Co to jest rynek, ekonomia

Co to jest rynek?

Rynek- całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków , w jakich te transakcje przebiegają.

Kupujący i sprzedający nie musza stykać się bezpośrednio, transakcje przez pośredników, maklerów giełdowych i przez Internet.

Rynek jest procesem którego wzajemne oddziaływanie nabywców i sprzedawców prowadzi do określenia jego ceny i ilości.

Rynek jest instytucją, która umożliwia zawarcie transakcji między sprzedającym a kupującym. Każdy rynek ma określoną strukturę. Strukturę tę tworzą kupujący i sprzedający, którzy mogą być partnerami równorzędnymi lub też narzucać sobie nawzajem różne warunki, zależnie od “siły”, jaką dysponują. Przedmiotem transakcji dokonywanych pomiędzy kupującym i sprzedającym są dobra usługi czy tytuły prawne.
Każdy rynek można rozpatrywać z dwóch stron: podaży i popytu. Popyt odzwierciedla sposób decyzji podejmowanych przez ludzi dotyczący zakupu usług i towarów. Podaż odzwierciedla decyzje producentów na temat: co produkować, jak produkować i w jakiej ilości.

MECHANIZM RYNKOWY- forma organizowania gosp. W której indyw. Konsumenci i przedsiębiorcy za pośerdn. Rynku określają, co jak i dla kogo produkować ( jest to „ niewidzialna ręka rynku” wg A. Smitha).

RODZAJE RYNKU

WOLNY RYNEK REGULOWANY

(Samoregulujący się, umożliwia w części państwa kontrola cen

Ustalanie cen w wyniku gry sił polega na ustaleniu przepisów

Popytu i podaży) które wprowadzają ceny min.

Tworzą się bodźce do zmiany i ceny max.

Ceny w kierunku ceny równowagi

RODZAJE RYNKU Według PRZEDMIOTU OBROTU

0x08 graphic

DÓBR I USŁUG KONSUMP. CZYNNIKÓW PRODUKCJI

( pracy, kapitału, ziemi)

RODZAJE RYNKU Według ZASIĘGU GEOGRAFICZNEGO

Lokalny
Krajowy
Regionalny
Międzynarodowy
Światowy (sprzedaż towarów poprzez giełdy towarowe o zasięgu światowym najczęściej dotyczy surowców tj: miedzi, ropy, złota
Wspólnoty ( np. Unii Eurp.)- we wspólnocie Europy obowiązuje zasada swobodnego przepływu osób, kapitału, towarów , usług ( brak barier)

RODZAJE RYNKU Według nabywcy czy sprzedawcy

RYNEK SPRZEDAWCY- długotrwały przeważają popyt nad podażą ( PRL)
RYNEK NABYWCY- nadwyżka podaży nad popytem ( pozycja nabywcy jest uprzywilejowana)- obecnie

RODZAJE RYNKU Według doskonałości:

DOSKONAŁY- przejrzystość, występuje w informacji racjonalność kupna i sprzedaży, tzn. kupujący i sprzedający kierują się wyłącznie cena z pominięciem czynników jak moda, bliskość zakupu, reklama, jest 1 cena na rynku
NIEDOSKONAŁY- nie spełnia warunków doskonałości

2. Popyt, prawo popytu, czynniki pozacenowe wpływające na popyt

POPYT- zapotrzebowanie jakie zgłaszamy na dany produkt ( dobro) za które nabywca (klient) gotowy jest zapłacić na rynku ustalona cenę dysponując przy tym odpowiednią suma dochodu pieniężnego. Np. mam 1000zł a buty są po 100 zł. To popyt = 10 bo mogę kupić 10 par butów)

Z popytem łączy się tzw. Efekt dochodowy- im mniej środków pieniężnych to popyt maleje. Gdy cena wzrasta to popyt również maleje (wprost proporcjonalnie do dochodów i ilości przeznaczenia na dobro). Jak maleją dochody maleje popyt.

( Nie znaczy ze kupują)

-ilość towaru jaka nabywcy są skłonni kupić przy różnych poziomach ceny w określonym czasie ( założenie caeteris paribus- stałości czynników)

Należy oddzielić popyt od decyzji zakupienia faktycznego produktu. Jak nie mam za co kupić to też nie może być popyt. POPYT= CHĘC I+ PIENIĄDZE

Prawo popytu mówi, że przy innych czynnikach nie zmienionych (ceteris paribus) wielkość zapotrzebowania na określone dobro maleje w miarę wzrostu ceny.

Dlaczego nabywcy kupują mniej towaru kiedy rośnie cena? PRZYCZYNY:

Efekt substytucyjny ( w miarę jak rośnie cena kupujący będą skłonni dokonać substytucji- zamiany i zamiast kupować towar droższy przerzuca się na towar tańszy
Efekt dochodowy- za tę sama ilość pieniędzy kupić można mniej to dochody realnie spadają, wyższa cena powoduje , a wiec siła nabywcza konsumentów zmniejsza się.

WYJĄTKI OD REGUŁY:

PARADOKS WEBLENA- dotyczy towarów luksusowych i ludzi nowobogadzkich w krajach biednych ( efekt demonstracji lub snobizmu) jeśli będzie spadała cena rozmiary popytu również będą malały
PARADOKS GIFFENA- dotyczy ludzi biednych i produktów które zaspokajają ich podstawowe ceny. (Jeśli wzrasta cena rozmiary popytu również będą wzrastały - np. rezygnujemy z wędliny serów żeby kupować więcej chleba, który zaspokaja podstawowe potrzeby)
MODA- gdy produkt jest modny to bez względu na cenę
OKAZJONALNOŚĆ- przy wzrostach cen ( np. lodów latem) popyt i tak nie będzie malał
POPYT SPEKULACYJNY- wzrostowi ceny może towarzyszyć wzrost popytu jeżeli konsumenci przewidują że ceny będą rosły to robią zapasy i kupują produkty to popyt rośnie. Spadek cen, gdy konsumenci uznają ze w przyszłości ceny będą spadały.

POPYT JEST FUNKCJĄ CENY.

POZACENOWE CZYNNUKI DECYDUJĄCE O ROZMIARACH POPYTU:

DOCHODY- zależność wprost proporcjonalna do rozmiarów popytu ( wyjątek dobra najniższe)
LICZBA I STRUKTURA NABYWCÓW- im większa liczba nabywców tym większa ilość popytu
CENY INNYCH TOWARÓW- dobra komplementarne ( uzupełniające się) np. wzrost ceny na samochód spowoduje spadek ceny na benzynę- odwrotnie proporcjonalna

A wzrost ceny masła , wzrost ceny na margarynę - wprost proporcjonalna

GUSTY I PREFERENCJE- gdy zainteresowanie produktem to popyt rośnie ( im większe zainteresowanie marketingowe to popyt rośnie)
OCZEKIWANIA DOTYCZĄCE PRZYSZŁOŚCI CEN- wzrost cen w przyszłości powoduje wzrost popytu - zależność wprost proporcjonalna-

A spadek cen, spadek popytu ( dotyczy tylko produktów, które łatwo się przechowują)

OCZEKIWANIA DOTYCZĄCE PRZYSZŁYCH DOCHODÓW- gdy przypuszczam wzrost dochodów w przyszłości spowoduje wzrost popytu

A spadek przyszłych dochodów spowoduje spadek popytu na produkt- zależność wprost proporcjonalna

GDY CENA JEST STAŁA TO POPYT ROŚNIE GDY:

Rosną dochody nabywców
Rośnie liczba nabywców
Rośnie cena dóbr substytucyjnych
Spada cena dóbr komplementarnych
Oczekuje się wzrostu ceny danego dobra w przyszłości
Oczekuje się wzrostu dochodów w przyszłości a gusty i preferencje kierują się w stronę produktu

GDY CENA JEST STAŁA a POPYT SPADA GDY:

Spadają dochody nabywców
Spada liczba nabywców
Spada cena dóbr substytucyjnych
Rośnie cena dóbr komplementarnych
Oczekuje się spadku ceny danego dobra w przyszłości
Oczekuje się spadku dochodów w przyszłości a gusty i preferencje kierują się w stronę produktu

Podaż, prawo podaży, czynniki pozacenowe wpływające na podaż

PODAŻ- zbiór ilości towaru jaką sprzedawcy gotowi są zaoferować przy różnych możliwych poziomach ceny w określonym czasie przy założeniu caeteris paribus. ( badamy 2 czynniki a reszta const.)

- gotowość co mogą zaoferować sprzedawcy na Rynku! ( zwykle większa niż sama sprzedaż)

SRZEDAŻ- objęta faktyczna ilość produktu do sprzedaży

RYNEK- negocjacje dotyczące cen ( patrz Bliski Wschód)

Obecnie sklepy zaczynają powracać do negocjacji.

Kupujący ( w przypadku popytu) negocjują co kupią i za ile.

Sprzedający ( w przypadku podaży) negocjują za ile sprzedają.

Podaż jest związana z popytem!

Im wyższa cena tym sprzedający jest w stanie więcej zaoferować.

OKREŚLONA CENA W PODAŻY!

Cena spełnia funkcję dla kupującego.

ROZMIARY PODAŻY- konkretna ilość produktu jak sprzedawcy są w stanie zaoferować w określonym czasie i cenie.

Koszty danego dobra produkcji + marża ( zysk do otrzymania)= METODA USTALANIA CENY

CENY MINIMALNE= producenci zmuszeni są do sprzedaży określonego dobra w określonej cenie min. ( podaje je Agencja Rolna w przypadku owoców i produktów rolnych).

Najwięcej zarabiają pośrednicy- np. skup owoców- nadają marżę do sprzedaży.

PRAWO PODAŻY

WRAZ ZE WZROSTEM CENY ROZNIE PODAŻ. WZROST CENY POWODUJE WZROST ROZMIARU PODAZY. SPADEK CENY POWODUJE SPADEK ROZMIARU PODAŻY.

EFEKT KORZYŚCI SKALI

Wraz ze wzrostem ( rozmiarów produkcji) spadają jednostkowe koszty produkcji. Rośnie zysk.

Koszty

0x08 graphic

STAŁE ZMIENNE

Bez wzgl. Na wielkość produkcji ulegają zmianie wraz ze wzrostem produkcji

Np. opłata za energię

Każda dodatkowa wyprod. jednostka powoduje ze my produkujemy więcej i taniej.

Obniżenie kosztów najpierw mniej niż proporcjonalnie, po przekroczeniu progu rentowności koszty są bardziej proporcjonalne.

POZACENOWE CZYNNiKI DECYDUJĄCE O ROZMIARACH PODAŻY:

CENY CZYNNIKÓW PRODUKCJI- podstawowy wyznacznik tego jakie sa koszty produkcji ( jak wzrasta ceny podaży) zależność wprost proporcjonalna
POSTĘP TECHNICZNY- zależność wprost proporcjonalna - wzrost produkcji powoduje wzrost postępu powoduje wzrost ceny powoduje wzrost podaży
WZROST PODATKU- obniżenie produkcji- zależność odwrotnie proporcjonalna
SPADEK PODATKU- zależność odwrotnie proporcjonalna
LICZBA PRODUCENTÓW- im wyższa tym gorzej

PODAŻ SPADA GDY:

ROSNĄ PODATKI

LICZBA PRODUCENTÓW MALEJE

REZYGNUJE SIĘ Z POSTĘPU TECHNICZNEGO ( NP. ROLNICTWO EKOLOGICZNE)

PODAŻ ROŚNIE GDY:

liczba producentów mała

podatki maleją

ceny czynników produkcji maleją

Równowaga rynkowa, niedobór podaży, nadwyżka podaży

STAN RÓWNOWAGI RYNKOWEJ - GDZIE PODAŻ = POPYT

Sytuacja gdy rozmiary podaży = rozmiarom popytu. A cenę w stanie równowagi rynkowej nazywa się cena równowagi rynkowej.

NADWYŻKA RYNKOWA gdy podaż > od popytu

NIEDOBÓR RYNKOWY gdy podaż < od popytu

Gdy cena rośnie dużo osób oferuje podaż ale mało nabywców popytu.

Gdy cena maleje mało osób oferuje podaż ale dużo chętnych nabywców popytu.

Cena - wartość usługi lub towaru wyrażona najczęściej przy pomocy pieniądza

Cena równowagi (P₀) rynkowej to cena, przy której zapotrzebowanie zrównuje się z ilością oferowaną na rynku

Kształtują się w wyniku gry popyt i podaży.

Funkcje ceny:

JEST MIARĄ wartości produktu
AGREGACYJNA- sprowadzają do wspólnego mianownika nakłady i wyniki w firmie i dzięki temu pozwalają producentom dokonywać wyborów racjonalnych

INFORMACYJNA- przekazywanie informacji, dzięki cenom, ich porównywaniu wiemy co jest relatywnie drogie a co jest relatywnie tanie i ta funkcja stanowi warunek dokonywania racjonalnych wyborów
ALOKACYJNA- poprzez rachunek ekonomiczny podejmujemy decyzje w zakresie alokacji zasobów, wycofujemy kapitał z dziedzin nierentownych a zakładamy przedsiębiorstwa które przynoszą zysk
zachęcanie do wykorzystywania najtańszych metod produkcji oraz stymulacja do wykorzystania zasobów w sposób optymalny

KSZTAŁTOWANIA POPYT I PODAZY

CENA RÓWNOWAGI-cena gdzie oferowana ilość dobra = ilości zapotrzebowania na dobro. Jeśli cena rośnie ( zbyt wysoka) to odpadają nabywcy, którzy nie są w stanie za tę cenę kupić towar. Jeśli cena spada to odpadają sprzedawcy, którzy nie są w stanie produkować po tej cenie ze względu na to, ze nie otrzymają zysk.

NADWYŻKA PODAŻY- sytuacja, gdzie przy danej cenie ilość dobra oferowanego na sprzedaż przekracza ilość nabywców skłonnych to dobro kupić

NADWYŻKA POPYTU- sytuacja, w której przy danej cenie popyt > podaży.

Pojawienie się nadwyżki popytu lub podaży ujawnia siłę zmierzającą do ustalenia ceny równowagi i na tym polega istota rynku. Cena równowagi oczyszcza rynek z nadmiaru lub niedoboru.

5. Cechy charakterystyczne: monopolu pełnego, konkurencji doskonałej, konkurencji monopolistycznej, digopolu

Monopol i jego cech charakterystyczne

Mianem monopolu okreslamy rynek na ktorym znajduje sie tylko jeden, jedyny sprzedawca. Monopol to okreslenie sytuacji na rynku, ktora charakteryzuje sie tym, ze producentem towarow lub uslug powszechnie kupowanych jest jeden podmiot gospodarczy. W takiej sytuacji monopolista moze narzucac ceny swojch produktow pozostalym uczestnikom rynku. Panstwo powolujac do zycja rozne instytucje np. urzad antymonopolowy w Polsce ogranicza mozliwosci monopolisty co do narzucania warunkow sprzedazy pozostalym uczestnikom rynku. Przykladem monopolisty na Polskim rynku jest PKP (Polskie Koleje Panstwowe), w dziedzienie przewozow kolejowych zarowno towarow jak i osob.

W gospodarce rynkowej wyróżnia się cztery struktury rynkowe:

I. KONKURENCJA DOSKONAŁA - reprezentuje idealny stopień konkurencji

Cechy konkurencji doskonałej:

 wielu kupujących -są oni ceno biorcami

 wielu sprzedających

 identyczność produktów

 swoboda wejścia na rynek i wyjścia z niego

 doskonała informacja

Liczba firm	bardzo duża
Swoboda wejścia i wyjścia	bardzo łatwa
Rodzaj produktu	produkty identyczne
Przykłady	układy scalone, złoto, ziemniaki

II. MONOPOL PEŁNY - określa rynek na którym znajduje się jeden sprzedawca.

Na takim rynku kupujący mogą konkurować ze sobą o rzadki produkt, ale brak jest konkurencji ze strony producentów.

Monopolista może wyznaczyć cenę produktu i wytwarzać wybraną wielkość produkcji.

Cechy monopolu:

 jeden kupujący (monopol popytowy lub monopson) lub jeden sprzedający (monopol podaży)

 cenotwórstwo -monopolista sam tworzy cenę

 zablokowane wejście -jest tylko jeden monopolista, ograniczony dostęp do rynku

Brak bliskich substytotow - produke oferowany przez monopoliste jest jedyny w swojm rodzaju

Liczba firm	jedna
Swoboda wejścia i wyjścia	zablokowana
Rodzaj produktu	jeden produkt
Przykłady	energia elektryczna, brylanty, Coca-cola

III. KONKURENCJA MONOPOLISTYCZNA - odnosi się do rynków gdzie działalność gospodarczą prowadzi względnie duża liczba firm oferujących na sprzedaż podobne ale nie identyczne produkty. Mimo znacznej liczby sprzedawców danego dobra jeden z nich ma na tyle mocną pozycję rynkową, że jest w stanie kształtować cenę.

Cechy konkurencji monopolistycznej:

 względnie dużo sprzedających -są rozdrobnieni, ich udział w rynku jest niewielki, firmy produkują 1 produkt np. rynek leków

 zróżnicowanie produktów -np. rynek zabawek; produkty różnią się od siebie, są bardzo zróżnicowane

 konkurencja niecenowa -firny nie konkurują z ceną, konkuruje się jakością produktów, reklamą i warunkami sprzedaży, przywiązuje się wagę do znaków

 warunki wejścia na rynek -względnie łatwe, wejście jest łatwe ale występują pewne bariery np. finansowe

Liczba firm	wiele
Swoboda wejścia i wyjścia	względnie łatwa
Rodzaj produktu	zróżnicowane
Przykłady	książki, długopisy, zabawki, odzież, meble

IV. OLIGOPOL-forma konkurencji niedoskonałej, jest wtedy gdy na rynku występuje od dwu do kilkunastu producentów ich decyzje cenowe są wzajemnie zależne.

Przedsiębiorstwa oligopolistyczne produkują albo jeden produkt np. stal, albo produkty są bardzo zróżnicowane np. samochody.

Cechy oligopolu: -

 wielu uczestników -oligopol popytu oligopson, oligopol podaży

 produkty bardzo zróżnicowane lub takie same-standard
ten sam produkt -oligopol homogeniczny
różne produkty -oligopol heterogeniczny

 wzajemna zależność cenowa -firmy patrzą jak kształtują się ceny ich konkurentów -

 swoboda wejścia -względnie trudna

Liczba firm	od dwu do kilkunastu
Swoboda wejścia i wyjścia	względnie trudna
Rodzaj produktu	identyczny bądź zróżnicowany
Przykłady	stal, żarówki, przetwory zbożowe, samochody

PKB, PNB, wartość dodana

Produkt krajowy brutto (PKB) - jest miarą produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Produkt narodowy brutto (PNB) - miernik całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju powiększonych o dochody netto z tytułu własności za granicą. Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłacanymi z tytułu własności cudzoziemcom.

Jeżeli odpływ dochodów otrzymywanych z tytułu usług czynników produkcji będących własnością kapitału zagranicznego jest większy niż przypływ dochodów z tytułu posiadanych czynników produkcji za granicą, wówczas PKB > PNB i odwrotnie.

Słabe strony PNB:

nie uwzględnia kosztów amortyzacji

problem „podwójnego liczenia”

powstawanie efektów zewnętrznych

szara strefa

SNA - System of National Accounting - system rachunkowości narodowej

MPS - Material Product System

NEW - miernik, który teoretycznie koryguje PKB o szarą strefę

Produkt narodowy netto (PNN) - jest to produkt narod owy brutto pomniejszony o koszty amortyzacji (zużycia kapitału). Jest miarą sensowniejszą niż PNB, ale rzadziej stosowaną ze względu na trudności w oszacowaniu kosztów amortyzacji. Ponadto w okresach jednorocznych zmiany PNB i PNN są mniej więcej równoległe.

PNN = PNB - koszty amortyzacji

Metody obliczania PNB i PKB:

PNB jako strumień dóbr (produktów finalnych) - PNB można zmierzyć sumując łączny strumień wydatków na zakupy konsumpcyjne w ciągu roku. Do zakupów konsumpcyjnych zalicza się dobra i usługi liczone w cenach rynkowych (ponieważ ceny rynkowe odzwierciedlają relatywną wartość produktu).

PNB = C + I + G PKB = C + I + G - Ti PKB - Tb + Bt = S + C

C konsumpcja;

I inwestycje brutto (inwestycje krajowe + eksport - import) - przyrost kapitału w danym społeczeństwie z pominięciem wydatków z tytułu zużycia kapitału (amortyzacja);

G wydatki rządowe na dobra i usługi z wyłączeniem płatności transferowych;

Ti & podatki pośrednie

Tb podatki bezpośrednie

Bt wydatki transferowe

S oszczędności

PNB jako strumień dochodów - PNB można zmierzyć sumując dochody czynników wytwórczych (płac, procentów, rent i zysków) będących równocześnie kosztami wytworzenia dóbr końcowych w danym społeczeństwie. Zysk w tym przypadku definiuje się jako koszt rezydualny. Podatki bezpośrednie i pośrednie traktuje się jako składniki kosztów wytworzenia produktu finalnego.

PNB = (płace, procenty, renty, zyski bez dóbr pośrednich) + (pośrednie podatki przedsiębiorstw) + (amortyzacja)

Metoda wartości dodanej - aby uniknąć podwójnego liczenia, uważamy żeby do produktu narodowego brutto włączać tylko dobra finalne, opuszczając dobra pośrednie, kupowane od innych przedsiębiorstw, które zostaną wliczone do PNB na podstawie ich własnych rozliczeń.

Wartość dodana - różnica między utargiem danego przedsiębiorstwa a dokonywanymi przez nie zakupami materiałów i usług od innych przedsiębiorstw.

Do produktu narodowego brutto nie zalicz się płatności transferowych, które wchodzą w skład budżetu państwa.

Płatności transferowe - wypłata kapitału bez oczekiwania, że zostanie wyświadczona za nie określona usługa np.: emerytury, zasiłki

PNB realny i nominalny

est to PNB nominalny skorygowany o wskaźnik cen, czyli o wpływ inflacji

PNB nominalny - mierzy bieżącą wartość pieniężną produktu (po aktualnych cenach) nie uwzględniając wpływu inflacji

Wskaźnik cen (deflator) - wskaźnik cen używany jest do korygowania wpływu inflacji na PNB - średnia ważona zmian cen całości dóbr wchodzących do PNB, przy czym każdemu z dóbr przypisana jest waga w zależności od jego procentowego udziału w całkowitym PNB.

Realny PNB = Nominalny PNB / deflator

Budżet państwa - metody finansowania deficytu

Deficyt budżetowy to niedobór dochodów budżetu państwa w stosunku do jego wydatków, inaczej nadwyżka wydatków nad dochodami.

Rodzaje deficytu budżetowego:

- rzeczywisty - to taki, jaki faktycznie wynika z porównania dochodów bieżących i ,

wydatków bieżących;

strukturalny - występuje w sytuacji gdy nie istnieje bezrobocie, jest to deficyt potencjalny-gdyby wszyscy mieli pracę;
cykliczny - to deficyt rzeczywisty-deficyt strukturalny, uważa się iż powstał on na skutek wahań w gospodarce
ekonomiczny - deficyt sektora finansów publicznych powiększony o rekompensaty dla emerytów, rencistów a pomniejszający o transfery rządowe do funduszy emerytalnych.

Metody finansowania deficytu budżetowego

Zaciąganie kredytów w bankach Powoduje to zmniejszenie możliwości kredytowych dla sektora prywatnego, co jest niekorzystne dla inwestorów prywatnych, bo może spowodować wzrost stopy procentowej kredytu. Nazywa się to efektem wypierania, który nie nastąpi jednak w pełni w okresie ożywienia czy recesji.
Zwiększanie długu publicznego Dług publiczny to całkowita kwota zadłużenia rządu w formie należytej zapłaty, z tytułu sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa, w celu pokrycia deficytu budżetowego. Możliwości finansowania deficytu publicznego z rosnącym zadłużeniem publicznym zależą od stopnia chłonności i poziomu rozwoju rynku kapitałowego. Skarb państwa Skarb państwa emituje obligacje i sprzedaje je na wolnym rynku. Obligacje te charakteryzują się wysoką płynnością. Zwykle też oprocentowanie jest wyższe od oprocentowania depozytów terminowych. Wykupywanie strych obligacji wraz z odsetkami następuje zwykle z dochodów pochodzących z emisji nowych obligacji. Powoduje to stały wzrost zadłużenia publicznego. Jeśli rynek jest chłonny i rozwinięty to obligacje znajdują swoich nabywców. Jeżeli rynek jest niechłonny to aby sfinansować deficyt budżetowy, niesprzedane obligacje musi wykupić bank centralny (zwykle w drodze emisji pieniądza, co może uruchomić spiralę inflacji).
Zmniejszenie wydatków przez rząd Najprostszą metodą walki z deficytem są drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych w celu ich dostosowania do osiąganych dochodów. Powoduje to zmniejszenie nakładów na oświatę, kulturę, służbę zdrowia itp. Może to doprowadzić do wielu negatywnych następstw w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju oraz w stanie zdrowia społeczeństwa. Poza tym tego typu cięcia mogą poprawić sytuację chwilowo. Zmniejszenie wydatków prowadzi do obniżenia popytu i zahamowania wzrostu dochodu narodowego. W efekcie to co budżet zyska w dłuższym okresie straci.

Obligacje Emituje się w celu pokrycia deficytu budżetowego. Charakteryzują się niższym ryzykiem inwestycyjnym niż inne instrumenty finansowe, jednakże w zamian za to zysk z obligacji kształtuje się m. więcej na poziomie wzrostu inflacji. Obligacja przenosi wartość pieniądza w czasie
. Bony skarbowe To pap. wartościowe emitowane przez skarb państwa o terminie wykupu do jednego roku. Służą one głównie zabezpieczeniu płynności finansowej budżetu państwa w ciągu roku. Posiadają one gwarancję Skarbu Państwa, są więc uważane przez inwestorów za bardzo bezpieczne. Są także przedmiotem wtórnego obrotu, a więc w razie potrzeby można je odsprzedać przed upływem terminu wykupu
Aktywne pap. wartościowe Czyli obligacje i bony skarbowe emitowane są do publicznego obrotu w celu pokrycia deficytu budżetowego bądź też w celu zabezpieczenia płynności finansowej budżetu
Pasywne pap. Wartościowe Wyemitowane zostały dla konkretnych podmiotów gospodarczych w celu zabezpieczenia ich płynności finansowej oraz w celu spłaty zadłużenia zagranicznego

Funkcje banku centralnego

Bank centralny - jest instytucją publiczną, która w imieniu państwa prowadzi politykę pieniężną. W Polsce bankiem centralnym jest Narodowy Bank Polski. NBP nie odpowiada za zobowiązania Skarbu Państwa i odwrotnie. Nie ustanawia również prawa. Nie ma także wła-ściciela. W myśl ustawy z Konstytucji jest osobą prawną. Prawo do części zysku wypracowa-nego przez NBP ma budżet państwa.

Organami NBP są :
1. Prezez NBP (6-letnia kadencja, powoływany przez Prezydenta RP),
2. Zarząd NBP (w jego skład wchodzą: Prezes NBP - jako przewodniczący oraz 6-8 członków zarządu, w tym 2 Wiceprezesów NBP)
3. Rada Polityki Pieniężnej (przewodniczącym jest Prezes NBP, a 9-ciu pozostałych członków wybierają po równo Sejm, Senat oraz Prezydent RP).

Bank Centralny Polski spełnia 4 podstawowe funkcje. NBP jest:
1. bankiem emisyjnym
2. bankiem banków
3. bankiem państwa
4. centralną instytucją dewizową

Ad. 1.
BC wykonuje czynności prawne i faktyczne zmierzające do wprowadzenia do obiegu znaków pieniężnych, tzn. banknotów i monet. Jest to funkcja genetyczna, czyli główna funkcja istnie-nia banku narodowego.

Ad.2.
Do zadań banku banków należą:
a. tworzenie centralnego pieniądza rezerwowego - BC zobowiązuje banki komercyjne do odprowadzenia części przyjmowanych przez monetarne instytucje finansowe na dany rachunek bankowy. Ogranicza to swobodę dysponowania pieniędzmi przez MIF. W tej chwili jest to 3,5%.
b. refinansowanie akcji kredytowych - BC jest uprawniony do udzielania kredytów MIF, które ze względu na niedobór własnych rezerw nie są w stanie finansować akcji kredy-towych. Banki komercyjne mogą pożyczać sobie pieniądze lub podwyższać swoje oprocentowania lokat, dzięki czemu mogą pozwolić sobie na udzielanie tychże kredy-tów. Jeśli jednak po dokonaniu owych działań nadal nie mają wystarczającej płynno-ści pomaga im BC udzielając pożyczek. BC nie może pożyczać pieniędzy osobom fi-zycznym, ani SKOK'om.
c. pozostawanie kredytodawcą ostatniej instancji - gdy bank komercyjny ma kłopoty z wypłacalnością BC może udzielić mu kredytu.

Ad.3.
Występują tu dwie grupy zadań:
1. zadania, w których BC realizuje funkcje państwa
a. kontrola ilości pieniądza - BC kontroluje podaż pieniądza poprzez instrumenty polityki pieniężnej do zwiększania lub zmniejszania ilości pieniądza (gotów-kowego i bezgotówkowego)
b. kształtowanie ceny pieniądza - cena pieniądza to inaczej wysokość stopy %-towej. BC wykorzystuje instrumenty polityki pieniężnej w celu zwiększania lub zmniejszania stopy %-towej
c. stabilizacja poziomu cen (wartość pieniądza) - to bezpośredni cel inflacyjny, tzn. celem prowadzenia przez BC polityki pieniężnej jest zachowanie jak naj-mniejszej inflacji. BC nie jest jedynie odpowiedzialny za jej poziom, ale ma dbać, by był jak najmniejszy, czyli dbać o wartość pieniądza
2. zadania, w których BC świadczy usługi bankowe na rzecz instytucji bankowych (ban-kier państwa)
a. obsługa rachunków bankowych służących wykonaniu budżetu państwa - CB prowadzi rachunki dla państwa, dla instytucji państwowych, np. dla Urzędu Skarbowego (dla osób i przedsiębiorstw prywatnych nie)
b. administrowanie długiem publicznym - BC mogą wspierać w zarządzaniu dłu-giem publicznym ministra finansów dokonując na zlecenie i rachunek Skarbu Państwa operacji finansowych. BC jest więc agentem Skarbu Państwa
c. finansowanie deficytu budżetowego (!) - jest to Zadanie, którego nie może re-alizować NBP, zgodnie z Konstytucją, ale jest zadaniem innych BC'ych. W tej funkcji BC udziela kredytu Skarbowi Państwa celem sfinansowania wydatków budżetowych nie znajdujących pokrycia dochodów. NBP nie może pełnić tej funkcji, co na dobrą sprawę jest dla państwa korzystne. Dofinansowania Skar-bu Państwa niesie ze sobą wzrost inflacji.

Ad.4.
BC gromadzi i zarządza rezerwami dewizowymi. Skupuje i sprzedaje walutę od MIF i rządu (narodową i obcą). W celu tych transakcji najczęściej korzysta się z rynku walutowego, ale w przypadku chęci utrzymania kursu naszej waluty na niezmienionym stanie lepiej jest ominąć rynek i dokonać transakcji z NBP. W Polsce rynek walutowy jest bardzo płytki, tzn. ma słabe obroty