PRAWO CYWILNE Z UMOWAMI W ADMINISTRACJI - WYKŁADY

18.10.2009

Gałęzie prawa:

1. prawo konstytucyjne - prawo publiczne

2. prawo administracyjne - prawo publiczne

3. prawo finansowe - prawo publiczne

4. prawo karne - prawo publiczne

5. prawo procesowe - prawo publiczne

6. prawo cywilne - prawo prywatne

7. prawo pracy - prawo prywatne

Już w III w. n.e. dokonano podziału prawa na :

- prawo publiczne

- prawo prywatne

Prawo prywatne dotyczy interesów jednostek czyli w szczególności stosunków miedzy ludźmi.

Prawo publiczne są to normy, w których stosunki charakteryzują się tym, że po co najmniej jednej stronie występuje organ państwa lub organ samorządu terytorialnego, ewentualnie organizacja powołana do realizacji interesów publicznych wyposażony w kompetencje do władczego kształtowania sytuacji prawnej drugiej strony, a w razie nieposłuszeństwa organ ten może stosować przymus.

Różnica między organem rozstrzygającym w obu przypadkach:

- w prawie prywatnym organ niezawisły

- w prawie publicznym organ nie jest niezawisły

Fakt występowania organu po jednej ze stron nie musi przesądzać o publicznym charakterze takiej umowy.

Prawo cywilne jest zasadniczą częścią prawa prywatnego; to takie prawo, które ma swoje korzenie w przeszłości. Prawo rzymskie to prawo starożytnego Rzymu tzw. klasyczne prawo rzymskie to początki I, II w., a w szczególności rzymskie prawo prywatne, w którym są początki wielu rozwiązań, pojęć stosowanych ówcześnie w prawie cywilnym np. spółka, sprzedaż, najem itp.

Sama nazwa prawo cywilne pochodzi od łacińskiej nazwy jus cywile co oznacza prawo obywateli.

Kryterium odróżnienia prawa cywilnego od innych gałęzi prawa to kodeks cywilny, który reguluje stosunki cywilno-prawne.

Stosunek cywilno-prawny to rodzaj stosunku prawnego normowanego przez normy prawa cywilnego. Podstawą wyróżnienia jest tzw. metoda regulacji, która polega na uznaniu autonomiczności względem siebie stron stosunku prawnego. Charakterystyczną cechą stosunku cywilno-prawnego jest równorzędność podmiotów i ekwiwalentność (równoważność) ich świadczeń.

Prawo pracy to specyficzna gałąź prawa cywilnego. Jest to też część prawa prywatnego, ale też występują tu normy prawa publicznego.

Działy prawa cywilnego:

1. część ogólna - ogólne konstrukcje, instytucje, które mają zastosowanie w całym prawie cywilnym

2. prawo rzeczowe - zgodnie z nazwą odnosi się do rzeczy, a ściślej wyznacza prawa do rzeczy tzw. bezwzględne - erga omnes - czyli skuteczne wobec wszystkich

3. prawo zobowiązań - te normy regulują prawa majątkowe o charakterze względnym - inter parles - czyli między stronami. Te normy są skuteczne nie wobec wszystkich tylko skuteczne dla dwóch stron, które zawarły umowę

4. prawo spadkowe - normy regulują przejście majątku osoby zmarłej na inne osoby

Te cztery działy to stanowią cały kodeks cywilny, który składa się z ksiąg. Są 4 księgi, a każda z nich to jest dział prawa cywilnego.

Pierwszy w dziejach naszego państwa kodeks cywilny pochodzi z 1964 r.

5. prawo rodzinne - normy, które regulują stosunki między małżonkami oraz między rodzicami i dziećmi. Prawo rodzinne znajduje się w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym z 1964r.

6. prawo własności intelektualnej - inaczej zw. prawem na dobrach materialnych tj. prawo autorskie, wynalazcze itp. - reguluje prawo do czegoś co jest nieuchwytne, do wytworów ludzkiego umysłu tj. do dzieł literackich, filmowych, programów komputerowych itp. Normy prawne zawarte są w ustawie:

- ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych z 1994r.

- prawo własności przemysłowej ustawa z 2000r. - dotyczy problematyki takiej jak wynalazki, patenty, wzory przemysłowe o charakterze przydatnym dla przemysłu

CZĘŚC OGÓLNA

Dziedziny prawa cywilnego:

1. prawo przewozowe

2. prawo spółdzielcze

3. prawo bankowe

Źródła prawa cywilnego (akty prawotwórcze)

1. konstytucja - normy prawa cywilnego muszą być interpretowane w zgodzie z konstytucją

2. ustawy

3. rozporządzenia - muszą być zgodne z konstytucją i ustawami, wydawane w celu wykonania ustawy

4. ratyfikowane umowy międzynarodowe - podlegają stosowaniu bezpośredniemu przez sądy, chyba, że to stosowanie uzależnione jest od uchwalenia ustawy

5. prawo unii europejskiej - mamy do czynienia z bezpośrednim stosowaniem norm europejskich, ale tylko rozporządzeń UE

6. akty prawa miejscowego - tylko w granicach kompetencji przyznanych w ustawie i tylko na obszarze działania tych organów wydających to prawo

Obowiązywanie norm prawa cywilnego w czasie:

Początek obowiązywania ma miejsce z chwilą wejścia w życie ustawy. Przestaje obowiązywać z chwilą upłynięcia dnia do jakiego obowiązywała dana ustawa lub w momencie wejścia w życie nowej ustawy, która uchyla poprzednią.

Ewentualnie w przypadku, gdy TK uznał, iż dane normy nie są zgodne z konstytucją

Przepisy międzyczasowe mają zastosowanie do stosunków cywilno-prawnych, które już zaistniały, a ustawa dopiero jest uchwalona.

Art. 3 konstytucji - zawarta jest zasada nie działania prawa wstecz i zgodnie z nią skutki zdarzeń prawnych jakie miały miejsce pod rządem dawnej ustawy określa się na podstawie tejże dawnej ustawy, ale tylko do momentu wejście w życie nowej ustawy

Obowiązywanie norm prawa cywilnego w przestrzeni.

Zasada osobowości - zasada archiwiczna

Zasada terytorialności - zasada nowoczesna

Prawo obowiązuje na terytorium danego państwa. Normy prawne adresowane są przede wszystkim do jego obywateli i osób prawnych, ale również te normy mają zastosowanie do cudzoziemców i ile nic innego nie wynika z jakiegoś konkretnego przepisu.

Prawo prywatne międzynarodowe - ustawa z 1965 r. normuje sytuacje, gdy pojawia się element cudzoziemski; zawiera normy kolizyjne tj. rozwiązujące kolizję porządków prawnych

Stosowanie prawa cywilnego - należy do sądów. Jest to orzekanie o pewnych konsekwencjach stanu jaki powstał. Charakterystyczny jest model trójczłonowy stosowania prawa cywilnego inaczej trzy fazy 9etapy0

1. ustalenie stanu faktycznego sprawy - ustaleniom podlegają fakty istotne dla rozstrzygnięcia sprawy, a te ustalenia podlegają następującym regułom:

- stanowcze ustalenie

- ustalenie stanu faktycznego podlega tzw. zasadzie rozkładu dowodu . Wyrażona w art. 6 kc mówi nam, że ciężar dowodu danego fakty spoczywa na tej osobie, która z tego faktu wywodzi dla siebie jakieś skutki prawne

- do ustalenia stanu faktycznego mają zastosowania tzw. domniemania, które dzielą się na faktyczne i prawne. Domniemanie faktyczne polega na tym, że można uznać za ustalony pewien fakt, na podstawie wniosku wyprowadzonego z innego faktu. Takie domniemanie ułatwia dowodzenie. Domniemanie prawne ma za zadanie ułatwić dowodzenie wyznaczone przez normy prawne. Jeżeli sąd ustali zgodnie z ogólnymi regułami dowodowymi jakiś fakt to musi przyjąć już bez dowodu zaistnienie innego faktu określonego w normie prawnej.

- domniemanie ogólne odnosi się do całego prawa cywilnego. Jest to tzw. domniemanie dobrej wiary - jeśli ustawa uzależnia jakieś skutki od dobrej wiary to należy tą dobrą wiarę domniemywać. Stosuje się m.in. przy zasiedzeniu własności.

W dobrej wierze jest ten, kto pozostaje wprawdzie w błędnym lecz usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje mu określone prawo (uprawnienie)

W złej wierze jest ten, kto wie, że określone prawo mu nie przysługuje, abo wprawdzie nie wie, ale wiedzieć powinien

2. ustalenie normy, która obowiązuje dla danego stanu faktycznego -ma zastosowanie tu wykładnia językowa, logiczna, systemowa

3. określenie konsekwencji prawnych stanu faktycznego na podstawie ustalonej normy - orzeczenie sądu

Elementy stosunku cywilno-prawnego

1. podmiot - strony stosunku cywilno-prawnego

2. przedmiot - rzeczy i zachowania ludzkie

3. treść - uprawnienia i obowiązki

Podmioty stosunków cywilno-prawnych:

1. osoby fizyczne

2. osoby prawne

OSOBY FIZYCZNE - człowiek rozumiany jako podmiot stosunków prawa cywilnego

1. Zdolność prawna - możność bycia podmiotem prawa i obowiązków prawa cywilnego. Momentem początkowym tej zdolności jest urodzenie się, moment kocowy to śmierć. Nie jest ograniczona. Domniemanie, że dziecko urodziło się żywe - jako początek zdolności prawnej. Fakt urodzenia się potwierdza urzędowy akt urodzenia

Nasciturus - ten, który ma się urodzić - nie ma przepisów regulujących status prawny takiego dziecka. W kodeksie cywilnym oraz w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym są poszczególne rozwiązania, gdzie przyznaje się mu jakieś prawa np. spadki - dziecko poczęte może być spadkobiercą o ile urodzi się żywe.

Zgodnie z art. 446 kc dziecko poczęte może żądać naprawienia szkód jakie doznało przed urodzeniem.

Art. 182 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego - dla dziecka poczętego sąd może ustanowić kuratora.

W orzecznictwie Sądu najwyższego spotykamy, że dziecko poczęte ma prawo do odszkodowania z ubezpieczenia społecznego. W oparciu o powyższe wynika, że dziecko poczęte też ma zdolność prawną

Moment końcowy zdolności prawnej czyli śmierć; śmierć mózgowa to moment śmierci jaki uznaje się na gruncie prawnym. Z momentem śmierci wiążą się pewne prawa i obowiązki, niektóre z nich przejdą na spadkobierców. Jeden element jest skuteczny dopiero po śmierci - testament.

Dowody śmierci - akt zgonu sporządzony na podstawie:

- karty zgonu jaką sporządza lekarz

- orzeczenia sądowego o stwierdzeniu zgonu - orzekane, gdy akt zgonu nie mógł być sporządzony, ale niewątpliwe jest, że doszło do śmierci danej osoby

- sądowego uznania za zmarłego - dotyczy sytuacji, gdy nie da się ustalić czy dana osoba żyje czy nie - zaginięcie. Orzeczenie takie niezbędne jest w celu wyjaśnienia stosunku prawnego takiej osoby; ma charakter konstytutywny

Warunki dopuszczalności uznania za zmarłego:

- po upływie 10 lat od czasu ostatniej wiadomości o zaginionej osobie

- gdy w momencie uznania za zmarłego ukończy 70 lat to okres po jakim uznaje się za zmarłą skraca się do 5 lat

- przed ukończeniem 23 nie można uznać osoby za zmarłą

2. Zdolność do czynności prawnych - polega na możności nabywania praw i zaciągania zobowiązań poprzez swoje własne działanie. Zdolność może mieć różne stopnie: od całkowitego braku do pełnej zdolności do czynności prawnych

- brak zdolności do czynności prawnych - dotyczy to osób urodzonych do 13 roku życia

- ubezwłasnowolnienie całkowite - dotyczy osób od ukończenia 13 roku życia. Następuje w wyniku choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego lub innego rodzaju zaburzenia psychicznego jak w szczególności alkoholizm lub narkomania o ile ta choroba, niedorozwój, zaburzenie występuje w takim stopniu, że uniemożliwia danej osobie kierowanie swoim postępowaniem. Ubezwłasnowolnienia dokonuje sąd okręgowy orzekający w składzie 3 sędziów zawodowych. Ubezwłasnowolnienie może nastąpić tylko dla dobra danej osoby. Za osobę ubezwłasnowolnioną działa ustawowy przedstawiciel. W przypadku dziecka do 13 roku życia są to rodzice. Gdy nie żyją lub są pobawieni władzy rodzicielskiej sąd ustala opiekuna.

Wyjątek stanowi gdy osoba pozbawiona zdolności do czynności prawnych (osoba do 13 roku życia i osoba ubezwłasnowolniona0 dokonała czynności polegającej na zawarciu umowy w drobnych czynnościach życia codziennego. Umowa taka wprawdzie jest nieważna, ale gdy zostanie dokonana staje się ważna. Chyba, że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie takiej osoby. Wówczas jest nieważna.

- ograniczona zdolność do czynności prawnych -

Od 13 do 18 roku życia

Osoba ubezwłasnowolniona częściowo - dotyczy osób powyżej 18 roku życia; przesłanki są takie same jak przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym; potrzebują jedynie pomocy

Osoba dal której ustanowiono doradcę tymczasowego w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie

Zdolność ograniczona w tym sensie, że pewnych czynności w sposób ważny te osoby nie mogą dokonać np. sporządzić testamentu. Pewne czynności mogą być dokonane, ale za zgodą swoich przedstawicieli ustawowych. Kurator ustanowiony dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ma charakter zobowiązujący i rozporządzający. Jeżeli taka osoba zawrze bez zgody umowę to będzie ona nieważna. Jednakże w przypadku potwierdzenia jej przez kuratora staje się ona ważna. Nie jest wymagana zgoda przedstawiciela prawnego, gdy czynności nie są ani rozporządzające ani zobowiązujące, gdy umowy zawierane są powszechnie w bieżących sprawach życia codziennego, gdy rozporządza swoim zarobkiem, zawiera umowę o pracę, jak również wszelkie czynności dotyczące przedmiotów powierzonych danej osobie do swobodnego korzystania

3. Pełna zdolność do czynności prawnych - dotyczy osób powyżej 18 roku życia które nie zostały ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo. Również dotyczy kobiet, które ukończyły 16 rok życia i zawarły związek małżeński po zezwoleniu przez sąd rodzinny

Ochrona dóbr osobistych - wiąże się z osobami fizycznymi. Są to pewne wartości obejmujące fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność, pozycję w społeczeństwie. Są one dobrami niemajątkowymi czyli ich wartości nie wyrażamy w pieniądzu. W naszym prawie można mówić o pewnych dobrach osobistych wprost wymienionych w kodeksie cywilnym.

Art. 3 - nie jest to katalog zamknięty - typowe dobra osobiste to:

- życie i zdrowie

- nietykalność cielesna

- wolność

- cześć jako godność i dobre imię na zewnątrz

- swoboda sumienia, nazwiska, pseudonimu, wizerunku

- tajemnica korespondencji

- nietykalność mieszkania

- twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza, racjonalizatorska

W zależności od tego z jakim dobrem mamy do czynienia naruszenia tych dóbr mają różne postacie.

Prawa autorskie przewidują sytuacje, że można publikować wizerunek w przypadku, gdy ktoś jest osobą publiczną, nie jest potrzebna jego zgoda.

W związku z tymi dobrami osobistymi powstają prawa osobiste. Cechy praw osobistych:

- bezwzględne czyli skuteczne wobec wszystkich

- niemajątkowe

- niezbywalne

- nie dziedziczne

Prawa te ściśle przysługują danej osobie. Jeżeli takie dobra, a tym samym prawa osobiste są bezprawnie naruszane można wykorzystać środki prawne ochrony:

1. możliwość żądania zaniechania

2. możemy żądać usunięcia skutków takiego naruszeni, a w tym złożenia oświadczenia w odpowiedniej formie i treści

3. możemy żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty na cel społeczny

4. w przypadku powstania szkody sprawca winien ją naprawić

OSOBY PRAWNE - jednostka organizacyjna, której przepis ustawy przyznaje osobowość prawną. Ogólna regulacja osób prawnych - art. 35 kc - powstanie, ustrój i stanie osób prawnych regulują właściwe przepis. Organizacja i sposób działania osoby prawnej może też regulować jej statut, który nie może być sprzeczny z ustawą.

Osoby prawne posiadają osobowość prawną oraz pełną zdolność do czynności prawnych. Zdolność prawna osób fizycznych różni się od zdolności prawnej osób fizycznych.

Powstanie i ustanie osób prawnych

Systemy osób prawnych:

1. system aktów organów państwa - na mocy samej ustawy utworzona jest dana osoba prawna

2. system normatywny - ustawa określa jakie muszą być spełnione przesłanki, aby powstała osoba prawna (umowa wspólników, wniesienie kapitału zakładowego, wpis do KRS). Przepisy przewidują konieczność wpisu do KRS. W większości przypadków o ile przepis inaczej nie stanowi to moment prawomocnego wpisu to moment od którego liczymy istnienie osoby prawnej.

KRS - znajduje się w strukturze Sądu Gospodarczego. Jest to system rejestracji i identyfikacji podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i inną ważną działalność dla obrotu gospodarczego i prawnego.. Ma on charakter ogólnopolski i jednolity. Wpis do KRS zaczyna się od wydania postępowania przez sąd w sprawie wpisu danej spółki. Moment prawomocnego wykreślenia z KRS jest zakończeniem bytu osoby prawnej. KRS jest bardzo obszerny. Inne rejestry: Rejestr Funduszy Inwestycyjnych prowadzony przez sąd okręgowy w W-wie, Rejestr Partii politycznych.. Niektóre osoby prawne nie podlegają wpisowi do KRS.

Charakterystyka osoby prawnej:

- nazwa

- siedziba (miejscowość, nie konkretny adres) może być dowolna, niekoniecznie związana z miejscem wykonywania działalności. Z reguły tam, gdzie znajduje się organ zarządzający osobą prawną.

Działanie osoby prawnej w obrocie prawnym

Art. 38 kc - osoba prawna działa poprzez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i opartym na niej statucie. Wpis organów do KRS nie ma charakteru konstytutywnego. Jest to charakter deklaracyjny. Natomiast sam wpis osoby prawnej do KRS ma charakter konstytutywny.

Warunki działania osoby fizycznej w roli organu osoby prawnej:

1. dla danej osoby prawnej jest przewidziana konkretna struktura organizacyjna zgodnie z którą działanie określonego rodzaju organu uznawane jest za działanie osoby prawnej

2. ktoś musi do tej funkcji zostać powołany - wynika to z aktu osoby prawnej oraz z wpisu do KRS

3. osoba musi działać z intencją działania jako organ osoby prawnej.

Bez organu osoba prawna nie może występować w obrocie cywilno-prawnym. Organ może powołać pełnomocnika. Kodeks cywilny znajduje rozwiązanie kiedy osoba prawna nie ma powołanych organów. Sąd wówczas ustanawia dla niej kuratora.. Głównym zadaniem kuratora jest doprowadzenie do powołania organów. W tym samym czasie kiedy ich nie ma działa on w imieniu osoby prawnej.

Osoby prawne posiadają swoje dobra osobiste np. nazwa.

Podział osób prawnych:

1. korporacje (spółki, stowarzyszenia, partie polityczne) - ma w swojej strukturze członków, wspólników, którzy wnosząc udziały lub płacąc składki tworzą majątek osoby prawnej oraz mają w stosunku do tej osoby prawnej uprawnienia korporacyjne tj. decydują o jej działalności

2. fundacje - nie ma członków ani wspólników. Substratem jest majątek. Fundacja ma założyciela, który ją wyposaża w majątek, określa jej strukturę organizacyjną i cele działania.

Państwowe osoby prawne:

Państwo ma też majątek i w związku z tym też bierze udział o obrocie cywilno-prawnym.. Własność i inne prawa majątkowe stanowiące mienie państwowe przysługuje Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym.

Skarb Państwa - z łac. fiskus - państwo jako podmiot prawa cywilnego. Państwo wykonując działania władcze musi posiadać jakieś mienie i co za tym idzie uczestniczy w obrocie cywilno-prawnym. Za skarb państwa nie ponoszą odpowiedzialności inne państwowe osoby prawne. Jednocześnie skarb państwa nie ponosi odpowiedzialności za działanie innych państwowych osób prawnych o ile przepis szczególny nie stanowi inaczej.

Skarb państwa jest jeden, nie posiada swojej siedziby, działa poprzez swoje jednostki budżetowe, które mają swoich kierowników posiadających określone uprawnienia do:

- zarządzania powierzonym im mieniem państwowym

- reprezentacja skarbu państwa w stosunkach cywilno-prawnych

Statio fisi z łac. - jednostka skarbu państwa.

Inne państwowe osoby prawne - muszą mieć osobowość prawną, mienie jest w całości mieniem państwowym np. przedsiębiorstwo państwowe, NBP, spółka akcyjna, której 100 % akcji należy do państwa. Ma zawsze swój organ założycielski np. minister skarbu państwa, wojewoda itp. W przypadku likwidacji majątek przejmuje skarb państwa.

Samorządowe osoby prawne - to przede wszystkim te, które występują na szczeblach podziału administracyjnego: gmina, powiat, województwo. Mogą tworzyć w zależności od potrzeb osoby prawne np. gmina - spółkę z o.o.

Jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi, którym ustawa przyznaje zdolność prawną tzw. ułomne osoby prawne.

Art. 33¹kc - stosuje się odpowiednio przepisy o osobach prawnych. Ustawa nie przyznaje im osobowości prawnej, ale jednak kwalifikuje je jako samodzielny podmiot praw i obowiązków prawa cywilnego.

Art. 8 kodeksu spółek handlowych - spółka osobowa może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania. Z tego wywodzimy, że spółka osobowa może być podmiotem praw i obowiązków prawa cywilnego, pomimo, że nie jest osobą prawną.

Spółki osobowe to:

- spółka jawna

- spółka partnerska

- spółka komandytowa

- spółka komandytowo-akcyjna

Spółka z o.o., spółka akcyjna - to osoby prawne.

Ustawa o własności lokali z 1999r. formułuje, że wspólnota mieszkaniowa może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, pomimo, że nie jest osobą prawną.

Różnica między osoba prawną a tzw. ułomną osoba prawną wyraża się w zakresie odpowiedzialności za zobowiązania.

- spółki cywilne - wspólnicy wnoszą swoją część majątku jako majątek spółki; nie jest osobą prawną; wspólnicy odpowiadają całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki. Jednak wspólnicy są podmiotem praw i obowiązków prawa cywilnego.

- spółki z o.o. - ma osobowość prawną, w związku z tym spółka odpowiada za zobowiązania swoim majątkiem, nie poszczególni wspólnicy.

Ułomne osoby prawne mogą nabywać prawa, zaciągać zobowiązania. W przypadku, gdy egzekucja długu nie będzie możliwa wchodzi w grę subsydialna odpowiedzialność wspólników (pomocniczo). Jeśli z majątku spółki nie można wyegzekwować długu wówczas sięga się do majątków osobistych wspólników.

PRZEDMIOT STOSUNKÓW CYWILNO-PRAWNYCH.

RZECZY - dwie rzeczy, aby coś było rzeczą:

- materialny charakter

- musi być wyodrębnione z całości przyrody.

Ustawa o ochronie zwierząt z 1965r. mówi, że zwierzęta nie są rzeczami, ale w kwestiach nieuregulowanych stosuje się przepisy jak do rzeczy.

Rzeczy dzielą się na :

1. rzeczy nieruchome - nieruchomości

2. rzeczy ruchome - ruchomości.

Nieruchomości mogą być trzech rodzajów:

1. nieruchomość gruntowa (grunty) - część powierzchni ziemskiej stanowiąca odrębny przedmiot własności

2. nieruchomości budynkowe (budynki) - budynki są tylko wtedy odrębnymi nieruchomościami od gruntu, gdy przepis tak stanowi, np. użytkowanie wieczyste - grunt użytkuje, a budynek stojący na tym gruncie stanowi własność i odrębną rzecz

3. nieruchomości lokalowe (lokale) - lokal stanowi odrębną nieruchomość tylko z mocy przepisów szczególnych

Ruchomości - wszystko to, co nie jest nieruchomością.

Rejestry rzeczy istnieją dla nieruchomości - księgi wieczyste. Regulacja ksiąg wieczystych znajduje się w ustawie z 6 lipca 1982r. księgach wieczystych i hipotece.

KW prowadzone są dla nieruchomości (nie dla właścicieli). Przepis mówi, że KW prowadzi się dla ustalenia stanu prawnego nieruchomości. Przepisy przewidują też KW dla prawa spółdzielczego do lokalu. Dla każdej nieruchomości prowadzona jest osobna KW przez sąd rejonowy.

Księgi wieczyste mają swoją strukturę - działy:

1. oznaczenie nieruchomości i opis praw związanych z jej własnością

2. wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego

3. wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych z wyjątkiem hipotek tj wpis służebności gruntowej, ale również ograniczeń w rozporządzeniu nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym oraz wpisy innych praw i roszczeń w wyjątkiem hipotek

4. hipoteki - zaspokojenie długu z nieruchomości

Księgi wieczyste są jawne tj:

- jest do nich ogólny dostęp osób trzecich - jawność w znaczeniu formalnym

- nikt nie może zasłaniać się nieznajomością przepisów, ani wniosków o których uczyniono w zmiankach - jasność w rozumieniu materialnym

Księgi wieczyste podlegają zasadom prawno-materialnym:

1. istnieje domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym - domniemywa się, że prawo jawne jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym i domniemywa się też, że istnieje

2. rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych - w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną wg księgi wieczystej nabył własność lub inne prawa rzeczowe

3. zasada pierwszeństwa ograniczonych praw rzeczowych:

- ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości ujawnione w kw ma pierwszeństwo przed takim prawem nieujawnionym w księdze

- wśród praw rzeczowych ograniczonych wpisanych w księdze istnieje pierwszeństwo w zależności od chwili do której liczą się skutki wpisu - skutki wpisu liczą się od momentu złożenia wniosku

Ewidencja gruntów i budynków prowadzona na podstawie ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne z 17 maja 1989r. . System administracyjny, ewidencja prowadzona jest przez starostów, zawiera informacje dotyczące położenia, powierzchni, granic, rodzaju gruntów. Właściciel jest też ujawniony, ale nie ma tu domniemania zgodności z rzeczywistym stanem prawnym. Ma znaczenie z punktu widzenia administracyjno-prawnego; służy celom takim jak:

- planowanie przestrzenne

- wymiar podatków od nieruchomości

- gospodarka nieruchomości

- statystyka

- oznaczenia działek

Inny podział rzeczy:

1. oznaczone co do gatunku - wskazanie jej cech rodzajowych

2. oznaczone co do tożsamości - rzeczy wskazane indywidualnie

Części składowe rzeczy - to jest wszystko co nie może być od niej odłączone bez jej uszkodzenia lub istotnej zmiany całości lub bez uszkodzenia lub istotnej zmiany tej odłączonej części. Część składowa nie może być odrębnym przedmiotem praw rzeczowych czyli prawa własności

Zarówno ruchomości jak i nieruchomości mają części składowe np. częściami składowymi gruntu są:

- budynki ale trwale związane z gruntem

- inne urządzenia o ile są trwale związane z gruntem

- drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania.

Są jednak wyjątki, gdy budynek na podstawie przepisów szczególnych stanowi odrębną nieruchomość np. użytkowanie wieczyste

Urządzenia do odprowadzania wody, pary, gazu, prądu itp. nie są częściami składowymi gruntu lub budynku przez który biegną, jeśli wchodzą w skład przedsiębiorstwa

Wprawdzie części składowe nie mogą być odrębnym przedmiotem własności, ale to nie oznacza, że przepisy zakazują nam dzielenia rzeczy.

Przynależność - w odróżnieniu od części składowej to samoistna, odrębna rzecz, nieruchomość, która pozostaje z inną rzeczą ruchomą lub nieruchomą w pewnym związku. Związek ten charakteryzuje się następującymi cechami:

1. właścicielem rzeczy głównej i przynależności jest ta sama osoba

2. przynależność jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem

3. przynależność jest z rzeczą główną w faktycznym i stałym związku odpowiadającym temu celowi

reguła - czynność prawna mająca za przedmiot rzecz główną odnosi skutek także względem przynależności, chyba, że strony postanowiły inaczej

Pożytki - są to pewne dochody przede wszystkim z rzeczy.

Podział pożytków:

1. naturalne rzeczy - płody i inne odłączone od rzeczy części składowe jakie wg zasad prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy; pożytki nabywa właściciel

2. cywilne rzeczy - dochody jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego np. czynsz z tyt. najmu

3. pożytki prawa - dochody jakie przynosi prawo np. odsetki od wierzytelności

PRZEDMIOTY NIE BĘDĄCE RZECZAMI -

1. przedmioty materialne, ale nie będące rzeczami:

- ciecze i gazy

- kopaliny - złoża, które są w ziemi, podlegają prawu górniczemu

- zwierzęta w stanie wolnym podlegające ustawie o ochronie zwierząt oraz prawu łowieckiemu

2. przedmioty niematerialne, ale nie będące rzeczami:

- energia np. elektryczna, cieplna, jądrowa- kodeks cywilny reguluje prawo energetyczne

- dobra o charakterze intelektualnym tj. utwory literackie, muzyczne, naukowe, wynalazki - regulacja w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, ustawa prawo własności przemysłowej

- dobra osobiste - godność, zdrowie, życie, dobre imię itp.

- pieniądze jako nośnik wartości i miernik wartości

- papiery wartościowe - dokument, którego posiadanie stanowi niezbędną przesłankę wykonywania praw nim wyrażonych np. weksle, czeki

3. przedsiębiorstwo - jest to zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej np. budynki, wierzytelności, nazwa. Kodeks wyodrębnia przedsiębiorstwo, aby ułatwić obrót. Sprzedaż przedsiębiorstwa jako całości wraz ze wszystkimi składnikami materialnymi i niematerialnymi. Przeniesienie, wydzierżawienie, ustanowienie na przedsiębiorstwie. Użytkowanie następuje jedną czynnością prawna w odróżnieniu od gospodarstwa rolnego.

MAJĄTEK A MIENIE

Mienie - art. 44 kc - to własność i inne prawa majątkowe. Odnosimy tylko do praw nigdy do obowiązków i używamy go bez odnoszenia się do podmiotu, któremu to mienie przysługuje

Majątek - w znaczeniu w znaczeniu węższym to ogół aktywów przysługujących danemu podmiotowi. Aktywa to prawa podmiotowe majątkowe, ale też ewentualnie pewne prawnie chronione stany faktyczne np. posiadanie

W znaczeniu szerszym to ogół nie tylko aktywów, ale również pasywów danego podmiotu.

Pasywa to obowiązki danego podmiotu.

Przepisy czasami przewidują wyodrębnienie z majątku pewnych mas podlegających osobnemu reżimowi prawnemu np. majątek małżonków.

Pojecie majątku ma w przepisach zastosowanie przede wszystkim w sytuacjach jak

- przy sukcesji uniwersalnej - polega na tym, że jeden podmiot wchodzi w cały majątek innego podmiotu w drodze jednego zdarzenia prawnego np. dziedziczenie, kiedy jedna osoba prawna przejmuje drugą osobę prawną

- przy odpowiedzialności za zobowiązania

TREŚĆ STOSUNKU CYWILNO-PRAWNEGO - są to uprawnienia i obowiązki

I - PRAWA PODMIOTOWE - to przyznana i zabezpieczona przez normę prawną sfera możności postępowania w określony sposób. Może składać się z większej liczby uprawnień lub tylko z jednego uprawnienia, np. prawo własności.

Wśród uprawnień należy zwrócić szczególną uwagę na:

1. roszczenia - możność żądania, aby określona osoba zachowała się w określony sposób np. roszczenie właściciela o zwrot rzeczy. Wśród roszczeń najważniejszą role spełniają wierzytelności - powstałe w stosunkach zobowiązaniowych i jest prawem wierzyciela do żądania, aby dłużnik spełnił świadczenie

2. uprawnienie kształtujące - kompetencja zmiany lub zakończenia stosunku prawnego przez jednostronną czynność prawną np. wypowiedzenie, odstąpienie od umowy

3. zarzut - polega na odmowie wypełnienia roszczenia, służy osobie do której skierowano roszczenie np. zarzut przedawnienia

Typy praw podmiotowych:

1. ze względu na treść wyróżnia się :

- prawo własności

- prawo najmu

- prawo do spadku

Rodzaje praw podmiotowych:

1. ze względu na skuteczność wobec innych podmiotów

- prawa bezwzględne - prawa skuteczne wobec wszystkich; jest to katalog zamknięty, ustawowy,

- prawa względne - skuteczne tylko miedzy oznaczonymi podmiotami, charakterystyczne dla stosunków zobowiązaniowych

2. ze względu na interes jaki te prawa realizują:

- prawa podmiotowe majątkowe - służą ochronie interesu ekonomicznego podmiotu i są to następujące prawa:

• rzeczowe - prawo własności

• wierzytelności dot. świadczeń majątkowych

• prawa majatkowo-małżeńskie

• prawa majątkowe autorskie

- prawa podmiotowe niemajątkowe - chronią interes osobisty podmiotu i SA to:

• prawa osobiste powstające na tle dóbr osobistych

• rodzinne niemajątkowe - władza rodzicielska

3. ze względu na możność zmiany podmiotu:

- prawa zbywalne - można je przenieść na kogoś innego poprzez czynność prawną, zwykle prawa majątkowe są jednocześnie zbywalne

- prawa niezbywalne - niezbywalne prawa to głównie niemajątkowe; strony nie mogą uczynić z nich prawa zbywalnego

Nabycie prawa majątkowego może wystąpić w dwóch postaciach:

1. pochodne nabycie - nabywca uzyskuje prawo od innej osoby; może wejść w grę albo:

- następstwo pod tytułem szczególnym tzn. ktoś nabywa to szczególne prawo albo

- następstwo pod tytułem ogólnym czyli sukcesja uniwersalna (wejście jednego podmiotu w majątek drugiego); charakterystyczną cechą sukcesji uniwersalnej jest

• tylko tam, gdzie przepisy tak stanowią

• nabyciu praw towarzyszy nabycie obowiązków

• nie stosuje się reguł odnoszących się do nabycia określonych typów praw podmiotowych pod tytułem: szczególne

1. nabycie pierwotne - nabycie nie jest uzależnione od przysługiwania wcześniej prawa innemu podmiotowi

Wykonywanie prawa podmiotowych polega na:

- czynnościach faktycznych

- czynnościach prawnych

W niektórych przypadkach działanie lub zaniechanie uprawnionego chociaż formalnie mieszczące się w granicach danego prawa podmiotowego może pozostawać w sprzeczności ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Wówczas mówimy o tzw. nadużyciu prawa podmiotowego.

ZDARZENIA CYWILNO-PRAWNE - fakty, z którymi wiążą się normy prawne; powstanie, ustanie czy też zmiana stosunku cywilno-prawnego.

Typy czynności prawnych:

1. ze względu na strony

- jednostronne - np. sporządzenie testamentu, wypowiedzenie umowy

- dwustronne - czyli umowy, te z kolei maja cechę charakterystyczną: muszą być zgodne z oświadczeniem woli dwóch stron

- uchwały - obejmują oświadczenia woli więcej niż jednego podmiotu, nie muszą to być zgodne oświadczenia woli, gdyż wystarczy, że treśc uchwały uzyskuje aprobatę większości osób

2. ze względu na istnienie lub nieistnienie określonego adresata:

- bez oznaczonego adresata np. testament, przyrzeczenie publiczne

- składane innej osobie - ważne, aby ustalic moment, kiedy oświadczenie woli składane innej osobie wywiera skutek. Od tego bowiem momentu ta osoba jest związana tym co oświadczyła, a odwołanie takiego oświadczenia jest dopuszczalne bez zgody drugiej osoby tylko, gdy doszło do jej wiadomości jednocześnie z tym pierwszym oświadczeniem, ewentualnie wcześniej. Moment dojścia oświadczenia woli do osoby jest ważny również dlatego, że może decydowac o tym, czy czynność była dokonana w terminie wynikającym z ustawy lub umowy.

Złożenie oświadczenia woli innej osobie jest dokonane z momentem gdy doszło do adresata w taki sposób, że mógł się zapoznac z jego treścią.

Oświadczenie woli w formie elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, że osoba ta mogła zapoznac się z jego treścią

3. ze względu

- konsensualne - zgoda, porozumienie - dochodzą do skutku przez samo tylko złożenie oświadczenia woli

- realne - rzeczowe - charakteryzują się tym, że oprócz oświadczenia woli potrzebne jest jeszcze przeniesienie faktycznego władztwa nad rzeczą

4. ze względu na czynności

- na wypadek śmierci czyli testament, zapis w testamencie

- inter vivos - czynności prawne między żyjącymi

5. ze względu na charakter skutków prawnych

- zobowiązujące - czyli obejmują zobowiązania do jakiegoś świadczenia i mogą być jednostronnie zobowiązujące lub dwustronnie zobowiązujące

- rozporządzające - obejmują przeniesienie, obciążenie, ograniczenie lub zniesienie prawa podmiotowego.

ZASADA:

Czynność prawna zobowiązująca do rozporządzenia wywołuje także skutek rozporządzający (od razu) np. umowa sprzedaży - zobowiązujemy się do przeniesienia własności rzeczy na drugą osobę, a druga osoba do zapłaty

FORMY CZYNNOŚCI PRAWNEJ - forma co do zasady jest dowolna z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie; wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby ujawniające jej wolę w sposób dostateczny.

Formy szczególne:

1. zwykła forma pisemna - trzeba sporządzić dokument, który obejmuje treśc oświadczenia woli i podpisujemy go. Jest to czynność prawna dwustronna - umowa; wystarczy, że każda z dwóch stron podpisze swoje oświadczenie woli i strony mogą się wymienic dokumentami - dokumenty nie muszą jednobrzmiące

2. elektroniczne oświadczenie woli - jest równoważne ze zwykłą formą pisemną - forma elektroniczna z bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym za pomocą kwalifikowanego certyfikatu.

W związku z czynnością dokonywaną w zwykłej formie pisemnej występują następujące formy :

- faksymile

- osoba nie mogąca pisac, lecz mogąca czytac może dokonac tuszowego odcisku palca, a obok tego odcisku inna osoba wypisuje jej imię i nazwisko i zamieszcza obok swój podpis.

- zamiast składającego oświadczenie woli podpisuje się inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub inną osobę do tego uprawnioną np., wójt, burmistrz, prezydent, starosta, marszałek województwa z zaznaczeniem, że ten podpis jest składany na życzenie osoby składającej oświadczenie, a która nie może pisac.

- dla osób nie mogących czytac (niewidomi) wymagana jest forma notarialna.

Formy pisemne kwalifikowane

1. forma z datą pewną - polega to na stwierdzeniu, że czynność została dokonana w określonym dniu. Wyróżniamy datę pewną w sensie:

1. ścisłym - jest to urzędowe poświadczenie daty przez notariusza na okazanym mu dokumencie.

2. szerszym tzn.:

- dokument ma datę pewną w razie stwierdzenia faktu dokonania czynności na jakimkolwiek dokumencie urzędowym

- w razie umieszczenia na dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ samorządu terytorialnego lub notariusza wtedy data pewna jest od daty tej wzmianki

- w razie śmierci osoby podpisanej na dokumencie wtedy data pewna jest od daty śmierci - oznacza to, że zyskujemy pewnośc, iż czynność na pewno nie była dokonana później niż w tej dacie; zabezpieczenie, aby nie dokonywac czynności wstecz

2. forma z podpisem urzędowo poświadczonym - podpis urzędowo poświadczony przez notariusza w sytuacji gdy w danej miejscowości nie ma kancelarii notarialnej. Minister Sprawiedliwości może upoważnic organ samorządu terytorialnego lub bank do poświadczania podpisów.

3. forma aktu notarialnego

Zakres zastosowania form szczególnych dla form zwykłych pisemnych

1. forma zwykła pisemna - przewidziana z mocy ustawy:

1. pod rygorem nieważności - jeśli nie będzie zachowana ta forma to czynność jest nieważna np. pełnomocnictwo ogólne

2. dla wywołania tylko określonych skutków prawnych np. przy umowie sprzedaży zastrzeżenie własności, musi mieć datę pewną

3. przewidziana dla celów dowodowych - np. umowa pożyczki kwoty powyżej 500,00 zł winna być stwierdzona pismem dla celów dowodowych; gdyby doszło do procesu nie będzie można między stronami przeprowadzic na fakt dokonania czynności (co do faktu) dowodu z zeznań świadków lub przesłuchania stron, chyba, że dwie strony wyrażą na to zgodę lub fakt dokonania czynności został uprawdopodobniony za pomocą pisma lub żąda przeprowadzenia takiego dowodu konsument w sporze z przedsiębiorcą.

2. forma pisemna kwalifikowana - mogą być zastrzeżone:

1. pod rygorem nieważności (j/w)

2. dla wywołania określonych skutków prawnych

Formy przewidziane z woli stron: - jeżeli strony umówiły się, że będzie obowiązywała szczególna forma czynności prawnej to czynność bez zachowania tej formy nie dochodzi do skutku; strony mogą jednak przewidzieć dwie konsekwencje prawne.

SPOSOBY ZAWIERANIA UMÓW

1. tryb ofertowy - oferta to oświadczenie woli zawarcia umowy określające istotne postanowienia tej umowy; umowa dochodzi do skutku jeżeli nastąpi przyjecie oferty, które to przyjęcie oferty jest też oświadczeniem woli. Oferta może być skierowana do:

1. adresata indywidualnie oznaczonego

2. adresatów oznaczonych rodzajowo

3. nieoznaczonego kręgu osób

Oferta wiąże oferenta, czyli tego, co ją składa; jeżeli jest skierowana do adresata indywidualnie oznaczonego to od momentu udostępnienia jej w taki sposób, że adresat mógł się zapoznac z jej treścią. Jeżeli jest skierowana do nieograniczonego kręgu adresatów to wiąże z chwila jej ogłoszenia.

Art. 543 kc - Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży.

Zasada:

W razie wątpliwości reklamy, cenniki, ogłoszenia czy inne informacje skierowane czy to do ogółu czy do poszczególnych osób uważa się nie za ofertę lecz tylko za zaproszenie do zawarcia umowy.

Ofertą będzie też wystawienie automatu do sprzedaży np. napojów.

Jeżeli termin, do którego oferta wiąże oferenta nie został określony to:

- w przypadku złożenia jej w obecności drugiej strony, albo za pomocą środka bezpośredniego porozumiewania się na odległośc (np. telefon) to wtedy oferta przestaje wiązac gdy nie zostanie przyjęta bezzwłocznie.

- w przypadku złożenia jej w inny sposób przestaje wiązac z upływem czasu, w którym składający ofertę mógł w zwykłym toku czynności otrzymac odpowiedź wysłaną bez nieuzasadnionego opóźnienia.

W kontaktach między przedsiębiorcami dopuszczalna jest oferta odwołalna.

Wyjątki - od zasady: brak przyjęcia oferty powoduje, że umowa nie zostaje zawarta:

- może też wynikac to z ustalonego zwyczaju

- może to wynikac z tresci oferty

- jeżeli przedsiębiorca otrzymał od osoby, z którą pozostaje w stałych stosunkach gospodarczych oferty zawarcia umowy w ramach swojej działalności to brak niezwłocznie odpowiedzi poczytuje się za zawarcie umowy.

1. sposób zawarcia umowy poprzez negocjacje - polega na ucieraniu się stanowisk stron i jeżeli strony nie postanowiły inaczej uznaje się umowę za zawartą dopiero wtedy, gdy strony uzgodniły wszystkie postanowienia umowy, które były przedmiotem negocjacji. W ramach negocjacji możliwe jest podpisanie tzw. listu intencyjnego nie jest uregulowany przepisami i oznacza tylko tyle, że strony określają, co już uzgodniły, a co dalej będzie przedmiotem negocjacji

2. poprzez aukcję - jest to takie specjalne postępowanie mające na celu umożliwienie podmiotowi zainteresowanemu zawarciem określonej umowy wyboru najkorzystniejszej dla siebie oferty spośród ofert zgłaszanych przez uczestników takiego postępowania.

Aukcja:

- najpierw organizator ogłasza taką aukcję - organizator to ten, który zamierza zawrzec umowę; może zlecic przeprowadzenie aukcji przedsiębiorcy, który się w tym specjalizuje.

W ogłoszeniu muszą być następujące elementy:

- zaproszenie do składania ofert dotyczących określonej umowy; może to być zaproszenie do ogółu lub określonych podmiotów

- określenie dalszego toku postępowania tj. wyraźne określenie czy jest to aukcja czy przetarg, czas, miejsce. W ogłoszeniu można podac, gdzie można zapoznac się z warunkami aukcji

- licytant - składający oferty

- osoba, która prowadzi aukcję - oczekuje na składane coraz to korzystniejsze oferty tzw. postąpienie licytantów

- prowadzący aukcję - moment przybicia - moment stwierdzenia, że oferta zostaje przyjęta chyba, że przepisy wymagają dla danego typu umowy jakiejś szczególnej formy np. sprzedaż nieruchomości wymaga aktu notarialnego; ma formę ustną

3. poprzez przetarg - podobnie jak w przypadku aukcji występuje tu organizator, ogłoszenie, które musi zawierac określone elementy j/w. Charakterystycznym jest to, że w ogłoszeniu organizator określa w jakim czasie oczekuje na oferty; rozpatruje je bez udziału oferentów; ma formę pisemną; umowa dochodzi do skutku z momentem powiadomienia danego oferenta o wyborze jego oferty z zastrzeżeniem, że gdyby przepis wymagał określonej formy to musi ona być zachowana j/w.

SWOBODA ZAWIERANIA UMÓW

Polega na tym, że każdy sam decyduje czy, z kim i na jakich warunkach zawiera umowę.

Wyjatki:

1. z ustawy mogą wynikac ograniczenia tej swobody

1. może być czasem zakaz dokonywania określonych typów czynności prawnych z podmiotami innymi niż określone w ustawie np. umowa ubezpieczenia może być zawarta tylko z zakładem ubezpieczeń, a czynności bankowe można dokonac tylko z bankiem

2. koniecznośc uzyskania dla skuteczności czynności prawnej decyzji administracyjnej np. ustawa o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców wymaga dla skutecznego nabywania nieruchomości zgody ministra spraw wewnętrznych i administracji.

3. mogą być ustanowione w ustawie priorytety przy doborze kontrahentów np. ustawowe prawo pierwokupu - ustawa z 2003r. o kształtowaniu ustroju rolnego przewiduje dla nieruchomości rolnych prawo pierwokupu dla dzierżawcy, a jeśli nie ma takiego to na rzecz Agencji Nieruchomości Rolnej

4. istnienie pewnych obowiązkowych procedur wyłania kontrahentów np. przepisy prawa o zamówieniach publicznych

5. ustawa przewiduje nakaz zawarcia umowy np. ubezpieczenie OC.

Czasem swoboda zawierania umów ograniczona jest nie w sposób prawny, ale faktyczny np. poprzez istnienie jakiegoś monopolisty.

Umowy adhezyjne (przystąpienie) zawierane poprzez przystąpienie charakteryzują się tym, że z jednej strony jest jeden przedsiębiorca, który dominuje na rynku, a z drugiej strony masowy odbiorca.

W praktyce nie mamy swobody wyboru kontrahenta, ani nie możemy swobodnie kształtowac treści umowy.

W ramach tych ograniczeń swobody może być zastępca oświadczenia woli - ma miejsce wtedy kiedy jedna osoba z mocy ustawy lub umowy (np. przedwstępnej) zobowiązana jest do złożenia oświadczenia woli, a uchyla się od tego złożenia tego oświadczenia to prawomocne orzeczenie sądu zastępuje to oświadczenie.

PRZEDSTAWICIELSTWO

Przedstawiciel to osoba, która działa w cudzym imieniu, a konkretnie dokonuje czynności prawnej z osobą trzecią, która to czynność ma wywrzec skutek bezpośrednio dla reprezentowanego. Może być też, że ktoś działa w swoim imieniu, ale na rzecz innej osoby. Tak jest np. w przypadku umowy komisu - komisant.

Trzecią możliwością jest tu posłaniec - tylko reprezentuje czyjeś oświadczenie woli i nie musi go rozumiec.

Przedstawicielstwo można podzielic na dwa rodzaje:

1. ze względu na źródło umocowania:

1. przedstawicielstwo ustawowe - charakteryzuje się tym, że źródłem umocowania nie jest oświadczenie woli reprezentowanego lecz bezpośrednio przepis ustawowy albo orzeczenie sądu np. z mocy ustawy przedstawicielami małego dziecka są jego rodzice. Jeśli rodzice nie żyją lub pozbawieni są władzy rodzicielskiej to sąd opiekuńczy wyznacza opiekuna. Przy ubezwłasnowolnieniu całkowitym przedstawicielem ustawowym jest opiekun, a przy ubezwłasnowolnieniu częściowym - kurator.

2. pełnomocnictwo (przedstawicielstwo) umowne - opiera się na umocowaniu udzielających pełnomocnictwa poprzez swoje oświadczenie woli - mocodawca. Ten, któremu pełnomocnictwo jest udzielone to pełnomocnik. Nie musi mieć pełnej zdolności do czynności prawnych, może mieć ograniczoną zdolnośc do czynności prawnych. Pełnomocnikiem może być osoba pewna , analogicznie też i mocodawca. Forma czynności prawnej jest dowolna np. ustnie, w sposób dorozumiany. Wyjątki, kiedy ustawa wymaga określonych form:

- jeśli czynność prawna musi być dokonana w formie szczególnej pod rygorem nieważności to pełnomocnictwo do dokonania tej czynności też musi mieć taką formę np. sprzedaż nieruchomości pod rygorem nieważności musi być dokonana w formie aktu notarialnego to pełnomocnictwo do sprzedaży też musi mieć formę aktu notarialnego.

- kiedy wynika to ze szczególnego przepisu np. pełnomocnictwo ogólne musi mieć formę pisemną pod rygorem nieważności

Pełnomocnik może udzielic dalszego pełnomocnictwa. Taki pełnomocnik to substytut. Ustanawiany jest w sytuacjach:

- gdy wynika to z treści pełnomocnictwa

- gdy wynika to z ustawy np. pełnomocnictwo procesowe

- gdy wynika to ze stosunku podstawowego będącego podstawą pełnomocnictwa

Stosunek podstawowy wskazuje nam jaki jest cel ekonomiczny udzielenia pełnomocnictwa. Stosunek ten może lecz nie musi istniec np. właściciel sklepu zatrudnia pracowników czyli osoby, które zawierają z klientami sklepu umowy kupna-sprzedaży. Wówczas taki właściciel udziela ustnie im pełnomocnictwa do sprzedaży. Podstawą do tego jest zawarcie umowy o pracę z tymi pracownikami. I to zawarcie umowy o pracę to jest stosunek podstawowy.

Typy pełnomocnictwa

1. ogólne - umocowanie do dokonywania czynności zwykłego zarządu np. właściciel domu ustanawia kogoś do zarządzania i ustanawia pełnomocnictwo do działania

2. rodzajowe - umocowanie do czynności prawnych określonej kategorii

3. szczególne - udzielone do dokonania określonej czynności

Dopuszczalne jest udzielenie pełnomocnictwa łącznego. Z pełnomocnictwem wiąże się zasada chroniąca osoby działające w dobrej wierze - art. 97 kc -

Osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa.

Czynności dokonywane z samym sobą:

- występowanie jednocześnie we własnym imieniu i jako pełnomocnik

- występowanie jako pełnomocnik jednej i drugiej strony czynności prawnej

Kodeks ustana iw regułę: takie czynności są dopuszczalne, ale tylko wówczas,, gdy ze względu na treśc wykluczone jest naruszenie interesów mocodawcy, albo gdy mocodawca wprost na coś takiego zezwolił.

Pełnomocnik rzekomy - osoba, która dokonuje czynności prawnej bez umocowania, albo mając wprawdzie umocowanie przekracza jego zakres.

Pełnomocnik musi ujawnic swoje pełnomocnictwo. Jeżeli dochodzi do tego, że pełnomocnik nie ma umocowania lub wykracza poza pełnomocnictwo to taka czynność prawna nie wywiera skutków dla reprezentowanego.

Wyjątki od tej zasady:

- umowa może zostac potwierdzona później

- jeśli pełnomocnik dokonał w imieniu mocodawcy czynności w granicach umocowania, które było, ale już wygasło to czynność ta wiąże reprezentowanego, chyba, że druga strona wiedziała o wygaśnięciu pełnomocnictwa lub z łatwością mogła się o tym fakcie dowiedziec.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa:

1. z przyczyn wynikających z treści pełnomocnictwa np. na czas określony, do dokonania danej czynności

2. wygasa w sytuacji odwołania pełnomocnictwa - żadna szczegolna forma nie jest wymagana

3. z powodu śmierci pełnomocnika lub mocodawcy, chyba, że w treści pełnomocnictwa z przyczyn wynikających ze stosunku podstawowego zastrzeżono, że pełnomocnictwo nie wygaśnie.

4. wygasa z powodu likwidacji osoby prawnej

5. kiedy pełnomocnik zrzeknie się udzielonego pełnomocnictwa

6. utrata przez pełnomocnika zdolności do czynności prawnej

Szczególnym rodzajem pełnomocnictwa, które wiąże się z prowadzeniem przedsiębiorstwa jest prokura. Cechy prokury:

1. mocodawca to wyłącznie przedsiębiorca taki, który podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców

2. udzielenie prokury następuje w formie pisemnej pod rygorem nieważności

3. sama prokura z podaniem imienia i nazwiska prokurenta podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców

4. prokurentem może być tylko osoba fizyczna mająca pełną zdolnośc do czynności prawnej

5. treścią prokury jest reprezentowanie przedsiębiorcy i to tylko w zakresie dotyczącym prowadzenia przedsiębiorstwa, natomiast zakres obejmuje nie tylko czynności zwykłego zarządu. Prokurent nie może jedynie oddac go do czasowego korzystania, ani zbyc lub obciążyc nieruchomości, chyba, że dostałby oddzielne pełnomocnictwo

Zakres działania prokurenta nie może być ograniczony ze skutkiem wobec osób trzecich. Wygaśnięcia prokury nie powoduje śmierc przedsiębiorcy; śmierc prokurenta może powodowac wygaśnięcie prokury. Poza tym prokura wygasa w sytuacjach:

- poprzez wykreślenie przedsiębiorcy z rejestru

- poprzez ogłoszenie upadłości przedsiębiorcy

- poprzez otwarcie likwidacji lub przekształcenia przedsiębiorcy.

Przedawnienie - w prawie cywilnym polega na tym, że osoba przeciwko której przysługuje roszczenie może się uchylic od zaspokojenia tego roszczenia. Okres przedawnienia wynosi 10 lat - jest to termin ogólny.

Dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz dla roszczeń wynikających z działalności gospodarczej termin przedawnienia wynosi 3 lata.

Terminy szczególne: np. dla roszczeń z tytułu sprzedaży w zakresie przedsiębiorstwa 2 lata; przy umowie przewozu 1 rok.

Bieg przedawnienia liczony jest od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne.

Jeżeli wymagalnośc zależy od podjęcia czynności przez uprawnionego temu przedawnienie biegnie od dnia w którym roszczenie stałoby się wymagalne gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniejszym możliwym terminie; gdy nie ma terminu to najwcześniejszy jest możliwym terminem.

Przedawnieniu podlegają roszczenia (roszczenie - możliwość żądania od innej osoby jakiegoś zachowania) majątkowe np. prawo własności nie podlega przedawnieniu.

Przerwa w biegu przedawnienia

- przez każdą czynność podjętą przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznania spraw lub egzekwowania roszczeń lub też czynność przed sądem polubownym. Ma to być czynność podjęta bezpośrednio w celu zaspokojenia lub ustalenia lub dochodzenia lub zabezpieczenia roszczenia np. wniesienie pozwu, wniosek o zabezpieczenie roszczenia do sądu, wniosek o wszczęcie egzekucji

- poprzez uznanie roszczenia

- poprzez wszczęcie mediacji

Terminy zawite - z jego upływem roszczenie wygasa, natomiast w razie postępowania sądowego sąd sam ustala czy upłynął termin.

1. terminy dochodzenia praw w tym dochodzenia roszczeń - roszczenie związane z naruszeniem posiadania wygasa po upływie roku

2. terminy do wykonywania czynności prawnych pozasądowych np. art. 563 kc - miesięczny termin na zawiadomienie o wadzie zakupionej rzeczy

3. terminy wygasania praw podmiotowych np. służebność gruntowa wygasa po 10 latach jeśli się z niej nie korzysta

PRAWO RZECZOWE

1. w ujęciu przedmiotowym - zespół norm regulujących prawo do rzeczy

2. w ujęciu podmiotowym - zespół norm regulujących czyjeś prawo do rzeczy

Poszczególne prawa rzeczowe:

1. prawo własności

2. prawo użytkowania wieczystego

3. prawa rzeczowe ograniczone:

- użytkowanie

- służebność

- hipoteka

- zastaw

- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu

WŁASNOŚC - prawo własności

Podmioty prawa własności:

1. osoby fizyczne

2. osoby prawne

3. osoby nie posiadające osobowości prawnej, ale na mocy szczególnego przepisu posiadają zdolnośc prawną

Własnośc odnosi się do rzeczy. Rzeczy dzielimy na ruchome i nieruchome. Prawo własności nie jest ograniczone żadnym terminem - jest bezterminowe.

Uprawnienia właściciela:

1. w aspekcie negatywnym: położenie nacisku na obowiązki wszystkich innych osób polegające na powstrzymywaniu się ich od naruszania własności właściciela.

2. w aspekcie pozytywnym: polega na wymienieniu konkretnych uprawnień samego właściciela

1. uprawnienie do posiadania rzeczy - trwałe władanie jakąś rzeczą, ale w sensie faktycznym; jest to stan faktyczny, nie prawo:

- posiadanie samoistne - posiadaczem samoistnym jest ten, kto rzeczą włada tak jak właściciel

- posiadanie zależne - posiadaczem zależnym jest ten, kto rzeczą faktycznie włada tak jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca, czy też mający inne jakieś prawo z którym wiąże się faktyczne władztwo nad cudzą rzeczą np. mający rzecz w użyczeniu.

Posiadacz samoistny nie traci posiadania poprzez to, że oddał rzecz w posiadanie zależne. Posiadanie należy odróżnić od tzw. dzierżenia. Jest to faktyczne władanie rzeczą, ale za kogoś innego, w czyimś imieniu np. przy umowie przechowania. Przechowawca to dzierżyciel - ma rzecz w dzierżeniu.

2. prawo do korzystania z rzeczy obejmuje:

- używanie rzeczy - wykorzystanie tej rzeczy

- pobieranie pożytków z rzeczy

- przetworzenie lub zużycie rzeczy

3. rozporządzanie własnością:

- przeniesienie na inną osobę np. sprzedaż

- obciążenie prawa własności (rzeczy) - ustanowienie na danej rzeczy ograniczonych praw rzeczowych np. hipoteka (nieruchomości) czy zastaw (rzeczy ruchome)

- zniesienie prawa własności - rzecz zostaje porzucona z zamiarem wyzbycia się własności; w wyniku porzucenia staje się niczyja.

Granice prawa własności wynikają z:

1. z ustaw, przepisów; ważną regulacją są przepisy kodeksu cywilnego, które można zgrupować pod nazwą łączną: „prawo sąsiedzkie”

1. przepisy ograniczające - oddziaływanie na nieruchomośc sąsiednią - tzw immisja; nie wolno dokonywac immisji bezpośredniej; immisja pośrednia - nie mogą przekraczac przeciętnej miary - art. 144, 147 kc

2. przepisy określające korzystanie z przygranicznych pasów gruntu - art. 148 - 150 kc

3. przepisy dające możliwość ustanowienia służebności - art. 145, 146, 151 kc

4. przepisy dotyczące granic nieruchomości - art. 152 - 154 kc

2. związane z zasadami współżycia społecznego

3. wynikają ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa (czemu dane praw własności służy)

Nabycie prawa własności;

1. poprzez przeniesienie - umowa przenosząca własnośc np. umowa sprzedaży, darowizny, zamiany; przy rzeczach określonych co do gatunku dopiero, gdy przeniesione fizycznie. Nabywca od osoby nieuprawnionej nabywa rzecz o ile spełnione są przesłanki:

- rzecz zostaje wydana

- nabywca obejmuje rzecz w posiadanie

- nabywca działa w dobrej wierze

Jeżeli jednak rzecz była zgubiona, skradziona czy utracona w inny sposób przez właściciela, a zostaje zbyta przez nieuprawnionego przed upływem 3 lat od tego zdarzenia to nabywca staje się właścicielem dopiero po upływie tych 3 lat

2. poprzez zasiedzenie - nabycie poprzez długotrwałe posiadanie; następuje z mocy prawa, sąd może tylko stwierdzic ten fakt na wniosek. Warunki:

1. nieruchomości;

- posiadanie samoistne

- uzyskanie tego posiadania w dobrej wierze -w momencie nabycia, nie przez cały czas

- upływ 20 lat

- upływ lat 30 w przypadku uzyskania tego posiadania w złej wierze

2. rzeczy ruchome:

- posiadanie samoistne

- dobra wiara przez cały wymagany okres - upływ 3 lat

- uzyskanie posiadania w złej wierze - ruchomość w ogóle nie może być nabyta

Nie można zasiedzieć lokalu, chyba, że wcześniej stanowił on wyodrębnioną własnośc na podstawie przepisów ustawy o prawie lokalowym

3. poprzez zawłaszczenie rzeczy niczyjej - rzecz zostaje objęta w posiadanie samoistne

4. poprzez znalezienie rzeczy - po upływie 2 lat; wyjątek: pieniądze, majątek, kosztowności, rzecz znaleziona w budynku lub środku transportu.

5. inne wypadki określone w kodeksie cywilnym i innych ustawach np. nabycie własności pożytków naturalnych w momencie zerwania owoców; z przepisów prawa publicznego - wywłaszczenie

Ochrona własności

1. roszczenie windykatoryjne - oznacza, że właściciel może żądac od każdej osoby, która włada jego rzeczą aby mu tę rzecz wydała chyba, że osobie tej przysługuje skuteczne wobec właściciela prawo do władania tą rzeczą np. umowa najmu

2. roszczenie negatoryjne - przysługuje przeciwko osobie, która narusza własnośc w inny sposób; roszczenie polega na żądaniu przywrócenia stanu zgodnego z prawem i zaniechaniu naruszeń.

WSPÓŁWŁASNOŚC - własność jednej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom, podmiotom. Każdy z podmiotów ma prawo (zwane udziałem) na swój udział we współwłasności. Udział nie wyraża się w fizycznym wydzieleniu części rzeczy tylko wyraża się ułamkiem zwykłym. Od współwłasności w części ułamkowej należy odróżnić współwłasność łączną. Występuje zawsze w połączeniu ze stosunkiem osobistym, podstawowym w szczególności małżeństwo, spółka cywilna.

Różnice łączne:

- jest ona w istocie rzeczy współwłasnością nie danej rzeczy, ale całego mienia, a dopiero w obrębie tego mienia odnosi się do poszczególnych rzeczy.

- nie ma wyodrębnienia udziałów, współwłasność bezudziałowa

- brak rozporządzania udziałem, bo jego nie ma

- nie może być zniesiona dopóki trwa stosunek podstawowy co do zasady

Współwłasność w częściach ułamkowych

Jest to model, wzorzec do którego przepisy odsyłają w innych sytuacjach np. przy współwłasności spodkowej - art. 1035 kc

Powstanie współwłasności:

- z czynności prawnych np. zakup rzeczy przez kilka osób jednocześnie

- ze spadkobrania, dziedziczenia

- z orzeczenia sądu

- z mocy prawa np. kilka osób razem dokonało zasiedzenia

Uprawnienia współwłaścicieli

1. rozporządzanie swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli - zbycie, obciążenie

2. współposiadanie i współkorzystanie z rzeczy:

1. regulacja kodeksowa - każdy współwłaściciel jest uprawniony do korzystania i posiadania z całej rzeczy, z tym, że to uprawnienie trzeba pogodzic z takimi samymi uprawnieniami pozostałych współwłaścicieli

- na drodze sądowej

- umownie, dobrowolnie

- regulacja ustawowa

Zarząd wspólną rzeczą

Zarząd to jest dokonywanie wszelkich czynności o charakterze faktycznym i prawnym w zakresie utrzymania rzeczy, gospodarowania nią i zarządzania. Każdy współwłaściciel ma obowiązek współdziałania w zarządzie. Zarząd może być:

1. ustawowy (uregulowany kodeksem):

1. czynności zwykłego zarządu - zapewniają korzystanie z rzeczy i utrzymanie jej w stanie niepogorszonym np. drobne naprawy rzeczy. Do czynności zwykłego zarządu wystarczająca jest zgoda większości współwłaścicieli w ramach udziałów

2. czynności przekraczające zwykły zarząd - zbycie rzeczy, obciążenie - wymagana jest zgoda wszystkich współwłaścicieli, a w razie jej braku ci których udziały wynoszą co najmniej ½ mogą żądac rozstrzygnięcia przez sąd.

2. umowny - współwłaściciele sami umawiają się co do sposobu zarządu

3. zarząd sądowy - na żądanie współwłaściciela lub współwłaścicieli sąd ustanawia zarządcę.

Od zarządu trzeba odróżnic czynności zachowawcze tzn czynności zmierzające do zachowania wspólnego prawa np. windykacja, złożenie wniosku o wpis do KRS

Zniesienie współwłasności

Każdy współwłaściciel jest uprawniony do żądania zniesienia współwłasności. Następuje poprzez umowę współwłaścicieli lub na żądanie jednego z nich w drodze orzeczenia sądu.

Zniesienie polega na tym, że dana rzecz przysługuje jako własnośc tylko jednej osobie. Podział fizyczny rzeczy np. gruntu na kilka działek. Gdy nie jest możliwy podział fizyczny dochodzi do przyznania jednemu prawa własności, poprzez sprzedaż i podział pieniędzy.

UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

Grunty Skarbu Państwa lub grunty jednostek samorządu terytorialnego lub związków jednostek samorządu terytorialnego. Mogą być oddawane w użytkowanie wieczyste. Okres wynosi 99 lat. Kodeks zezwala w uzasadnionych przypadkach na krótszy okres, ale nie mniej niż 40 lat. Użytkownik wieczysty ma prawo do korzystania z gruntu z wyłączeniem innych osób, ale w granicach ustawy zasad współżycia społecznego, umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste. Do uprawnień użytkownika należy również rozporządzanie tym prawem - może sprzedac użytkowanie wieczyste, ustanowic hipotekę na prawie.

Etapy oddawania gruntu w użytkowanie wieczyste:

1. przetarg - organ np. gminy ma obowiązek wynikający z ustawy urządzić przetarg

2. zawarcie umowy o oddanie gruntu w użytkowanie wieczyste - wymagany akt notarialny pod rygorem nieważności

3. wpis do księgi wieczystej - bez wpisu nie ma użytkowania wieczystego,

4. obowiązek opłaty rocznej

Ograniczone prawa rzeczowe

Wszystkie są ograniczone w stosunku do własności. Ustanowione na jakiejś rzeczy, która jest czyjąś własnością (jura in realiera); prawa na rzeczy cudzej.

Stosuje się do ich ustanowienia odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności. Powstają głównie w drodze umowy, ale forma aktu notarialnego jest wymagana tylko dla oświadczenia właściciel, który prawo ustanawia. Wyjątkowo mogą powstac w drodze ustawy np. zastaw ustawowy lub w drodze orzeczenia sądu lub decyzji administracyjnej np. decyzja o wywłaszczeniu. Do ochrony ograniczonych praw rzeczowych stosuje się przepisy o ochronie własności.

1. użytkowanie - polega na tym, że ktos swoją rzecz ruchomą lub nieruchomą obciąża ustanawiając na rzecz jakiejś innej osoby prawo użytkowania i pobierania pożytków

2. służebnośc -

1. gruntowa - nieruchomośc zostaje obciążona na rzecz właściciela innej nieruchomości prawem polegającym na tym, że:

- właściciel nieruchomości władnącej może korzystac w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej

- właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania co do niej określonych działań

- właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywac określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu prawa własności

2. osobista - nieruchomośc zostaje obciążona prawem o treści takiej jak przy służebności gruntowej, ale na rzecz oznaczonej, konkretnej osoby fizycznej np. służebnośc mieszkania

3. przesyłu - na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudowac lub który już jest właścicielem urządzeń do doprowadzania czy odprowadzania wody, pary, gazu, prądu ustanawia się prawo polegające na tym, że może on korzystac w oznaczonym zakresie z obciążonej nieruchomości; odpowiednio stosuje się przepisy o służebnościach gruntowych

3. hipoteka - regulacja znajduje się w ustawie o Księgach Wieczystych i hipotece. Istota polega na tym, że ten który jest uprawniony z tytułu hipoteki może zostac zaspokojony z obciążonej hipoteką nieruchomości bez względu na to czyją własnością stała się dana nieruchomośc z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi. Celem jest zabezpieczenie spłaty wierzytelności. Hipoteka może być:

1. umowna - aby powstała hipoteka musi być wpis do ksiegi wieczystej - charakter konstytutywny

2. przymusowa - powstaje bez woli właściciela nieruchomości; wierzyciel może żądac na podstawie wyroku sądowego wpisu hipoteki na dana kwotę

Zaspokojenie wierzyciela hipotecznego następuje wg przepisów o postępowaniu egzekucyjnym czyli musimy złożyc wniosek o wszczęcie egzekucji komorniczej. Komornik sprzedaje nieruchomośc, a kwota uzyskana ze sprzedaży zostaje przekazana wierzycielom.

4. zastaw - na oznaczonej ruchomości w celu zabezpieczenia wierzytelności ustanowione zostaje prawo na mocy którego wierzyciel może żądac zaspokojenia bez względu na to czyja własnością stała się dana rzecz i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi

5. spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu - przydział lokalu spółdzielczego; uprawniony ma prawo do używania lokalu, ma prawo do rozporządzac tym prawem, może je sprzedac, darowac. Prawo to również podlega dziedziczeniu; podlega tez egzekucji, można obciążyc hipoteką.

---