Koncepcja ONZ - trwałego rozwoju (sustainable development)
1. - zintegrowanie trzech dotąd zazwyczaj odrębnie - a częstokroć jedynie deklaratywnie - realizowanych polityk: rozwoju społecznego, rozwoju gospodarczego oraz ochrony środowiska przyrodniczego.
2 - doprowadzenie do praktycznej realizacji postanowień Uniwersalnej Deklaracji Praw Człowieka oraz Rozwojowych Celów Milenijnych;
3 - dokonania radykalnej zmiany wzorców produkcji i konsumpcji.
4 - ukształtowanie sprawiedliwej globalizacji (fair globalization);
5 - nadania wzrostowi gospodarczemu trwałego charakteru,
6 - stworzenia możliwości łączenia interesu własnego podmiotów życia społeczno-gospodarczego z dobrem społeczno-przyrodniczego środowiska;
8 - doprowadzenie do powszechnego wykorzystywania osiągnięć rozwoju nauki i techniki, w tym technik informacyjnych.
Koncepcja UE - Odnowiona EU SDS
I - „Ma zapewnić pokoleniom obecnym i przyszłym stały wzrost jakości życia i dobrobytu na Ziemi. (…) (oraz) pełne zatrudnienie”.
II - podporządkowuje Strategię Lizbońską, czyniąc ze wzrostu gospodarczego czynnik realizacji powyższych celów;
III - zaleca ukształtowanie zdolności trwałego zintegrowania polityk: społecznej, gospodarczej oraz ochrony środowiska przyrodniczego, jak również
IV - zbudowanie informacyjnych podstaw takiego zintegrowania i skutecznych działań wyprzedzających;
V - nakłada zadanie wypracowania dalekosiężnej, 50- letniej - etapowo realizowanej - strategii trwałego rozwoju społeczności UE
Zrównoważony rozwój (inaczej ekorozwój) - doktryna ekonomii politycznej, zakładająca jakość życia na poziomie na jaki pozwala obecny rozwój cywilizacyjny w przeciwieństwie do "żelaznej reguły ekonomii" Malthusa. Istotny i często pomijany przekaz zawiera początek słynnego zdania z raportu WCED z 1987 r. - "Nasza Wspólna Przyszłość" (Our Common Future, tzw. Raport Brundtland - od nazwiska przewodniczącej komisji, Gro Harlem Brundtland): "Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie."
Używając języka ekonomii, można powiedzieć, że zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju społeczeństwo powinno żyć w miarę możliwości "z odsetek", a nie "z kapitału". Zrównoważony rozwój oznacza, że wzrost gospodarczy prowadzi do zwiększania spójności społecznej (w tym m.in. zmniejszania rozwarstwienia społecznego, wyrównywania szans, przeciwdziałania marginalizacji i dyskryminacji) oraz podnoszenia jakości środowiska naturalnego, m.in. poprzez ograniczanie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska i ochronę zasobów przyrodniczych
1 << Szczyt w Rio de Janeiro Ustalenia Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska Naturalnego i Rozwoju w Rio de Janeiro z 1992 roku, zwanej także Szczytem Ziemi. Tam właśnie powiązano ochronę środowiska z wymiarem społeczno-gospodarczym w pojęciu zrównoważonego rozwoju. Zostało ono zdefiniowane Światową Komisję Środowiska i Rozwoju jako "rozwój, odpowiadający potrzebom dnia dzisiejszego, który nie ogranicza zdolności przyszłych pokoleń do zaspokajania własnych potrzeb". Koncepcja ta ma stworzyć zarówno warunki dla gospodarczego rozwoju jak i dla ochrony środowiska. Szczyt Ziemi zwrócił uwagę świata na związek między ochroną środowiska a warunkami gospodarczymi i sprawiedliwością społeczną. Wskazał, że środowisko cierpi, gdy ludzie są biedni a gospodarka słaba. Najważniejszym osiągnięciem konferencji w Rio było przyjęcie Agendy 21 - programu wskazującego nowe sposoby inwestowania w przyszłość dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju w XXI w.
Agenda 21 - Agenda 21 jest dokumentem programowym, który przedstawia sposób opracowania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne. Dokument ten został przyjęty na konferencji "Środowisko i Rozwój" z inicjatywy ONZ w 1992 roku na II Konferencji w Rio de Janeiro. Jej polska wersja ukazała się w roku 1993 w opracowaniu "Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych Środowisko i Rozwój". Wyceniony na 600 mld dolarów program ratowania planety zawarty jest w Agendzie 21 na 700 stronach, w 40 rozdziałach.
Protokół z Kioto - uzupełnienie Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu i jednocześnie międzynarodowe porozumienie dotyczące przeciwdziałania globalnemu ociepleniu. Został wynegocjowany na konferencji w Kioto w grudniu 1997. Traktat wszedł w życie 16 lutego 2005 roku, trzy miesiące po ratyfikowaniu go przez Rosję 4 listopada 2004.
Na mocy postanowień protokołu kraje, które zdecydowały się na jego ratyfikację, zobowiązały się do redukcji do 2012 roku własnych emisji o wynegocjowane wartości zestawione w załączniku do protokołu (co najmniej 5% poziomu emisji z 1990 - art. 3 ust. 1) dwutlenku węgla, metanu, tlenku azotu, HFC i PFC - gazów powodujących efekt cieplarniany. W przypadku niedoboru bądź nadwyżki emisji tych gazów, sygnatariusze umowy zobowiązali się do zaangażowania się w „wymianę handlową”, polegającą na odsprzedaży lub odkupieniu limitów od innych krajów. Jeżeli protokół z Kioto zostanie w pełni wprowadzony w życie, to przewiduje się, na skutek jego postanowień, redukcję średniej temperatury globalnej pomiędzy 0,02°C a 0,28°C do roku 2050.
2 <<< Szczyt w Johannesburgu zgromadził dziesiątki tysięcy uczestników i skupił uwagę świata na działaniach mających na celu osiągnięcie zrównoważonego rozwoju. Oznacza to konieczność stawienia czoła wielu wyzwaniom świata, w którym stale rośnie zapotrzebowanie na żywność, wodę, schronienie, urządzenia sanitarne, usługi zdrowotne i bezpieczeństwo ekonomiczne. Podstawy zrównoważonego rozwoju i działań koniecznych do jego osiągnięcia zostały określone na Szczycie Ziemi w Rio de Janeiro 1992. Dokumentem, który określa kierunek prac jest Agenda 21 - spójny program osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.Różnorodność biologiczna, bioróżnorodność - oznacza zróżnicowanie życia na wszelkich poziomach jego organizacji. Zgodnie z Konwencją o różnorodności biologicznej (podpisaną w 1992 r. w czasie konferencji Narodów Zjednoczonych pn. Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro) różnorodność biologiczna to zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi w ekosystemach lądowych, morskich i słodkowodnych oraz w zespołach ekologicznych, których są częścią. Dotyczy ona różnorodności w obrębie gatunku (różnorodność genetyczna), pomiędzy gatunkami oraz różnorodności ekosystemów. Bioróżnorodność jest często stosowanym określeniem dla sumy gatunków lub ekosystemów analizowanych lub porównywanych obszarów. Istnieje wiele definicji różnorodności biologicznej oraz sposobów jej określania i pomiaru.
Baltic 21 jest regionalną odpowiedzią na światową Agendę 21, przyjętą w Rio de Janeiro w 1992 r. Jest to wieloosobowe forum, które powstało w celu współpracy na rzecz zrównoważonego rozwoju w regionie Bałtyku, zainicjowane przez głowy rządów państw tego regionu. Członkami są przedstawiciele rządów z 11 krajów regionu, Komisja Europejska, organizacje międzyrządowe, międzynarodowe instytucje finansowe oraz organizacje pozarządowe. Podsumowując proces na rzecz zrównoważonego rozwoju w regionie Bałtyku, forum Baltic 21 w swoim raporcie dla premierów podkreśliło, że dalsze wysiłki są uzasadnione. Zaproponowało także, aby region Bałtyku stał się Eko-Regionem, gdzie nazwa Eko oznacza zarówno `ekonomię' jak i `ekologię', któremu zostałby nadany silny wymiar społeczny. Baltic 21 jest przygotowane do osiągnięcia tego postulatu poprzez swoją nową linię działań. Baltic 21 dokonało trzech szacunków dotyczących tendencji w zrównoważonym rozwoju w regionie Bałtyku. Dwa z nich, oparte na ponad 100 wskaźnikach, dostarczyły rzetelnej informacji. Główną myślą trzeciego, złożonego 21 czerwca 2004 na ręce premierów, jest stwierdzenie, że w ostatnich latach w regionie Bałtyku dokonał się wielki postęp w kierunku zrównoważonego rozwoju, ale nadal istnieją ważne sygnały i tendencje, które muszą zostać szczegółowo zbadane.
Pustynnienie, desertyfikacja - jest wynikiem oddziaływania zmian klimatycznych oraz działalności człowieka. Pustynie pochłaniają prawie 6 mln hektarów rocznie, w 60 krajach zamieszkałych przez około miliard ludzi. Najbardziej dotknięte procesem pustynnienia są kraje trzeciego świata, ale zagrożone są takie kraje uprzemysłowione, gdzie intensywne stosowanie pestycydów, nawozów oraz intensywna melioracja prowadzą do wypłukania gleby. Inne przyczyny pustynnienia to: degradacja lasów, degradacja drzew na sawannie, zaorywanie stepów, nadmierny wypas bydła, zmiana kierunków biegu rzek, górnictwo, porzucanie tradycyjnych technik uprawy na rzecz rolnictwa towarowego.
Sposoby eliminacji pustynnienia:
zakaz wycinania drzew
zalesianie
nawadnianie
ograniczenie wypasu bydła
sadzenie roślinności w dolinach rzek okresowych
tworzenie pomiędzy polami pasów drzew i krzewów
mniejsze zużycie wody
Skutkiem pustynnienia gruntów jest:
zwiększenie powierzchni pustynnych i półpustynnych, co prowadzi do zmniejszenia powierzchni gruntów możliwych do wykorzystania rolniczego, a to skutkuje ograniczeniem możliwości produkcji rolnej;
przyspieszona erozja gleb, co prowadzi do obniżenia żyzności gleb i zmniejszenia jej produktywności;
występowanie burz pyłowych;
wzrost zasolenia gleb (np. rejon Jeziora Aralskiego, suche stepy południowego Kazachstanu, Wyżyna Irańska);
niszczenie ekosystemów - naturalnej pokrywy roślinnej i siedlisk wielu zwierząt.
DZIURA OZONOWA
Dziura ozonowa, spadek zawartości ozonu (O3) na wysokości 15-20 km głównie w obszarze bieguna południowego, obserwowany od końca lat 80. Tempo spadku wynosi ok. 3% na rok.
Największe znaczenie maja w tym procesie związki chlorofluoroweglowe (freony), z których uwolniony chlor (pod wpływem promieniowania ultrafioletowego) atakuje cząsteczki ozonu, prowadząc do wyzwolenia tlenu (O2) oraz tlenku chloru (ClO).
Tempo globalnego spadku ozonu stratosferycznego pod wpływem działalności człowieka (z wyjątkiem Antarktydy), oszacowane na podstawie badań satelitarnych, wynosi 0,4-0,8% na rok w północnych, umiarkowanych szerokościach geograficznych i mniej niz. 0,2% w tropikach.
Powłoka ozonowa jest naturalnym filtrem chroniącym organizmy żywe przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym. W celu jej ochrony z inicjatywy UNEP (Program Ochrony Środowiska Narodów Zjednoczonych) przedstawiciele 31 państw podpisali w 1987 Protokół Montrealski - umowę zakładająca 50-procentowy spadek produkcji freonów do roku 2000, w stosunku do 1986. Od 1990 obserwowane jest zmniejszenie tempa wzrostu freonów w atmosferze - z 5% rocznie do mniej niż 3%.
EFEKT CIEPLARNIANY
Efekt cieplarniany, wzrost temperatury planety spowodowany zwiększoną koncentracja dwutlenku węgla (lub innych gazów nieprzezroczystych dla podczerwonego promieniowania - tzw. gazów cieplarnianych), jeden z negatywnych skutków skażenia środowiska naturalnego.
Polega na zatrzymywaniu się w atmosferze coraz większych części promieniowania podczerwonego, co prowadzi do ogrzewania się Ziemi. Przypuszcza się, ze jest to wynik zmiany zawartości gazów w powietrzu, a szczególnie gwałtownego wzrostu stężenia dwutlenku węgla. Prognozy zakładają, ze jeśli tempo spalania paliw kopalnych utrzyma się, to w ciągu 40-45 lat może nastąpić nasycenie nim atmosfery, co spowodowałoby średni wzrost powierzchniowej temperatury Ziemi o ok. 1,5-4,5C.
Smog to zanieczyszczone powietrze zawierające duże stężenia pyłów i toksycznych gazów, których źródłem jest głównie motoryzacja i przemysł. To słowo powstało w angielskim obszarze językowym z połączenia dwóch wyrazów , a mianowicie słowa “smoke\" (dym) i słowa “fog\" (mgła). Rozróżnia się dwa rodzaje smogu: - smog typu Los Angeles (smog fotochemiczny, utleniający): Głównymi zanieczyszczeniami są: tlenek węgla, tlenki azotu, węglowodory aromatyczne i nienasycone, ozon, pyły przemysłowe. Dla wytworzenia się smogu tego typu konieczne jest silne nasłonecznienie powietrza, natomiast ani dym, ani mgła nie mają większego znaczenia. - smog typu londyńskiego (kwaśny, „siarkawy„).
Zanieczyszczenia wód dzieli się na:
- Naturalne, pochodzące z domieszek zawartych w wodach powierzchniowych i podziemnych
- Sztuczne, związane z działalnością człowieka:
a)biologiczne, spowodowane obecnością drobnoustrojów patogennych np. bakterii, wirusów, glonów, grzybów, pierwotniaków i ich toksyn
b) chemiczne, odnoszą do zmian składu chemicznego i odczynu pH. Należą do nich oleje, benzyna, smary, ropa, detergenty, pestycydy, nawozy, węglowodory aromatyczne, sole metali ciężkich, silne kwasy, zasady, fenole i krezole.
Pustynnienie i stepowienie to proces spowodowany postępującym niedostatkiem wody w glebie i w przyziemnej części atmosfery. Nadmierne wylesianie i odwodnienie terenu oraz intensywne rolnictwo, to główne czynniki stepowienia krajobrazu (w tym gleby).
Przyczyny i skutki stepowienia są następujące:
zmniejszenie ilości i regularności opadów atmosferycznych,
intensywny spływ powierzchniowy bez wnikania wody do gleby;
zwiększone parowanie z powierzchni gruntu;
pozbawienie ziemi należytej okrywy roślinnej, np. lasów, stepów, sawann, w celu stworzenia wielkich monokultur roślinnych;
wadliwie przeprowadzane melioracje;
nadmierne użytkowanie (do celów przemysłowych i komunalnych) wód powierzchniowych i podziemnych.
Przyczyną stepowienia może być również efekt cieplarniany, spowodowany nadmierną emisją CO2, metanu, freonów.
WPŁYW ZANIECZYSZCZEŃ GLEB NA ŚRODOWISKO I ŻYCIE CZŁOWIEKA
1. Kumulacja substancji toksycznych w roślinach staje się przyczyną skażenia wszystkich ogniw łańcucha pokarmowego.
2. Przemieszczanie się środków chemicznych z gleby do wód powoduje eutrofizację wód powierzchniowych i podziemnych.
3. Zakwaszenie gleby, wywołane zanieczyszczającymi powietrze związkami siarki i azotu, a docierającymi do gleb i wód w postaci kwaśnych deszczów lub suchego opadu, powoduje hamowanie rozwoju organizmów, niszczenie szaty roślinnej.
4. Zatrucie gleby metalami ciężkimi (nikiel, rtęć, kadm, arsen, ołów), a następnie kumulowanie się tychże w tkankach roślin jest przyczyną nieodwracalnych zmian w organizmach roślinnych, powoduje zmniejszenie przyrostu masy roślinnej, zmniejszenie plonowości. U człowieka nadmiar metali ciężkich może powodować miażdżycę i nowotwory.
5. Zatruwanie gleby nawozami mineralnymi, w wyniku nieumiejętnego i nadmiernego ich stosowania, może prowadzić do pogorszenia się jakości plonów, powodować zanik aktywności mikroflory glebowej, w szczególności niekorzystnie oddziaływać na procesy nitryfikacji i procesy wiązania azotu atmosferycznego. Nadmierna przewaga potasu (K+) w roślinach rosnących na glebach przenawożonych prowadzi do groźnych chorób zwierząt (np. tężyczki pastwiskowej). Przewapnowaniu gleb może spowodować chlorozę liści, zakłócenie metabolizmu węglowodanów i białek. Niebezpieczne jest także przenawożenie nawozami azotowymi . Nadmiar azotu pobranego przez rośliny kumuluje się w tkankach w formie azotanów. Zbyt wysoka zawartość azotanów w roślinach jest szkodliwa dla ludzi i zwierząt. U zwierząt nadmiar azotanów przejawia się wzrostem ronień, obniżeniem mleczności, niepłodnością, powolnym wzrostem. U ludzi
powoduje rozliczne, niekiedy ciężkie schorzenia (m.in. methemoglobinemię - wielostronne niedotlenienie organizmu, szczególnie niebezpieczne dla dzieci) notowane stosunkowo często w okolicach Puław.
6. Przenawożenie gnojowicą może spowodować zaburzenia właściwości chemicznych i biologicznych gleb oraz skażenie gleb i roślin bakteriami chorobotwórczymi. Skutkiem tego może być wzrost zachorowań zwierząt, a nawet człowieka, na brucelozę, różycę, pryszczycę, gruźlicę.
7. Skażenie pestycydami wskutek nieumiejętnego ich stosowania może spowodować zatrucia ptactwa i zwierząt oraz liczne schorzenia u człowieka. Do organizmu człowieka, jak i zwierząt, pestycydy wnikają drogą pokarmową, oddechową i przez skórę. Trudno ulegając przemianom metabolicznym, kumulują się w tkankach (zwłaszcza tłuszczowej), powodują osłabienie ochronnego działania skóry, alergie, nowotwory, patologiczne zmiany w układzie nerwowym i układzie krążenia, zaburzają procesy biochemiczne, przemiany węglowodanowe, białkowe, inaktywują wiele enzymów.
Światowa Komisja ds. Środowiska i Rozwoju, zwana też "Komisją Brundtland", została powołana w 1983 roku przez Gro Harlem Brundtland na zaproszenie ówczesnego Sekretarza Generalnego ONZ. Komisja jest najbardziej znana z wypracowania szerokiej koncepcji politycznej zrównoważonego rozwoju oraz opublikowania w kwietniu 1987 roku raportu "Nasza Wspólna Przyszłość". Działalność Komisji przyczyniła się do zwołania Szczytu Ziemi w 1992 w Rio de Janeiro.
Pojęcie zrównoważonego rozwoju pochodzi pierwotnie z leśnictwa, a stworzone zostało przez Hansa Carla von Carlowitza. Oznaczało ono pierwotnie sposób gospodarowania lasem polegający na tym, że wycina się tylko tyle drzew, ile może w to miejsce urosnąć, tak by las nigdy nie został zlikwidowany, by mógł się zawsze odbudować.
Koncepcja zrównoważonego rozwoju była na początku XIX. wieku propagowana przez wszystkie niemieckie Wyższe Szkoły Leśnicze. Niemieckie leśnictwo cieszyło się wówczas dużym uznaniem na całym świecie, w związku z czym pojęcie to zostało przejęte przez wielu naukowców z innych krajów, od Francji po Włochy. Zostało przetłumaczone na angielski, gdzie była mowa o Sustained Yield Forestry. Określenie „sustainable“ zostało następnie przejęte przez ruch ekologiczny i w latach osiemdziesiątych ponownie wprowadzone do debaty politycznej. Obecnie definicja zrównoważonego rozwoju nie ogranicza się wyłącznie do sfery leśnictwa.
VI Program działań UE na rzecz środowiska
-VI EAP ustanawia wspólnotowe ramy polityki ochrony środowiska na okresod lipca 2002 do lipca 2012r. Stanowi on środowiskowy wymiar wspólnotowej strategii zrównoważonego rozwoju i wytryzcza priorytety w dziedzinie ochrony środowiska w szczególności:
1. Zmiany Klimatu
2. Przyrodę i różnorodnośc biologiczną
3. Zdrowie i jakośc życia
4. Zasoby naturalne i odpady
- Kraje członkowskie UE powinny ograniczyc emisje gazów cieplarnianych oraz przejśc do gospodarki niskoemisyjnej. Każde państwo członkowskie zobowiązało się do prawnie wiążących działań w ramach "porozumienia o dzieleniu ciężaru zobowiązań" aby osiągnąc cel określony w Protokole z Kioto. Komisja uważa że ogólnoeuropejski system handlu uprawnieniami do emisji (ETS) został wyprowadzony z powodzeniem i jest mechanizmem który można rozwinąc w globalny system ograniczania emisji. ]
- W pakiecie energetycznym i klimatycznym przyjętym w marcu br. przez radę, kraję UE zobowiązały się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych o przynajmniej 20% do roku 2020, a redukcja ta może byc zwiększona do 30%, o ile do tego porozumienia przystąpią inne uprzemysłowione kraje świata. Częścią pakietu są zobowiązania dotyczące 2020roku ; 20% udziału energii odnawialnej w ogólnej produkcji energii i 10% udział biopaliw. Działaniom w tym zakresie ma towarzyszyc istotna poprawa efektywności energetycznej w UE i zmniejszenie zużycia energii w UE o 20% w stosunku do przewidywań na 2020rok
V PROGRAM DZIAŁANIA
jego myślą przewodnią było opracowanie polityki i strategii na rzecz− zrównoważonego rozwoju oraz określenie roli WE na szerszej arenie międzynarodowej.
program identyfikował pięć pól, które wymagały szczególnej uwagi− Wspólnoty i państw członkowskich: przemysł, energia, transport, rolnictwo, turystyka.
VI PROGRAM DZIAŁANIA
Określa cztery podstawowe obszary polityki ekologicznej którym nadaje się priorytet. Są to:
− zmiany klimatu;
− przyroda i bioróżnorodność;
− środowisko i zdrowie;
− zrównoważone zarządzanie zasobami naturalnymi i odpadami
Zasada subsydiarności zaczynała stanowić pewną więź pomiędzy ponadnarodową administracją Wspólnoty a administracją państw członkowskich oraz organizacjami pozarządowych. Z czasem będzie można wyraźniej obserwować realizowanie się idei pomocniczości w społeczeństwie obywatelskim zjednoczonej Europy w aspekcie jego działań na rzecz ochrony środowiska naturalnego.
ZASADY TRWAŁEGO ROZWOJU - ujęcie klasyczne
Emisja zanieczyszczeń - w granicach zdolności asymilacyjnej środowiska.
Wielkość zbioru zasobów odnawialnych - w granicach zdolności systemu do ich reprodukcji.
Zużycie zasobów nieodnawialnych - równe tempu kreowania odnawialnych substytutów.
Zahamowanie wzrostu wielkości populacji.
Przekształcenie postępu technologicznego w kierunku maksymalizacji efektywności wykorzystania zasobów naturalnych.
Ograniczenie ambicji i aspiracji bez pokrycia w zasobach naturalnych, hamowanie sztucznych potrzeb.
Zasady Trwałości w zrównoważonym rozwoju
Zasady ogólne odwołują się do celów trwałego rozwoju (zasady 1-2) lub do ogólnych uwarunkowań powodzenia realizacji zrównoważonego rozwoju (zasady 3-5):
Zasada sprawiedliwości międzypokoleniowej - należy ją rozumieć jako dążenie do zaspokajania potrzeb materialnych i cywilizacyjnych obecnego pokolenia przy równoczesnym tworzeniu i utrzymywaniu warunków (w tym ekologicznych) do zaspokajania potrzeb przez przyszłe pokolenia.
Zasada sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej (sprawiedliwości wewnątrzpokoleniowej) - oznacza ona dążenie do zmniejszania różnic w poziomie materialnym i cywilizacyjnym społeczeństw, grup społecznych i jednostek ludzkich, sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów i walorów środowiska oraz równoprawnego traktowania potrzeb ogólnospołecznych z potrzebami społeczności lokalnych i jednostek. Wszystkie jednostki winny mieć zapewnione warunki godnego, satysfakcjonującego, bezpiecznego funkcjonowania (w sensie fizycznym, psychicznym i ekonomicznym).
Zasada integralności - systemu ekologicznego, gospodarczego i społecznego. Zarówno gospodarka, społeczeństwo, jak i środowisko przyrodnicze muszą być ujmowane systemowo. Rozwój społeczno-gospodarczy oraz środowisko muszą być traktowane współzależnie i nierozerwalnie.
Zasada trwałości rozwoju - oznacza konieczność rozpatrywania zjawisk w systemie środowisko -społeczeństwo-gospodarka w długiej perspektywie czasowej.
Zasada hierarchiczności - oznacza konieczność rozpatrywania zjawisk w systemach środowisko -społeczeństwo-gospodarka zgodnie z ich hierarchiczną strukturą: zjawiska w systemach przestrzennych (skalach czasowych) niższych rzędów muszą być rozpatrywane w kontekście zjawisk zachodzących w systemach (skalach) nadrzędnych.
Zasady trwałości ekologicznej określają wskazania co do pożądanego stanu środowiska (1-5) lub dopuszczalne sposoby i skalę oddziaływania na środowisko (6):
Zasada integralności ekosystemów - oznaczająca traktowanie systemów podtrzymujących życie (ekosystemów i biosfery) jako całości.
Zasada zachowania warunków ekologicznych, oznaczająca konieczność zachowania sprawnego przebiegu podstawowych procesów przyrodniczych (głównie cykli biogeochemicznych).
Zasada zachowania różnorodności biologicznej na poziomie krajobrazowym, ekosystemowym, gatunkowym genetycznym.
Zasada utrzymania stabilności (czy raczej trwania) naturalnych ekosystemów pełniących wiodące funkcje life support (regulacyjne).
Zasada wysokiego poziomu ochrony środowiska - zakładającą ukierunkowanie na wysoki poziom ochrony środowiska, umacnianie i rozszerzanie możliwości odtwarzania zasobów odnawialnych oraz rewitalizację zdegradowanych ekosystemów.
Zasada ekologizacji - oznaczająca dostosowanie skali procesów społeczno-gospodarczych do potencjału i pojemności biosfery. W szczególności oznacza ona, że:
emisja zanieczyszczeń z systemu społeczno-gospodarczego musi mieścić się wewnątrz zdolności asymilacyjnej środowiska,
substancje niebezpieczne i wysoce toksyczne muszą być eliminowane z użytkowania,
wielkość zbioru zasobów odnawialnych musi mieścić się w granicach zdolności systemu do ich reprodukcji,
zużycie zasobów nieodnawialnych musi być równe tempu kreowania odnawialnych substytutów.
Zasady trwałości społeczno-gospodarczej związane z uwarunkowaniami ekologicznymi (wynikające z warunków trwałości ekologicznej) określają działania w systemach społeczno-gospodarczych niezbędne do zrealizowania zasad poprzedniej grupy:
Zasada regulacji demograficznej - wskazująca na konieczność dostosowania wielkości populacji. Z punktu widzenia celów ekologicznych interpretacja tej zasady najczęściej oznaczać będzie konieczność oraniczeń wzrostu demograficznego, a nawet stabilizację wielkości populacji.
Zasada efektywności technologicznej - oznaczająca dążenie do przekształceń technologicznych zwiększających efekty ekonomiczne przy danym (nie przekraczającym maksymalnie dopuszczalnego) przepływie materii i energii z ekosystemu do gospodarki.
Zasada zmian kulturowych - oznacza konieczność zmian modelu konsumpcji, hierarchii wartości przez edukację ekologiczną, rozbudzanie świadomości i wrażliwości ekologicznej oraz kształtowanie nowej etyki zachowań wobec środowiska.
Zasada włączenia kwestii środowiskowych w procesy decyzyjne. Zależności środowiskowe wymagają bardziej bezpośredniego i powszechnego włączania kwestii środowiskowych w proces podejmowania decyzji - np. drogą ocen oddziaływania na środowisko, karty praw środowiskowych, poprawy środowiskowego rachunku kosztów itp.
Zasada integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi, która oznacza uwzględnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi.
Zasada praworządności - oznaczająca konieczność tworzenia spójnego prawa ekologicznego i jego ścisłego przestrzegania.
Zasada przezorności, która oznacza, że odpowiednie działania powinny być podejmowane już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, kiedy istnieje pełne tego naukowe potwierdzenie.
Zasada prewencji (zapobiegania) - nazywana zasadą aktywnej polityki lub w węższym rozumieniu zasadą likwidacji zanieczyszczeń u źródła.
Zasada partnerstwa i partycypacji publicznej (uspołecznienia) - mówi o konieczności udziału społeczeństwa w rozwoju, interpretacji i wdrażaniu koncepcji trwałości.
Zasada ekonomizacji (efektywności ekonomicznej) zrównoważonego rozwoju, postulująca realizację takiej polityki, aby cele ekologiczne były osiągane minimalnym kosztem społecznym.
Zasada regionalizacji rozumiana jako postulat dostosowywania strategii zrównoważonego rozwoju do krajowych, regionalnych i lokalnych warunków przyrodniczych, społecznych i gospodarczych.
Zasada subsydiarności - oznaczająca stopniowe przekazywanie części kompetencji i uprawnień dotyczących ochrony środowiska na szczebel regionalny lub lokalny, tak aby problemy środowiska były rozwiązywane na najniższym szczeblu, na którym mogą zostać skutecznie i efektywnie rozwiązane.
Zasada kooperacji - oznacza dążenie do współpracy i konsensusu rozwiązywania globalnych i transgranicznych problemów ochrony środowiska.
Zasady trwałości społeczno-gospodarczej niezależne od uwarunkowań ekologicznych. Wyróżnienie tej kategorii zasad ma za zadanie zwrócić uwagę na fakt, że trwałość systemów społeczno-gospodarczych zależy nie tylko od cech ich przyrodniczego otoczenia, ale także wewnątrz systemowych uwarunkowań (bez związku ze środowiskiem). Należą do nich następujące zasady:
Zasada wyrównywania dysproporcji - podstawowym i niezbędnym wymogiem zrównoważonego rozwoju jest dążenie do zmniejszania różnic w poziomie życia i do zaspokojenia podstawowych potrzeb wszystkich ludzi na świecie.
Zasada sprawiedliwości społecznej - powinien istnieć choćby minimalny poziom równości i sprawiedliwości społecznej, wliczając w to: możliwość realizacji własnego potencjału, otwarty i sprawiedliwy system prawny, wolność od represji politycznych, dostęp do edukacji wysokiej jakości, efektywny dostęp do informacji, wolność wyznania, wypowiedzi i stowarzyszania.
Zasada zachowania trwałości społecznej - zapewnienie otwartego, dostępnego procesu politycznego, który przesuwa podejmowanie decyzji na szczebel bliższy sytuacji i życiu ludzi, na których takie decyzje wpływają.
Czym jest zrównoważony rozwój?
Zrównoważony rozwój to dążenie do poprawy jakości życia przy zachowaniu równości
społecznej, bioróżnorodności i bogactwa zasobów naturalnych. Rzecz w tym, aby dążąc do
dobrego życia nie zniszczyć przyrody, od której uzależnione jest życie na Ziemi, nie wyczerpać
wszystkich zasobów naturalnych w następstwie czego nie zostanie ich dla ludzi, którzy będą tu
żyli w przyszłości, ani też dążąc do poprawy jakości własnego życia nie skazywać na biedę
innych.
Społeczny wymiar zrównoważonego rozwoju
gwarancje zaspokojenia podstawowych potrzeb społeczeństwa, w szczególności do bezpiecznego schronienia, zapewnienie odpowiedniego minimum biologicznego, w tym wody do picia i potrzeb sanitarnych we właściwej ilości i o właściwej jakości i zdrowej żywności w ilości zapewniającej pokrycie zapotrzebowania organizmu,
gwarancje ochrony przed oddziaływaniem szkodliwym dla zdrowia i życia, przede wszystkim przed toksycznym oddziaływaniem zanieczyszczeń spowodowanych działalnością gospodarczą, przed hałasem i wibracją, promieniowaniem jonizującym i niejonizującym, przed skutkami zastosowań organizmów genetycznie modyfikowanych ale też ochrony przed przestępczością,
gwarancje dostępności edukacji, przynajmniej w zakresie podstawowym, oraz pomocy w zakresie zdobywania wiedzy dla jednostek najzdolniejszych na wyższych poziomach kształcenia,
gwarancje czynnej ochrony zdrowia poprzez profilaktykę, właściwe warunki leczenia oraz przeciwdziałanie chorobom uznanym za społeczne,
gwarancje opieki społecznej dla osób starych, niedołężnych i niepełnosprawnych, zapewniającej określone minimum socjalne oraz możliwość życia w społeczeństwie,
gwarancje sprawiedliwej dystrybucji dochodów i zabezpieczeń socjalnych, sprzyjających niwelowaniu różnic społecznych, zapobiegających tworzeniu się znaczących obszarów ubóstwa oraz marginalizacji jednostek i grup społecznych,
gwarancje dostępu do zatrudnienia, przede wszystkim poprzez generowanie nowych stanowisk pracy, wspieranie małej i średniej przedsiębiorczości, dostęp do szkoleń i kursów podnoszących kwalifikacje i zmiany kwalifikacji, dostęp do tanich kredytów,
sprawiedliwy dostęp do środowiska i jego zasobów, do rekreacji w zdrowym i nieskażonym środowisku,
nietykalność i ochronę własności prywatnej, własności państwowej i dóbr ogólnospołecznych.
Historyczne motywy i lece ochrony przyrody
Bóbr był obiektem szczególnej troski królów i książąt polskich. Na początku XI wieku Bolesław Chrobry zabronił polowania na bobry w podległych mu terenach łowieckich. Królowie utrzymywali na dworach straż bobrowniczą i dbali o bobry, gdyż były one własnością królewską, ich eksploatacja monopolem, a skóry miały wartość obiegową w handlu wymiennym. Podatki oraz kary płacono nawiązką skór bobrowych.