wewnątrz) powodują:

  1. mięsień podłopatkowy

  2. mięsień piersiowy większy

  3. głowa długa i krótka mięśnia dwugłowego ramienia

  4. mięsień obły większy

  5. część obojczykowa mięśnia naramiennego

  6. mięsień najszerszy grzbietu

Mięśnie te w większości maja silniejsze działanie w odwiedzionej pozycji kości ramiennej. Lecz głowa długa mięśnia dwugłowego ramienia, mięsień obły większy i mięsień najszerszy grzbietu przeciwnie w pozycji pośredniej.

Ruch odwracania (supinatio - obrót na zewnątrz) wykonują:

  1. mięsień podgrzebieniowy

  2. mięsień obły mniejszy

  3. część grzebieniowa mięśnia naramiennego

  4. mięsień nadgrzebieniowy.

54.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIC W STAWIE ŁOKCIOWYM I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Staw łokciowy anatomicznie składa się z trzech stawów (ramienno - łokciowego, ramienno - promieniowego, promienno - łokciowego bliższego). Dla celów biomechaniki dogodniej jest omawiać je w nieco zmienionym zestawie. Wspólna oś dwóch pierwszych przebiega w części wypukłej, a więc w dalszym końcu kości ramiennej. Wokół tej osi zachodzić mogą ruchy w płaszczyźnie strzałkowej: zginanie ok. 140 stopni luźnego zwisu i prostowanie ok. 5 stopni. Rolę czynnika umożliwiającego „start” mięśniom zginaczom w pozycji wyprostu lub nadwyprostu przedramienia poprzez właściwie skierowanie ich składowych obrotowych spełnia hipomolchion warunkowy w postaci bloczka kości ramiennej.

Zespół zginaczy stanowią:

  1. mięsień dwugłowy ramienia

  2. mięsień ramienny

  3. mięsień ramienno - promieniowy

  4. mięsień nawracacz obły

  5. mięsień zginacz nadgarstka promieniowy

  6. mięsień prostownik nadgarska długi i krótki

  7. mięsień dłoniowy długi

Pomimo zróżnicowanego ułożenia przyczepów początkowych i końcowych w stosunku do tego stawu wspólną ich cechą warunkujacą działanie zginające tych mięśni jest przebieg linii działania sił do przodu od jego osi czołowej. Skurczem koncentrycznym zespół ten działa przy zbliżeniu przedramienia przeciwko a sile ciężkości. Mamy wtedy do czynienia z ze zmianą przyczepu ruchomego i ustalonego. Statycznie ( tu antygrawitacyjnie) pracują zarówno przy utrzymaniu przedramienia w stanie ugiętym, jak i przy zwisie z ugięciem w stawie łokciowym. Skurczem ekscentrycznym działają mięśnie podczas powolnego opuszczania przedramienia zgodnie z wektorem przyspieszenia ziemskiego. We wszystkich przypadkach mamy do czynienia z dźwigniami jednostronnymi, na ogół szybkościowymi.

Działanie prostujące wywierają mięśnie, których linia działania siły leży ku tyłowi do osi czołowej. I są to wszystkie głowy mięśnia trójgłowego ramienia. Działanie skurczem koncentrycznym zachodzi przy wszelkich szybkich wyprostach w stawie łokciowym np. cios prosty, rzut oszczepem, oraz wolnych jeżeli nie zachodzą zgodnie z wektorem przyspieszenia ziemskiego. Ze zmianą przyczepu ruchomego ustalonego spotykamy się podczas unoszenia z leżeniem przodem, a ze skurczem izometrycznym w podporze leżąc przodem z rękami ugiętymi w stawach łokciowych. Skurcz ekscentryczny ma miejsce podczas opuszczania się z takiej pozycji do leżenia przodem.

Działanie mięśnia trójgłowego na przedramię jest typowym przykładem dźwigni dwustronnej szybkościowej. Na ramię mięsień ten działa na zasadzie dźwigni jednostronnej.

55. OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWACH PROMIENIOWO - ŁOKCIOWYCH I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Pozostałe ruchy przedramienia tj. nawracanie i odwracanie zachodzą w stawie ramienno - promieniowym i promieniowo - łokciowym bliższym i dalszym, wokół osi biegnących przez główki kości promieniowej i łokciowej. Ruchy nawracania i odwracania hamowane są przez więzadła, błonę międzykostną, napięcie mięśni antagonistycznych i napięcie torebek stawowych na obydwu końcach przedramienia.

Zespół nawracający stanowią:

  1. mięsień nawrotny obły

  2. mięsień nawrotny czworoboczny

  3. mięsień ramienno - promieniowy (z położenia supinacji)

  4. mięsień zginacz nadgarstka promieniowy

  5. mięsień prostownik nadgarstka promieniowy długi

Najłatwiej można zaobserwować to działanie przy ugiętym przedramieniu, ponieważ wtedy nie dołącza do niego działanie mięśni obracających ramię. Przykładem skurczu koncentrycznego jest odkręcanie prawą ręką słoika. Chcąc wywołać zianę przyczepu ruchomego i ustalonego należałoby wykonać obrót ciała w zwisie na jednym ręku przy ugiętym stawie łokciowym. Skurcz izometryczny (z pracą statyczną) zajdzie, jeżeli położymy przedramię na stole stroną dłoniową do góry, tak aby dłoń i część przedramienia wystawała za krawędź. W dłoni spoczywa napięta linka przywiązana do leżącego na podłodze ciężarka. Z chwilą wykonania nawracania ciężarek podniesie się; jeżeli ruch ciężarka w pewnym miejscu się zatrzyma to mięśnie będą wykonywać prace statyczną; gdy ciężarek będziemy powoli opuszczać to mięśnie wykonają pracę ekscentryczną. Mięśnie te działają na zasadzie dźwigni jednostronnej zwykle oszczędnościowej.

Zespół odwracający stanowią:

  1. mięsień dwugłowy ramienia

  2. mięsień odwracacz

  3. mięsień ramienno - promieniowy (z położenia pronacji)

Przykładem wszystkich trzech rodzajów skurczów tych mięśni jest nakręcanie sprężyny ręką przy ugiętym stawie łokciowym, zgodnie z ruchami wskazówek zegara. Przy nakręcaniu będą one działać skurczem koncentrycznym, utrzymanie sprężyny w stanie nakręcenia wywoła skurcz izometryczny, powolne odkręcanie skurcz ekscentryczny. Mięśnie te działają zwykle na zasadzie dźwigni oszczędnościowej jednostronnej.

56,57.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWIE PROMIENIOWO - NADGARSTKOWYM I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODIĆ W STAWACH RĘKI,PODAJ JAKIE JEDNOSTKI MIĘŚNIOWE BIORĄ W NICH UDZIAŁ.

Ruchy dłoni (poza rotacją, która może zachodzić tylko z przedramieniem) odbywają się w dwóch stawach: promieniowo - nadgarstkowym i międzynadgarstkowym, które są sprzężone. Pierwszy staw jest dwuosiowy elipsoidalny. Staw międzynadgarstkowy ma powierzchnię nieregularną, zbliżoną w przekroju do litery „S”.

W stawach tych zachodzą równocześnie następujące ruchy:

Zginanie dłoniowe (prostowanie odgrzbietowe) wykonują mięśnie:

  1. mięsień zginacz palców powierzchniowy

  2. mięsień zginacz palców głęboki

  3. mięsień zginacz nadgarstka łokciowy

  4. mięsień zginacz kciuka długi

  5. mięsień zginacz nadgarstka promieniowy

  6. mięsień odwodziciel kciuka długi

Zginanie grzbietowe (prostowanie oddłoniowe) wykonują:

  1. mięsień prostownik palców wspólny

  2. mięsień prostownik nadgarstka łokciowy

  3. mięsień prostownik nadgarstka promieniowy długi i promieniowy krótki

  4. mięsień prostownik palca wskazującego

  5. mięsień prostownik kciuka długi

Z dynamicznym działaniem tych mięśni spotykamy się w wielu ruchach w ćwiczeniach fizycznych np. przy grze w tenisa (ziemnego i stołowego), kozłowaniu. Te dwie grupy mięśniowe włączają się na przemian, przy czym przewagę mają mięśnie zginacza. Natomiast przy wyhamowywaniu w/w ruchów działają skurczem ekscentrycznym mięśnie w danej chwili antagonistyczne. Jeśli zdarzy się równowaga z momentem sił oporu (np. utrzymywanie piłki na wyciągniętej i odwróconej dłoni) zachodzi wtedy skurcz izometryczny.

Przywodzenie dołokciowe wykonują:

  1. mięsień prostownik nadgarstka łokciowy

  2. mięsień zginacz nadgarstka łokciowy

Przywodzenie dopromieniowe wykonują:

  1. miesień prostownik nadgarstka promieniowy długi i promieniowy krótki

  2. mięsień odwodziciel kciuka długi

  3. mięsień prostownik nadgarstka promieniowy

  4. mięsień prostownik palca wskazującego

Oba te działania ujawniają się np. podczas pisania, czesania się i uchylania nakrycia głowy. Z kombinacji w/w dwóch rodzajów ruchów wahadłowych otrzymuje się ruch obwodzenia dłoni. Mamy z min do czynienia tylko przy ustalonym przedramieniu.

Dla charakterystyki nadgarstka i śródręcza jako całości należy pamiętać, że stanowią one ogniwo wpisane pomiędzy elementy o znacznej ruchomości, tj. przedramię i palce. Ogniwo to ma jednocześnie do spełnienia dwie przeciwstawne funkcje. Z jednej strony powinno powiększać i urozmaicać zakres ruchu dłoni jako całości oraz jej giętkość i elastyczność, z drugiej stanowić silny blok jako ochronę elementów nerwowo - naczyniowych, przyczep ruchomy dla mięśni poruszających dłonią oraz jako przyczep ustalony dla wielu drobnych mięśni palców. Tak jak i w wielu innych miejscach w ustroju w przypadku takim pojawiają się tu stawy półścisłe (międzynadgarstkowe, nadgarstkowo - śródręczne i międzyśródręczne) otoczone całą siecią więzadeł oraz wieloma przebiegającymi ścięgnami mięśni. Wszystko to czyni z tego elementu wysklepiona płytkę, elastyczną tylko tyle aby przyłożone duże siły nie powodowały zbyt łatwo ani jej pęknięcia, ani zgięcia znajdujących się na niej elementów nerwowo naczyniowych.

Ruch oddalania i zbliżania palców do osi III palca zachodzi w płaszczyźnie promieniowo - łokciowej w granicach od 40 - 60 stopni. Więzadła poboczne polaryzują ruchy w tych stawach (kulistych) uwalniając je tylko w płaszczyźnie grzbietowo - dłoniowej wokół osi promieniowo - łokciowej (zginani i prostowanie palców) w zakresie 110 - 120 stopni. Z kombinacji tych dwóch ruchów powstaje obwodzenie po płaszczyźnie stożka. Palce natomiast nie mają możliwości rotacji.

Zespół zginaczy stanowią:

  1. mięsień zginacz palców głęboki i powierzchniowy

  2. mięśnie międzykostne

  3. mięsień odwodziciel palca małego

  4. mięsień zginacz krótki palca małego

Najczęściej obserwuje się skurcz koncentryczny zachodzący podczas ruchów dowolnych i w czasie chwytu. Skurcz izometryczny ma miejsce podczas ustalonego chwytu oraz przy wspieraniu się na palcach. Skurcz ekscentryczny może zachodzić gdy palce nie są w stanie utrzymać ciężaru ciała i są przez ten ciężar biernie prostowane; w przypadku tym zachodzi jednocześnie zmiana przyczepu ruchomego i ustalonego. Mięśnie te działaj na zasadzie dźwigni jednostronnych. Kwestię przyłożenia dźwigni jednak trudno ustalić, ponieważ zmienia się ona bardzo w zależności od miejsca przyłożenia siły oporu na palcu. W czasie chwytów najczęściej obciążony jest środek bliższego paliczka i dźwignia jest wtedy lekko siłowa. Chcąc poprawić warunki pracy mięśni automatycznie przesuwamy siłę oporu na szparę stawową i dźwignia zmienia się w oszczędnościową. Na końcach palców stosunek ten jest bardzo niekorzystny i i można zrównoważyć jedynie niewielka siłę.

Zespół prostujący stanowi:

  1. mięsień prostownik palców

  2. mięsień prostownik wskaziciela

  3. mięsień prostownik palca małego

  4. mięśnie międzykostne

  5. mięśnie glistowate

Ogólna siła prostowników jest mniejsza niż zginaczy. Najczęstszym przykładem działalności jest zwykły skurcz koncentryczny w celu rozwarcia palców i ich prostowania. Wytworzone dźwignie są jednostronne a przy tym prawie równoramienne. Większość ich sił idzie na pokonanie napinających się w omawianym ruchu mięśni antagonistycznych.

W ruchu oddalania palców od osi palca II działają:

W ruch zbliżania palców do osi II palca działają:

Zastosowanie znajduje w większości tylko skurcz koncentryczny. Dźwignie są jednostronne, równoramienne lub nieznacznie siłowe. Kombinowany ruch obwodzenia powodowany jest po części przez każdą z w/w grup mięśni.

Pod działaniem zginaczy występujące momenty sił są niewielkie, ale też przeznaczenie tych ruchów jest odmienne. Chodzi o charakterystyczne tylko dla ręki ludzkiej możliwości precyzyjnej manipulacji. Zasadniczym środkiem prowadzącym są tego celu jest wysoce rozwinięta koordynacja mięśniowo - nerwowa, której anatomicznym wyrazem jest bardzo mała ilość włókien mięśniowych przypadających na jednostkę neuro - motoryczną. Do zakresów ruchu stawów wyżej omówionych dokładają się zakresy stawów międzypaliczkowych bliższych i dalszych. Są to stawy zawiasowe. Więzadła poboczne wzmacniają torebki i dodatkowo polaryzują ruchy do płaszczyzny grzbietowo - dłoniowej, przy zakresie do 130 stopni w stawach bliższych, z do 90 stopni w stawach dalszych.

Zespół zginający stanowią:

  1. mięsień zginacz palców powierzchniowy i głęboki

  2. mięsień prostownik palców wspólny

  3. mięśnie międzykostne

Większość precyzyjnych ruchów możliwa jest dzięki specyficznemu przebiegowi mięśni międzykostnych i glistowatych. Przebiegają one początkowo po stronie dłoniowej przechodząc w części dalszej na stronę grzbietową. W tego rodzaju precyzyjnych manipulacjach mogą i najczęściej zachodzą ruchy niezależne (różnokierunkowe).

Osobne miejsce należy się mechanice kciuka. Jego ruchomość została (w stosunku do pozostałych palców) przesunięta o jedno piętro w kierunku nasadowym. Staw nadgarstkowo - śródręczny kciuka jest stawem siodełkowatym, dwuosiowym. Odwodzenie i przywodzenie o zakresie 40 stopni zachodzi wokół osi przechodzącej przez ten staw i kość grochowatą.

Zespół odwodzący stanowią:

  1. mięsień odwodziciel kciuka długi i krótki

  2. mięsień zginacz kciuka krótki

Zespół przywodzący stanowią:

  1. mięsień prostownik kciuka długi

  2. mięsień przywodziciel kciuka

  3. mięsień międzykostny grzbietowy kciuka

  4. mięsień zginacz kciuka krótki

Charakterystyczne dla kciuka ruchy przeciwstawiania i odprowadzania (zakres do 60 stopni) zachodzą wokół osi prostopadłej do poprzedniej.

Przeciwstawianie wykonują:

  1. mięsień zginacz palucha długi i krótki

  2. mięsień przeciwstawiacz palucha

  3. mięsień przywodziciel palucha

W odprowadzaniu biorą udział:

  1. mięsień odwodziciel kciuka długi

  2. mięsień prostownik kciuka długi i krótki

Z w/w zakresów ruchów wahadłowych może powstać ruch obwodzenia kciuka po płaszczyźnie stożka. Najważniejszą czynnością jest chwytanie i obejmowanie przedmiotów ze strony przeciwnej niż inne palce. W ruchu przygotowawczy działają skurczem koncentrycznym odwodziciele i przeciwstawiacze. Po ustalenie chwytu mięśnie działają skurczem izometrycznym. W większości mięśnie stawu nadgarstkowo - śródręcznego działają na zasadzie dźwigni jednostronnej. Jedynie odwodzicielowi kciuka długiemu można przypisać dźwignię dwustronną. Jeżeli chodzi o skuteczność dźwigni, to niektóre słabe, krótkie, wachlarzowate mięśnie np. mięsień przywodziciel kciuka mają warunki oszczędnościowe. Pozostałe dźwignie działają na zasadzie dźwigni siłowych.

Kolejne stawy: śródręczno - palcowy i międzypaliczkowy kciuka są stawami zawiasowymi. Ich jedyna oś ruchów zginania i prostowania ustawiona jest skośnie, podobnie jak oś przeciwstawiania i odprowadzania w stawie nadgarstkowo - śródręcznym kciuka.

Zespół zginający w stawie śródręczno - palcowym stanowią stanowią:

  1. mięsień zginacz kciuka długi i krótki

  2. mięsień przywodziciel kciuka

Zespół zginający w stawie międzypaliczkowym stanowia:

  1. mięsień zginacz kciuka długi

Zespół prostujący stanowią:

  1. mięsień prostownik kciuka długi i krótki

  2. mięsień odwodziciel kciuka krótki

Ruchy prostowania w tych stawach zachodzą dzięki skurczowi koncentrycznemu odpowiednich mięśni jako powiększającego zasięg kciuka w przygotowaniu do chwytu. Podczas ruchu chwytnego tym samym skurczem działają zginacze. Po ustaleniu chwytu (zaciśnięcie palców na przedmiocie) zginacze pracują izometrycznie (statycznie). Mięśnie działają na zasadzie dźwigni jednostronnych. Jedynie prostowniki działające z pozycji całkowitego zgięcia mogą mieć dźwignie pośrednią. Pod względem warunków pracy są to dźwignie siłowe. W przypadku ruchów precyzyjnych, manipulacyjnych ruchy w w/w stawach kciuka mogą zachodzić niezależnie (różnokierunkowo).

58.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWIE BIODROWYM I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Staw biodrowy łączy wolną część kończyny dolnej z obręczą miedniczną. Liczne więzadła wzmacniają torebkę i hamują odpowiednie ruchy. Ponadto poważne działanie wzmacniające mają składowe stawowe licznych działających mięśni. Dzięki dużej powierzchni styku kości dociskane są przez ciśnienie atmosferyczne, a lepkość mazi wewnątrzstawowej także przeciwdziała ich rozsunięciu. Staw biodrowy jest stawem kulistym panewkowym o 3 stopniu swobody ruchu. Ruchy odbywają się wokół trzech osi głównych. Ruch zginania i prostowania uda odbywa się wokół osi czołowej przy ustalonej obręczy biodrowej. Wokół osi strzałkowej odbywa się przywodzenie i odwodzenie. Wokół osi podłużnej biegnącej od środka głowy kości udowej do środka stawu kolanowego odbywa się nawracanie i odwracanie. Zakres ruchów w stawach biodrowych może być powiększony przez równoczesny ruch w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Zakres ruchu zginania (wysuwania uda) w stawie biodrowym od nadwyprostu do maksymalnego zgięcia wynosi 135 stopni, od pozycji pośredniej zaś 120 stopni. Pełny zakres osiągany jest przy zgiętym kolanie, zarówno z powodu zmniejszenia ramienia siły ciężkości oraz momentu bezwładności, jak i powiększenia napięcia mięśni właściwych dla ruchu z jednoczesnym rozluźnieniem mięśni antagonistycznych.

Zespół zginający, od położenia pośredniego przy ustalonej obręczy biodrowej, stanowią:

  1. mięsień prosty uda

  2. mięsień biodrowo - lędźwiowy

  3. mięsień naprężacz powięzi

  4. mięsień krawiecki

  5. część przednia mięśnia pośladkowego małego

  6. mięsień grzebieniowy

  7. mięsień przywodziciel długi

Ruch ten wywołany jest skurczem koncentrycznym.

W ruchu zachodzącym z maksymalnego wyprostu do pozycji pośredniej zespół ten stanowią:

  1. mięsień biodrowo - lędźwiowy

  2. mięsień prosty uda

  3. mięsień przywodziciel długi

  4. mięsień krawiecki

  5. miesień grzbietowy

  6. mięsień smukły

Działanie typu koncentrycznego notuje się najczęściej w fazie wolnej podczas chodu i biegu, gdy kończyna wyprowadzana jest do przodu. Tym samym skurczem działają wymienione mięśnie podczas powrotu z opadu w tył do postawy pionowej. Działanie w/w mięśni skurczem ekscentrycznym zachodzi np. gdy w przysiadzie prostym przy ustalonych stopach wykonuje się powolny opad tułowia aż do leżenia tyłem. Ruch ten zatrzymany w dowolnym miejscu powoduje statyczna prace mięśni. Mięśnie te działają za zasadzie dźwigni jednostronnej i w większości siłowej.

Prostowanie (cofanie) uda wynosi w postawie stojącej do położenia pośredniego 15 stopni. Ruch ten może być obszerniejszy (ok. 45 stopni) jeżeli wyprowadzimy kość udową z płaszczyzny ściśle strzałkowej.

Zarówno ruchy zginania jak i prostowania osiągają podane powyżej zakresy tylko przy kończynie zgiętej w stawie kolanowym, co minimalizuje nadmierne napięcie mięśni antagonistycznych.

Ruch prostowania do położenia ugiętego do pośredniego wywołują:

  1. część dolna i górna mięśnia pośladkowego wielkiego

  2. część tylna mięśnia przywodziciela wielkiego

  3. mięsień półbłoniasty

  4. mięsień połścięgnisty

  5. wiązki tylne mięśnia pośladkowego średniego

  6. głowa długa mięśnia dwugłowego uda

  7. mięsień czworoboczny uda

  8. mięsień zasłaniacz zewnętrzny

  9. mięsień przywodziciel krótki

  10. mięsień smukły

W części końcowej ruchu od pozycji pośredniej do wyprostu kolejność aktywności mięśni jest następująca:

  1. tylne wiązki mięśnia pośladkowego średniego

  2. część dolna i górna mięśnia pośladkowego wielkiego

  3. mięsień półbłoniasty

  4. głowa długa mięśnia dwugłowego uda

  5. mięsień pośladkowy mały

Działanie koncentryczne w/w mięśni zachodzi podczas opuszczania nogi naciskającej na pedał w czasie jazdy na rowerze oraz w końcowej części fazy podporowej w czasie biegu i chodu. Skurcz ekscentryczny występuje podczas powolnego opadu w przód, przysiadu i załamania nóg w biodrach. Przysiad lub opad w przód zatrzymany w pewnym momencie powoduje pracę izometryczną mięśni.

Zakres ruchów przywodzenia i odwodzenia uda z ok. 2 x 40 stopni w płaszczyźnie czołowej powiększa się do 145 stopni (55 stopni + 90 stopni) przy udzie zgiętym o 60 stopni.

W ruchu odwodzenia z pozycji przywiedzionej do pośredniej udział biorą kolejno mięśnie:

  1. mięsień naprężacz powięzi szerokiej

  2. mięsień pośladkowy średni

  3. część górna mięśnia pośladkowego wielkiego

  4. mięsień prosty uda

  5. mięsień pośladkowy mały

W ruchu z pozycji pośredniej do odwiedzionej udział mięśni jest następujący:

  1. mięsień pośladkowy średni i mały

  2. mięsień prosty uda

  3. część górna mięśnia pośladkowego wielkiego

  4. mięsień naprężacz powięzi szerokiej

  5. mięsień gruszkowaty

  6. mięsień krawiecki

Opisane wyżej ruchy kości udowej zachodzą raczej w ćwiczeniach gimnastycznych, w pływaniu żabką itp., natomiast w życiu codziennym znacznie częściej zdarza się zmiana przyczepu ruchomego i ustalonego. Pojawia się to podczas opadania miednicy na stronę nogi swobodnej w postawie „spocznij” lub nogi wolnej w chodzie. Odwodziciele strony przeciwnej zostają naciągnięte (działając skurczem ekscentrycznym), aby w następnej fazie przez skurcz koncentryczny doprowadzić miednicę do położenia poziomego. Mięśnie działają na zasadzie dźwigni jednostronnej siłowej.

W ruchu przywodzenia do pozycji odwiedzionej do pośredniej biorą udział:

  1. mięsień przywodziciel wielki, długi i krótki

  2. część dolna mięśnia pośladkowego wielkiego

  3. mięsień półbłoniasty

  4. długa głowa mięśnia dwugłowego uda

  5. mięsień biodrowo lędźwiowy

  6. mięsień półscięgnisty

  7. mięsień zasłaniacz zewnętrzny

  8. mięsień grzebieniowaty

  9. mięsień smukły

  10. mięsień czworoboczny uda

W ruchu przywodzenia do pozycji pośredniej do przywiedzionej biorą udział:

  1. mięsień przywodziciel: wielki, długi i krótki

  2. mięsień biodrowo - lędźwiowy

  3. mięsień półbłoniasty

Skurcz koncentryczny występuje w wielu ćwiczeniach podczas przenoszenia uda w poziomie z pozycji rozkrocznej do zwartej. Skurcz ekscentryczny występuje np. podczas opuszczania się do siadu rozkrocznego. Skurcz izometryczny następuje w czasie zatrzymania każdego z w/w ruchów. Mięśnie te działają na zasadzie dźwigni jednostronnych siłowych.

W ruchach obrotowych oś pionowa nie przechodzi wzdłuż trzonu kości udowej, ale po cięciwie łączącej środkowe punkty stawów biodrowego i kolanowego (jest to tzw. linia nośna kończyny dolnej). W postawie zasadniczej zakres ruchów wynosi: odwracanie 25 stopni, nawracanie 35 stopni. Po rozluźnieniu przez częściowe zgięcie i odwiedzenie uda zakres ten wzrasta do 100 stopni (odpowiednio 40 + 60 stopni).

Odwracanie w pozycji nawróconej do pośredniej powodują:

  1. mięsień pośladkowy wielki

  2. mięsień biodrowo - lędźwiowy

  3. mięśnie bliźniacze wraz z mięśniem zasłaniaczem wewnętrznym

  4. część tylna mięśnia pośladkowego średniego

  5. mięsień gruszkowaty

  6. mięsień czworoboczny uda

Odwracanie z pozycji pośredniej do pełnego odwrócenia powodują:

  1. mięsień pośladkowy wielki

  2. tylna część mięśnia pośladkowego średniego

  3. mięśnie bliźniacze wraz z mięśniem zasłaniaczem wewnętrznym

  4. mięsień przywodziciel wielki

  5. miesień gruszkowaty

  6. mięsień biodrowo - lędźwiowy

  7. mięsień pośladkowy mały

  8. mięsień prosty uda

  9. mięsień zasłaniacz zewnętrzny

  10. mięsień przywodziciel krótki

  11. miesień grzebieniowaty

  12. głowa długa mięśnia dwugłowego uda

Koncentryczny skurcz tych mięśni zachodzi podczas wielu dowolnych ruchów supinacyjnych, które zewnętrznie mogą różnić się bardzo ze względu na stan ugięcia w stawie biodrowym, kolanowym i skokowym górnym.

Skurcz ekscentryczny tej grupy mięśni zachodzi podczas hamowania ruchów w stronę przeciwną powodowanych siłą ciężkości, bezwładności lub siłami zewnętrznymi. Skurcz izometryczny przy zatrzymaniu w/w ruchów, pod warunkiem, że nie zaniknie siła wywołująca ruch nawrotny.. w przypadku ruchów rotacyjnych stosowany podział na dźwignie jedno- i dwustronne ni ma większego znaczenia i można je pominąć. Wszystkie dźwignie występujące w tych mięśniach to dźwignie oszczędnościowe.

Ruchy nawracania z pozycji odwróconej do pośredniej wykonują:

  1. mięsień półbłoniasty

  2. część przednia mięśnia pośladkowego małego

Ruch nawracania z pozycji pośredniej do nawróconej wykonują:

  1. mięsień naprężacz powięzi szerokiej

  2. przednia część mięśnia pośladkowego małego

  3. mięsień prosty uda

  4. przednia część mięśnia pośladkowego szerokiego

  5. warunkowo głowa długa mięśnia dwugłowego uda

Momenty sił rozwijane przez mięśnie nawrotne są o wiele mniejsze niż mięśni odwracających. Skurcz koncentryczny zachodzi częściowo łącznie z ruchami przywodzenia (zwierania) ud oraz ich silnym prostowaniem np. w tylnym wahadle nogi wolnej w chodzie. Skurcz ekscentryczny pojawia się podczas hamowania przeważającej siły odwracającej. Skurcz izometryczny przy równowadze takiej siły z siła zespołu nawracającego. Stosunki dźwigniowe są bardzo podobne jak w w/w grupie odwracaczy.

Z trzech w/w rodzajów ruchomości można łącznie wykonać ruch kombinowany obwodzenia po płaszczyźnie stożka i wokół jego wysokości. Ruch obwodzenia podobnie jak w przypadku stawu ramiennego polega na kolejnym włączaniu się leżących dookoła stawu biodrowego zespołów mięśniowych. Kolejność ta zależy od kierunku ruchu.

59.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWIE KOLANOWYM I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Staw kolanowy łączy podudzie z udem. Objętościowo i powierzchniowo jest największym stawem ustroju ludzkiego. Staw kolanowy jest stawem o ruchomości 2 stopni. Ruchy odbywają się wokół dwóch osi: czołowej (ruch zginania i prostowania) oraz podłużnej (ruch obrotu podudzia do wewnątrz i na zewnątrz). Położeniem wyjściowym dla ruchów w stawie kolanowym jest położenie wyprostne. Ruchy zginania i prostowania są kombinacją toczenia i ślizgania. Pierwszą fazą jest toczenie się powierzchni stawowych kłykci kości udowej po powierzchniach stawowych kości piszczelowej, następnie przechodzi on w ruch ślizgania na skutek hamującego działania więzadła krzyżowego. Podczas zginania łękotki przesuwają się do tyłu, rzepka ześlizguję się do dołu. Ruch ten jest najobszerniejszy w ustroju, wynosi ok. 160 stopni pod działaniem sił zewnętrznych, mięśnie wykonują go do 130 stopni. Ruch prostowania zachodzi we stronę przeciwną i ma zakres 160 stopni.

Zespół zginający stanowią:

  1. mięsień półbłoniasty

  2. mięsień półścięgnisty

  3. mięsień dwugłowy uda

  4. mięsień smukły

  5. mięsień krawiecki

Skurcz koncentryczny zachodzi podczas dowolnego zginania podudzia, w wahadle tylnym nogi wolnej w biegu. Zmiana przyczepu ruchomego i ustalonego w normalnych warunkach zdarza się rzadko, wymaga bowiem podciągania całego ciała do ustalonych stóp. Skurcz izometryczny zachodzi podczas zatrzymania ruchów podczas ciągłego działania sił prostujących. Skurcz ekscentryczny zachodzi podczas hamowania ruchu prostowania np. wahadle przedniej nogi w biegu i chodzie.

Mięśnie te działają na zasadzie dźwigni jednostronnych.

Ruch prostowania powodowany jest przez:

  1. mięśnie obszerne : boczny, pośredni, przyśrodkowy

  2. mięsień prosty uda

Działanie tych mięśni obserwuje się bardzo często. Skurcz koncentryczny zachodzi przy wszelkiego rodzaju wykopach, w wahadle przednim kończyny wolnej w chodzie. Zmiana przyczepu ustalonego i ruchomego zachodzi we wszelkich unoszeniach ciała z przysiadu i w wyskokach. Skurcz ekscentryczny występuje w fazie amortyzacji w naskokach i w fazie lądowania nogi wolnej w biegu. Skurcz izometryczny ma miejsce podczas zatrzymania któregoś z wymienionych ruchów ciała w ugiętej pozycji stawu kolanowego.

Zespół prostujący w większości pozycji działa na niekorzystnym ramieniu przeciwko dużemu momentowi siły ciężkości. Zespół ten należy do grupy mięśni tzw. podstawowych, stanowiąc środkowe piętro w taśmie prostowniczej tej grupy. Działanie odbywa się na zasadzie dźwigni jednostronnej siłowej. Dwa mięśnie spośród zespołu (mięsień prosty i mięsień naprężacz powięzi szerokiej) są dwustawowo i działają zginająco na staw biodrowy. Ruchy obrotowe mogą odbywać się w każdym położeniu stawu z wyjątkiem maksymalnego wyprostu i zgięcia. W czasie ruchów obrotowych oś przechodzi przez przyśrodkowy kłykieć kości piszczelowej.

W ruchach nawracania biorą udział:

  1. mięsień półbłoniasty

  2. mięsień półścięgnisty

  3. mięsień podkolanowy

  4. mięsień krawiecki

  5. mięsień smukły

Odwracanie powodują:

  1. mięsień dwugłowy uda

  2. mięsień naprężacz powięzi szerokiej

Na położenia kości podudzia składają się:

  1. staw piszczelowo - strzałkowy na końcu bliższym

  2. więzozrost piszczelowo - strzałkowy na końcu dalszym

  3. błona międzykostna goleni na całej długości

W sumie zapewniają one nieznacznie większą możliwość przesuwania kości goleni w stawach typu półścisłego i znaczenie ich dla mechaniki kończyny jest pośrednie.

60.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWACH SKOKOWYCH I OKREŚL UDZIAŁ POSZCZEGÓLNYCH MIĘŚNI W ICH REALIZACJI.

Staw skokowy dolny i poprzeczny stępu posiada nieregularny kształt powierzchni stawowych kości, różnokierunkowość przebiegu szpar stawowych, ograniczająca rola bardzo licznie występujących i o bardzo urozmaiconym przebiegu więzadeł powodują skomplikowany układ wypadkowych osi różnych komponentów ruchu.

Wyróżnia się dwa zasadnicze komponenty ruchowe: wokół osi pionowej (odwodzenia i przywodzenia) i wokół osi strzałkowej (odwracania i nawracania stopy). Ruchy odwodzenia i przywodzenia oraz ruchy obrotowe wynoszą po 30 stopni.

Ruch przywodzenia sprzężony jest z odwracaniem i wykonują go:

  1. mięsień brzuchaty łydki

  2. mięsień płaszczykowaty

  3. mięsień piszczelowy tylny

  4. mięsień piszczelowy przedni

  5. mięsień zginacz palucha długi

  6. mięsień zginacz palców długi

Skurcz koncentryczny nachodzi przy ruchach dowolnych stopą.

Sprzężone ruchy odwodzenia i pronacji wykonują:

  1. mięsień strzałkowy długi

  2. mięsień strzałkowy krótki

  3. mięsień prostownik palców długi

  4. mięsień strzałkowy trzeci

Skurcz koncentryczny zachodzi w czasie odbicia nogi napędowej w jeździe na łyżwach. Skurcz ekscentryczny występuje przy przechyłach ciała w stronę przeciwną rozpatrywanej kończyny np. na statku. Skurcz izometryczny zachodzi podczas zatrzymania na trawersowym zboczu.

61.OMÓW RUCHY JAKIE MOGĄ ZACHODZIĆ W STAWACH PALCÓW STOPY I OKREŚL UDZIAŁ JEDNOSTEK MIĘŚNIOWYCH.

W dalszej stopy występują dwie grupy stawów płaskich, półścisłych, o szparach ułożonych strzałkowo doczołowo. Stawy te otoczone są licznymi więzadłami, które zwierają kości między sobą, umożliwiając tylko nieznaczne ich przesunięcia względem siebie i zabezpieczając przed spłaszczeniem łuk wysklepienia stopy.

Podobnie więc jak w dłoni, i w stopie występuje pomiędzy odcinkami o znacznej ruchomości część o niewielkich możliwościach ruchowych, głównie amortyzujących.

Druga zasadnicza część ruchów krocznych stopy odbywa się w stawach śródstopno - palcowych. Mechanikę tych wszystkich stawów należy rozpatrywać łącznie. Stawy śródstopno - palcowe są silnie spolaryzowane do ruchów w płaszczyźnie strzałkowej tj. zginania podeszwowego i grzbietowego (30 + 60 stopni). Jedynie w położeniu zgięcia grzbietowego zachodzą słabe ruchy oddalania palców od osi długiej stopy wokół osi pionowej.

W stawach międzypaliczkowych, które są typu zawiasowego, zachodzi w zasadzie tylko ruch zginania podeszwowego, a potem powrót do pozycji normalnej tj. równoległej do płaszczyzny podeszwy. Ponieważ mięśnie działające w płaszczyźnie strzałkowej biegną ponad paliczkami bliższymi, stawy śródstopno - palcowe poruszane są raczej biernie. Nie ma tu tak subtelnej gry drobnych mięśni oraz poszczególnych oddzielających się i wplatających w torebki włókien mięśni długich jak w ręce. Toteż niezależność kierunku ruchu w stawach śródstopno - palcowych i każdym międzypaliczkowym jest mocno ograniczona. Najważniejszą rolą jaką spełniają te mięśnie jest takie działanie na promienie palcowe aby okresowo mogły one być dobrą podstawą dla odbicia stopy.

Ruchy zgięcia podeszwowego palców II - V wykonują:

  1. miesień zginacz palców długi

  2. mięsień czworoboczny podeszwy

  3. mięsień zginacz palców krótki

  4. mięsień odwodziciel palca małego

  5. mięśnie glistowate

  6. mięśnie miedzykostne grzbietowe

  7. mięśnie międzykostne podeszwowe

Ruchy zgięcia podeszwowego palucha wykonują:

  1. mięsień zginacz długi palucha

  2. mięsień zginacz krótki palucha

  3. mięsień odwodziciel palucha

Działanie tych mięśni skurczem koncentrycznym można spowodować jako ruch dowolny. Jednak najczęściej są one angażowane po zamianie przyczepu ruchomego i ustalonego skurczem ekscentrycznym oraz izometrycznym.

Ruchy zgięcia grzbietowego palców wykonują:

  1. mięsień prostownik palców długi

  2. mięsień prostownik palcóe krótki

Ruchy zgięcia podeszwowego palucha wykonują:

  1. mięsień prostownik długi palucha

  2. mięsień prostownik krótki palucha

Ich akcja koncentryczna poza ruchami dowolnymi zachodzi np. w przenoszeniu kończyny wolnej (wahadło tylne moment pionu). Jako całość kończyna dolna w stosunku do górnej jest mniej uniwersalna, a wyspecjalizowana w funkcjach napędowych i podporowych. Znajduje to wyraz zarówno w samej budowie jak i w przeznaczeniu do obsługi zasadniczych ruchów wahadłowych w płaszczyźnie strzałkowej jednostek mięśniowych homologicznych z wieloczynnościowymi kończyny górnej.

62. WYJAŚNIJ MECHANIKĘ CHWYTU. UDZIAŁ STAWÓW I MIĘŚNI.

(Patrz pytanie nr. 80)

63.STOPA JAKO WAŻNE OGNIWO AMORTYZACJI W NARZĄDZIE RUCHU.

W rozwoju ontogenetycznym stopa przystosowała się do przenoszenia dużych i zmiennych obciążeń. Kościec stopy tworzy sklepienie podłużne i poprzeczne. Prawidłowo zbudowana stopa dotyka do podłoża guzem kości piętowej oraz głowami I i V kości śródstopia. Opiera się ona również częściowo na bocznym brzegu stopy. Brzeg przyśrodkowy stopy jest uniesiony tworząc sklepienie podłużne. Sklepienie poprzeczne tworzy odpowiednie ułożenie kości śródstopia. Taka budowa stopy umożliwia nie tylko przenoszenie dużych obciążeń, ale przyczynia się również do amortyzacji wstrząsów. Stopę jako całość wzmacniają liczne więzadła. Ich osłabienie powoduje powstanie zniekształcenia stopy, do których należy przede wszystkim stopa płaska. Do najważniejszych więzadeł stopy należą więzadło piętowo - łódkowe i więzadło podeszwowe długie. Sama konstrukcja kostno - więzadłowa nie byłaby jednak w stanie podołać tak dużemu naciskowi, jaki wywierany jest na stopę. Z racji tej nie bagatelną rolę dla utrzymania prawidłowego sklepienia odgrywają zarówno liczne krótkie mięśnie podeszwowe jak i niektóre spośród długich mięśni goleni. Poprzeczne sklepienie jest zwiększone niejako na pętli ścięgnistej wytworzonej przez ścięgna końcowe mięśnia piszczelowego przedniego i mięśnia strzałkowego długiego, a którą wzmacniają i uzupełniają mięsień piszczelowy tylny i mięsień strzałkowy krótki. Spośród krótkich mięśni stopy najistotniejszą role odgrywa głowa poprzeczna mięśni przywodziciela palucha, która zwęża stopę w jej części dalszej.

Podłużne sklepienie stopy utrzymuje głównie mięsień zginacz długi palucha, którego ścięgno końcowe przebiegając pod podpórką skokową kości piętowej unosi część przednią tej kości, ustawiając ja bardziej stromo.

Skurcz w/w mięśni, którego siła jest regulowana odruchowo przy stawianiu stopy działają jako siła ciągnąca sklepienie ku górze. Dzięki temu nawet przy zwiększonym obciążeniu stopa nie ulega spłaszczeniu a tym samym nie następuje oddalenie się od siebie poszczególnych punktów jej podparcia.

Przy płaskiej stopie sklepienie jej jest obniżone do tego stopnia, że przyśrodkowy brzeg przylega do podłożą, stopa przybiera położenia pronacji. Równocześnie kości stępu zmieniają nie tylko swe położenie, ale z czasem nawet i kształt. Wtedy dopiero można się przekonać jak ważna rolę odgrywa prawidłowe wysklepienie stopy, które stanowi bardzo ważny czynnik amortyzujący wstrząsy.

64.OMÓW MECHANIKĘ RUCHÓW ODDECHOWYCH.

Oddychanie składa się z dwóch zasadniczych faz: wdechu i wydechu.

W procesie oddychania biorą udział elementy:

STRUKTURA KOSTNA - 12 kręgów piersiowych; 12 par żeber; trzyczęściowy mostek. Cechą całości konstrukcji jest budowa odcinkowej równoczesnej zmienności żeber. Żebra najdłuższe (VI - X0 posiadają największą amplitudę wahań oddechowych.

POŁĄCZENIA STAWOWE - dzielą się na tylne i przednie. Główka każdego żebra łączy się stawem jamowym z trzonem odpowiedniego kręgu, a guzek żebrowy z powierzchnią stawową na wyrostku poprzecznym kręgu. Są to stawy jednoosiowe, obrotowe. Połączenia tylne kręgowo - żebrowe stanowią zespół stawów sprzężonych. Połączenia przednie: przedłużenie trzonu każdego żebra tworzy listwa chrzęstna silnie zespolona z kostną częścią żebra i wzmocniona ochrzęstną. Chrząstki te zwiększają elastyczność ścian klatki piersiowej i umożliwiają intensywniejsze wychylenie żeber. Sześć par żeber tworzy z mostkiem połączenie stawowe typu jamowego, są to stawy wolne jednoosiowe.

Stawy przednie i tylne stanowią zespół 56 stawów sprzężonych co stanowi największy taki zespół w organizmie ludzkim. Mostek spełnia rolę klamry, która zamyka i wzmacnia przednią ścianę klatki piersiowej. Rusztowanie kostno - stawowe może być traktowane jako zespół łańcuchów kinematycznych zamkniętych. Ruchy w stawach żebrowych przednich i tylnych powodują obrót szyjki żebra co daje zmianę położenia trzonu żebra. To przechylenie listwy kostnej zwiększa wymiar czołowy i strzałkowy klatki piersiowej. Równocześnie kąt jaki tworzy część kostna żebra z częścią chrzęstną ulega zwiększaniu dzięki elastyczności chrząstki. Chrząstka ta wśród elementów biernych mechanizmu oddychania jest największym czynnikiem warunkującym rozszerzalność klatki piersiowej.

MIĘŚNIE - dzielą się na:

    1. synchronizatory ruchów 56 stawów sprzężonych; mięśnie międzyżebrowe i mięśnie dźwigacze żeber

    2. mięśnie oddechowe (zasadnicze i dodatkowe)