1. Pojęcie prawa administracyjnego i administracji publicznej. Prawo administracyjne: stanowi normy prawne regulujące organizacją i zachowanie się administracji publicznej, a także zachowanie się osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie nieunormowanym przez przepisy należące do innych gałęzi prawa. Administracja publiczna: to zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych prowadzonych na rzecz realizacji interesów publicznych przez różne podmioty, organy i instytucje na podstawie ustawy (prawa) i w określonych prawem formach. Zadaniem administracji jest prowadzenie bieżących spraw państwa.
2. Pojęcie kontroli, nadzoru i kierownictwa w administracji: Kontrola: prawo organu kontrolującego wyłącznie do sprawdzania działalności innych organów czy jednostek organizacyjnych i oceniania prawidłowości ich działalności, przyrównywa nie do jakiś wzorców. Powinna być bezstronna i fachowa, jej celem jest dostrzeżenie uchybień o ile zaistniały. Nadzór: oznacza kontrolę oraz możliwość podjęcia prawem przewidzianych środków wiążących nadzorowanego lub możliwość bezpośredniego wzruszenia jego aktów. Środki nadzoru represyjnego: żądanie informacji, uchylenie aktu prawnego, zarządzanie wykonania obowiązku, zarządzanie zastępcze, ustanowienie organu komisarycznego. Środki prewencyjne: uzgodnienie aktu organu nadzorowanego z organem nadzoru, zatwierdzenie aktu, ustalenie budżetu jednostki nadzorowanej przez organ nadzoru. Nadzór obejmuje zawsze kontrolę oraz prawo do wydawania poleceń, wiążących dyrektywy co do zmiany kierunków działania. Środki nadzoru dzielą się: Nadzór merytoryczny (uchyla, zmienia, stwierdza nieważność aktu który podlegał czynnością nadzorczym) i personalny (kara dyscyplinarna). Kierownictwo w administracji: dotyczy sytuacji gdy organ kierowniczy może oddziaływać na jednostki podległe i ustalić kierunki ich działania. W tym celu organ o uprawnieniach kierowniczych może posługiwać się np. poleceniami, zarządzeniami, instytucjami i wytycznymi.
3. Cechy i elementy stosunku administracyjnoprawnego: stosunek administracyjnoprawny to stosunek między podmiotami ze względu na obowiązujące normy prawne. Stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej, a obywatelami i innymi podmiotami oparte są na normach prawa administracyjnego. Cechy stosunku: charakter władczy (jedna ze stron może w konflikcie zastosować środki przymusu), powstaje na podstawie prawa wyraźnie dopuszczających takie rozwiązanie przepisów prawa administracyjnego, charakter obowiązkowy (ograniczona swoboda lub całkowity jej brak przy określaniu stosunku, jak również przy formułowaniu jego treści), rozstrzyganie konfliktów powstaje w tle jego treści następnie w trybie procedury administracyjnej. Elementy: przedmiot - leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji publicznej; podmiotami - są organ (lub inna jednostka wykonująca funkcje administracyjne) i osoba fizyczna lub prawna do której skierowany jest nakaz lub zakaz lub żąda określonego zachowania się organu. Obowiązki i uprawnienia - mogą polegać na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu, mają charakter osobisty, nie mogą być przenoszone na inne osoby, wygasają w chwili śmierci osoby zobowiązanej lub uprawnionej, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej (o obowiązkach i uprawnieniach przesądzają przepisy prawa materialnego).
4. Źródła prawa administracyjnego: źródła prawa powszechnie obowiązujące: Konstytucja, ustawy, rozporządzenie, ratyfikowane umowy międzynarodowe; źródła wewnętrznie obowiązujące: uchwały RM, zarządzenia prezydenta, premiera, ministrów: mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podlegające organowi wydającemu są wydawane na podstawie ustaw i podlegają kontroli co do ich zgodności z prawem. Uchwały RM mogą mieć charakter normatywny albo indywidualny. Źródła poznania prawa - to z czego można dowiedzieć się, jaka jest treść norm prawnych: organy publikacyjne (Dziennik Ustaw, Dziennik Urzędowy RP, Monitor Polski, wojewódzkie dzienniki urzędowe), źródła powstawania prawa - (forma w której normy prawne powstają i są ogłaszane (ustawa, rozporządzenie itd.)
Oprócz tego od 1 maja 2004 r. związanie jesteśmy systemem źródeł prawa unijnego, które dzieli się na prawo traktatowe (pierwotne - jest ustanawiane bezpośrednio przez państwa członkowskie , konstytuujące wspólnoty) i prawo pochodne (wtórne - jest stanowione przez poszczególne instytucje i organy Unii Europejskiej na podstawie kompetencji udzielonych im w prawie pierwotnym).
5. Nieformalne źródła prawa: źródło pomocnicze w procesie stosowania prawa przez organy administracji publicznej - normy społeczne (moralne, etyczne, zwyczajowe), orzecznictwo sądowe, doktryna prawnicza, normy wiedzy (np. zasady sztuki lekarskiej, budowlanej) akty prawa miejscowego.
6. Akty prawa miejscowego: terenowe źródła prawa, to przepisy prawne powszechnie obowiązujące na oznaczonej części terytorium państwa, wydzielone na podstawie upoważnienia ustawowego przez uprawnione do tego organy. Organami tymi są : sejmik województwa, wojewoda, organy administracji niezespolonej, rada powiatu rada gminy.
7.Zasada praworządności: Zasada praworządności oznacza, że organy administracji działają na podstawie przepisów prawa. Praworządność oznacza przestrzeganie prawa w sferze jego stanowienia i stosowania. Postulat przestrzegania prawa jest kierowany wyłączanie do organów władzy publicznej. Działanie na podstawie prawa oznacza zasadne, zgodne z prawem, stosowanie prawa (cztery elementy). Organ stosując prawo musi zgodnie z prawem procesowym i materialnym ustalić swoją zdolność prawną i właściwość danego rodzaju spraw. Organ działający na podstawie przepisów prawa ma obowiązek w każdym momencie postępowania wykazywać to działanie na podstawie i w granicach prawa, np.: decyzja administracyjna, jej uzasadnienie. Jedną z zasad procesowych jest właśnie zasada praworządności. Uzasadnienie prawne - wskazuje się przepis prawa, na podstawie którego organ rozstrzygnął sprawę, dokonuje się krótkiego uzasadnienia zastosowania i komentarza tego przepisu i wyjaśnienia sposobu wykładni tego przepisu jaką dokonał organ, czyli organ uzasadnia swoją decyzję. Rdzeniem państwa prawnego jest zasada praworządności. Aby państwo mgło zostać uznane za praworządne, wystarczy , że przestrzegają w nim organy władzy państwowej i lokalnej. Z istotą państwa prawnego wiąże się także zasada pewności prawa (której elementami są : jawność, stabilność i jasność prawa) i zasada ochrony praw słusznie nabytych (uzyskane raz prawo nie może być odebrane lub w niekorzystny sposób zmodyfikowane ).
8. Zasada centralizacji i decentralizacji w administracji publicznej: centralizacja - taki sposób zorganizowania aparatu administracyjnego państwa, w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Organy niższego stopnia są więc w takim układzie ściśle uzależnione od organów wyższego stopnia oraz nie mają własnej samodzielności. Brak samodzielności oznacza, że organy nadrzędne skupiają uprawnienia do decydowania o sytuacji prawnej pracowników organu niższego w zakresie stosunku pracy, mają więc prawo powoływania i odwoływania kierownika organu niższego. Organ wyższego stopnia wpływa na organ niższego stopnia za pomocą poleceń, instrukcji, wytycznych itp. Centralizacja występuje przede wszystkim w administracji rządowej. Decentralizacja - jest takim sposobem organizacji aparatu administracyjnego w którym organy niższego stopnia nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Organ wyższego stopnia nie może więc wydawać poleceń organom na stopniu niższym w zakresie sposobu załatwiania określonych spraw. Wkroczenie tego organu może nastąpić tylko w przypadkach prawem określonych. Organ wyższego stopnia nadzoruje działalność organu niższego - w zakresie podanym w ustawie, ale nim nie kieruje. W układzie zdecentralizowanym organ niższego stopnia ma własny zakres kompetencji, jest organem, z własnymi źródłami dochodu oraz samodzielnie decyduje o sposobie wydatkowania posiadanych środków finansowych.
9. Zasada subsydiarności: wywodzi się ze społecznej nauki Kościoła stanowi podstawę organizacji państwa demokratycznego, zgodnie z nią człowiek to najważniejszy podmiot wszelkich spraw w związku z tym inne instytucje powinny być tworzone jako pomocnicze w stosunku do jego działań. Zasada ta odnosi się zazwyczaj do podziału władzy od dołu do góry. Postuluje ona, że nigdy nie należy powierzać jednostce większej tego co może zrobić równie wydajnie jednostka mniejsza. Oznacza to, że jednostki większe działają wyłącznie w tych dziedzinach, w których ich wielkość daje im przewagę nad jednostkami mniejszymi w postaci efektywności tego działania, np. w samorządzie terytorialnym -> gmina to podstawowa jednostka wykonująca zadania publiczne, zatem gmina powinna zajmować się tym czego pojedynczy człowiek z rodziną wykonać nie może.
10. Pojęcie prawnych form działania administracji publicznej: prawną formą działania administracji jest prawnie określony typ konkretnej czynności, który może być wykorzystany przez organ administracji do załatwiania określonej sprawy: działania prawne (administracyjnoprawne i cywilnoprawne) faktyczne: a)decydujące (wywołują bezpośredni skutek prawny) b) pomocnicze: 6 podstawowych form działania adm.: stanowienie aktów normatywnych, wydawanie aktów administracyjnych, zawieranie umów, zawieranie porozumień administracyjnych, prowadzenie działalności społeczno - organizatorskiej, wykonywanie czynności materialno technicznych.
11. Władcze formy działania administracji publicznej: Władczość polega na tym, że organ administracji jednostronnie, mocą swoich kompetencji, rozstrzyga o pozycji prawnej drugiej strony stosunku prawnego. Druga strona musi natomiast podporządkować temu rozstrzygnięciu. W celu zapewnienia efektywności działania organowi przysługuje prawo użycia przymusu.
- czynności władcze - czynnościami administracyjnymi o charakterze władczym są akty normatywne (generalne - Przyjmuje się powszechnie, że aktem normatywnym jest władcze rozstrzygnięcie organu administracji publicznej, które zawiera normy postępowania skierowane do generalnie określonego adresata w abstrakcyjnie określonej sytuacji) i akty administracyjne( Akt administracyjny to władcze i jednostronne oświadczenie woli organu wykonującego zadania z zakresu administracji, oparte na przepisach prawa administracyjnego, określające w sposób prawnie wiążący sytuację konkretnie wskazanego adresata w indywidualnie oznaczonej sprawie).
12. Akt administracyjny ( definicja, formy, rodzaje): władcze działanie prawne organu administracyjnego skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. Podstawą aktu administracyjnego jest przepis prawny. Cechy: władczość, regulacja konkretnej sprawy, wywołanie skutków prawnych musi pochodzić od organu uprawnionego, musi mieć podstawę prawną, musi spełniać inne warunki przewidziane przez prawo. Cel: wywołanie skutków prawnych (akt ten tworzy, zmienia lub znosi prawa i obowiązki bądź ustala je w sposób wiążący albo uznaje stan prawny pewnej rzeczy. Akt administracyjny jest działaniem władczym i jednostronnym. Formy?: akty formalne, akty nieformalne (akty pisemne i ustne, akty ściśle jednostronne i wymagające współdziałania zainteresowanych, np. wydane na wniosek.) Rodzaje: 1.Ze względu na sposób kształtowania stosunków:
- akt konstytutywny ma charakter twórczy, tworzy, zmienia lub znosi (uchyla)
stosunek prawny, przy czym skutek prawny aktu nastepuje tutaj nie z mocy prawa, ale
z mocy aktu administracyjnego np. nadanie cudzoziemcowi obywatelstwa polskiego,
- akty deklaratoryjne czyli potwierdzające prawnie zaistniałe fakty. Ustala w sposób
wiażący, że w danej sytuacji z mocy ustawy dla adresata aktu domyślne uprawnienia
badź obowiązki, ktgóre wynikają z przepisów prawa np. przyznanie renty.
2.Ze względu na charakter organu administracyjnego wydającego akt administracyjny do
adresata:
-akty administracyjne zewnętrzne adresowane są do sfery odrebnych podmiotów
prawa , czyli te które nie sa podporzadkowane organowi wydajacemu akt. np. do
obywatela,
-akty administracyjne wewnętrzne adresowane są do organów, instytucji, pracowników
podległych służbowo organowi wydającemu dany akt administracyjny.
3. Podział uwzględniajacy formalność aktu administracyjnego:
-akty formalne są to takie które pod względem formy nie wykazują istotnych różnic w
porównaniu z wyrokiem sądowym, jak np. decyzja administracyjna.
-nieformalne są to takie które zawieraja minimum formalności jak jest potrzebna aby
nie budził wątpliwości podania treści aktu jego adresatowi.
4. Ze zwględu na sposób rozpatrzenia aktu;
-pozytywne-takie które w całości uwzgledniaja żądanie adresata (strony)
-negatywne- takie które nie uwzględniające choćby w części żądania strony i
nakładające na stronę obowiązek prawny bądż ustalające taki obowiązek.
5. Ze względu tradycję nauki prawa administracyjnego:
-jednostronne wydawane są niezależnie od woli adresata
-dwustronne wydawane są ze zgodą adresata, czyli wydawane zą zależą one od woli
obu stron.
6. Ze względu na treści rozstrzygnięcia, przyjęty w doktrynie nimieckiej dzielimy na:
-nakazujące zawierające nakazy lub zakazy, zobowiazuja w nich do zachowania sie w
określony sposób, np powołanie do wojska.
- kształtujące prawo ustanawiają, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny,
określony status prawny, np nominacja urzędnika.
-ustalające aktu administracyjne ustalają prawo lub prawnie istotną właściwośc osoby,
np prawo wyborcze.
7. Oprócz podanych wyżej podziałów aktów administracyjnych można wspomniec o
aktach administracyjnych, które wywierają skutki prawne w sferze prawa cywilnego
bezpośrednio bądź tylko pośrednio, stanowiąc niezbędną przesłankę dla zawarcia
umowy. Wyróżnic można tzw. rzeczowy akt administracyjny związany z rzeczą lub
przedsiębiorstwem. Uprawnienia i obowiązki w tym przypadku mogą przechodzić na każdorazowego właściciela rzeczy lub podmiot prowadzący przedsiębiorstwo. Aktami administracyjnymi są także nakazy, licencje, koncesje i pozwolenia.
13. Niewładcze formy działania administracji (ugoda administracyjna, porozumienie administracyjne, czynności materialno-technicze, działalność społeczno-organizatorska): Ugoda: jest pisemnym porozumieniem stron o sprzecznych interesach w toczącym się postępowaniu administracyjnym i zastępuje akt administracyjny kończący postępowanie. Dla swojej ważności musi być zatwierdzona przez organ prowadzący postępowanie. Postanowienie o zawarciu ugody lub o odmowie jej zatwierdzenia powinno być w ciągu 7 dni od dnia jej zawarcia. Zatwierdzona ugoda wywołuje takie same skutki prawne jak decyzja administracyjna. Działalność społeczno-organizatorska: jest działalnością w formie niewładczej taką samą jak może podejmować w zasadzie każda organizacja społeczna. W ramach tej działalności nie stanowi się norm prawnych i nie stosuje przymusu administracyjnego. Polega ona na np. organizowaniu spotkań z mieszkańcami, prelekcji odczytów. W stosunku do tych którzy np. nie przyjdą na zorganizowane spotkanie, organy administracji nie mogą stosować środków przymusu administracyjnego. Czynności materialno techniczne: określają te działania organów administracji, które są oparte na wyraźnej podstawie prawnej wywołują konkretne skutki prawne. Do nich np. należy doręczanie zawiadomienia, spisanie protokołu zatrzymanie kierowcy przez policjanta, postawienie tablicy ostrzegawczej w miejscu publicznym, dokonanie rozbiórki budynku grożącemu zawaleniem. Upoważnienia do podejmowania tych czynności wynikają bądź z aktu normatywnego, bądź z aktu administracyjnego. Czynności te nazywane są również czynnościami faktycznymi. Porozumienie administracyjne: należąca do niewładczych form działania administracji dwustronna lub wielostronna czynność prawna z zakresu prawa administracyjnego, dokonywana przez podmioty wykonujące administrację publiczną, a dochodząca do skutku na podstawie zgodnych oświadczeń woli tych podmiotów. Przedmiotem porozumienia są zobowiązania (ale nie w sensie cywilno- prawnym) dotyczące realizacji zadań ze sfery administracji publicznej. Porozumienia przewidują bądź wspólne wykonanie zadań nałożonych na podmioty będące stronami porozumienia, bądź przeniesienie pewnych zadań z jednego podmiotu na drugi.
14. Pojęcie podziału terytorialnego: Podziału terytorialnego dokonuje się w tym celu, aby w każdej jednostce terytorialnej ustanowić odpowiedni organ administracji, który by działał w ściśle oznaczonych granicach terytorialnych. Podział terytorialny tworzy się dla podmiotów państwowych w celu wprowadzania pewnego ładu i porządku w działalności na określonej przestrzeni. Czynniki kształtujące podział terytorialny to: czynniki natury ekonomicznej, procesy urbanizacyjne, struktury sieci osadniczej, zacieranie się różnic między miastem a wsią, czynniki demograficzne.
15.Rodzaje podziałów terytorialnych i jednostki podziłu zasadniczego, pomocniczego, podziłu dla celów specjalnych. : są 3 rodzaje podziału terytorialnego: zasadniczy podział terytorialny( zwany też podziałem podstawowym lub ogólnym, tworzony jest dla organów terenowych o kompetencjach ogólnych i dla jednostek samorządu terytorialnego. Inaczej mówiąc tworzony jest ze względu na konieczność wykonywania na określonym obszarze zadań publicznych o istotnym znaczeniu z punktu widzenia podstawowych celów państwa i zasad jego funkcjonowania. Korzystają z niego terenowe organy administracji rządowej oraz organy jednostek samorządu terytorialnego. Jednostkami tego podziału są województwa, powiaty oraz gminy) pomocniczy podział terytorialny( uzupełnia podział zasadniczy lub specjalny i tworzony jest dla organów pomocniczych w stosunku do podstawowych. Podziałem pomocniczym są np. sołectwa oraz dzielnice miejskie i osiedla tworzone w gminie. Zasady tworzenia tych jednostek określa statut gminy uchwalony przez radę gminy. Jednostki te nie mają odrębnej od gminy osobowości prawnej, a ich działalność w granicach określonych statutem jest prowadzona w ramach osobowości prawnej gminy. Jednostkami pomocniczymi dla organów Policji są posterunki Policji czy rewiry dzielnicowych, które tworzyć może komendant powiatowy (miejski) Policji na zasadach określonych przez Komendanta Głównego Policji) podział dla celów specjalnych( tworzony jest dla wyspecjalizowanych organów administracji, organów państwowych, przedsiębiorstw lub zakładów i dostosowany do specyfiki wykonywanych działań. Organy o kompetencjach specjalnych działają bądź w ramach podziałów zasadniczych (np. terytorialny zasięg działania komendanta wojewódzkiego lub powiatowego Policji odpowiada zasadniczemu podziałowi terytorialnemu państwa) bądź też tworzone są dla niech podziały odrębne np. podział dla administracji PKP, wojska urzędów górniczych, urzędów miar. Podział specjalny tworzony jest dla organów administracji niezespolonej, np. urzędów górniczych, gospodarki wodnej, Straży Granicznej, urzędów celnych. Organy te działają w okręgach, obwodach lub regionach i swoim zasięgiem przekraczają obszar jednego województwa).
16. Centrum administracji rządowej (naczelne i centralne organy administracji rządowej): Naczelne: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów - premier, ministrowie, kierownicy komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów. Ponoszą one odpowiedzialność bezpośrednio przed sejmem oraz obejmuje swym zasięgiem całe państwo. Centralne: Należą do nich organy o zasięgu ogólnopaństwowym które nie wchodzą w skład Rady Ministrów, ale są podległe Radzie Ministrów bądź premierowi, bądź poszczególnym ministrom. Przykłady organów: Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (podlega radzie ministrów), prezes Głównego Urzędu Statystycznego (podlega ministrowi), Główny inspektor sanitarny (podlega ministrowi zdrowia).
17. Funkcje wojewody: przedstawiciel Rady Ministrów w województwie, organ administracji zespolonej w województwie, zwierzchnik rządowej administracji zespolonej w województwie, organ nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego, organ wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, reprezentant skarbu państwa w zakresie i na zasadach określonych w odrębnych ustawach, organ administracji rządowej w województwie do którego właściwości należą wszystkie sprawy z zakresu administracji rządowej w województwie niezastrzeżone w odrębnych ustawach do właściwości innych organów tej administracji.
18.Rządowa administracja zespolona w województwie (scharakteryzować krótko i wymienić kilka organów): Administracja zespolona w województwie działa na podstawie zasady zespolenia administracyjnego, pozwalającej na wyodrębnienie kompetencji administracyjnej w strukturach terenowych administracji publicznej zgodnie z tą zasadą kompetencje administracyjne dotyczących różnych dziedzin administrowania nie powinny być przyznawane wielu terenowym organom administracji, a powinny być skupione w ręku jednego organu. Organem administracji zespolonej w województwie jest wojewoda, a w przypadkach określonych w ustawach, w szczególności w zakresie wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, kierownik zespolonej służby, inspekcji lub straży wojewódzkiej. Organy rządowej administracji zespolonej w województwie powołuje i odwołuje wojewoda (zespolenie osobowe) - z wyjątkiem komendanta wojewódzkiego Policji i komendanta Państwowej Straży Pożarnej. Do organów administracji zespolonej w województwie należą również: wojewódzki inspektor inspekcji handlowej jako kierownik wojewódzkiej inspekcji handlowej, wojewódzki konserwator zabytków jako kierownik wojewódzkiego urzędu ochrony zabytków, kurator oświaty, wojewódzki inspektor ochrony środowiska.
19. Terenowe organy rządowej administracji niezespolonej (scharakteryzować i wymienić kilka organów): organami administracji niezespolonej są terenowe organy administracji rządowej podporządkowane właściwemu ministrowi lub centralnemu organowi administracji rządowej, kierownicy państwowych osób prawnych i kierownicy innych państwowych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu administracji rządowej w województwie. Należą do nich: dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień, dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych, dyrektorzy izb skarbowych, naczelnicy urzędów skarbowych, dyrektorzy urzędów kontroli skarbowych, dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, dyrektorzy urzędów morskich, dyrektorzy urzędów statystycznych, regionalni dyrektorzy ochrony środowiska.
20. Pojęcie samorządu terytorialnego (scharakteryzować gminę, powiat, samorząd województwa): samorząd terytorialny jest jedną z postaci administracji zdecentralizowanej. Jego istotą jest to, że stanowi część władzy publicznej, obejmuje mieszkańców i terytorium zakreślone granicami podziału terytorialnego państwa i wykonuje samodzielnie określony zakres działań publicznych, które przekazało mu państwo na mocy ustaw i które to zadnia wykonywane były wcześniej przez administrację państwową. Jego cechy to: prawo do zarządzania sprawami jest zagwarantowane w przepisach prawa, członkiem samorządu jest się z mocy prawa (z mocy ustawy) a nie oświadczenia woli, samorząd wykonuje zadania publiczne, wkraczanie państwa w działalność samorządu może nastąpić tylko w formie nadzoru przez organy i środki nadzoru określone w ustawie. Samorząd gminy: gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania gminy: infrastruktura techniczna (gminne drogi, ulice, place, mosty, wodociągi, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków gminnych, utrzymywanie czystości, utrzymywanie urządzeń sanitarnych, wysypiska i utylizacja odpadów, zaopatrzenie w energię cieplną i elektryczną, gminne budownictwo mieszkaniowe, targowiska i hale targowe, gminne obiekty i urządzenia użyteczności publicznej) infrastruktura społeczna (ochrona zdrowia, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, oświata, kultura, kultura fizyczna, edukacja publiczna) porządek i bezpieczeństwo publiczne (organizacja ruchu drogowego, porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpożarowa, bezpieczeństwo sanitarne) ład przestrzenny i ekologiczny (planowanie przestrzenne, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody oraz gospodarka wodna). Samorząd powiatowy: powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, funkcje powiatu mają zatem charakter uzupełniający i wyrównawczy w stosunku do gminy, stosunki między powiatem, a gminą zostały oparte na zasadzie uzupełnienia (komplementarności). Zadania: ponadgminna infrastruktura społeczna (edukacja publiczna wychodząca poza obowiązek szkolny, pomoc społeczna i opieka zdrowotna, prowadzenie szpitai, domów opieki społecznej, przeciwdziałanie bezrobociu, prowadzenie polityki prorodzinnej, ochrona dóbr kultury), ponadgminna infrastruktura techniczna, (transport, drogi publiczne), porządek publiczny, bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpowodziowa i przeciwpożarowa, nadzór budowlany, zagospodarowanie przestrzenne, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe w wymiarze ponadgminnym. Samorząd województwa: Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. Jego zadania koncentrują się wokół funkcji o znaczeniu regionalnym. Określa on strategię rozwoju województwa, uwzględniając w szczególności cele kształtowania i utrzymania ładu przestrzennego, pobudzania aktywności gospodarczej, zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim. Zadania: edukacja publiczna, w tym szkolnictwa wyższego, promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, modernizacji terenów wiejskich, zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, gospodarki wodnej, kultury fizycznej i turystyki, ochrony praw konsumentów, obronności, bezpieczeństwa publicznego, przeciwdziałaniu bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy.
21. Gmina (pojęcie, zadania, organy i sposób ich kreowania): Samorząd gminy: gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego niezastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zadania gminy: infrastruktura techniczna (gminne drogi, ulice, place, mosty, wodociągi, kanalizacja, usuwanie i oczyszczanie ścieków gminnych, utrzymywanie czystości, utrzymywanie urządzeń sanitarnych, wysypiska i utylizacja odpadów, zaopatrzenie w energię cieplną i elektryczną, gminne budownictwo mieszkaniowe, targowiska i hale targowe, gminne obiekty i urządzenia użyteczności publicznej) infrastruktura społeczna (ochrona zdrowia, pomoc społeczna, polityka prorodzinna, oświata, kultura, kultura fizyczna, edukacja publiczna) porządek i bezpieczeństwo publiczne (organizacja ruchu drogowego, porządek publiczny i bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpożarowa, bezpieczeństwo sanitarne) ład przestrzenny i ekologiczny (planowanie przestrzenne, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody oraz gospodarka wodna). Organy gminy: rada gminy (organ stanowiący i kontrolny, kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jej porządkiem radnych pełniących funkcję przewodniczącego i wiceprzewodniczących jednostek pomocniczych gminy, powołując w tym celu komisję rewizyjną. W skład komisji wchodzą radni w tym przedstawiciele wszystkich klubów z wyjątkiem radnych pełniących funkcję przewodniczącego i wiceprzewodniczących. Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych w miarę potrzeb, nie rzadziej niż raz na kwartał, pracę rady organizuje i prowadzi jej obrady przewodniczący rady, jej kadencja trwa 4 lata, odwołanie przed terminem tylko w wyniku referendum gminnym), wójt (burmistrz, prezydent miasta) organ wykonawczy jest wybierany w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich w głosowaniu tajnym, wójt w drodze zarządzenia powołuje i odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę. Kadencja trwa 4 lata. W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji przeprowadza się wybory przedterminowe na zasadach określonych w ustawie. Wyborów nie przeprowadza się jeżeli data wyborów przedterminowych miałaby przypaść w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji wójta. Jest pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie wyboru, kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje je na zewnątrz, jest organem administracji publicznej uprawnionym do wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
22. Referendum gminne: Referendum jest sposobem bezpośredniego sprawowania władzy w sprawach ważnych dla gminy. W referendum mogą brać udział mieszkańcy gminy uprawnieni do głosowania. Zgodnie z przepisami ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw są to obywatele polscy, którzy ukończyli 18 lat. Osoby te powinny zamieszkiwać w miejscowości położonej na terenie gminy, pod oznaczonym adresem, z zamiarem stałego przebywania. Referendum jest ważne, jeśli wzięło w nim udział co najmniej 30% uprawnionych. Ustawa o samorządzie gminnym przewiduje instytucję konsultacji z mieszkańcami gminy w wypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla gminy. Referendum można podzielić na: obligatoryjne (obowiązkowe - w sprawie odwołania organu pochodzącego z wyborów bezpośrednich oraz w gminie w sprawach samo opodatkowania się mieszkańców na cele publiczne) fakultatywne (sprawy mieszczące się w zakresie zadań i kompetencji jednostki samorządu terytorialnego).
23. Powiat (pojęcie, zadania, organy i sposób ich kreowania): Samorząd powiatowy: powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym, funkcje powiatu mają zatem charakter uzupełniający i wyrównawczy w stosunku do gminy, stosunki między powiatem, a gminą zostały oparte na zasadzie uzupełnienia (komplementarności). Zadania: ponadgminna infrastruktura społeczna (edukacja publiczna wychodząca poza obowiązek szkolny, pomoc społeczna i opieka zdrowotna, prowadzenie szpitali, domów opieki społecznej, przeciwdziałanie bezrobociu, prowadzenie polityki prorodzinnej, ochrona dóbr kultury), ponadgminna infrastruktura techniczna, (transport, drogi publiczne), porządek publiczny, bezpieczeństwo obywateli, ochrona przeciwpowodziowa i przeciwpożarowa, nadzór budowlany, zagospodarowanie przestrzenne, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody, rolnictwo, leśnictwo i rybactwo śródlądowe w wymiarze ponadgminnym. Organy: organem uchwałodawczym i kontrolnym powiatu jest rada powiatu do rady powiatu należą m.in. stanowienie przepisów prawa miejscowego w tym statutu powiatu, wybór i odwoływanie zarządu oraz ustalenie wynagrodzenia jego przewodniczącego, powoływanie i odwoływanie, na wniosek starosty kierownika powiatu, uchwalanie budżetu powiatu, podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat. Kadencja rady trwa 4 lata licząc od dnia wyborów. W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie 15 w powiatach liczących do 40tys. Mieszkańców oraz po 2 na każde kolejne rozpoczęte 20tys. Mieszkańców, ale nie więcej niż 29 radnych. Rada powiatu wybiera ze swego grona przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących. Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady. Rada obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. W celu wykonywania funkcji kontrolnych w stosunku do zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych rada powiatu powołuje komisję rewizyjną. Komisja ta opiniuje wykonanie budżetu powiatu i występuje z wnioskiem do rady w sprawie udzielenia absolutorium zarządowi. Organem wykonawczym powiatu jest zarząd powiatu liczący od do 5 osób (starosta jako przewodniczący, wicestarosta i członkowie)]
24. Samorząd województwa (pojęcie, zadania, organy i sposób ich kreowania): Samorząd województwa: Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy. Jego zadania koncentrują się wokół funkcji o znaczeniu regionalnym. Określa on strategię rozwoju województwa, uwzględniając w szczególności cele kształtowania i utrzymania ładu przestrzennego, pobudzania aktywności gospodarczej, zachowania dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim. Zadania: edukacja publiczna, w tym szkolnictwa wyższego, promocji i ochrony zdrowia, pomocy społecznej, polityki prorodzinnej, modernizacji terenów wiejskich, zagospodarowania przestrzennego, ochrony środowiska, gospodarki wodnej, kultury fizycznej i turystyki, ochrony praw konsumentów, obronności, bezpieczeństwa publicznego, przeciwdziałaniu bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy. Organy: organami samorządu województwa są: sejmik województwa i zarząd województwa, a ich działalność jest jawna. Organem stanowiącym i kontrolnym województwa jest sejmik województwa. W skład sejmiku wchodzą radni wybrani w wyborach bezpośrednich w liczbie 30 w województwach liczących do 2mln mieszkańców oraz po 3 radnych na każde 500tys. mieszkańców. Do jego zadań należy m.in. stanowienie aktów prawa miejscowego, w szczególności: statutu województwa, zasad gospodarowania mieniem i zasad korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, uchwalenie strategii rozwoju województwa oraz programów województwa, uchwalanie budżetu województwa, wybór i odwoływanie zarządu województwa oraz ustalenie ustalanie wynagrodzenia marszałka województwa. Organem wykonawczym województwa jest zarząd, jego skład liczący 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków oraz pozostali członkowie (marszałka województwa wybiera sejmik ze swojego grona). Zarząd województwa wykonuje zadania m.in.: wykonywanie uchwał sejmiku, gospodarowanie mieniem województwa, przygotowywanie i wykonywanie budżetu województwa, przygotowywanie projektów planu strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i regionalnych programów operacyjnych oraz ich wykonywanie, uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego.
25. Organy nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego: organami nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego są: Prezes Rady Ministrów, wojewodowie oraz regionalne izby obrachunkowe w zakresie spraw finansowych. Prezes Rady ministrów: uprawnienia nadzorcze polegają na możliwości zawieszenia, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej organów samorządu i ustanowienia zarządu komisarycznego na okres do dwóch lat, nie dłużej jednak niż do wyboru rady gminy oraz wójta na kolejna kadencję lub zarządu powiatu przez radę powiatu albo zarządu województwa przez sejmik województwa kolejnej kadencji. Wojewoda: uprawnienia nadzorcze wojewody zostały w ustawach samorządowych określone przez możliwość: stwierdzenia nieważności uchwały organu samorządu, wstrzymania wykonania uchwały, wydania rozstrzygnięcia nadzorczego, żądania niezbędnych informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania samorządu, uczestniczenia w posiedzeniach organów samorządu, zatwierdzenia, uzgodnienia czy zaopiniowania rozstrzygnięć organów samorządu. Regionalne izby obrachunkowe: sprawują nadzór w zakresie spraw finansowych: uchwały i zarządzenia podejmowane przez organy jednostek samorządu terytorialnego w sprawach procedury uchwalania budżetu i jego zmian; budżet i jego zmiany; zaciąganie zobowiązań wpływających na wysokość długu publicznego jednostki samorządu terytorialnego oraz udzielanie pożyczek; zasady i zakres przyznawania dotacji z budżetu jednostki samorządu terytorialnego; podatki i opłaty lokalne, do których mają zastosowanie przepisy ustawy; Ordynacja podatkowa; absolutorium.
26. Uprawnienia nadzorcze Sejmu w stosunku do samorządu terytorialnego: Konstytucja wskazuje jedyny środek represyjny „ad personam”, który przyznaje jedynie sejmowi. Sejm na wniosek prezesa Rady Ministrów może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza konstytucję lub ustawy. Ten wyjątkowy, najbardziej represyjny środek nadzoru wskazany został w konstytucji w celu ochrony samorządu przed możliwością przekazania przez ustawodawcę tego prawa innemu organowi.
6