Evolutionary personality psychology - David M. Buss

(Wybrałam wg mnie najważniejsze rzeczy z tekstu, który był dosyć przykry w czytaniu i tłumaczeniu…Językoznawców proszę o wyrozumiałość. A.B.)

• głównym celem psychologii ewolucyjnej: identyfikacja mechanizmów psychologicznych i strategii behawioralnych, które wyewoluowały w odpowiedzi na problemy adaptacyjne naszych przodków

• literatura dotycząca osobowości zwracała ostatnio uwagę na fakt, że psychologia wiele traci nie uwzględniając modelu fizycznego (physics' model) - autor artykułu nie zgadza się z tym zarzutem - wg niego model fizyczny nie wnosi niczego, ponieważ zasady jakimi rządzą się zjawiska fizyczne są zgoła inne od tych, które rządzą życiem organicznym (na przykład - gdy długo chodzę boso, moje stopy twardnieją i skóra na piętach robi się grubsza natomiast zjeżdżone opony nie robią się grubsze).

• Powstały 3 teorie, które mają na celu wyjaśnienie złożonych adaptacji: kreacjonizm, teoria jakoby życie na Ziemi pochodziło od istot pozaziemskich (w angielskim „seeding theory”) i ewolucjonizm. Jak wiadomo, dwie pierwsze są nienaukowe i nie wymagają komentarza

• Teorie osobowości nie uwzględniające podejścia ewolucyjnego mają małą szanse na bycie poprawnymi

OSOBOWOŚĆ SKŁADA SIĘ Z MECHANIZMÓW PSYCHOLOGICZNYCH I STRATEGII BEHAWIORALNYCH

Podstawowy błąd atrybucji

- wszystkie zachowania są rezultatem działania mechanizmów pochodzących z wnętrza organizmu oraz środowiskowego i indywidualnego wkładu, który wyzwala owe mechanizmy

- podstawowy błąd atrybucji polega na tym, że zakłada się, że na zachowanie wpływają tylko uwarunkowania zewnętrzne, w związku z tym nie trzeba brać pod uwagę mechanizmów psychicznych wewnątrz organizmu

- ewolucja, poprzez naturalną selekcję kreuje fizjologiczne, anatomiczne i psychologiczne mechanizmy - w związku z tym ewolucja jest kluczowa dla zrozumienia zachowania ludzkiego

Specyficzność mechanizmów psychologicznych (problem-specificity of psychological mechanisms)

- istnieje kontinuum odnoszące się do pytania, w jaki sposób ewolucja wpłynęła na mechanizmy psychiczne:

a) pierwszy koniec: ewolucja wytworzyła w ludziach kilka generalnych (domain-general) mechanizmów, np. zdolność do uczenia się, albo wnioskowania indukcyjnego. Skinder i Watson byliby fanami takiego podejścia

b) drugi koniec: ewolucja wytworzyła mnóstwo specyficznych mechanizmów, specjalnie dostosowanych do rozwiązywania konkretnych problemów adaptacyjnych

Najnowsze badania pokazują, że ewolucja nie mogła stworzyć tylko kilku generalnych mechanizmów, chociaż wiadomo, że istnieje kilka takich ale i mnóstwo mniejszych, specyficznych.

Psychologia człowieka składa się z wielu złożonych i specyficznych mechanizmów, które pełnią konkretne funkcje.

Błąd rozumowania socjobiologii

- w prcach socjobiologów występuje błąd, który mówi, że selekcja naturalna wytworzyła w ludziach generalną motywację do maksymalizowania dostosowania łącznego (inclusive fitness) - generalny mechanizm: „maksymizator dostosowania łącznego” (yyy…) - problem z tym założeniem jest taki, że nie można śledzić dostosowania łącznego jednostki w ciągu jej życia a jedynie korelaty owego dostosowania (zdobywanie pożywienia, sukces reprodukcyjny). Drugi problem polega na tym, że to, co tworzy owe dostosowanie jest zależne od gatunku, płci, wieku oraz dziedzin dostosowania

Strategie behawioralne, taktyki i działania

- strategie behawioralne, taktyki i klasy działań są najważniejsze w opisie wyewoluowanych mechanizmów psychicznych - teoria osobowości musi łączyć te mechanizmy, towarzyszące im strategie behawioralne oraz specyficzne problemy adaptacyjne, które mają one rozwiązywać

EWOLUCYJNE PODWALINY OSOBOWOŚCI

Problemy adaptacyjne i ich rozwiązania

- są dwa rodzaje problemów adaptacyjnych: indywidualne przetrwanie i reprodukcja

Problem przetrwania:

Darwin wyróżnił: niedobór jedzenia, ostry klimat, choroby, pasożyty, drapieżniki, zagrożenia naturalne.

Problemy reprodukcyjne:

1. pomyślna konkurencja intraseksualna - pokonywanie osobników tej samej płci w celu uzyskania dostępu do płci przeciwnej

2. wybór partnera - wybór osobnika o największej wartości reprodukcyjnej

3. udane zapłodnienie - angażowanie się w zachowania mające na celu zapłodnienie partnera, lub bycie zapłodnionym

4. zatrzymywanie partnera - zapobieganie ingerencji przeciwników tej samej płci, powstrzymywanie partnera przed odejściem (ten problem dotyczy tylko długoterminowych związków)

5. formowanie sojuszy w diadach - związki charakteryzujące się kooperacją i wzajemnością

6. budowanie koalicji i ich podtrzymywanie - uczestnictwo w grupach, których interesy są bardziej zbliżone do interesów poszczególnych członków grupy niż do innych grup

7. opieka rodzicielska i socjalizacja - zaangażowanie w działania mające na celu zapewnienie przetrwania i sukcesu reprodukcyjnego potomstwa

8. dodatkowa opieka nad członkami rodziny - ponoszenie kosztów na rzecz genetycznych krewnych, nie będących bezpośrednim potomstwem

Ograniczenia teorii ewolucji

• ogólna teoria ewolucji mówi o tym, co miało małe szanse powstania (what is unlikely to hale evolved), niewiele mówi o ty, co musiało powstać. W przeciwieństwie do tego, modele oparte na ewolucji dotyczące konkretnych adaptacji (evolution-based models of particular adaptive domains) mogą opisać szereg możliwych adaptacji i przez to mają predykcyjną i heurystyczną wartość. Hipotezy mogą być potwierdzane lub falsyfikowane raczej na poziomie modeli opartych na ewolucji aniżeli na ogólnej teorii ewolucji

• niektóre zjawiska biologiczne powstają na drodze innej niż ewolucja (np. dryft genetyczny, pleiotropizm (gdy pojedynczy gen może wpływać na dwie lub więcej cechy charakterystyczne), przypadek)

• niektóre mutacje mogą być neutralne dla doboru naturalnego a przez to rozwijać się pomimo tego, że nie są adaptacyjne

• naukowe standardy mówienia o adaptacji są zwykle trudne do sprostania

Natura człowieka

Wiggins: człowiek ma dwa rodzaje motywacji: działanie (agency) - pęd do władzy i doskonałości, który ludzi; współuczestnictwo (communion) - pęd do intymności, związków i solidarności z innymi

Hogan: główne motywacje ludzkie to popularność i status (zaspokojone zapewniały opiekę, jedzenie i partnerów)

Baumeister: ważne życie grupowe, niepokój jest typowym dla gatunku przejawem adaptacji, który ma chronić przed wykluczeniem społecznym

Cosmides: też nacisk na życie grupowe, we wzajemnej wymianie społecznej, jednostki obdarzone umiejętnością wykrywania oszustów (tych, którzy biorą a nic nie dają) są faworyzowane

Najważniejsze związki międzyludzkie:

- sojusze w diadach

- hierarchia społeczna

- związki partnerskie

- związki rodzinne

- koalicje

Taktyki nakierowane na cel i strategie jako jednostki analizy

- działania napędzane przez mechanizmy psychologiczne są naładowane emocjami i zależą od kontekstu

- badacze taktyk nakierowanych na cel często odnajdują te same, fundamentalne cele ludzkie:

* reprodukcja

* formowanie hierarchii

* tworzenie sojuszy

W różnych teoriach różne nazwy nadawano dążeniom ludzi (cele, konstrukty osobiste, dążenia osobiste, itp.), w wielu kulturach ludzie różnią się np. tym, co jedzą, ale generalnie wszyscy lubią rzeczy słodkie i tłuste. Ponadto różne narodowości mówią różnymi językami, ale każdy posiada „organ językowy” („language organ” - pewnie chodzi o uniwersalną gramatykę Chomskiego). Władza i miłość występują w każdej kulturze jako najważniejsze w zachowaniach interpersonalnych. Wszystkie dążenia ludzkie są zakorzenione w dostosowaniu łącznym (inclusive fitness).

Osobowość jako pejzaż adaptacji: Model Wielkiej Piątki z perspektywy ewolucyjnej

Z perspektywy ewolucyjnej są 3 sposoby tłumaczenia wagi modelu Big 5:

1) te czynniki mogą reprezentować fundamentalne różnice w strategiach, jakie ludzie stosują w osiąganiu celów typowych dla naszego gatunku

2) mogą one stanowić jedynie szum w systemie - zróżnicowanie, które było neutralne dla doboru naturalnego, czyli nieistotne dla procesu ewolucji

3) te 5 czynników może podsumowywać najważniejsze wymiary społecznego pejzażu, do którego ludzie musieli się przystosować

ad.3)

• spostrzeganie, uważanie i wpływanie na różnice występujące u innych ludzi jest najistotniejsze w rozwiązywaniu problemów adaptacyjnych

• Hogan: określenia cech stanowią oceny innych przez obserwatora jako potencjalnych „współpracowników” lub wyzyskiwaczy grupy

• Borkenau: cechy są oceniającymi kategoriami społecznymi nakierowanymi na cel (evaluative goal-based social categories)

• Buss: duża surgencja (Surgency (żywotność, asertywność, itp.)- to z Cattella wziął), ugodowość i sumienność to najistotniejsze psychologiczne wymiary naszego społecznego pejzażu adaptacji.

• położenie osobników na drabinie hierarchii społecznej i ich skłonność do wspinania się po tej drabinie - ekstremalnie ważne cechy; w dalszej kolejności: skłonność innych do współpracy lub agresji

• to, że wciąż w analizach pojawia się surgencja i ugodowość, wynika z korzyści, jakie ludzie uzyskują, poprzez ocenianie innych pod względem natężenia tych cech

Wyjaśnianie źródeł różnic indywidualnych - dyspozycje jako wyewoluowane strategie rozwiązywania problemów

1. Jednostki mogą się różnić w swoich strategiach adaptacyjnych

2. Różnice indywidualne mogą stanowić incydentalny produkt uboczny różnic w strategiach

3. różnice indywidualne mogą być produktem „szumu w systemie” (np. mutacji neutralnych z punktu widzenia doboru naturalnego)

Istnieją 4 główne drogi ewolucyjne, przez które wykształciły się różnice indywidualne w strategiach:

1. dziedziczne alternatywne strategie: strategie uwarunkowane genetycznie zmieniają się w zależności od doboru opartego na częstości występowania lub doboru wewnątrz danej niszy

Tooby i Cosmides:

1. Dla każdej domniemanej strategii, zestaw cech osobowości powinien się współzmieniać w sposób zorganizowany i skoordynowany

2. Cechy muszą się współzmieniać w sposób spełniający kryteria adaptacji

3. Nowe cechy powinny świadczyć o doborze zależnym od częstości występowania (frequency-dependent selection, tzn. że gdy relatywna częstość występowania danej cechy w populacji wzrasta, maleje jej wartość przystosowawcza)

Wymogi Tooby i Cosmides są trudne do sprostania, na razie tylko różnice między kobietami i mężczyznami spełniają te kryteria.

Snyder: istnieją cechy u kobiet, które współwystępują z ich orientacją socjoseksualną i są one dziedziczne. Kobiety stosujące strategie krótkoterminowe zwiększają swoje szanse na bycie zapłodnionymi przez atrakcyjnych mężczyzn. Kobiety stosujące strategie długoterminowe z kolei uzyskują większe zaangażowanie rodzicielskie partnera.

2. dziedziczna kalibracja mechanizmów psychologicznych: tam, gdzie adaptacyjne optimum się zmieniło, lub fluktuowało w czasie lub miejscu, powodując dziedziczne różnice w kalibracji lub wartości progowej mechanizmów specyficznych dla gatunku (nie pytajcie mnie o co chodzi, ja też tego nie rozumiem)

Może przykład coś rozjaśni: Poszukiwanie doznań Zuckermana ma rozkład normalny w populacji. Różne poziomy tej cechy u ludzi mogą świadczyć o różnych środowiskach, w których ludzie żyli w przeszłości - w każdym z nich inne było optimum dla tej cechy. Na przykład w ubogim środowisku, niski poziom SS mógł być faworyzowany, natomiast w bogatym - wysoki.

Główne cechy osobowości stanowią dziedziczną kalibrację mechanizmów psychologicznych.

3. sytuacyjnie uwarunkowane alternatywne strategie: sytuacyjna aktywacja różnych strategii, które stanowią repertuar typowy dla gatunku, wrodzony każdemu osobnikowi

Ugodowość jest cechą, która jest dziedziczona w mniejszym stopniu niż pozostałe z Wielkiej Piątki. Powstaje ona raczej w reakcji na środowisko niż na skutek genetycznych uwarunkowań.

4. rozwojowa kalibracja mechanizmów psychologicznych: doświadczenia rozwojowe, dla każdego indywidualne, kalibrują lub ustanawiają w sposób ciągły wartość progową dla danego mechanizmu typowego dla gatunku, powodując różnice indywidualne

Rozwojowa kalibracja prawdopodobnie powstaje we wczesnym okresie życia. Ugodowość jest jedną z cech, która może się wtedy kształtować (pod wpływem środowiska, nie genów).

Tymczasowe podsumowanie

Ewolucyjna teoria osobowości składa się z następujących komponentów:

1. identyfikacja problemów adaptacyjnych, które dotyczyły naszych przodków (z naciskiem na problemy społeczne). Obejmuje to opisanie prawdopodobnego ludzkiego pejzażu adaptacji tamtego okresu (to znaczy - wreszcie to wyjaśnia drogi pan Buss - wyzwania i korzyści płynące z obcowania z konkurentami i współplemieńcami tego samego gatunku). Ludzie tego okresu niewątpliwie różnili się między sobą w zakresie:

• skłonności do bycia na określonym szczeblu w hierarchii (surgencja)

• skłonności do współpracy (ugodowość)

• skłonności do pracy i poświęcenia (sumienność)

• zdolności radzenia sobie ze stresem (stabilność emocjonalna)

• skłonności do innowacji, kreatywności, lotności w rozwiązywaniu problemów (otwartość na doświadczenia, intelekt)

2. wiązanie obecnie obserwowanych wymiarów osobowości z zaproponowanymi problemami przodków - adaptacje do tych problemów to mechanizmy psychologiczne i wywodzące się z nich behawioralne strategie działania

3. identyfikacja głównych różnic indywidualnych w sposobie przystosowywania się i rozlokowania strategii osobowościowych

Wyjaśnianie najważniejszych kontrowersji w psychologii osobowości

Myślenie ewolucyjne może poprowadzić teorię osobowości i badania na kilka sposobów:

1. może zasugerować ważne dziedziny badawcze

2. chroni przed pewnymi błędami i stawia pod znakiem zapytania pewne wyjaśnienia i obserwacje

3. zapewnia mocne kryteria dla rozpoznawania ważnych obserwacji zjawisk naturalnych

4. zapewnia precyzję w dywagacjach na temat natury ludzkiej

5. wyjaśnia zjawiska związane z osobowością w szerszych ramach teoretycznych

6. w pewnych dziedzinach jest w stanie przewidywać zjawiska, które jeszcze nie wystąpiły

Ewolucyjne rozwiązanie debaty na temat spójności osobowości: trwałe mechanizmy psychologiczne i przejawiane zachowania dyskryminacyjne (różnicujące)

- podstawowe mechanizmy psychologiczne, które wyewoluowały, są stabilne i spójne w czasie

- zachowanie jest zależne od kontekstu i dyskryminacyjne (różne) z trzech powodów:

1. każdy napotyka różne problemy w różnych sytuacjach, co wywołuje aktywację różnych mechanizmów psychologicznych i różnych zachowań

2. każdy mechanizm psychologiczny może wywoływać różne, zależne od kontekstu zachowania, z których każdy spełnia funkcję tegoż mechanizmu

3. Zachowanie może stanowić wynik działania różnych mechanizmów psychologicznych. Z tego punktu widzenia, spójność osobowości musi być rozpatrywana na poziomie podstawowych mechanizmów psychologicznych i zdarzeń, które je uruchamiają, a nie, jak do tej pory, na poziomie przejawianych zachowań.

Różne uwarunkowania sytuacyjne w połączeniu ze stabilnymi mechanizmami psychologicznymi wywołują przejawiane różnicujące zachowania.

Są 4 główne konteksty, w których jednostki powinny się znacząco różnić pod względem osobowości:

1. gdy istnieją alternatywne uwarunkowania genetyczne dla strategii osobowościowych lub progów wartości

2. gdy środowisko we wczesnym okresie życia różnicuje jednostki pod względem strategii lub ustala różne progi wartości danych mechanizmów

3. gdy różne jednostki zamieszkują różne nisze środowiskowe, które wyzwalają różne częstotliwości pewnych zachowań

4. gdy różnice indywidualne w zdolnościach lub morfologii wywołują różnice w efektywności z jaką alternatywne strategie mogą być przyswajane lub stosowane

Najważniejszy w rozumieniu mechanizmów psychologicznych jest kontekst, który je uruchamia. Najważniejszym kontekstem jest kontekst społeczny. Ważne są też emocje - wyzwalają one adaptacje związane z problemami społecznymi (np. kobiety wywołują zazdrość w partnerach poprzez flirt z innymi mężczyznami, żeby zachęcić partnera do pozostania przy nich).

4

---