Wprowadzenie do psychologii klinicznej - wykłady

WYKŁAD I - 5.10.2009 r.

Przedmiotem psychologii klinicznej jest szeroko pojęte zaburzone zachowanie i promocja zdrowia.

Psychologia kliniczna jako nauka - koniec XIX w.

WYKŁAD II - 12. 10. 2009 r.

Koncepcja Lewickiego - zachowanie to aktywność, która jest niekierowana na cel oraz taka aktywność, która ma wewnętrzny mechanizm regulujący:
- potrzeby
- zachowania służące pokonywaniu wymagań stawianych przez środowisko

Zachowanie zaburzone jest wtedy, gdy jednostka nie potrafi realizować celu i gdy jej wewnętrzny mechanizm regulacji zachowań jest zaburzony.

Jeśli mówimy o normie i patologii to musimy uwzględnić kontekst: kulturalny, społeczny i historyczny.

DSM I (1952) i DSM II (1958) traktowały homoseksualizm jako chorobę psychiczną a DSM III (1980) jako zaburzenie.

wg Sęk:
Norma to pewna miara, o której mówimy wówczas, gdy mamy na uwadze realny zbiór właściwości.
Normalność jest właściwością człowieka, który ma zespół cech przypisywanych normie.

Kryteria normy:

1. Norma statystyczna - to norma ilościowa, która wynika z pomiaru cechy, określa nasilenie danego stanu i jednocześnie określa, w którym miejscu na kontinuum norma - patologia znajduje się dana osoba ze względu na daną cechę.

2. Norma społeczna (kulturalna) - Ten typ normy jest bardziej wykorzystywany w przystosowaniu osoby i w funkcjonowaniu osoby w jej środowisku, zależy od kultury i ma dwa poziomy:
   I - dotyczy zachowań przeciętnych
   II - związany z wypełnianiem określonych wymagań, ról czy też powinności społecznych.
   Norma ta wcale nie musi do końca odzwierciedlać tego co nazywamy normą, a mimo to zachowanie mieści się w granicach normy.
   zachowanie przeciętne - takie, które jest typowe dla danego środowiska, ułatwiają wejście w nie, adaptację. Jeśli tak się nie stanie, to osoba może być np. wykluczona z pewnej społeczności, nie przyjęta do niej.
   powinności - człowiek dorasta do kolejnych zadań życiowych i realizuje je. Jeśli ktoś w odpowiednim wieku np. nie podejmuje nauki a II jest w normie to o czymś to świadczy itd.

3. Norma teoretyczna :
   Poziomy:
   1. Koncepcje z obszaru adaptacji do sytuacji, do wymagań, zdolności, które warunkują przystosowanie, radzenie sobie z problemami
   2. Teorie osobowości, które stanowią o kryterium dojrzałej osobowości, kiedy człowiek może być uznany za osobę w pełni normalną.

WYKŁAD III 19.10.2009 r.

Norma a patologia - istotne kwestie:
- intensywność
- nasilenie
- ciągłość, powtarzalność
- cierpienie zawinione vs niezawinione
- trudność w przystosowaniu
- nieracjonalność i dziwaczność
- nieprzewidywalność i brak samokontroli
- wyrazistość i niekonwencjonalność
- dyskomfort obserwatora
- naruszanie norm społecznych

Def. Zaburzenia psychicznego wg DSM IV:

Jest to pojawiający się u jednostki syndrom lub wzorzec zachowania albo wzorzec psychiczny mający znaczenie kliniczne, w chwili występowania z odczuwanym cierpieniem (bolesnym symptomem) bądź upośledzeniem (zakłóceniem w co najmniej jednym obszarze funkcjonowania) lub z istotnie zwiększonym ryzykiem śmierci, bólu, inwalidztwa, bądź z poważnym ograniczeniem swobody działania.
Zespół taki nie może być tylko ogólnie akceptowaną i kulturowo usankcjonowaną reakcją na dane zdarzenie. Bez względu na podstawowe źródła musi on w danym momencie być przejawem behawioralnej, psychologicznej bądź somatycznej dysfunkcji pojawiającej się u danej osoby.

DSM IV - kryteria do rozpatrzenia:
1) stopień nasilenia objawów
- łagodne,
- umiarkowane,
-poważne
2) poziom stabilności wzorców zachowań
- o charakterze epizodycznym
- o charakterze nawracającym (często w schizofrenii)
- stałe
3) rozmieszczenie objawów w czasie i przestrzeni
- zespoły ostre - trwają np. kilka godzin, dni
- długotrwałe, przewlekłe
4) umiejscowienie źródeł
- w konkretnym obszarze
- o charakterze masowym
5) czynniki intrapsychiczne
- o charakterze wewnętrznym
- o charakterze zewnętrznym

Kryteria rozpoznawania otępienia:

1. Liczne ubytki poznawcze
   m.in. upośledzenie pamięci - dotyczy pamięci świeżej

2. Zaburzenia w zakresie zachowania i funkcjonowania

1. Afazja - zaburzenia mowy, które polegają na tym, że np. osoba nie wie jak coś nazwać, gubi słowa (potrafi coś opisać, a nie podać konkretną nazwę)

2. Apraksja - niezdolność do wykonywania czynności ruchowych mimo nieuszkodzonych funkcji, nie ma tu ruchów celowych np. nie jest w stanie trafić łyżeczką do buzi, mimo tego, iż nie było paraliżu, osoba taka nie potrafi się np. ubrać, umyć

3. Agnozja - niezdolność rozpoznawania lub identyfikowania przedmiotów mimo nieuszkodzonych funkcji czuciowych

3. Zaburzenia psychiczne:

1. Urojenia - błędne sądy, nieprawdziwe, a pacjent jest przekonany o ich prawdziwości (prześladowcze, związane z poczuciem zagrożenia)

2. Halucynacje - u ok. 25% chorych. Mogą być wzrokowe, słuchowe itp.

3. Mylne rozpoznawanie osób

4. Nie rozpoznawanie siebie np. w lustrze

5. Chwiejność afektywna (75%) - przechodzenie od śmiechu do płaczu

6. Obniżony nastrój (ok. 25%)

7. Depresja (10%)

8. Lęki, obawy, fobie (25%) - często związane z urojeniami i halucynacjami

WYKŁAD IV - 26.10.2009 r.

WYKŁAD V - 9.11.2009

Zespół zaburzeń po stresie urazowym (PTSD)

Jednostka chorobowa wprowadzona w 1980r. przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (APA) do DSM III.

1987r. - DSM III R

• Zespół drutów kolczastych - poczucie winy, drażliwość, bezradność, bezsilność, wycofanie z kontaktów interpersonalnych.

• Syndrom ocalałego (Niederland)

1. System stresu pourazowego (Lifton)

Zarówno osoby, które były świadkami trudnych przeżyć, ale ocalały, jak i osoby, które doświadczyły traumatycznych przeżyć miały podobne objawy.

Ryzyko wystąpienia PTSD ma miejsce w przypadku zdarzeń nagłych o dużej intensywności doznań.

Osoby narażone - ofiary:

• Wypadków drogowych

• Aktów przestępczych, przemocy

• Klęsk żywiołowych

• Terroru.

Badania: Czaja, Gierowski, Kępiński, Rutkowski.

Kryteria diagnostyczne (1980, DSM-III, akt. DSM IV z 1994r.)

A. Osoba była narażona bezpośrednio na traumatyczne wydarzenie lub była świadkiem takiego zdarzenia, które:

• Wywołuje silny lęk, bezradność, poczucie zagrożenia, nieudolność ucieczki z miejsca, przerażenie

• Spowodowało lub mogło spowodować zagrożenie

B. Traumatyczne zdarzenie stale się odnawia w świadomości jednostki w postaci (wystarczy 1 kryterium):

• Natrętnych przypomnień lub obrazów

• Nawracających snów

7.12.09 WYKŁAD VIII

Kryteria diagnostyczne (DSM III, DSM IV)

a) osoba była narażona na traumatyczne zdarzenia lub była świadkiem takiego zdarzenia, które spowodowało lub mogło spowodować śmierć lub poważne obrażenia lub zagrażało fizycznej integralności jednostki lub innych osób - wywołało u osób intensywny lęk, przerażenie, poczucie bezradności.

b) traumatyczne zdarzenie stale się odnawia. W świadomości jednostki w postaci:

-natrętnych przypomnień lub obrazów

-nawracających przykrych snów

-zachowań i uczuć jak gdyby zdarzenie ponownie wystąpiło

-psychologicznego dystresu w zetknięciu się z wewnętrznymi lub zewnętrznymi sygnałami symbolizującymi lub przypominającymi zdarzenie

-wzmożonej fizjologicznej reaktywności na bodźce symbolizujące różne aspekty zdarzenia

c) utrzymująca się uporczywa tendencja do unikania wszelkich bodźców kojarzących się ze zdarzeniem i odrętwienie emocjonalne przejawiające się w:

-unikaniu myśli rozmów, uczuć na temat urazu

-unikaniu czynności, miejsc lub ludzi przypominających uraz

-niemożności przypomnienia sobie licznych aspektów zdarzenia

-znacznym obniżeniu zainteresowań i chęci uczestniczenia w istotnych dla jednostki sferach życia

-poczuciu odcięcia i obcości wobec innych osób

-zawężeniu zakresu odczuwanych emocji

-skróceniu perspektywy życiowej

d) Występują uporczywe symptomy pobudzenia nie występujące przed zdarzeniem, a przejawiające się:

-trudnościami w zasypianiu i przerywanym snem

-irytacjami i wybuchami gniewu

-trudnościami w koncentracji

-wzmożonymi czynnościami

-nadmierną reakcją przestrachu

e) zaburzenia wymienione w grupie b, c i d trwają dłużej niż miesiąc, a krócej niż 2 lata

f) Zaburzenia spowodowały istotny klinicznie dystres lub pogorszenie się funkcjonowania jednostki w rodzinie, pracy lub innych ważnych dla niej obszarach życia

Negatywne skutki doświadczeń traumatycznych:

1. Emocjonalne:

-zaburzenia zdrowia psychicznego( zespoły lękowe, paranoidalne, psychosomatyczne)

-choroby psychosomatyczne

-alienacja, lęk, poczucie nudy, niska samoocena

-niezadowolenie z pracy

-emocjonalne wyczerpanie

-poczucie zmęczenia

-wrogość, drażliwość

2.Behawioralne:

-absencja w pracy

-błędy w działaniu

-brak motywacji

-niezadowolenie

-uzależnienie

-obniżona wydajność w pracy

-rezygnacja z pracy

-zaburzenia zachowania

3.Poznawcze:

-zawężenie zainteresowań

-zaburzenia myślenia, wnioskowania, koncentracji uwagi, myślenia przyczynowo-skutkowego

-spostrzegane objawy zespołu psychoorganicznego (zwłaszcza jeśli osoby były poddane urazom fizycznym, zmiany charakterystyczne- przewidywanie, planowanie

4.Relacje społeczne

- wycofanie z kontaktów społecznych

-utrata kontaktów z ludźmi

-depersonalizacja

- odmowa współpracy

-konfliktowość

-nieufność

Czynniki ryzyka PTSD

Osobowość:

-cz. ryzyka: neurotyczność, introwersja

-rezultat procesów rewizji schematów poznawczych i zablokowanie adaptacji ich nowej struktury

-rozbicie podstawowego przekonania i logiczności w uporządkowaniu i bezpieczeństwie oraz sztywność w nowej orientacji

-nadmierna wrażliwość biologiczna (temperament) i psychologiczna (doświadczenia trudne )

(utrata przewidywalności i kontroli zdarzeń)

-podatność na zranienia

-zaburzenia antyspołeczne

-zaburzenia lękowe

-niska samoocena

- cechy osobowości bierno agresywnej, unikającej, schizoidalnej, borderline

1 m-c - jest to czas uporania się po traumatycznym wydarzeniu , SOS jeśli po upływie jednego miesiąca nadal są objawy

Trwałe zmiany osobowości po przeżyciu sytuacji ekstremalnej:

a) potwierdzenie wyraźnej i utrwalonej zmiany indywidualnego wzorca zachowania

b) wyraźna zmiana osobowości przejawia się występowaniem co najmniej 2 z nastepujących objawów:

-stale wroga i nieufna postawa do świata

-stałe uczucie pustki i bezradności

-społeczne wycofanie

-stałe poczucie bycia „na krawędzi”

-stałe poczucie odmienności od innych

-poczucie małej wartości

c)zakłócenie funkcjonowania w życiu codziennym

d)zmiana rozwija się po przeżyciu katastrofy (stresu)

e)zmiana osobowości utrzymuje się co najmniej 2 lata

f) zdarzenie skrajnie stresowe

PRZEMOC

- odnosimy ją do relacji bliskich, wtedy częściej używa się tego pojęcia

- jest to zjawisko trwające od zawsze, niezależnie od kultury statusy społecznego

- koniec lat 60tych- OPIS ZESPOŁU DZIECKA MALTRETOWANEGO

- 1991r. Przemoc staje się czymś bardziej jawnym

• Około 50% kobiet w związakch małżeńskich doświadczyło przemocy ze strony partnera

• Ok. 28% ujawniło że stosuje przemoc fizyczną

• 14% odmówiło odpowiedzi

- 1995r. Pekin- 18% dorołych kobiet przyznaje że były bite

• 41% rozwódek bitych wielokrotnie

• 21% sporadycznie

• 32% znecanie fizyczne jako jedna z przyczyn rozwodów

Wykład IX - 14.12.2009

Przemoc cd, „Ciepło domu rodzinne czasami przypomina tempo ognia piekelnego”

- dotyczy relacji relacj z bliskimi w których istnieje nierówny układ sił

- dochodzi do wykorzystywania władzy i siły fizycznej( przez silniejszego nad słabszym)

- dwie strony traktują siebie przedmiotowo

- spoiwem związku jest lęk ofiary i manipulowanie tym lękiem przez oparawcę, bez liczenia się z prawami, potrzebami i pragnieniami ofiary, w celu jej posiadania i kontrolowania

Diagnoza:

• Sytuacja skrajnie urazowa wywołana przed celowe i długotrwałe działanie człowieka

• Rekacje - zaburzenie posttramautyczne (PTSD)- syndrom bitej kobiety :reakcje unikowe, tendencje do otwarzania urazowych wydarzeń, pobudliwość widoczna w objawach i zachowniach lękowych( podwyższony)

• Syndrom dziecka maltretowanego, zaniedbania, nadużycia

Obalanie mitów:

Przemoc: - uderzenie, klasp to nie jest incydent

- nie zdarza sie tylko wśród biedoty

- niezależy tez od stopnia przywiązania do osoby-

- niezależnie od narodowości, wykształcenia statusu

- odtrącenie, wycofanie, by upewnic ofiarę, że jest się silnym

- maltretowanie przybiera charakter stabilny, lęk, rola ofiary

- czy bita kobieta może odejść od sprawcy??- nie jest to proste

• Jest groźba która jest bardzo realna- 75%większe ryzyko zabicia przez partnera u kobiet które odchodzą niż u tych które zostają

• Kobiety które odchodzą- ok.50% bezdomne, bo rodzina nie sprzyja, nie wspiera

• Kobieta po syndromie nie umieją się odnaleźć w tym „nowym” układzie

• „jak bije to kocha- to znaczy że się interesuje”- to nieprawda!!!

- Sadyzm, masochizm

Sadysta - pewa kobieta mówiła że zasługuje na przemoc, usprawiedliwiając sie tym, że jest niezaradna,

Masochizm- doświadczenie urazu ma postac zadowolenia.

Uwarunkowanie przemocy:

A) społeczno kulturowe

• W środowisku wiejskim, kobiety i dzieci głosu nie mają

• Sposób wychowania- (dziewczynki usłużne, skromne), torelancja społeczeństwa jest większa w stosunku do mężczyzn niż kobiet(kobieta częsciej karana za dzieciobójstwo)

B) miłość romantyczna ( brak zrozumienia potrzeb, i zachowania partnera)

Brak zrozumienia dla potrzeb partnera-poczucie tego, że my sie kochamy, zewnetrzne atrybuty, wyobrażenia, i nie oparcie na prawdziwych potrzebach.

C) struktura rodziny

Częściej przemoc wystepuje w sytuacji, gy rodzina wielodzietna(tu są jeszcze inne interesy). Z badań wynika, że przemoc bardziej dotyka własnych dzieci niż adopcyjnych.

D) stresy sytuacyjne

Np. Utrata pracy, sytuacje któe sie dzieją-choroba, niepełnosprawność, osoby mniej odpone na stresy z pracy odreagowuja na własnej rodzinie.

E)doświadczenie rozwojowe sprawców przemocy

osoby, które były bite sa cześciej skłonne do przemocy wobec bliskich, bo nie znają innego rozaju relacji, np. jako odwet ja byłem bity-teraz ty! - transmisje pokoleniowe,umowy generacyjne.

Intencje:

A) wymuszanie posłuszeństwa

Ofiata musi ustąpić, np. czasami alkoholik jest drażliwy-nalezy ustapic, a są takie osoby, które nie odpuszczą(ofiary).

B) poczucie pomocy i przewagi

Chęć bycia osobą silna, u osób o zaburzeniach osobowości,sprawca jest w rzeczywistości bardzo słaby, a ma poczucie mocy tylko wobec osoby słabszej-doskonale wie wobec kogo

C)zachowanie odwetowe

Jesli mnie skrzywdzisz-to ja Ci pokaże!

Przemoc w rodzinie:

1) wobec dziecka

- fizyczna(obdukcje)

-seksualna:

a)akty pozbawione warunku fizycznego(oglądanie filmów pornograficznych,przyzwalanie na ich oglądanie,obnażanie sie,pornografia)

b)akty związane zkontaktem fizycznym z dzieckiem(bardzo traumatyczne dla dziecka)-„zły dotyk”

c)akty fizyczne o znaminach gwałtu(zmuszanie do współżycia)

-emocjonalna

-zaniedbanie

Sprawcy:

-fiksacyjni(ma zaburzenia orientacji seksualnej)

-regresyjni(w sytuacjach trudnych są skłonni do wykorzystywania osób bliskich)

Ofiary:

-przypadkowe

-uczestniczące(w rodzinach)

Skutki przemocy wobec dziecka:

-Syndrom dziecka maltretowanego-długotrwałe i bezposrednie, fizyczen i psychiczne nastepsta,powstałe w wyniku tego traktowania.

-agresywność

-niepokój,lęk,napięcie

-wzmożona czujność-zimne wyczekiwanie

-stłumienie żywych reakcji emocjonalnych w sytuacji zagrożenia

-ambiwalencja w zachowaniach i emocjach

-ucieczka od rzeczywistosci w świat marzeń

-zaprzeczenie sytuacji

-podwójne myślenie,podwójne JA rodziców w postawie rodziców

-poczuie lęku przed odrzuceniem,osamotnieniem

-psychiczne(lękowe)uzależniem od rodziców

U dzieci-niska samoocenia i poczucie winy!

Samobójstwa-dziecko zabija w sobie obaz złego rodzica

WYKŁAD 21.12.2010

Przemoc wobec osób dorosłych:

A)Przemoc fizyczna(Gaś)

Fazy cyklu:

-faza narastania napięcia(drażliwość,wybuchowość)

-faza gwałtownej przemocy(reakja nieadekwatna do czucia)

-faza miodowego miesiąca(kwiaty,przeprosiny)

B)Przemoc emocjalna(Pospiszyl, Russel)

-izolacja ofiary od żródeł wsparcia

-eliminacja zachowań nie będących pod kontrolą sprawcy(monopolizacja uwagi i koncentracja na własnej sytuacji)

-zmęczenie,wyczerpanie,niezdolność do stawiania oporu

-poczucie strachu,utrata nadziei

-sporadyczne okazywanie pobłazliwości sprawcy motywuje ofiarę do uległości

-demonstracja wszechmocy sprawcy

-lęk prze stawianiem oporu

-utrwalanie nawyku posłuszeństwa

C)Przemoc seksualna:

-seksualne zachowanie sadystyczne(poczucie zadowolenia u sprawcy)

-zmuszanie do praktyk seksualnych nieakceptowanych

-narzucanie liczby konaktów

-osmieszanie partnerki

-zmuszanie do kontaków kazierodczych,zoofilii

-zmuszanie do akceptacji przez ofiarę innych partnerów sksualnych

Typy gwałtu;

-agresywny(głównie mężczyzni ale nie tylko)

-nieagresywny

-obsesyjny

Skutki przemocy wobec kobiet: Zespół sresu pouazowego DSM-III, DSM-IV

-nadmierne pobudzenie związane z uporczywym ożekaniem na niebezpieczeństwo

-wtargnięcia-ciagłe przeżywanie dramatycznego wydarzenia

-zawężanie,odrętwienie-zmiana stanu świadomości,sposobu reagowania na sytuacje(Herman) jakby osoba była nieobecna-ucieczka od siebie.

Hipoteza

PTSD - Anoreksja jako próba oderwania się od tego co zostało skalane( od własnego ciała) we wcześniejszym okresie rozwojowym (np. przemoc seksualna)

--prostytucja—brak szacunku dla ciała

Syndrom bitej kobiety:

- rekacja unikowa (zaprzeczanie, odrętwienie, objawy depresyjne, zmniejszone zainteresowanie światem)

- odtwarzanie doświadczeń urazowych

- podwyższona pobudliwość- objawy lękowe( , zaburzenia snu, płacz, zaburzenia jedzenia, hiperaktywność, zaburzenia obsesyjno-kompulsywne)

- dekompensajca psychiczna- brak integracji

- pogada dla siebie, poczucie wstydu

- zespół wyczerpania walką,

- negatywna samoocena, poczucie utraty własnej godności

Wzorce reakcji psychologicznych: (stałe wzorce zachowania) McCann, Sakheizm, Abrahamson

1. emocjonalne- lęk, niepokój, natręctwa, depresja, wstyd, poczucie winy, maskowanie gniewu, podatność na zranienia

2. poznawcze- zaburzenia percepcyjne, złudzenia, derealizacja, zjawisko dyssocjacyjne, chronicza bezradność, utrata przewidywania skutków

3. behawioralna- tendencje samobójcze, uzależnienia, zaburzenia w funkcjonowaniu społeczeństwa, zaburzenia osobowości

4. bioogiczne- nadmierne pobudzenie fizjologiczne i zaburzenia somatyczene

5. interpersonalne- problemy w związakch z innymi ludźmi, sklonność do przemocy, doświadzcenie traumy, odtwarzanie urazowych wydarzeń.

Sprawca nie lubi osób słabych!!!

Mechanizmy związku sprawca- ofiara (Geberle, Herman, Pospiszyl)

1. wyuczona bezradność- sprawca odcina ofiarę od źródeł wsparcia

2. syndrom sztokholmski- (coś jak syndrom zakladnika)- bezwzględne i bezwarunkowe przywiązanie ofiary do sprawcy:

- obecność osoby grożącej pozbawieniem życia i przekonanie ofiary że groźba jest realna

-niemożność usunięcia sytuacji grożącej

- izolacja od otoczenia

- obecność w zachowniu agresora choćby nieznacznych sygnałów zainteresowania i przychylności

c) efelt psychologicznej pułapki- odpowiedzialność za związek, poczucie zainwestowania i szacowanie możliwych strat

d) pułapka lęku- przesadne nierealne, negatywne wyobrażenia w sytuacji odejścia od partnera

3)wobec osoby starszej

Rodzaje niewłaściwego reagowania osób starszych:

1. nadużycie fizyczne- fizyczny ból lub okaleczenia (świadome) np. klapsy, uderzenia, karmienie na siłę,

2. wykorzystywanie seksualne (bez pozwolenia) sugestywne rozmowy, dotyk, gwałt przy użyciu przemocy

3. wykorzystywanie emocjonalne, zamiar spowodowania psycholgicznego bólu lub leku- agresja słowna, groźby, znieważanie, zastraszanie

4. zaniedbania przez opiekuna (potrzeb fizycznych i psychicznych)- zamierzony lub też nie, np. brak pozywienia, ubrania, schronienia, opieki, higieny, kontaktów społecznych

5. samozaniedbanie- niezdolność do zaspokojenia własnych potrzeb fizycznych i psychicznych przez osoby starsze

6. wykorzystywanie materialne- niewłaściwe dysponowanie zasobami osoby straszej, w celu osobistych zysków np. kradzież pieniędzy

Czynniki ryzyka:

Osoba starsza:

- izolacja społeczna

-wspólne mieszkanie
-nietrzymanie moczu

-duża zależnośc od opiekuna

-otepienie i problemy behawioralne

Opiekun:

-nadużywanie substancji uzależniających

-choroba fizyczna lub psychiczna

-przemoc w domu lub poza nim

-zależność finansowa i mieszkaniowa od osby starszej (odwrotna zależność)

-stres (rozwód, bankructwo, konflikt z prawem)

Skargi pacjentów:

-nierozwiązane problmy zdrowotne mimo nakreslonego planu

-nadużywanie substancji uzależniających przez pacjenta lub opiekuna

-depresja, lęk

-odwodnienie, niedożywienie, utarta wagi

Podejrzane zachowania w gabinecie lub izbie przyjęć:

• małoprawdopodobne wyjaśnienie przyczyn objawów przedmiotowych

• póżnienie w poszukiwaniu pomocy z powodu choroby lub urazu

• częste wizyty w gabinecie lub izbie przyjęć

• strach: starsza osoba dystansuje sie od opiekuna

• odmowa opiekuna pozostawienia osoby starszej samej w gabinecie

Objawy przedmiotowe:

• siniaki w nietypowych okolicach np. wewnętrzna strona ramienia, tułów, pośladki, owłosiona skóra głowy

• układające sie we wzór lyb wielokrotne siniaki, otarcia, oparzenia

• zabrudzone lub nieodpowiednie do pory roku ubrania

• niewłaściwei pielegnowane paznokcie, zęby, skóra

• odleżyny

• posiniaczone lub krwawiąca okolica genitaliów lub odbytu

Strategie postępowania:

1. zapobieganie izolacji społecznej- zapewnienie opieki społecznej, ośrodki dziennego pobytu, aktywności duszpasterskiej

2. zmniejszenie stresu opiekuna- okreslić sosoby wsparcia ze strony innych osób w rodzinie, kontakt z grupami wsparcia, zastępstwa, szkolenie dla opiekunów

3. opanowanie porblemów zdrowotnych- terapia uzależnień dla opiekuna lub pacjenta, opanowanie depresji lub zaburzeń psychicznych, uproszczenie leczenia

4. ocena sytuacji domowej- warunki socjalno bytowe, bezpieczeństwo, zdobyc niezbędne sprzęty medyczne np. łóżnko, kompetencje opiekuna, wziąć pod uwage przeniesienie pacjenta do odpowiedniej instytucji zapewniającej wyższy poziom opieki np. DPS- Dom pomocy społecznej

WYKŁAD 11. 01. 2019 r.

Mobbing:

To forma patologii w miejscu pracy (dokuczanie, zaczepianie, nagabywanie, napaść)

Odróżnienie od:

- pojedynczego aktu agresji
- jednorazowego aktu złego czy też niesprawiedliwego potraktowania pracownika

Początki rozważań o lobbingu: lata 60-te XX wieku

Heineman nazwał wtedy tym terminem wrogość przejawianą w szkołach przez dzieci m.in. doprowadzanie do samobójstwa.

Lata 80-te Leyman - badania zachowań wrogich wśród pracowników.

Rozpowszechnienie mobbingu:

Wielka Brytania: 13 - 16%,
Hiszpania 5-16%,
Finlandia 11-15 %,
Niemcy 5-11%,
Włochy 4%.,
Grecja, Dania, Szwecja - 4-9%

Wg Brodziak 87% polskich studentów wyraziło opinię, że molestowanie i złośliwe traktowanie studentów przez wykładowców jest realnym problemem polskich uczelni.

Określenie mobbingu:

- systematyzowana forma przemocy emocjonalnej lub psychicznej
- działanie systematyczne i regularne
- naruszanie prawa i przemoc stają się widoczne

Struktura mobbingu:
- działanie mobblera utrudnia proces komunikowania się
- ataki wpływają negatywnie na relację społeczną
- działanie narusza wizerunek ofiary
- działania uderzające w ofiarę w tym m.in. molestowanie seksualne

Struktura lobbingu wg Grzesiuk:

1. Terror psychiczny - ośmieszanie ofiary, niszczenie emocjonalne, atak na poczucie wartości i integralność psychiczną

2. Ignorowanie - szczególny rodzaj nękania, wykluczający ofiarę z kontaktów społecznych

3. Stwarzanie nieprzyjemnych warunków pracy: utrudnienia w wykonywaniu obowiązków, zmuszanie do prac naruszających godność osobistą, powierzanie nadmiernej odpowiedzialności, nieadekwatnej do kompetencji

4. Molestowanie seksualne

5. Przemoc fizyczna

Czynniki ryzyka mobbingu:

- przyczyny społeczne (bezrobocie, zagrożenie utratą pracy)
- wadliwa organizacja pracy, złe zarządzanie
- cechy ofiary: niska samoocena, wysoki poziom lęku, ale też wysoka kompetencja
- cechy sprawcy (58% sprawców mobbingu to współpracownicy, 28% to przełożeni, 7% to podwładni; najczęściej sami mężczyźni - 43%, łącznie mężczyźni i kobiety - 30% lub same kobiety - 26%)

Następstwa mobbingu:

- reakcje emocjonalne:
negatywne np. lęk, frustracja, bezsilność
pozytywne np. poczucie dowartościowania
- niespecyficzne reakcje somatyczne
- reakcje behawioralne
- reakcje natury poznawczej

Sposoby radzenia sobie z lobbingiem:

- ignorancja zachowań mobbera
- gniew, agresja nakierowana na mobbera
- zachowania konfrontacyjne

PTG - posttraumatyczny wzrost:

Jest to znacząca i korzystna zmiana w poznawczym, emocjonalnym i behawioralnym życiu człowieka. Zjawisko PTG jest zarówno procesem jak i rezultatem zmagania się z traumatyczną sytuacją. Inne określenia tego zjawiska to : pozytywne zmiany psychiczne, dostrzegane lub konstruktywne korzyści, związany ze stresem wzrost, pozytywny rozwój, pozytywne iluzje, pozytywna reinterpretacja, czerpanie korzyści z przyjemności

Sytuacja traumatyczna - trudne psychologiczne doświadczenie, które burzy dotychczasowe spojrzenie na świat, siebie i innych ludzi.
Obejmuje śmierć dziecka lub jego nieuleczalną chorobę, śmierć bliskiego członka rodziny, choroby nowotworowe, walki zbrojne, wypadek drogowy, klęski żywiołowe, rozwód, choroby w fazie terminalnej, gwałt, molestowanie seksualne, utratę pracy

PTG dotyczy 40 do 70% osób, które doświadczyły traumy, kryzysu w okresie od 2 tygodni do 4 miesięcy po traumie.
PTG może wystąpić w 3 obszarach ludzkiego życia:
- percepcji siebie
- relacjach interpersonalnych
- filozofii życia

Po traumie osoba przyjmuje bardziej wyszukane sposoby radzenia sobie z sytuacjami trudnymi. Trauma pełni rolę katalizatora w kreowaniu nowej tożsamości, stanowi przyczynę rozdzielenia i ponownego złączenia przeszłości z przyszłością.

18.01.2010r. WYKŁAD

Warunki do zaistnienia PTG- model:

1. Cechy osobowości prze traumą.

2. Traumatyczne wydarzenie postrzegane jako poważny wstrząs.

3. Luminacja- bardziej automatyczna niż zamierzona.

4. Poradzenie sobie.

5. Luminacja zamierzona.

6. Wzrost posttraumatyczny (końcowy efekt luminacji)

PTG jest wynikiem wew.walki prowadzonej w trakcie luminacji z negatywnymi skutkami traumy.

Ruminacja- proces, w którym osoba powraca do tego co się stało i próbuje wkomponować to trudne doświadczenie w swoje, dotychczasowe życie, uporządkowane na nowo.

Proces r. jest bolesny, wymaga wysiłku, zwłaszcza gdy jest automatyczny i postrzegany jako niepożądany. Wzrost i dystres nie wykluczają się.

MODEL PTG:

1.Osoba przed traumą

Umiarkowane samopoczucie, cechy sprzyjające postraumatycznemu rozwojowi, kompleksowość, aktywność, otwartość, nadzieja, styl poznawczy

2. traumatyczne wydarzenie

3.Wyzwania

Przewartościowanie celów, poglądów, przekonań, większa zdolność do radzenia sobie z emocjonalnym dystresem

4.Ruminacja

Bardziej automatyczna niż zamierzona

5.Poradzenie sobie

Wyjście z walki z nieosiągalnymi celami i poglądami nie do utrzymania, zmniejszenie em.dystresu

6.Ruminacja

Bardziej zamierzona niż automatyczna

7. Wzrost postraumatyczny

Relacje z innymi, Rozwój narracyjny

Stosunek do innych,

Nowe możliwości, siła osobista,

Zmiany w aspekcie duchowym, Mądrość

docenianie życia

PTG- wzrost mądrości życiowej - umiejętności:

- równoważenie refleksji i działania

- określenie rzeczy wiadomych i niewiadomych w życiu

- rozróżnienie syt, w których wytrwałość jest wskazana od tych, w których konieczne jest wycofanie się

(uporczywa terapia, egoistyczna miłość)

- akceptacja życiowych paradoksów

- otwarte i satysfakcjonujące odnoszenie się do fundamentalnych kwestii ludzkiej egzystencji

(sens życia, sens cierpienia)

„Lata uczą tego, czego dni nie dają…”

Odpowiedź na krytykę koncepcji PTG:

- wzrost posttraumatyczny pojawia się w kontekście cierpienia i psycholog. Walki, zmagania się z cierpieniem. Osoby, u których występuje PTG przyjmują zarówno pozytywne jak i negatywne aspekty swojego doświadczenia.

- przeżycie traumatyczne nie jest niezbędne do własnego wzrostu, człowiek może wzrastać i rozwijać się bez tego

- koncepcja PTG nie wyraża traumy za coś dobrego, nie stanowi pochwały dla traumy, kryzysy są niepożądane w ludzkim życiu

- zjawisko PTG nie jest ani uniwersalne, ani tez nieuniknione. Istnieją osoby, które nie doświadczają wzrostu w walce z traumą a wręcz odwrotnie

KRYZYS-MYŚLI SAMOBÓJCZE-TENDENCJE SAMOBÓJCZE-DECYZJA-AFEKT SAMOBÓJCZY

WYPALENIE ZAWODOWE

Wg MASLACH: zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób.

Wg Freudenberger, Richelson - stan zmęczenia czy frustracji wynikający z poświęcenia się jakiejś sprawie, sposobowi życia lub związkowi, co nie przyniosło oczekiwanej nagrody

Wg Pines, Aronson - stan fizycznego, emocjonalnego i psychicznego wyczerpania, spowodowany przez długotrwałe zaangażowanie w sytuacje, które są obciążające pod względem emocjonalnym.

Gdy ludzie próbują znaleźć sens swojego życia w pracy zawodowej i mają poczucie zawodu, wówczas jest to wynik wypalenia. W Japonii lata 80-te- zjawisko białej śmierci- Kiroshi-nagła śmierć z wyczerpania.

Pines: - żeby się wypalić to trzeba płonąć, być mocno zaangażowanym w pracę

- jeżeli pracujesz jako koń i nie masz siły, by pójść do weterynarza, to jesteś 1wszym kandydatem do bycia wypalonym.

Zawody związane z ryzykiem wypalenia: szkolnictwo, pielęgniarstwo, praca socjalna, wojsko, policja, zawody zaufania publicznego, opieka społeczna.

Wypalenie a inne pojęcia:

- wypalenie a stres (s. oceniany jako przekraczający zasoby, wymaga mobilizacji sił)

- w. a depresja (dotyczy braku sensu życia, pesymistycznej oceny siebie i sytuacji, braku planów na przyszłość)

- w. a alienacja (zespół wyobcowania)

- w. a kryzys egzystencjalny (poczucie braku sensu życia, nie ma przełożenia na pracę, nadmiarowy wysiłek, dotyczy negatywnej oceny siebie, swoich perspektyw)

- w. a zmęczenie (krótkotrwałe, człowiek sam sobie nie umie poradzić)

Są obecne podobne objawy.

WYKŁAD 11 - 25.01.10 r.

4. Modele wypalenia zawodowego:

- Model wypalenia zawodowego wg Ch. Maslach

• Wyczerpanie emocjonalne (zmęczenie, spadek energii, drażliwość, impulsywność, objawy psychosomatyczne, niepokój, uogólnione napięcie).

• Depersonalizacja (dystansowanie się od ludzi, powierzchowność w relacjach społecznych, małe zaangażowanie, utrata ideałów, zobojętnienie).

• Obniżone zadowolenie z osiągnięć zawodowych (mniejsza wydajność, pocz. obniżonych kompetencji, lęk, niepokój, ucieczka od pracy).

Dynamika wypalenia:

1. Interpersonalne wymagania

2. Emocjonalne przeciążenia

3. Wypalenie

Emocjonalne wyczerpanie

Depersonalizacja (cynizm)

Utrata satysfakcji zawodowej

Schemat wypalenia wg Maslach:

Osoba →→→→→→→→→→→ praca zawodowa

←←←←←←←←←←←

1. obciążenie pracą

2. kontrola

↓ 3. wynagrodzenie ↓

4. wspólnotowość

5. sprawiedliwość

6. wartości

wypalenie →→→→→→→→→→→ zaangażowanie

←←←←←←←←←←←

wyczerpanie energia życiowa

cynizm/depersonalizacja współpraca

nieefektywność/brak satysfakcji skuteczność

działania

- Egzystencjalno - motywacyjne konsekwencje wypalenia wg Pines

Wypalenie jest efektem końcowym procesu utraty złudzeń, co do wyk. pracy.

Do wypalenia dochodzi, gdy frustracja dotyczy ważnych dla osób wartości, szczególnie tych, które wyznaczają profesjonalną tożsamość i wpływają na sens życia.

SEMESTR II

WYKŁAD 1 - 22.02.10 r.

Termin kryzys pochodzi z języka greckiego criso - wybór, decydowanie, działanie pod presją czasu, przełom, przesilenie. W j. angielskim crisis - nagłość, urazowość, negatywne przeżycia, emocje.

Wg definicji słownikowych kryzys oznacza:

- punkt zwrotny na lepsze lub gorsze

- znacząca zmiana lub wydarzenie w życiu człowieka

- chwila decydująca o tym czy dane działanie będzie kontynuowane, przerwane, modyfikowane

- stan cierpienia z obecnymi emocjami lęku, zagrożenia, bezradności

Rozumienie psychologiczne:

- wydarzenie, które jest emocjonalnie znaczące, inne od codziennych sytuacji

- wymusza zmiany w dotychczasowym funkcjonowaniu rodzinnym, społecznym, zawodowym, osobistym

- ma zarówno pozytywne jak i negatywne zabarwienie emocjonalne

Wg G. Caplano - sytuacja staje się kryzysowa, gdy osoba napotyka na przeszkody, których nie jest w stanie pokonać, posługując się znanymi sobie sposobami. Konsekwencją tego jest utrata równowagi i dezorganizacja, które wymuszają zmianę.

Wg Allporta - sytuacje emocjonalnego i ???uczuciowego??? stresu wymagające perspektyw zmian w ciągu krótkiego czasu. Zmiany perspektyw wywołują zmiany w osobowości - progresywne lub regresywne. Człowiek w kryzysie nie potrafi posłużyć się dotychczasowymi, nawykowymi sposobami przystosowania, gdyż są nieskuteczne.

Kryzys - tak jak i skutki (regres)

Podłoże kryzysu: np.

- sytuacyjne ( o charakterze incydentalnym) - nagłe niespodziewane wydarzenie

• materialne np. utrata dóbr

• osobiste (???somatyczne???) np. konflikt, wiadomość o zdradzie, odejściu

• strata interpersonalna (utrata osoby bliskiej np. śmierć)

- o charakterze przejścia w życiu

• okresy w życiu (Jung - wzrost self, Levinson, Erikson) np. przejście do szkoły, zawarcie małżeństwa, urodzenie dziecka, puste gniazdo, przejście na emeryturę - łączy się z dookreśleniem ,,ja”, swojej tożsamości

- kulturowe

• kryzysy wartości

• socjalizacji

• odchyleń od normy

• konflikty

Kryteria obiektywne pozwalające diagnozować stan kryzysu wg G. Parny:

- obecność ostrego wydarzenia krytycznego

- odczuwanie wydarzenia jako nieoczekiwanego

- spostrzeganie sytuacji jako utraty, zagrożenia, wyzwania

- doświadczanie emocji negatywnych (lęk, niepewność)

- poczucie niepewności co do przyszłości

- poczucie utraty kontroli

- załamanie dotychczasowych wzorów zachowań

- utrzymujący się stan napięcia emocjonalnego (2-6 tygodni - samoograniczający się, niekiedy dłużej)

- konieczność zmiany sposobu funkcjonowania, zachowania - dotyczy częściej kryzysu o charakterze incydentalnym

Wyjście z kryzysu:

- progresja

- stagnacja

- regresja

Objawy kryzysu Hoff:

1. emocjonalne

2. o charakterze biofizjologicznym

3. poznawcze

4. dot. zmiany zachowania

Kryzys podobnie jak stres, ujawnia się w tych 4 objawach.

W kryzysie - sytuacja o charakterze nagłym, która wymusza zmianę. W kryzysie zagrożone jest poczucie własnej tożsamości, utrata kontroli, poczucie beznadziejności sytuacji.

W frustracji - blokada w realizacji potrzeb, agresja lub regresja

↓

u dorosłych do ??wewnątrz??

Konflikt - u osób neurotycznych, nieumiejętność wyboru.

Ad. 1

- nasilony lęk

- obawa o nieporadzenie sobie, utratę tożsamości

- poczucie winy, pustki, wstydu

- lęk zindywidualizowany, typowy dla sytuacji kryzysowej, ale również danej osobie - poczucie przerażenia, utraty kontroli, niezdolność skoncentrowania się na jednej rzeczy, chaos emocjonalny

- wszechogarniające poczucie bezradności

Ad. 2

- wystąpienie licznych dolegliwości natury somatycznej i fizjologicznej jak biegunki, wymioty, częstomocz, tachykardia (trudności oddechowe, mięśniowe), bóle głowy, w klatce piersiowe, u kobiet wstrzymanie miesiączki

Ad. 3

- załamanie i upośledzenie zdolności rozwiązywania problemów, podejmowania decyzji

- utrata zdolności planowania, przewidywania, myślenia przyczynowo - skutkowego

- utrata dostrzegania związków pomiędzy wydarzeniami

- ryzyko utraty poczucia własnej tożsamości włącznie z utratą allo- i auto- psychicznej orientacji

- utrata poczucia sensu życia - zachowania o charakterze suicydalnym

Ad. 4

- zmiana w zachowaniu, której wyrazem jest niezdolność do kontynuowania dotychczasowej aktywności; niezdolność do pełnienia normalnych, zwykłych funkcji życiowych, trudności w opanowywaniu własnych emocji, kontroli codziennego życia.

Z jednej strony uciekanie w samotność, a drugiej strony równoległa potrzeba kontaktu z innymi ludźmi, opieki, wsparcia, lęku przed samotnością. Występuje ambiwalencja. Osoba w różny sposób, często agresywny, lękowy zwraca się o pomoc. Trzeba reagować natychmiast, bo wzrasta potrzeba autodestrukcji.

Nieadekwatność relacji osoby do sytuacji.

Nieadekwatność w przeżywanymi emocjami (może wybuchać śmiechem). Zachowanie, które ma charakter nietypowy dla tej osoby w innych okolicznościach. Mała zdolność w korzystaniu z pomocy.

W interwencji kryzysowej osoba wspierająca przyjmuje postawę dyrektywną -> ??????? drobne ludzi, które ma poczynić osoba w kryzysie.

Massel -> kryzysowe ??????????? - charakterystyczny sposób zach. się osoby i jej wyglądu, wskazuje się na tymczasowość, przejściowy charakter zachowania osoby, który odróżnia ją od innych, ale też od dotychczasowego zachowania.

Typologia kryzysów:

1. o charakterze sytuacyjnym (incydentalne),

2. obejmujące przemiany w życiu,

3. o charakterze przewlekłym.

W sytuacji kryzysu poziom napięcia emocji; tak bardzo wzrasta, ale osoba nie jest w stanie wytrzymać długo takiego stanu, więc ??????? następuje rozwiązanie kryzysu ( zachowanie ??????????????????????????????), zachowanie o charakterze stagnacyjnym (osoba powraca do poprzedniego stanu -> następuje wyciszenie emocji, zachowania stają się bardziej prymitywne), zachowania regresyjne (patologizacja zachowania).

Kryzys przewlekły to taki, w którym nie dochodzi do ???????, emocje nie są tak silne ale poz. zadowolenie z siebie jej ??????

WYKŁAD z 8.03. 10r.

Fazy reakcji kryzysowej w sytuacji kryzysu incydentalnego (Caplan):

1. Faza szoku - podstawowym mechanizmem jest zaprzeczanie sytuacji. Zachowanie osoby może sprawiać wrażenie uporządkowanego, życie psychiczne staje się chaotyczne, występuje silne napięcie i pobudzenie. Pojawiają się bezsensowne działania, lub????? połączone z zaburzeniem kontaktu z rzeczywistością.

2. Faza reakcji emocjonalnej - następuje konfrontacja z rzeczywistością; próba przystosowania się do nowej rzeczywistości (mechanizm zaprzeczania, wyparcia, racjonalności)

3. Faza pracy nad kryzysem - mimo silnego napięcia, wzrasta mobilizacja zasobów wewnętrznych i zewnętrznych (korzystanie ze wsparcia społecznego). Efektem jest wyzwolenie się spod dominacji traumatycznych przeżyć, możliwa staje się refleksja nad przyczyną kryzysu, jego konsekwencjami, pojawia się zainteresowanie przyszłością (pierwsze plany). Granica między fazami jest płynna i występuje naprzemiennie, choć silne reakcje emocjonalne są rzadsze i mniej intensywne.

4. Faza nowej orientacji - zostaje odbudowane poczucie własnej wartości, wzbogacenie o nowe doświadczenia życiowe, dochodzi do nawiązania nowych relacji społecznych. Dynamika kryzysu łączy się z czymś pozytywnym. Zintegrowanie doświadczenia z systemem „Ja”.

cd. 2 Wszystkie uczucia stają się intensywne. Jeśli wsparcie społeczne jest słabe lub osoba ma poczucie beznadziejności sytuacji i załamani, istnieje ryzyko fiksacji i przejścia w chroniczny stan kryzysu. Obecność wsparcia natomiast, sprawia, że poziom emocji obniża się i możliwa staje się refleksja na temat przyczyny kryzysu i jego konsekwencji.

cd. 3

Gdyby nie był o???????(przeżywania problemu) nie byłoby rozwiązania kryzysu.

Kryzys o charakterze przemiany ma charakter oczekiwany, podejmując nowe zadania człowiek przekracza siebie. Coplano wyróżnia 4 fazy:

1. W konfrontacji z wydarzeniem stwarzającym problem, zdolności osobiste i umiejętności, a także źródła wsparcia okazują się być niewystarczające, prowadzi to do napięć i niepokojów

2. Osoba w kryzysie uznaje, że nie jest w stanie przezwyciężyć trudności, przeżywa siebie jako pokonaną, obniża się jej poczucie własnej wartości i napięcie,

3. Napięcie mobilizuje rezerwy psychiczne aby znaleźć rozwiązanie problemu. W rezultacie dochodzi do przezwyciężenia kryzysu i odzyskanie poczucia równowagi. Jeśli próby okazują się nieskuteczne -> zaprzeczenie trudnościom. Pojawia się ryzyko przejścia w stan chroniczny. Jeśli wysiłek osoby nie doprowadza ani do przezwyciężenia kryzysu, ani do zaprzeczenia, dochodzi do 4 fazy.

4. Napięcie staje się trudne do zniesienia, człowiek może sprawiać wrażenie że panuje nad sytuacją jednak zniekształcenia spostrzegania rzeczywistości oraz wycofanie się z kontaktów społecznych prowadzą do dezorganizacji i chaosu wewnętrznego.

Kryzys samo-organizujący się ze względu na czas.

Do kryzysu chronicznego dochodzi gdy nie doszło do rozwiązania kryzysu lub gdy osoba zastosowała patologiczny sposób rozwiązania.

W kryzysie chronicznym ma miejsce rozbicie struktury „Ja” i zagrożenia dla poczucia tożsamości. Cierpienie, które przekłada się na czas.

Bieg życia jednostki 1. Przejście na wyższy poziom

Poziom wyjściowy 2. Przejście na ten sam poziom

Kryzys 3. Przejście na niższy poziom funkcjonowania

Ad 1. Poszerzenie repertuaru zachowania, które dokonuje się poprzez nowe spojrzenie na sytuację, poprzez dystans emocjonalny i ??????? do sytuacji, wykorzystanie zasobów osobistych i społecznych, stosowanie adekwatnych (efektywnych) mechanizmów radzenia sobie, ale również następuje zmiana sytuacji, która była sytuacją kryzysową. Zmiana może dotyczyć mnie lub percepcji sytuacji.

Ad. 2. Stagnacja -> nie rozwój, ale pozostawanie na tym samym poziomie pozwala osobie powrócić do równowagi. Nie ma rozwoju, osoba wykorzystuje wzorce sprzed kryzysu, które nie są efektywne, ale jednocześnie stosuje mechanizmy obronne, które pozwalają zachować względną równowagę. Wzór stagnacyjny czyni osobę uboższą o pewne elementy -> jest pozbawiona nadziei, wiary, przekonań, że rozwiązanie problemu (od którego ucieka) jest możliwe. Jest pozbawiona wiedzy, przekonania o własnej mocy, wartości, zdolności zmagania się z określonym problemem. Osoba jest uboższa o możliwość rozwiązania kryzysu kolejnego ze względu na to, że możliwości, wzorce adaptacyjne są nieadekwatne do sytuacji. Efektem utraty nadziei na rozwój jest wejście w zespół zachowań neurotycznych (narzekanie). Osoby narzekają, są niezadowolone, mają postawę roszczeniową.

Ad.3. Regresja -> przejście na niższy poziom uzależnienia, próby samobójcze, narasta rozgoryczenie, wycofanie z ról społecznych.

Kryzys ekonomiczny jest efektem różnych sytuacji stresowych.

Kryzys w przebiegu stresu chronicznego.

1. Kryzysy złożonych wydarzeń ciągłych,

- kumulacja stresu chronicznego,

- wyczerpanie się zasobów zmagania się,

- znaczenie stresu odniesione do „Ja” i zagraża tożsamości oraz poczuciu sensu życia.

2. Kryzysy złożonych mikro-urazów - rozwijają się na tle powtarzających się mikro-wydarzeń krytycznych (przemoc),

3. kryzysy posttraumatyczne - związane z doświadczeniem traumy, rozwijają się w tle stresu pourazowego, w którym trauma jest:

- więź aktualna,

- nieprzepracowanie,

- nie podlega kontroli.

Skutki kryzysu:

Negatywne - Caplan → kryzys sam w sobie nie jest zły, decydują o tym jego efekty:

• kryzys przewlekły,

• zaburzenia emocjonalne (neuropatyzacja),

• psychoza reaktywna (choroby psych.),

• zaburzenia osobowości (np. zaburzenia histrioniczne, osobowość bierno-agresywna, eksplozywna),

• zaburzenia psychosomatyczne (układu krążenia, oddechowego, syndromu Karoski → śmierci japońskiej → śmierć nagła z wyczerpania sił fizycznych, łysienie plackowate, wysiew łuszczycy).

Pozytywne

• uzyskanie nowej identyfikacji i pogłębianie poznaniu siebie,

• przewartościowanie charakteru i znaczenia relacji społecznej (kryzys lubi być ?????? społecznie)

• wzrost poczucia wartości i sensu życia, uświadomienie sobie swoich potencjalności i odpowiedzialności za swoje życie,

• okres przełomowy dla wzrostu i rozwoju osobowego,

• nabywanie odporności i zaufania do siebie i innych,

• rozwój religijny i akceptacja losu.

36

---