Geneza pedagogiki Pedagogika (z grec. Nauka o dziecku) jako nauka powstała w XIX wieku, za sprawą J. F. Herbarta (nazywany jest on ojcem pedagogiki); jako pierwszy, zdobył on stopień naukowy profesora z zakresu tej dziedziny. Herbart oderwał pedagogikę od filozofii, ustanawiając ją autonomiczną dziedziną, którą oparł na dwóch naukach: etyce filozoficznej i psychologii; etyka wyznaczać miała cele wychowania, natomiast psychologia - środki dla realizacji tych celów. Pedagogika, będąc nauką o rozwoju dziecka, musiała zawierać niezbędny element nauki, czyli kształcenie, dlatego też nauka ta powiększyła swój obszar o andragogikę, zajmującą się wychowaniem i kształceniem człowieka dorosłego

Działy pedagogiki i kryteria ich wyróżniania

Pedagogika dzieli się na:

1.pedagogika ogólna

2.pedagogika szczegółowa ta zaś dzieli się na:

a) wiek i rozwój

b) miejsca i instytucje

c) rodzaje aktywności

d) Metydy badań

Ad.a) na wiek i rozwój

- pedagogika: prenatalna, niemowlęca, przedszkolna, wczesnoszkolna, wieku szkolnego, młodzieży, dorosłych, ludzi starych, specjalna ( słyszacych i niewidomych), resocjalizacja.

Ad.b) na miejsca i instytucje

-pedagogika: rodziny , przedszkolna, szkolna, gimnazjalna, szkoły wyższej/uniwersytecka, seminaryjna, wojskowa, więzienna, szpitalna, internacka.

Ad.c) na rodzaj aktywności

- pedagogika pracy, kultury, czasu wolnego, sportu, religii, społeczna, pielęgniarstwa

Ad.d) na Metody i podejście

-pedagogika: hermeneutyczna, fenomenologiczna, dialektyczna, egzystencjalna, personalistyczna, analityczna, krytyczna, postmodernistyczna, antypedagogika

Charakterystyka poznania wiedzy w pedagogice:

Pedagogika nauką filozoficzną :Filozofia docieka podstawowego i najwyższego znaczenia rzeczywistości. Stawia pytania o jej początek i sens, podejmuje problemy zasadnicze i uniwersalne; nie tylko opisuje fakty ale stawia pytanie: Dlaczego tak jest? Jakie są przyczyny:

1) pedagogika jako nauka zależy od filozofii praktycznej

2) pedagogika jako nauka podkreśla problem celów wychowania najwyższych form i naczelnych wartości

3) charakter filozoficzny nadaje również metoda hermeneutyczna

4) Jest nauką filozoficzną zajmująca się zasadami wyboru czynności wychowawczych

Pedagogika nauką empiryczną:

Pedagogika jest nauką empiryczna ponieważ do metod badań pedagogiki nalezą m.in. Metody poznania empirycznego takie jak:

a) indukcja

b) obserwacja

c) eksperyment

Metody te prowadzą do pewnej typologii procesu wychowania opieraja się na pewnych doświadczeniach procesu wychowania z których są wyciągane wnioski, na podstawie których powstaje pewna teoria na temat wychowania. Metody powstania empirycznego są krytykowane za zacieranie specyfikacji, indywidualizmu wychowania, omija się niepowtarzalność człowieka, jego prawo do wolności.

Pedagogika nauką praktyczną:

Pedagogika jest nauka praktyczną, gdyż biorąc za przedmiot swych badań wychowanie człowieka musi odnosić się do tzw. Praktyki wychowania do konkretnych wychowawców, nauczycieli w konkretnych sytuacjach. Pedagogika jest nauką oparta na praktyce. Teoria rozwiązuje problemy dostarczane przez praktykę a skuteczność tych rozwiązań jest weryfikowana przez praktykę. Teoria i praktyka przeplatają się. Teoria i praktyka przeplatają się. Teoria ma pomóc skonstruować takie modele wychowania, które udoskonaliłyby praktykę pedagogiczną.

Pedagogika jako nauka w kontekście rozumienia nauki i naukowości

Pedagogika humanistyczna

Pedagogika humanistyczna zakreśla swoje cele na uformowanie osobowości ludzkiej (człowieka jako „osoby”). Człowiek przeobrażając rzeczy, wyjaśnia je i wytwarza, nadaje im wartość, czyli realizuje świat osobowości. Na tym polega humanistyczny sens działalności człowieka.
Zygmunt Mysłakowski w swojej filozofii wychowania zbliżał się najbardziej do pedagogiki humanistycznej, ponieważ osią łączącą jego poglądy stały się kategorie osobowości i wartości. 
Proces wychowania powinien prowadzić do możliwie najwyższego stadium osobowego rozwoju człowieka. Zakłada wejście jednostki na drogę samokształcenia i samowychowania, prowadzącego do ukształtowania dwóch struktur psychicznych: „ja aktualnego” i „ja idealnego”, które zawierają wzory osobowe i wartości etyczne, jakie planujemy realizować.

Wiedza pedagogiczna miedzy umiejętnością działania a celowością

Prawdopodobnie zawsze jednak wiedza pedagogiczna będzie nas stawiała miedzy faktami i umiejętnością działania, a celowością. W pedagogice zatem musi wystąpić jakiś trzeci element, który połączy odpowiednio te oba bieguny: fakty i celowość. Tym elementem wydaje się być człowiek- sam wychowanek, także jako podstawa podjęcia problematyki metodologicznej w pedagogice. Takie stwierdzenie w szczególny sposób wpisuje się w opinie dwóch badaczy: Wilfreda Carra i Stephena Kemmisa, twierdzących, że badania naukowe w pedagogice były dotąd badaniami nad wychowywaniem a nie dla wychowania.  Ich zdaniem tę sytuację należało by zmienić, tak aby przywrócić badaniom pedagogicznym ich właściwy charakter i odpowiednią postawę. Taki zwrot w oczywisty sposób kieruje nas ku części analizowanej kwestii teoretyczności i praktyczności nauki, oraz ku cechą charakteryzującym naukę.

Na kanwie analizowanej przez siebie relacji teoria-praktyka Karol Wojtyła, powodowany zamiarem przeprowadzenia głębszej analizy faktu, jakim jest człowiek, postanawia podjąć inna drogę rozumowania, aniżeli tak która była dotychczas powszechni praktykowana w etyce i wiązała się ze stanowiskiem św. Tomasz z Akwinu.

Określenie przedmiotu badań pedagogiki, jej źródeł oraz metod, technik i narzędzi badań

Metoda ilościowa zakłada istnienie obiektywnej rzeczywistości i możliwości poznania jej. Ograniczeniem jest tutaj niemożność zbadania obiektów, które nie poddają się takiemu precyzyjnemu pomiarowi. Tymczasem metody jakościowe posługują się narzędziami elastycznymi, które można dostosować do nowych warunków, nieprzewidzianych przed rozpoczęciem badania. Charakterystyczna dla tych metod jest bez założeniowość (brak hipotez, które następnie podlegałyby weryfikacji) i możliwość sięgnięcia do głębszego kontekstu - zbadania także tego, czego nie da się obiektywnie zmierzyć. Narzędziem badawczym nazywamy zaś każdy przedmiot służący do realizacji wybranej techniki badań. Takim przedmiotem może być kwestionariusz, dyktafon, a nawet długopis czy ołówek. Technika badań to czynności praktyczne, regulowane wypracowanymi drogą doświadczenia dyrektywami pozwalającymi na otrzymanie optymalnie sprawdzalnych informacji.

Przedmiot badań pedagogiki stanowi proces wychowania w jego różnych postaciach i formach. Celowo zorganizowana działalność wychowawcza skierowana jest głównie do dzieci i młodzieży, dlatego też wychowanie młodego pokolenia stanowi główne zadanie pedagogiki. Działalność wychowawcza dotyczy również pewne grupy ludzi dorosłych, na przykład

andragogika - nauka, której przedmiotem jest pedagogika i oświata ludzi dorosłych gerontologia - zajmuje się ludźmi wieku starczego

dyscypliny pedagogiczne (ogólne i szczegółowe);

pedagogika ogólna - (ujmuje człowieka jako funkcjonalną całość) teoria wychowania - (moralnego, społecznego, fizycznego, estetycznego) dydaktyka (ogólna i szczegółowa) - (teoria kształcenia) pedagogika specjalna (surdopedagogika, tyflopedagogika, oligofrenopedagogika, pedagogika terapeutyczna, pedagogika resocjalizacyjna andragogika - (teoria oświaty dorosłych); pedeutologia - (nauka dotycząca nauczyciela); teoria systemów oświatowych pedagogika porównawcza - (analiza systemów oświatowych różnych krajów w powiązaniu z ich społecznym i ekonomicznym rozwojem), pedagogika społeczna - (zajmująca się problematyka środowiskowych uwarunkowań procesów wychowania) pedagogika kształcenia zawodowego

Według kryterium metodologicznego (stopnia ogólności)

Pedagogika ogólna Pedagogiki szczegółowe Według celów czynności wychowawczych Dydaktyka Teoria wychowania

Według kryterium wieku

Pedagogika przedszkolna Pedagogika młodszego wieku szkolnego Pedagogika szkolna Pedagogika dorosłych - andragogika

Według kryterium rodzaju działalności

Pedagogika obronna Pedagogika rekreacji Pedagogika działalności kulturowej Pedagogika sportu Pedagogika opiekuńcza Pedagogika pracy Pedagogika czasu wolnego Pedagogika zdrowia

Według rodzajów defektów rozwojowych i dewiacji

Pedagogika resocjalizacyjna Pedagogika rewalidacyjna Oligofrenopedagogika - (upośledzenie umysłowe) Surdopedagogika - (niedorozwój słuchu, głuchota) Tyflopedagogika - (wady wzroku, niewidomi)

Według podejmowanych problemów badawczych

Politologia oświaty Pedagogika społeczna Pedagogika kształcenia zawodowego Pedagogika specjalna Pedagogika porównawcza Pedagogika systemów oświatowych Pedeutologia i inne.

Nauki współpracujące z pedagogiką (kwestia dialogu interdyscyplinarnego) 

Nauki pedagogiczne uzu­pełniające w sposób specjalistyczny problemy lub aspekty istotne dla pedagogiki same muszą korzystać z dorobku wiedzy właściwych dla siebie nauk pomocniczych. I tak historia wychowania czerpie gotowe informacje z historii politycznej, z historii społecznej, gospodarczej, z historii kultury itd., a socjologia wychowania, np. z socjologii pracy, zawodów, z socjologii miast i wsi, z socjologii przemysłu lub socjologii kultury masowej. Wreszcie istnieje trzecia grupa nauk współdziałają­cych bezpośrednio z jakimiś dziedzinami wychowania(względnie działami poziomymi pedagogiki), jak nauki formalne, np. logika użytkowania w nauczaniu (dydaktyce), cybernetyka w organizacji nauczania, prakseologia w „dobrej robocie" wychowawców, etyka w wy­chowaniu moralnym, estetyka w wychowaniu estetycznym, a nauki realne, jak demografia, ekonomika kształcenia i oświaty oraz higie­na z naukami medycznymi w organizacji szkolnictwa i w polityce szkolnej państwa.

Niektóre propozycje uporządkowania dyscyplin tworzących pedagogikę Pedagogika ogólna Dydaktyka Teoria wychowania Pedagogika społeczna Pedagogika porównawcza Pedagogika opiekuńcza Pedagogika specjalna Pedagogika resocjalizacyjna Pedagogika pracy Pedagogika dorosłych Pedagogika medialna Pedagogika zdrowia Pedeutologia

1.Konieczność wychowania człowieka

Człowiek rodzi się jako istota słabo wyposażona od strony biologicznej. Współczesny rozwój nauk biologicznych i porównawcze analizy różnych form życia z życiem i rozwojem człowieka pozwalają na wysnucie wielu stwierdzeń wskazujących na wewnętrzną konieczność wychowania człowieka:

1)Ubóstwo instynktów

2)Brak wrodzonej specjalizacji

3)zbyt wczesne urodziny

4)antropologia społeczna i kulturowa

5)antropologia filozoficzna

6)antropologia teologiczna

Wychowalność - zdolność poddania się osoby pod działanie wychowawcze. Jeśli podmiot jest aktywny w zakresie budowania własnej tożsamości - wychowalność jest kategorią mu przynależną.

Wyuczalność - wg Mienczinskiej oznacza podatność na przyswajanie wiadomości i sposobów działalności naukowej. Wyuczalność, tj. zdolność do uczenia się, stanowi indywidualną, stosunkowo stałą właściwość jednostki

Wykształcalność- to analogicznie pewnie będzie podatność na otrzymywanie, jak i zdobywanie przez jednostkę: umiejętności, wiedzy oraz rozumienia otaczającego ją świata

2.Wychowanie (* szerokie i wąskie pojecie wychowania)

Wychowanie - to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków w osobowości wychowanka (oddziałuje na osobowość wychowanka)

Szerokie- wychowanie to racjonalne organizowanie zycia i aktywności dzieci i młodzieży prowadzące do pożądanych zmian w ich osobowości. Wychowanie w szerokim tego słowa znaczeniu obejmuje kształtowanie i rozwijanie instrumentalnych cech osobowości jak: inteligencja, wiedza, zdolności, i umiejętności(wychowanie usprawniające czyli nauczanie) oraz ich kierunkowych jak : postawy, przekonania i wartości( wychowanie ukierunkowujące)./

Wąskie - - Wychowanie wąsko rozumiane to wychowanie ukierunkowujące czyli rozwijanie dyspozycji kierunkowych.

Kategorie wychowania:

Uczenie się , nauczanie, kształcenie, samokształcenie, edukacja,Socjalizacja, inkulturacja, personalizacja, samorealizacja, opieka, prewencja, ewangelizacja.

Definicje wychowania:

- Definicje klasyczne - są to definicje podstawowe dla pedagogiki jako nauki, jak również spotykane w powszechnej praktyce wychowawczej.

- Definicje alternatywne

-Rodzaje definicji wychowania według S.Kunowskiego:

-definicje prakseologiczne( podkreślające oddziaływania wychowawców)

-definicje ewolucyjne( podkreślające proces jednostkowego rozwoju)

-definicje sytuacyjne ( podkreślające rolę bodźców środowiska wychowawczego)

-definicje adaptacyjne( mówiące o znaczeniu skutków i wytworów wychowania)

W ramach klasycznych definicji wychowania rozróżniamy:

1. Definicje związane z rozwojem intelektualnym

-umysłowym i osobowym(nauczanie, uczenie się, kształcenie i samokształcenie)

-oraz edukacja w rozumieniu kształceniowym

2. Definicje związane z życiem społecznym (edukacja, Socjalizacja, inkulturacja)

- z oddziaływaniami zabezpieczającymi (opiekę profilaktykę i prewencję)

3. Definicje związane z działaniami naprawczymi ( nowa ewangelizacja, resocjalizacja, reedukcja).

Wychowanie a nauczanie: - Nauczanie dotyczy zasadniczo sfery umysłowej człowieka, jego intelektu. Wychowanie natomiast opiera się na sferze emocjonalnej ( na uczuciach) i dotyczy woli człowieka. - Łatwym kryterium rozróżniającym oba rodzajami aktywności są owoce, jakie przynoszą, czyli ich skutki. - Owoce wychowania to: dojrzała Osobowość, indywidualność, charakter, człowiek dojrzały. Owoce zaś nauczania to: wiedza, umiejętności, sprawność umysłu.

Wychowanie - to świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków w osobowości wychowanka (oddziałuje na osobowość wychowanka)

Edukacja (educo - wychowywać) wg Kwiatkowskiej oznacza wydobywania sił tkwiących w człowieku poprzez stosowanie działań stymulacyjnych oraz wszelkich form kreacji (czyli nauczanie przez przeżywanie, np. dzieła muzycznego)

Formacja - rozumiane współczesne jako kształcenie i szerzenie oświaty, lub jako kształtowanie, czy też formowanie

Nauczanie - 1)wg. Zaczynskiego to - „zespół czynności podejmowanych intencjonalnie przez nauczyciela dla realizacji społecznie akceptowanych celów dydaktycznych”

2) wg. Okonia- to planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami, polegająca na wywoływaniu i utrwalaniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości - pod wpływem uczenia się i opanowania wiedzy, przeżywania wartości i własnej działalności praktycznej.

Kształceniem - to nauczanie i uczenie się wespół z wychowaniem towarzyszącym tym procesom.

Idealistyczne i realistyczne ujecie wychowania - idealistyczne ujecie wychowania dobrze ujął Muszyński w stadium autonomi w fazie idealizmu mówi iż jednostka rozwija własny system moralny na podstawie zintegrowanych uprzednio wartości.

3.

Podmiotowość to poczucie bycia kimś, posiadanie tożsamości odróżniającej jednostkę od innych. W jej ramach człowiek wierzy, że własna aktywność w znacznym stopniu zależy od niego samego. Aby stać się podmiotem trzeba dokonać świadomych założeń dotyczących samego siebie i wybrać własną drogę rozwoju. Poczucie podmiotowości rozszerza możliwości edukacyjne człowieka i pozwala na rozkwit jego osobowości.

Cele wychowania:

1) cele ogólne widziane są jako cele ostateczne i najdalsze. Podkreśla się często ich/jego znaczenie dla wychowania i wskazuje też na samego człowieka jako ostateczny cel wychowania;

2) cele osobiste z kolei odnoszą się do mniej ogólnych aspiracji i najczęściej dotyczą oddzielnych zmiennych osobowościowych wyrażanych w terminach: wiedza, poglądy, umiejętności, sprawności, itp.;

3) z kolei środki realizacji obejmują konkretne zadania, jakie przypadają procesom nauczania i wychowania w stosunku do określonych grup, czy aspektów rzeczywistości. Ich realizacja jest koniecznym warunkiem realizacji i osiągnięcia innych celów, dlatego są one określane właśnie jako „środki realizacji”, bądź też jako „cele instrumentalne”.

Autorytet - prestiż osoby, grupy lub organizacji oparty na uznanych i cenionych w środowisku lub społeczeństwie wartościach: religii, prawie, nauce itp. Autorytet ma osoba, która dysponuje dużą wiedzą, ale też, w zależności od przyjętych społecznie wartości, dużą siłą lub bogactwem. Autorytet instytucji mierzony jest prawomocnością jej poleceń czy zarządzeń. W polityce autorytet władzy może oznaczać np. akceptację jej decyzji i działań.

Ideał wychowawczy- możemy zdefiniować jako: „ pełen zestaw harmonijnie zintegrowanych ze sobą celów, dający w sumie opis dojrzałej osobowości człowieka”. Chodzi tutaj zatem o cechy, które charakteryzują dojrzałą osobowość człowieka. Ideał ujęty jako zbiór celów, służy pomocą, jako źródło, do wprowadzenia celów wychowania.

„taksonomia” zaczerpniety z biologii, oznacza nauke o zasadach klasyfikacji gatunków zwierzęcych i roślinnych (od gr. taksis - układ, porządek, i nomos - prawo).

Ujęcie taksonomiczne celów, wzorowane na przyrodoznawstwie, „zmierza do ścisłego, kompletnego i rozłącznego ujęcia celów” zarówno kształcenia, jak i wychowania, z założeniem, że „poszczególne pozycje taksonomiczne mogą stać się przedmiotem pomiaru”.

technologia wychowania zajmuje się sporządzaniem projektów działalności wychowawczej, a więc dobiera sposoby określone przez teorię wychowania do celów sformułowanych przez aksjologię, w ramach tej części bada się skuteczność i ekonomiczność projektów oraz toruję im drogę do praktyki wychowawczej.

Rozwój myśli pedagogicznej

Podejmując temat polskiej myśli pedagogicznej, filozoficznej nie można się oderwać od znanych pedagogów i teoretyków światowych. Pedagogika polska jest bowiem jedynie wycinkiem całej powstałej myśli pedagogicznej i na pewno nie powstała niezależnie od trendów panujących na świecie. Mówiąc o rozwoju myśli pedagogicznej koniecznie trzeba wymienić takich myślicieli jak:

• J. Locke - XVII w. ( Jest to twórca empiryzmu w swej klasycznej postaci, opracował także podstawy teoretyczne demokratycznego państwa. W dziedzinie pedagogiki charakterystyczne jest tu jego stwierdzenie o umyśle człowieka w chwili przyjścia na świat, jak o nie zapisanej karcie (tabula rasa). Wyeksponował tym samym znaczenie wychowania.);

• Jan Jakub Rousseau - XVIII w. (Stworzył nurt pedagogiki naturalistycznej. Postulował on sposób wychowania poprzez podążanie za dzieckiem uwzględnienie jego potrzeb i zainteresowań. Dziecko winno być w centrum zainteresowania - pajdocentryzm. Zwracał również uwagę na wychowanie zgodnie z naturą. );

• Jan Henryk Pestalozzi - XVIII/XIX w. (Jego działalność powinno się kojarzyć ze szkołą ludową, stworzył on także pierwszą teorię nauczania początkowego. Zwracał uwagę na naukę poprzez działanie, ruch. Zaznaczał także konieczność troszczenia się o rozwój wszystkich 3 sfer tj. moralnej, duchowej i fizycznej.);

• J. A. Condorcet - XVIII w. (Należy tu wziąć pod uwagę jego myśli filozoficzne na temat funkcji szkoły publicznej w rozwoju człowieka. Warto też nadmienić, że był on autorem projektu reformy szkolnej z 1792 roku.);

Główne etapy rozwoju pedagogiki

• etap gromadzenia spostrzeżeń (obserwacji)

• etap rejestracji wyników obserwacji

• etap uogólniania rezultatów obserwacji - należy ustalić związki i zależności zachodzące pomiędzy faktami lub zjawiskami oraz znaleźć możliwe wyjaśnienia tych zależności, które formułuje się w postaci hipotez badawczych

• etap weryfikacji hipotez - należy sprawdzić i sformułować twierdzenia w charakterze empirycznych praw

Uwarunkowania rozwojowe

• Dzieciństwo- jest pierwszym etapem życia, trwa najkrócej 10/12 lat i rozumie się go jako osiągniecie kompetencji podstawowych z punktu widzenia zaspokajania własnych potrzeb osobistych i społecznych, związanych ze znalezieniem swego miejsca w „niszach” społecznych. Każde dziecko opanowuje na takim poziomie, na jakim jest to tylko możliwe- w ramach posiadanego wyposażenia genetycznego i przy istniejącym ze strony środowiska wsparciu- jakieś sposoby kontrolowania swego najbliższego otoczenia, wywierania nań wpływu, dostosowywania go do swoich potrzeb. Staje się fizycznie (poprzez opanowanie różnych sprawności motorycznych) oraz społecznie (poprzez opanowanie mowy werbalnej i/lub niewerbalnej) bardziej czy mniej niezależne od swoich opiekunów w realizacji zarówno osobistej, jak i społecznej funkcji zachowania.

• dorastania- obejmuje także wiek ok. 10-12 lat, tj. wg różnych klasyfikacji trwa od 10-12 roku życia do 20-22 roku życia. Łatwiej jest pokazać sens przemian rozwojowych, ujmując ten okres całościowo, czyli nie wyróżniając podetapów, ewentualnie dzieląc go na dwie fazy- pierwszą bardziej skupioną na problemie dojrzewania psychoseksualnego i drugą- skoncentrowaną na problemach dorastania psychospołecznego. Górną granicę wieku 20-22 lat przyjmuje się też najczęściej za definitywny okres koniec okresu dzieciństwa, ujmowanego łącznie z okresem dorastania, przy czym ten ostatni zawsze rozumiany jest jako okres przejściowy między dzieciństwem a dorosłością.

W okresie dorastania występuje wiek niepokojów dojrzewania, który trwa od 12/13 do 16/17 roku życia. Dojrzewanie potocznie kojarzy się z okresem buntu, dzieje się tak nie tylko pod wpływem hormonów, młody człowiek zaczyna bardziej interesować się sobą, a nie grupą rówieśniczą. Odkrywa swoje cechy osobowości, które usiłuje kształtować i rozwijać. Dużo emocji dostarcza kontakt z płcią przeciwną, życie uczuciowe, które często jest odzwierciedleniem wyobraźni jednostki.

Dorosłość- to łącznie 60-80 lat życia człowieka- od ok. 20 roku życia do śmierci. Ze względu na dokonujące się znaczne jakościowe przekształcenia całej struktury życia jednostki w tym okresie, a więc struktury jej osobowości i struktury relacji z otoczeniem, wyróżnia się tu trzy: 1. Dorosłość wczesną, 2. Dorosłość średnią , 3. Dorosłość późną

Kompetencje wychowawcy, nauczyciela, pedagoga:* Kompetencje merytoryczne. *Kompetencje psychologiczno-pedagogiczne. *Kompetencje diagnostyczne. *Kompetencje w dziedzinie planowania i projektowania, *Kompetencje dydaktyczno - metodyczne. *Kompetencje komunikacyjne. *Kompetencje medialne i techniczne. Osobowość: wysoki stopień kultury osobistej i pedagogicznej, takt pedagogiczny, wrażliwość etyczna i estetyczna, duże poczucie sprawiedliwości, odpowiedzialność i godność osobista, rzetelność, identyfikowanie się z treścią głoszonych haseł, zdolność do pracy w zespole, odrzucenie zasady autorytaryzmu w kontaktach wychowawczych z dziećmi i młodzieżą, dobra znajomość właściwości psychofizycznych wychowanków, zrównoważenie psychiczne i odporność fizyczna, zdolność przystosowania się do pracy w różnych środowiskach wychowawczych, umiejętność nawiązywania dialogu i wpływania na stosunki międzyludzkie, tolerancyjność i pewna doza humoru. Kształcenie: Kształcenie pedagogów powinno być bardziej nastawione "na potrzeby i nowe zamówienia społeczeństwa". Jest to bowiem zawód zmieniający się wraz z rzeczywistością społeczną; wymaga ludzi odpowiednio przygotowanych do podejmowania nowych zadań, jakie stawia współczesna cywilizacja, twórczych i otwartych na myślenie innowacyjne i działalność ekspresyjną. Wychowawca w tych nowych warunkach powinien być przede wszystkim nosicielem humanizmu.

---