Skrypt z tekstu Joan B.Silk „The form and function of reconciliation in primates”.

Opracowanie:

Grzegorz Gustaw

Joanna Szary

Naprawa

Konflikt stanowi naturalną konsekwencję życia w grupie. Uspołecznienie ma zalety, tj. zwiększenie szans osobnika na uzyskanie dostępu do dóbr, ale ma też wady, tj. generowanie rywalizacji i konfliktu. Wiele naczelnych poradziło sobie z problemem tworząc efektywny mechanizm rozwiązywania konfliktów, mowa o godzeniu się. Bardzo często zachowania pokojowe po konflikcie takie jak iskanie / wspólne siedzenie są przejawiane częściej zaraz po wystąpieniu konfliktu niż kiedykolwiek indziej.

Funkcje godzenia się

Selekcja naturalna może sprzyjać godzeniu się, gdyż kończy ono konflikty w sposób jasny i zdecydowany. Niepewność występuje bowiem zarówno u agresora jak i ofiary, bo i jeden i drugi może przecież wrócić z sojusznikami, itp. Stąd rytuałem pogodzenia się zainteresowani są w jednakowym stopniu zarówno ofiara jak i agresor. (por. Solomon, Greenberg i Pyszczyński - teoria opanowywania trwogi). Wysyłanie sygnałów do pogodzenia się umożliwiają koordynację intencji. Kolejna sprawa to funkcja homeostatyczna. Godzenie się po konflikcie zapewnia normalizację stosunków społecznych w obrębie grupy. Co z kolei wspomaga osiąganie sukcesu reprodukcyjnego, więc znów ewolucja powinna wspierać rozwiązanie godzenia się po konflikcie.

Alternatywne funkcje rozwiązywania konfliktów

Godzenie się to nie jedyna strategia naczelnych stosowana po konfliktach. Inną jest przenoszenie agresji na inne osobniki, które nie były stroną w konflikcie. Te, które tak robią mają niższy poziom glukokortykoidów, hormonów wydzielanych w odpowiedzi na stres. Co ciekawe małpy, które przejawiały takie zachowanie agresywne albo takie, które godziły się rzadziej były obierane potem jako cele agresji niż małpy, które nie przejawiały tego typu zachowań.

Pierwszoplanowe efekty godzenia się

Odpowiedzią naczelnych na konflikt jest stres, który stanowi rzecz przystosowawczą, jeżeli jest krótkoterminowy, uruchamia bowiem szereg krótkoterminowych reakcji fizjologicznych, które ułatwiają szybką reakcję na niebezpieczeństwo. Natomiast długotrwały stres posiada niepożądane skutki. Rytuał godzenia się szybko obniża poziom stresu u małp, mierzony jako szybkość bicia serca, która wraca do poziomu spoczynkowego.

Niepewność zwiększa szanse pogodzenia się.

Jeśli funkcją godzenia się ma być redukcja stresu, który powstaje z niepewności, to można spodziewać się, że tendencje do godzenia się będą zależały od stopnia niepewności, który występuje. Wiele rzeczy wskazuje na to, że tak jest w istocie:

1. Konflikty, które nie mają jasnych rezultatów częściej kończą się rytuałem pogodzenia niż te, których rezultaty są jasne.

2. Diady, w których obie małpy przejawiają sygnały agresywne częściej wykonują rytuał godzenia niż takie, w których tylko jeden partner przejawia sygnały agresywne.

3. Diady, w których status jest podobny godzą się częściej niż te, których status jest znacząco różny

4. Godzenie się przejawiane jest częściej gdy agresja przejawiana była w górę hierarchii niż w dół.

5. Godzenie się występuje po agresywnych kłótniach, ale nie występuje po naturalnie zdarzających się kłótniach przy podziale jedzenia, dlatego że stopień niepewności wywoływany przez te ostatnie jest nieznaczący.

6. Dotkliwość agresji ma małe znaczenie jeśli chodzi o skłonność do godzenia się.

bezpośrednie i dalsze korzyści pojednania/zgody

Dane dotyczące bezpośrednich korzyści z pojednania nie wyjaśniają jeszcze dlaczego pojednanie występuje. Selekcja naturalna mogła faworyzować pojednanie ponieważ zachowuje ono więzi społeczne jak twierdzi model naprawy wzajemnych stosunków (relationship-repair model / r-r), ale możliwe też że bliżej prawdy jest model zamiaru bycia życzliwym (benign-intent model/ b-i) - pojednanie pozwala wcześniejszym wrogom odnowić pozytywne kontakty.

Model naprawy wzajemnych stosunków przewiduje że wartość, bezpieczeństwo i możliwość współistnienia/kompatybilność (compatibility) związku będzie wpływać na prawdopodobieństwo pojednania. Model zamiaru bycia życzliwym przewiduje że naczelne godzą się żeby osiągnąć cele krótkoterminowe (dostęp do zasobów, partnera). Dowody które wspierają jedną hipotezę niekoniecznie zaprzeczają drugiej.

->pojednanie chroni cenne więzi

Wg. modelu r-r prawdopodobieństwo pojednania zależy od wartości łączącego ich związku. Trudne to przetestować bo nie możemy ocenić adaptacyjnej wartości związku ilościowo. Badacze polegają więc czymś co Grafen nazywa fenotypowym podstępem (phenotypic gambit) - przyjmuje on że krótkoterminowe korzyści są ostatecznie przeniesione na długoterminowe różnice w przystosowaniu. Zatem związki ze sprzymierzeńcami i protektorami są szczególnie wartościowe.

Niektóre badania odnotowały związek między tendencjami pojednawczymi a częstością interakcji afiliacyjnych, traktuje się to jako dowód że pojednanie zachodzi wybiórczo z wartościowymi partnerami. Jednak Cords i Aureli zwracają uwagę na to że patnerzy przyjacielscy niekoniecznie są wartościowi.

Porównania między intensywnością pojednania wśród diad w grupie daje wsparcie hipotezie mówiącej o wybiórczym pojednaniu z wartościowymi partnerami. Małpy mają tendencję do częstszego pojednania z krewnymi w wypadku których jest większe prawdopodobieństwo że udzielą wsparcia. Ale: mało dowodów że częstość wsparcia związana bezpośrednio z tendencja do pojednania. Nawet jeśli istnieje taka korelacja nie możemy mówić o związkach przyczynowych (pojednanie może wynikać ze wsparcia albo wsparcie z pojednania).

Tylko dwa badania bezpośrednio oceniały związek między wsparciem a pojednaniem. Cords i Aureli - młodociane ()makaki były tak samo skłonne do pojednania z małpami które wcześniej udzieliły im wsparcia jak i z tymi które tego nie robiły. Preuschoft - szympansy w niewoli nie godziły się wybiórczo z tymi którzy udzielali im najczęściej wsparcia.

Dowody wspierające ta hipotezę pochodzą z badań nad małpami człekokształtnymi. Samce szympansów które polegają na wsparciu innych godzą się częściej niż samice. Samice goryli wybiórczo godzą się częściej z samcami od których oczekują obrony przed obcymi samcami. Nie ma jednak bezpośrednich dowodów, alternatywne wyjaśnienia nie mogą więc być wykluczone.

Cords i Thurnheer manipulowali wartością innych jednostek i sprawdzali czy ma to wpływ na skłonność do pojednania z nimi. Badano 7 par samic makaków. W pierwszej fazie - oceniano tendencje pojednawcze po konflikcie, w drugiej zadanie w którym dostęp do jedzenia zależał od współpracy, w trzeciej ponownie oceniano tendencje pojednawcze. W sześciu diadach zaobserwowano wzrost tych tendencji po fazie drugiej.

-> na pojednanie wpływa bezpieczeństwo więzi społecznych

Przewiduje się że diady z wartościowymi ale niepewnymi związkami będą szczególnie zmotywowane do pojednania bo konflikt jest w tym przypadku szczególnie destrukcyjny. Diady których związek jest wartościowy ale pewny nie będą więc miały takiej potrzeby do godzenia się. Ta hipoteza nie była testowana bezpośrednio częściowo dlatego że nie opracowano metody badania bezpieczeństwa więzi społecznych. Jednak teoria doboru krewniaczego sugeruje że związki między krewnymi będą szczególnie odporne. Tymczasem z reguły krewni godzą się co najmniej tak często jak niekrewni - zaprzecza to hipotezie o związku między pojednaniem a bezpieczeństwem więzi.

-> wpływ kompatybilności na pojednanie

diady kompatybilne (?) - spodziewa się że będą częściej się godzić gdyż są dla siebie łatwiej „dostępne”. Kompatybilność mierzy się częstością interakcji afiliacyjnych i antagonistycznych w dziadzie ale te metody ocena nie są całkowicie wystandaryzowane.

Kompatybilność jest związana z pojednaniem - pojednanie częściej w przypadku bliskich i przyjaznych związków.

-> pojednanie ułatwia osiągnięcie celów krótkoterminowych

a przynajmniej tak sugeruje model b-i. W eksperymencie Cords i Thurnheer małpy mogły jeść jedynie jeśli jadł również ich partner. Partnerzy odnosili więc korzyść z manifestowania pokojowego zachowania.

Badania szympansów w niewoli sugerują że czasami używają one pojednawczego zachowania dla celów instrumentalnych. Koyama i Dunbar - intensywność pielęgnacji i bliskości wzrastała w czasie poprzedzającym karmienie zlepionym/zbrylonym jedzeniem, jak szympansy już dostały jedzenie spędzały więcej czasu koło tych jednostek z którymi spędzały czas wcześniej.

Samice małp są zainteresowane nowo narodzonymi małpkami i lubią one się nimi zajmować, wybiórczo stosują więc pojednawcze zachowania wobec matek z młodymi. Intensywność tych zachowań zmienia się w zależności od wieku małpek (im młodsze tym lepsze więc wtedy częściej zachowania pojednawcze wobec matki).

Pojednanie u Homo Sapiens

Większość badan oparta na hipotezie Waal'sa że pojednanie ma na celu naprawę stosunków zepsutych przez konflikt. Badania nad dziećmi w US i Europie - dużo podobieństw między dziećmi a innymi naczelnymi. Dzieci często wykazują pojednawcze zachowania (gesty, przeprosiny, oferty dzielenia się, zaproszenie do zabawy) w czasie następującym po konflikcie.

Kilka badań sprawdzało jak natura związków między dziećmi wpływa na prawdopodobieństwo zachowań pojednawczych. Jakość związku jest oceniana za pomocą częstości wspólnych zabaw (podział na przyjaciół, znajomych i nie-przyjaciół). W niektórych badaniach częściej pojednanie z przyjaciółmi, w innych odwrotnie. W badaniach które korzystały z metod używanych w badaniach naczelnych okazało się że dzieci częściej pojednawcze wobec znajomych niż przyjaciół, w innym że wobec przyjaciół i znajomych tak samo. Jednak jest bardziej prawdopodobne że przyjaciele po konflikcie zostaną ze sobą niż że będzie tak w wypadku znajomych.

Wyniki te nie dają jasnych dowodów na to że pojednanie ma na celu odnowienie bliskiego związku.

Fry pojednanie zawiera wspólne elementy w większości kultur - np. dawanie lub wymiana prezentów, dzielenie się jedzeniem, kontakt fizyczny, gesty, przeprosiny. Związki które mają znaczenie ekonomiczne, socjalne lub polityczne - bardziej prawdopodobne są zachowania pojednawcze.

U dorosłych, w przeciwieństwie do dzieci, pojednanie jest związane z zachowaniem związku i często występuje mediator. Te różnice mogą odzwierciedlać to że dzieci mają ograniczoną zdolność do przypisywania innym wiedzy, uczuć i patrzenia z innej perspektywy. De Waal i Yoshihara uważają że pojednanie nie zależy od zdolności poznawczych. Jednak żeby pojednania używać jako sposobu zachowania więzi trzeba mieć jakąś wiedze na temat umysłów innych. Interakcje w triadzie np. mediacje są jeszcze bardziej wymagające (wiedza nt. swojego stosunku do stron i storn wzajemnie do siebie).

Brakujące ogniwo

Model r-r szeroko akceptowany chociaż można kwestionować jego wiarygodność wobec naczelnych (nie-ludzi ) i dzieci. Może tak być dlatego że pasuje on do naszego codziennego doświadczenia. De Waal uważa że model ten jest wynikiem interpretacji antropomorficznej, ale uważa takie podejście (jeśli jest oparte na wiedzy i ma testowalne hipotezy) za dobre. Dzisiejsi badacze społeczni ujmują to raczej negatywnie ale może to być przydatne jeśli tylko ostrożnie stosowane. De Waal traktuje antropomorfizm jako sposób generowania hipotez dotyczących zachowania innych naczelnych (opiera się na tym że mają „podobną” psychikę). Ale: istotne różnice w zdolnościach poznawczych. Jeśli posiadana teoria umysłu jest istotna w zachowaniach pojednawczych jest ważne aby zbadać jak różnice w teoriach umysłu u małp, małp człekokształtnych i człowieka wpływają na funkcje zach, pojednawczych.

Ewolucyjna historia pojednania

Rekonstrukcja oryginalnych funkcji pojednania jest raczej ryzykowna bo znamy jedynie punkt dojścia. Jednak choć nie możemy zrekonstruować historii pojednania mamy pewne wskazówki co do tego kiedy i jak funkcje pojednania zmieniały się w ciągu ostatnich 5 milionów lat. Pojednanie mogło początkowo ewoluować z sygnałów które są używane w różnych sytuacjach do komunikowania inf. o intencjach. Małpy które mają małe pojęcie o umysłach innych używają pojednania aby zjednywać wcześniejszych przeciwników. Małpy człekokształtne, które mają „lepszą” teorię umysłu niż małpy mogą używać pojednania w sposób instrumentalny. Dzieci używają zach. pojednawczych aby rozwiązać konflikt i odnowić stosunki z przeciwnikiem. W miarę jak wzrasta wiedza o uczuciach, intencjach i wiedzy innych pojednanie może służyć wielu różnym celom.

PS. Przepraszam za toporną polszczyznę ale przyznaję że nie chciało mi się kontrolować jakości…najważniejsze że sens zachowany

---