PROGRAM WYCHOWANIA PRZEDSZKOLNEGO

zatwierdzony przez MEN nr DKW-4013-6/01

KRYSTYNA NOWAK-GROBELSKA

BEATA PILECKA

I. JESTEM CZĘŚCIĄ ŚWIATA

- SZUKAM SWOJEGO MIEJSCA W NIM I CHCĘ BYĆ GO WART

1. CHCĘ BYĆ SOBĄ
Wspieranie rozwoju poczucia własnej wartości dzieci w codziennych kontaktach z nimi poprze: Tworzenie życzliwego i bezpiecznego otoczenia Pozwalanie dziecku być sobą - podkreślanie jego wyjątkowości i niepowtarzalności Prowokowanie dzieci do zadawania pytań i udzielania odpowiedzi, wyrażanie opinii i poglądów Wspieranie dziecka w trudnych dla niego chwilach, pozwalanie na okazywanie swoich uczuć ( pozytywnych i negatywnych) Otwartą, szczerą komunikację, Nagradzanie zachowań dziecka ( nie karanie) w myśl zasady „ brak nagrody jest karą”, Umożliwienie dziecku sprawdzania swoich możliwości, ryzykowania w bezpiecznych granicach, okazując mu przez to zaufanie. Organizowanie działań zmierzających do poznania każdego dziecka w celu wspomagania jego rozwoju poprzez: Prowadzenie systematycznej obserwacji linii rozwojowej dzieci - reagowanie na ewentualne zaburzenia, Podejmowanie celowych działań pedagogicznych zmierzających do wyrównywania dysfunkcji, akceptacji odmienności dziecka oraz rozwijania jego zdolności, Dostarczanie rodzicom wiedzy pedagogicznej i psychologicznej oraz uwrażliwienie na potrzeby i możliwości ich dziecka Prowadzenie sondażu wśród dzieci na temat ich samopoczucia w grupie, preferencji rodzaju zabaw i zajęć, sympatii i antypatii, oczekiwań życzeń: omawianie wyników i udostępnienie ich rodzicom. Pomoc dziecku w poznawaniu samego siebie	Nazywanie części twarzy i ciała
		Określanie barwy oczu i włosów
		Dbanie o swoje ciało, ubiór i zmysły
		Wyróżnianie i nazywanie części ubioru, dostrzeganie różnic w ubiorze ludzi ze względu na płeć, wiek, rodzaj zajęcia itp.
		Dostrzeganie funkcji i roli zmysłów w poznaniu i rozumieniu świata - korzystanie z nich.
		Uczestniczenie w zabawach i ćwiczeniach doskonalących zmysły: wzrok, słuch, smak, dotyk, węch.
		Wyrażanie siebie w różnorodny sposób ( werbalnie i niewerbalnie) podczas komunikowania się z innymi ludźmi, przekazywanie swoich uczuć, przeżyć, doświadczeń w sposób społecznie akceptowany.
		Rozpoznawanie i nazywanie emocji negatywnych i pozytywnych.
		Posługiwanie się w różnych sytuacjach pamięcią twórczą i odtwórczą
		Wykazywanie ciekawości poznawczej i aktywności twórczej we wszystkich dostępnych dziedzinach życia, a poprzez to odkrywanie własnych ograniczeń i możliwości
		Próbowanie przezwyciężenia nieśmiałości w kontaktach z innymi
		Wykorzystywanie metod i technik pozwalających rozładować stres i napięcie emocjonalne w bezpieczny i akceptowany społecznie sposób np. - relaksacja przy muzyce, -trening autogenny, - muzykoterapia, - automasaż, - techniki oddechowe jogi, - metoda ruchu rozwijającego W. Sherborne, - techniki parateatralne -relaksacyjne techniki plastyczne, np. malowanie dziesięcioma palcami
2. CHCĘ POZNAĆ REGUŁY ŻYCIA W GRUPIE
Stworzenie bezpiecznego, życzliwego i akceptującego otoczenia w którym funkcjonuje grupa dziecięca z jasno i precyzyjnie określonymi normami zachowań. Wprowadzenie dziecka w świat wspólnoty rówieśniczej i pomoc w odnajdywaniu w niej swojego miejsca poprzez:	1.Przestrzeganie norm i zachowań regulujących współżycie w grupie i gwarantujących dzieciom dobre samopoczucie w przedszkolu np. na zasadzie „kontraktu” wypracowanego wspólnie z dziećmi.
		2.Integrowanie i komunikowanie się w grupie i poza nią poprzez: Uczestniczenie w zabawach, ćwiczeniach i tańcach integrujących metodami zaczerpniętymi z pedagogiki zabawy ( np. „Zamki i królewny”, „ Tęcza”, „Wizytówki”, „Różnimy się między sobą”. „Jesteśmy niepowtarzalni”, tańce- „ Radosny krąg”, „Idąc przez świat”, „ Sally Gardens” itd.) w celu zacieśnienia więzi emocjonalnych między dziećmi Odczuwanie akceptacji, miłości, szacunku Nawiązywanie kontaktów z innymi dziećmi, Poczucie przynależności do wspólnoty dziecięcej jaką jest grupa, Zdobywanie doświadczeń w mówieniu oraz „byciu” słuchanym, dzielenie się przeżyciami, poszukiwanie własnych dróg rozwiązań, formułowanie pytań i odpowiedzi w sytuacjach zadaniowych, Okazywanie radości i przeżyć w sytuacjach zacieśniających więzi emocjonalno-społeczne, wzmacniające pozycję dziecka w grupie np. uroczyste obchodzenie urodzin
		3..Okazywanie pomocy dzieciom słabszym i młodszym czy nowo przybyłym do przedszkola. Naturalne traktowanie rówieśników z defektami rozwojowymi, chorych bądź niepełnosprawnych ( jeżeli są takie dzieci w przedszkolu)
		4..Szanowanie autonomii i indywidualności drugiego dziecka, powstrzymywanie się od zachowań agresywnych w stosunku do otoczenia
		5.Podejmowanie i realizowanie różnych zadań zespołowych , wspólne rozwiązywanie problemów,
		6.Dyskutowanie, negocjowanie i dochodzenie do kompromisu, branie pod uwagę potrzeb innych
		7..Pełnienie różnych ról w układach interpersonalnych
		8.Coraz sprawniejsze obsługiwanie siebie sprawne rozbieranie i ubieranie się, staranne układanie swoich rzeczy w wyznaczonym miejscu np.. w szatni, na krzesełku w sali, dokładne wycieranie butów przed wejściem do budynku i właściwe ustawianie ich na półce wiązanie sznurowadeł na kokardkę, sprawne zaciąganie suwaków i zapinanie guzików swojego ubrania, samodzielne dobieranie materiałów, sprzętu, zabawek do zabaw i zajęć, odkładanie na miejsce zaznaczanie swoje obecności na tablicy
		9.Podejmowanie działań na rzecz grupy i przedszkola utrzymywanie porządku wśród zabawek, materiałów i przyborów w Sali, ogrodzie przedszkolnym i na półce indywidualnej podejmowanie prac społeczno-użytecznych, hodowlanych i gospodarczych np. w formie dyżurów, wspólne wykonywanie dekoracji i ozdób z okazji świąt i uroczystości
3. CHCĘ POZNAĆ ŚWIAT I LUDZI
Wspomaganie rozwoju społeczno-emocjonalnego jednostki poprzez oddziaływanie pedagogiczne(np. metody wychowawcze proponowane przez T .Gordona w opracowaniu „Wychowanie bez porażek” i A. Faber, E . Mazlish w książkach „Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały i jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły” czy "Rodzeństwo bez rywalizacji”) zmierzające do wdrażania dzieci do zachowań społecznie akceptowanych, wprowadzania w kulturę bycia ,uczenie nawiązywania bliskiego, serdecznego kontaktu z innymi ludźmi.	Odkrywanie otaczającego świata w sposób wielozmysłowy i aktywny ( swoboda wyboru rodzaju aktywności, podejmowania decyzji, planowania, szukania dróg rozwiązań, wyboru środków)
		Rozumienie, że człowiek jest istotną i nierozerwalną częścią świata.
		Rozpoznawanie i nazywanie uczuć i potrzeb innych ludzi w różnych sytuacjach dzięki wykorzystaniu literatury, historyjek obrazkowych, opowiadań nauczyciela i dzieci, dramy, form teatralnych,
		Odczuwanie bezpieczeństwa i akceptacji w kontaktach z rzeczywistością
		Spostrzeganie świata w sposób zintegrowany i całościowy
		Szanowanie cudzej własności oraz efektów i wytworów własnej i cudzej pracy
		Używanie form grzecznościowych w stosunku do rówieśników i dorosłych
		Rozumienie roli członków rodziny, docenianie wagi rodziny w życiu każdego człowieka, okazywanie miłości, szacunku i przywiązania swoim bliskim, respektowanie ich potrzeb i praw
		Wykonywanie obowiązków w domu rodzinnym
		Współudział w planowaniu i przygotowaniu uroczystości rodzinnych. Samodzielne przygotowanie niespodzianek dla członków rodziny.
		11.Znajomość i przestrzeganie norm obowiązujących w życiu społeczności lokalnej np. podczas wycieczek, uroczystości, imprez.
		12.Pełnienie roli gospodarza wobec gości odwiedzających przedszkole. Wykonywanie i wręczanie im upominków
		Podejmowanie prostych prac na rzecz najbliższego środowiska społecznego np. udział w akcji „ Sprzątanie Ziemi”
4. CHCĘ BYĆ WARTOŚCIOWYM CZŁOWIEKIEM, KOCHAĆ MOICH BLISKICH I TO WSZYSTKO, CO MNIE OTACZA.
Aranżowanie sytuacji wychowawczych i tworzenie otoczenia dziecka, wprowadzając go w świat wartości uniwersalnych, ogólnoludzkich, takich jak: dobro, miłość, przyjaźń, prawda, piękno itp.., poprzez ukazywanie przykładów z życia, filmu i literatury (np.	1. Odkrywanie, rozróżnianie, nazywanie pozytywnych cech charakteru ( koleżeństwa, życzliwości, opiekuńczości, odwagi, uprzejmości, tolerancji itp.
		2.Określanie i dostrzeganie negatywnych zachowań
		3.Bycie odpowiedzialnym za swoje zachowanie, błędy. Próby samooceny podkreślanie osiągnięć ,przyznawanie się do błędu. 4. Okazywanie radości i zadowolenia z dobrze spełnionych obowiązków, z pomocy innym.
		5.Spontaniczne pomaganie innym i odczuwanie z tego powodu satysfakcji
		6.Dostrzeganie i rozumienie wartości koleżeństwa i przyjaźni, eliminowanie odruchów złośliwości, drwin, egoizmu i agresji w stosunku do innych dzieci.
		7.Umiejętność przeproszenia i zadośćuczynienia w przypadku wyrządzenia krzywdy.
		8.Słuchanie utworów literackich, oglądanie przedstawień teatralnych, filmów podejmujących problemy moralne. Ocenianie postaw bohaterów, uzasadnianie swoich ocen.
		9.Przyjmowanie w zabawach pozytywnych postaw obserwowanych w otoczeniu i zaczerpniętych z literatury.
		10.Dokonywanie wyboru wartości i czerpanie radości z dobrego wyboru, społecznie akceptowanego; omawianie i korygowanie błędnych wyborów.
		11.Dostrzeganie wartości: dobra, piękna, prawdy, opiekuńczości, odwagi itp.
		12.Nazywanie i identyfikowanie uczuć swoich i innych.
		13.Okazywanie uczuć miłości i szacunku w stosunku do rodziny.
		14.Szanowanie siebie i innych ludzi oraz godnych tego postaw i wartości.
		15.Dostrzeganie piękna przyrody w różnych porach roku, wczuwanie się w nastrój panujący w przyrodzie wywołany pogodą, porą dnia, krajobrazem.
		16.Dostrzeganie i rozumienie związku człowieka z przyrodą.
		17.Dostrzeganie piękna i wartości sztuki, techniki, sportu itp.
		18. Rozumienie roli książki w życiu człowieka, jako źródła wiedzy, rozrywki, wzruszeń.
		19. Obcowanie ze sztuką, przeżywanie i wyrażanie doznań estetycznych i emocjonalnych poprzez odbiór odpowiednio zaaranżowanych utworów literackich, przedstawień, koncertów i innych dzieł sztuki(np. słuchanie wierszy przy świecach i muzyce).
		20.Rozumienie i akceptowanie odrębności narodowych wyrażających się innym językiem, kulturą, zwyczajami, warunkami życia, kolorem skóry, symboliką.
		21.Określanie siebie i swojego miejsca w świecie: Jestem Polakiem, mieszkam w Polsce, mówię po polsku.
		22.Interesowanie się różnorodnością i bogactwem naszego kraju, jego historią osiągnięciami. Duma i radość z bycia Polakiem, szanowanie symboli narodowych.

II . JESTEM CZĘŚCIA ŚWIATA

- PRÓBUJĘ GO ZROZUMIEĆ

1. J A I Ś W I A T P R Z Y R O D Y
Nabywanie wiedzy o świecie przyrody poprzez inicjowanie samodzielnych działań dzieci w naturalnym środowisku, eksperymentowanie, badanie, oglądanie albumów i różnorodnych eksponatów przyrodniczych. Organizowanie celowych obserwacji, zabaw dydaktycznych, tematycznych i twórczych, umożliwiających dziecku poznanie świata roślin i zwierząt w różnych porach roku. Organizowanie dzieciom obserwacji pogody i zjawisk atmosferycznych w różnych porach roku poprzez zorganizowanie „laboratorium meteorologicznego” notowanie spostrzeżeń, prowadzenie kalendarza pogody, oglądanie programów telewizyjnych, filmów dydaktycznych itp. Pomaganie dzieciom w poznawaniu przyrody nieożywionej poprzez inicjowanie samodzielnych zabaw i działań twórczych dzieci w „ laboratorium badawczym” i kąciku przyrody, eksperymentowanie i wspólne obserwowanie z wykorzystaniem mikroskopów, lup, lusterek itp.	1.Gromadzenie różnych okazów przyrodniczych kąciku przyrody.
		2.Obserwowanie roślin w różnych fazach rozwoju ( od kiełka do zbioru), np. hodowla fasoli ,rzeżuchy. Wyróżnianie i nazywanie części roślin, a zwłaszcza części jadalnych.
		3.Interesowanie się warunkami potrzebnymi do wzrostu roślin ( woda, światło, gleba, powietrze)
		4.Rozpoznawanie niektórych drzew liściastych po liściach, owocowych - po owocach, roślin kwiatowych - po kwiatach. Obserwowanie, porównywanie i opisywanie liści, owoców i kwiatów.
		5.Wykorzystywanie w zabawach owoców niektórych drzew i nasion ( żołędzie, kasztany, korale jarzębiny, pestek śliwek, owoce głogu).
		6.Obserwowanie zmian zachodzących w krajobrazie i szacie roślinnej w zależności od pory roku.
		7.Obserwowanie i poznanie prac związanych z uprawą roślin w Sali, ogrodzie, na polu, w sadzie w różnych porach roku. Nazywanie obserwowanych czynności, narzędzi. Podejmowanie prostych prac w ogrodzie i kąciku przyrody ( np. sadzenie stokrotek, podlewanie roślin doniczkowych).
		8.Znajomość owoców i warzyw ( poznanie polisensoryczne).
		9.Obserwowanie czynności związanych z hodowlą i pielęgnacją zwierząt.
		10.Hodowanie w kąciku przyrody ( w miarę możliwości) wybranego zwierzęcia np. chomika, rybek, królika, kanarka lub ślimaków.
		11.Obserwowanie wyglądu i zachowania ślimaka, dżdżownicy, biedronki, mrówek. Omawianie ich roli w przyrodzie. Próby obserwowania ptaków w naturalnym środowisku ( przeloty, budowa gniazd, opieka nad młodymi).
		12.Rozróznianie i nazywanie różnych ekosystemów ( łąka, las, staw).
		13.Znajomość wyglądu i życia zwierząt domowych oraz żyjących w naturalnym środowisku np. leśnym
		14.Kulturalne zachowanie się w lesie( las - dom dla dzikich zwierząt, a dla ludzi miejsce odpoczynku).
		15.Obserwacja życia roślin w ogrodzie przedszkolnym, lesie, na łące, w parku, ogrodzie botanicznym itp.
		16.Znajomość znaczenia roślin dla człowieka: źródło pokarmu(owoce i warzywa), właściwości lecznicze( zioła), materiał budowlany( drewno), surowiec do produkcji tkanin(len, bawełna), źródło świeżego powietrza( wszystkie zielone części roślin).
		17.Prowadzenie doświadczalnych hodowli wzbogacających wiedzę dzieci o życiu i potrzebach roślin( uprawa, pielęgnacja, obserwacja, wnioskowanie).
		18. Rozróżnianie i nazywanie poszczególnych części roślin: korzeń(utrzymanie rośliny w ziemi, pobieranie pokarmu), łodyga i pień(utrzymanie pozycji pionowej, rozprowadzanie pokarmu), liście( oddychanie, cień), kwiat(wabienie owadów w celu zapylania), owoc(ochrona roślin)
		19. Znajomość niektórych sposobów wyhodowania roślin(sianie, sadzenie, samo rozsiewanie).
		20. Obserwowanie, wyodrębnianie, nazywanie oraz działanie w obrębie ekosystemów dostępnych bezpośredniej obserwacji: łąka, las, staw, ogród, pole, sad, park itp. Dowiadywanie się o wpływie negatywnej i pozytywnej działalności człowieka.
		21.Interesowanie się różnymi gatunkami zwierząt żyjących w środowisku naturalnym( krajowe, egzotyczne).
		22.Ukazywanie i wyjaśnianie roli zwierząt w życiu człowieka: domowe(siła robocza, towarzystwo, obrona, pokarm, pierze, wełna), dzikie( użyźnianie gleby, niszczenie szkodników, oczyszczanie z odpadów, rozsiewanie roślin).
		23.Omawianie zwyczajów, sposobów przygotowania się do zimy( wybrani przedstawiciele ptaków, ssaków, owadów), mechanizmów zachowań niektórych zwierząt dziko żyjących ( np. wilk, niedźwiedź- atakują, gdy są głodne lub z lęku o młode).
		24.Interesowanie się topografią Ziemi( równiny, góry, pustynie_), światem zwierząt i roślin na tych terenach. Próby samodzielnego wnioskowania, uogólniania i definiowania.
		25. Oglądanie materiałów dotyczących świata podwodnego, jego fauny i flory( w morzu, oceanie czy jeziorze).Słuchanie wyjaśnień, czemu człowiek nie może żyć w wodzie(brak powietrza, brak światła na dużych głębokościach, ciśnienie wody). Kreowanie wizji podmorskiego świata.
		26. Dostrzeganie wartości wizualnych i dźwiękowych, bogactwa kolorystyki i kształtów okazów przyrody.
		27.Dostrzeganie niszczącej siły przyrody.
		28.Respektowanie sił natury.
		1.Obserwacja opadów ( śnieg, deszcz).Słuchanie informacji o ich znaczeniu w formie rozmów, opowiadań, itp.
		2.Bawienie się śniegiem i lodem.
		3.Znajomość czynników mających wpływ na pogodę (opady , temperatura, wiatr, ciśnienie) i narzędzi do ich pomiaru( wiatrowskaz, deszczomierz, barometr)
		4.Wiązanie określonych zjawisk przyrodniczych i atmosferycznych z porą roku.
		5.Włączanie się w organizowanie małego laboratorium meteorologicznego.
		6.Systematyczne prowadzenie kalendarza pogody, notowanie spostrzeżeń w pamiętniku badacza.
		1.Znajomość właściwości piasku, gliny, wody, lodu, śniegu, dostrzeganie różnic między nimi i wpływu wilgoci na ich cechy fizyczne.
		2.Gromadzenie w kąciku przyrody eksponatów znalezionych na wycieczce( kasztany, żołędzie, owoce jarzębiny i głogu , liście, kora, korzenie), przywiezionych z wakacji(muszle, kamienie, minerały), wykorzystywanie ich w zabawie i pracach plastyczno-konstrukcyjnych. Oglądanie, porównywanie, próby ich opisywania.
		3.Gromadzenie i segregowanie w kąciku przyrody różnorodnych minerałów, materiałów naturalnych( gliny, torfu, piasku, drewna, węgla, wełny itp.), wytworów z nich(papier, szkło) oraz produktów chemicznych(tworzywa plastyczne, folia, guma).
		4.Samorzutne podejmowanie działań w urządzonym wspólnie z nauczycielem ”laboratorium doświadczalnym” pozwalającym poznać świat przyrody, rozszerzać wiedzę przyrodniczą i rozwijać indywidualne zainteresowania dzieci.
		5.Formułowanie wniosków na podstawie przeprowadzonych doświadczeń, np. o fizycznych właściwościach wody, gleby, powietrza itp.
		5.Znajomość czterech żywiołów przyrody( wody, powietrza, ziemi i ognia), ich roli w przyrodzie i świecie człowieka, zagrożeń , jakie niosą oraz wpływu na nie działalności człowieka.
		6.Wskazywanie podstawowych źródeł wody( oceany, rzeki, opady) oraz jej znaczenia w życiu ludzi i zwierząt.
		7.Znajomość zasad krążenia wody w przyrodzie.
		8.Interesowanie się kosmosem, używanie pojęć: Ziemia- planeta, Słońce- gwiazda, Księżyc- satelita. Oglądanie map nieba, rysunków naszego układu słonecznego, wykazywanie zaciekawienia zjawiskami zachodzącymi w kosmosie( czarne dziury, komety, meteory, wybuchy), lotami w kosmos. Snucie fantazji na temat życia w kosmosie.
		9.Wskazywanie czynników warunkujących powstanie i istnienie życia na Ziemi : woda, powietrze, rośliny.
		10.Omawianie znaczenia Słońca i Księżyca, wyjaśnienie następstw pór roku, dni i nocy na Ziemi.
		11.Określanie znaczenia światła słonecznego i ciepła dla życia na Ziemi.
		12.Wykonanie zegara słonecznego i prowadzenie obserwacji.
		13.Podejmowanie zabaw z cieniem, próby formułowania wniosków.
	Kształtowanie zachowań proekologicznych w kontakcie ze środowiskiem przyrodniczym poprzez literaturę, film, obraz, zabawy poznawcze.	1.Interesowanie się najbliższym środowiskiem przyrodniczym i szanowanie zieleńców, kwietników, drzew, opieka nad ptakami, nie śmiecenie itp.
		2.Gromadzenie w kąciku przyrody pokarmu dla ptaków i dokarmianie ich zimą.
		3.Zwracanie uwagi podczas spacerów na zanieczyszczenie środowiska odpadami. Wrzucanie śmieci do pojemników na to przeznaczonych.
		4.Przestrzeganie zakazu niepotrzebnego zrywania roślin, płoszenia ptaków, drażnienia i niszczenia drobnych zwierząt( mrówki, osy).
		5.Wybór jednego drzewa z najbliższego otoczenia, nadanie mu imienia własnego, prowadzenie całorocznej obserwacji i otoczenia go opieką w celu ukształtowania głębszego związku emocjonalnego z przyrodą, przez jej personifikację.
		6.Nadawanie imion własnych roślinom w Sali i ogrodzie przedszkolnym, hodowanym i obserwowanym zwierzętom w celu rozwijania osobistego, uczuciowego stosunku do nich.
		7.Oszczędne korzystanie z wody podczas mycia rąk.
		8. Słuchanie informacji na temat roślin i zwierząt chronionych( jeśli występują w otoczeniu), rozpoznawanie ich( w naturze lub na obrazku).
		9. Prowadzenie obserwacji zwierząt bez ich płoszenia, np. ptaków, wiewiórek.
		10.Dowiadywanie się o istnieniu roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem i podlegających ochronie. Szukanie ich na ilustracjach, w książkach, albumach, pocztówkach.
		11.Zakładanie z pomocą dorosłych ( nauczycieli, rodziców) karmników i budek dla lęgowych dla ptaków. Interesowanie się ich losem, gromadzenie pokarmu, dokarmianie zi
		12. Dowiadywanie się o sposobach opieki nad zwierzętami dziko żyjącymi przez pracowników leśnictwa. Chętne włączanie się w akcje dokarmiania zwierząt, sadzenia lasu.
		13.Dostrzeganie znaczenia dużych obszarów leśnych jako „ zielonych płuc” planety. Dowiadywanie się o istnieniu i znaczeniu Leśnych Parków Narodowych, Rezerwatów Przyrody.
		14.Prowadzenie obserwacji wyglądu liści w okolicach ulic, fabryk. Wypowiadanie się na temat znaczenia roślin jako źródła świeżego powietrza.
		15.Oszczędne gospodarowanie materiałami przyrodniczymi( drewno, papier).
	16. Segregowanie i wyrzucanie śmieci do oznaczonych pojemników.
	17.Omawianie pozytywnej roli techniki w rozwoju cywilizacji (np. przez porównanie warunków życia ludzi dawniej i dziś), ale i zagrożeń, jakie z sobą niesie( zanieczyszczenie środowiska, odpady, mało aktywny tryb życia ludzi.
	18. Nazywanie źródeł energii i jej rodzajów, takich jak: energia elektryczna, wodna, pochodząca ze spalania węgla i drewna. Uzasadnianie konieczności ich oszczędzania.
	19.Znajomość przyczyn zanieczyszczenia środowiska naturalnego( woda, powietrze, gleba). Dostrzeganie wagi problemu. Wyciąganie wniosków i ustalenie z dziećmi prostych sposobów ograniczających zanieczyszczenia( segregowanie odpadów, odkurzanie” na mokro”, dokładne wycieranie butów, mycie zabawek, zbieranie papierków, ograniczenie odpadów przez oszczędzanie materiałów, powstrzymywanie się od niepotrzebnego zrywania roślin i ich części, niszczenia drobnych zwierząt, jak mrówki itp.
	20.Dowiadywanie się o idei ruchu ekologicznego i działań ludzi dorosłych zmierzających do ochrony środowiska, np. zakładanie filtrów przemysłowych, używanie naturalnych nawozów, utylizacja śmieci, oczyszczanie ścieków itp. Rozumienie, że człowiek jest częścią przyrody i bez niej nie może żyć.
	21.Organizowanie i branie czynnego udziału w akcjach propagujących idee ekologiczne, np. wykonywanie prac plastycznych, branie udziału w konkursach ekologicznych, włączanie się w akcję „sprzątania świata” itp.
2. J A I Ś W I A T T E C H N I K I
. Gromadzenie wiedzy, doświadczeń, spostrzeżeń dzieci przez umożliwienie im kontaktów z technika i osiągnięciami nauki na wycieczkach, spacerach, dzięki obserwacji ludzi i ich pracy, urządzeń i maszyn, przez kontrolowaną obsługę sprzętu gospodarstwa domowego i audiowizualnego, zabawy manipulacyjne i badawcze, eksperymenty itp. Wykorzystanie własnych doświadczeń i wiadomości dzieci, ich zainteresowań i fascynacji światem nauki i techniki w celu pobudzenia potencjału twórczego dzieci, szukania niekonwencjonalnych rozwiązań konstrukcyjnych i możliwości nowatorskich zastosowań przedmiotów, symboli i znaków.	1.Rozróżninie i nazywanie przedmiotów codziennego użytku, ich przeznaczenia.
		2.Przyglądanie się pojazdom, urządzeniom i maszynom, ułatwiającym ludziom pracę.
		3.Posługiwanie się zabawkami lub ich zastępnikami, będącymi odpowiednikami urządzeń gospodarstwa domowego, maszyn czy narzędzi.
		4.Dowiadywanie się o pochodzeniu przedmiotów wykonanych przez człowieka z surowców naturalnych(meble, szkło, produkty spożywcze).
		5.Rozróżnianie pojazdów ze względu na ich zastosowanie na lądzie, na wodzie i w powietrzu.
		6.Wprawianie w ruch zabawek mechanicznych opartych na napędzie wirowym i sprężynowym.
		7.Dowiadywanie się o pochodzeniu produktów przemysłowych wykonanych z surowców modyfikowanych i sztucznych( z gumy, polistyrenu itp.)
		8.Znajomość procesu produkcyjnego wybranych produktów, np. chleba(od ziarenka do bochenka), cukru(od buraka do lizaka) itp.
		9.Posługiwanie się zabawkami na baterie, określanie źródła zasilania, wymienianie baterii.
		10.Oglądanie ilustracji i modeli maszyn oraz środków lokomocji niedostępnych bezpośredniej obserwacji.
		11.Czynne branie udziału w zabawach badawczych i odkrywanie różnych zjawisk fizycznych, takich jak:
		*pływanie i tonięcie ciał
		*załamywanie się światła(puszczanie zajączków lusterkiem)
		*zjawisk akustycznych w trakcie nadawania sygnałów dźwiękowych(mówienie przez tubę, echo)
		*zachowanie się ciał w powietrzu(puszczanie latawców, balonów)
		*działanie magnesu i elektromagnesu
		*rozpuszczanie i krystalizacja np. soli, cukru
		12.Samorzutne podejmowanie prostych i bezpiecznych działań w kąciku technicznym i badawczym, wyciąganie wniosków z przeprowadzonych eksperymentów i obserwacji . Rozwiązywanie problemów techniczno-konstrukcyjnych metodą prób i błędów, zadawanie pytań, szukanie pomocnych rozwiązań w ilustrowanych książkach- poradnikach, encyklopediach dziecięcych.
		13.Gromadzenie informacji o różnych formach techniki będącej na usługach człowieka:
		* sprzęt i urządzenia zaspakajające potrzeby człowieka(elektryczne oświetlenie, kanalizacja, centralne ogrzewanie),
		* sprzęt i urządzenia ułatwiające pracę człowieka(sprzęt gospodarstwa domowego, maszyny, pojazdy)
		* urządzenia ułatwiające komunikowanie się i zdobywanie informacji( telewizor, radio, telefon, fax, komputer).
		14. Zaciekawienie ( zadawanie pytań, oglądanie ilustracji, słuchanie wyjaśnień) warunkami życia ludzi w przeszłości. Porównywanie ze współczesnością(światło, ogrzewanie, kanalizacja, sprzęt gosp. Domowego), wyciąganie wniosków na temat zmian i udogodnień, jakie wniósł rozwój techniki, a także zagrożeń, jakie ze sobą niesie, np. zanieczyszczenie środowiska, niezdrowy tryb życia ludzi.
		15.Interesowanie się historią wybranych wynalazków, ich rozwojem w dziejach, np. dawne i współczesne sposoby komunikowania się ludzi, przesyłania widomości, historia telefonu, dawne i współczesne sposoby oświetlania czy ogrzewania mieszkań, historia samolotu itp.
		16.Nazywanie i rozróżnianie rodzajów energii ,np ,wiatru, wody, słońca, energia elektryczna, cieplna.
		17.Wykazywanie zaciekawienia osiągnięciami techniki i nauki oraz możliwościami człowieka w dziedzinie badań i odkryć, np. wyprawy badawcze kosmonautów i nurków. Tworzenie własnych wizji przyszłości i rozwoju nauki i techniki w formie opowiadań, inscenizacji i prac plastycznych.
		18.Posługiwanie się słownictwem technicznym.
		M O J E K O N S T R U O W A N I E
		1.Budowanie z klocków różnego rodzaju i wielkości. Wznoszenie budowli w trzech wymiarach z zachowaniem zasad równowagi.
		2.Konstruowanie z materiału przyrodniczego i nieużytków prostych postaci, zwierząt, przedmiotów(łączenie na klej, masy plastyczne).
		3.Dostrzeganie funkcji koła w zabawkach-pojazdach.
		4.Sprawne posługiwanie się zabawkami mechanicznymi o różnych rodzajach napędu.
		5.Montowanie zabawek przeznaczonych do składania.
		6.Stosowanie w zabawach konstrukcyjnych zasad działania maszyn prostych, Np. dźwigni, równi pochyłej.
		7.Wykonywanie przestrzennych składanek i łamanek papierowych z elementami papieroplastyki, np. sklejanie rurki, wycinanie przestrzennych postaci ludzi i zwierząt, orgiami.
		8.Zszywanie i wyszywanie prostymi ściegami oraz próby tkania na małęj ramie tkackiej.
		9.Konstruowanie z klocków różnego rodzaju, elementów do montowania, nieużytków, tworzywa przyrodniczego z zastosowaniem różnych sposobów połączeń i narzędzi.
		10.Wznoszenie budowli z piasku i śniegu.
		11.Montowanie modeli z kompletów konstrukcyjnych, np. maszyn, pojazdów.
		12.Wykonywanie niektórych prac wymagających procesów przetwórczych, Np. kiszenie kapusty, ogórków, robienie kompotu, wypiekanie ciasta.
		13.Znajomość różnych sposobów przechowywania żywności: suszenie, zaprawianie, kiszenie, konserwowanie, mrożenie. Praktyczne wykorzystanie tej wiedzy, np. suszenie grzybów, jabłek, przygotowanie mrożonki warzywnej w przedszkolnej zamrażarce.
		14.Montowanie z gotowych elementów prostych konstrukcji drewnianych, Np. karmnika dla ptaków. Wygładzanie powierzchni papierem ściernym, posługiwanie się młotkiem, obcęgami, świderkiem ręcznym- pod kontrolą nauczyciela.
		15.Montowanie z gotowych zestawów elektronicznych prostych obwodów zasilanych z baterii, Np. dzwonka czy oświetlenia w pokoju lalek.
		16.Korzystanie z wybranych urządzeń technicznych codziennego użytku, pod kontrolą nauczyciela, Np. takich, jak: latarka, odbiornik radiowy i telewizyjny, magnetofon, magnetowid, telefon, odkurzacz, komputer.
		17.Udział w drobnych naprawach sprzętu i zabawek.
		18.Pomaganie dorosłym przy konserwacji narzędzi i przyborów.
		19.Przestrzeganie zasad efektywnego wykonywania zadań i rozwiązywania problemów:
		* uważnego i starannego wykonywania zadań.
		* korzystania z informacji nauczyciela, instrukcji rysunkowych( np. klocki lego)
		* poszukiwania potrzebnych informacji w książkach,
		* szukania własnych rozwiązań
		*organizowania sobie miejsca pracy
		* oszczędzania materiału
		*bezpiecznego posługiwania się narzędziami
		* sprzątania miejsca pracy po jej ukończeniu
		19.Proby planowania, projektowania i wykonywania prac indywidualnych i zespołowych.
		20.Rozwiazywanie problemów konstrukcyjnych przez eksperymentowanie, manipulowanie przedmiotami i materiałem, wysuwanie pomysłów i ich weryfikowanie.
3. JA , SPOŁECZEŃSTWO I KULTURA
Wprowadzanie dziecka jako istoty społecznej w świat ludzi i stworzonej przez wieki kultury, obyczajowości, tradycji, norm i zwyczajów oraz historii poprzez wycieczki, spacery, tworzenie okazji do gromadzenia informacji i spostrzeżeń, aktywnego uczestniczenia w uroczystościach z różnych okazji(święta rodzinne, przedszkolne, lokalne, państwowe), literaturę, muzykę, obraz, film, teatr, spotkania z interesującymi ludźmi itp.	OTO JA
		1.Znajomość sposobów obsługi samego siebie.
		2.Znajomość własnego imienia i nazwiska.
		3.Znajomość nazwy swojej miejscowości.
		4.Znajomość swojego adresu i adresu przedszkola.
		JA I RODZINA
		1.Nazywanie członków własnej rodziny i wykonywanych przez nich czynności domowych oraz narzędzi i urządzeń ułatwiających im pracę.
		2.Określanie stopnia pokrewieństwa członków własnej rodziny. Oglądanie rodzinnych zdjęć, dzielenie się w grupie rodzinnymi przeżyciami. Próby słownego określania uczuć do swoich najbliższych.
		3. Czynne uczestniczenie w uroczystościach związanych z tradycjami rodzinnymi.
		4.Przeżywanie nastroju oczekiwania i branie czynnego udziału w przygotowaniu uroczystości przedszkolnych z udziałem rodziców i członków rodziny, np. Dzień Babci, Dzień Dziadka, Dzień Matki, Dzień Ojca, Dzień Dziecka.
		5.Obsrewowanie i rozpoznawanie czynności gospodarczych wykonywanych przez członków rodziny oraz narzędzi i urządzeń ułatwiających im pracę.
		6.Włączenie się w prace domowe. Pomaganie rodzicom, opiekowanie się młodszym rodzeństwem, respektowanie potrzeb i praw wszystkich członków rodziny, np. do odpoczynku, spokoju. Okazywanie im uczuć miłości, szacunku i przywiązania.
		7.Współuczestniczenie w życiu rodziny, wypowiadanie się o niej. Układani wierszy i opowiadań o swojej rodzinie i jej członkach, wykonywanie dla niej upominków i niespodzianek.
		8.Interesowanie się pracą zawodową rodziców.
		JA I PRZEDSZKOLE
		1.Znajomość pomieszczeń przedszkola i stosowanie zasad postępowania warunkujących bezpieczne poruszanie się po nim.
		2. Rozpoznawanie znaczków przedszkolnych pozwalających się utożsamić z nimi i zapamiętanie ich ( uważamy, że dzieciom należy pozostawić swobodę w wyborze znaczka. Nie zawsze dziecko chce być ogórkiem. Dziewczynki marzą by być lalami, a chłopcy misiami czy pieskami. Warto ponieść trud wykonania np. wielu lal w różnych sukienkach, żeby dziecko czuło się dobrze w przedszkolu).
		3.Obserwowanie pracy osób zatrudnionych w przedszkolu i dostrzeganie ich użyteczności.
		4.Wykazywanie się samodzielnością i umiejętnością samoobsługi oraz włączanie się w prace społeczno- użyteczne na rzecz przedszkola( w miarę swoich możliwości).
		5.Podejmowanie dyżurów w sposób systematyczny i odpowiedzialny.
		6.Branie czynnego udziału w tradycyjnych uroczystościach, imprezach przedszkolnych i kultywowanie przedszkolnych tradycji.
		JA I INNI
		1.Nawiązywanie bezpiecznych i życzliwych kontaktów społecznych w środowisku przedszkolnym i poza przedszkolnym, np. podczas spacerów, wycieczek, uroczystości z udziałem zaproszonych gości, spotkań z interesującymi ludźmi.
		2.Kulturalne zachowanie się w miejscach publicznych podczas spacerów i wycieczek. Stosowanie form grzecznościowych.
		3.Życzliwy, otwarty stosunek do ludzi bez względu na ich wygląd zewnętrzny, kolor skóry, pochodzenie, stan zdrowia( ludzie niepełnosprawni). Dostrzeganie różnic między ludźmi np. wynikających z wieku.
		4.Znajomość zasad i norm panujących w życiu społecznym. Stopniowe przyswajanie ich sobie i przestrzeganie.
		PRACA LUDZI
		1.Obserwowanie pracy ludzi różnych zawodów w bliskim otoczeniu przedszkola, nazywanie wykonywanych czynności, narzędzi, dostrzeganie charakterystycznego ubioru, efektów pracy.
		2.Interesowanie się pracą ludzi różnych zawodów dostępnych bezpośredniej obserwacji.
		3.Zwiedzanie i omawianie miejsc ważnych dla lokalnej społeczności, np. Urzędu Gminy, zakładów produkcyjnych i przemysłowych, piekarni, elektrowni, instytucji kulturalnych i oświatowych, bibliotek, domu kultury, szkół, przedszkoli, teatru, kin, opery itp.
		JA I MOJA MIEJSCOWOSC
		1.Orientacja na temat świąt państwowych i wydarzeń lokalnych, obserwacja odświętnych dekoracji budynków i ulic w najbliższym otoczeniu.
		2.Zbieranie informacji i kompletowanie ilustracji na temat kultury, tradycji, osiągnięć własnej miejscowości i regionu. Zwiedzanie najbliższych zabytków i miejsc pamięci narodowej. Dowiadywanie się o wydarzeniach, ciekawostkach historycznych.
		JA I OJCZYZNA
		1.Słuchanie wierszy, opowiadań, legend związanych z wydarzeniami historycznymi bliższych i dalszych miejscowości( np. Warszawa, Kraków, Biskupin, Gniezno).
		2.Słuchanie o tradycjach ludowych, obrzędach i zwyczajach, opowiadanie i kultywowanie ich.
		3.Znajomość nazwy naszego państwa, stolicy, głównych miast i rzek, morza i gór, znajomość mapy Polski i umiejętne poruszanie się po niej( wyznaczanie granic, zaznaczanie swojej miejscowości, stolicy, ważniejszych miast, przebiegu rzeki Wisły, morza, gór).Omawianie niektórych oznaczeń z legendy mapy fizycznej( znaczenie poszczególnych kolorów, sposób zaznaczania miast, rzek, jezior).
		4.Interesowanie się wybranymi regionami naszego kraju, pięknem i różnorodnością krajobrazu, bogactwem fauny i flory, kulturą, tradycją( muzyka, tańce, stroje, legendy), osiągnięciami. Dostrzeganie wartości i piękna sztuki oraz osiągnięć nauki polskiej.
		5.Wyróżnianie i nazywanie symboli narodowych- godła , flagi, hymnu narodowego. Przeżywanie ich powagi.
		6.Poprawne posługiwanie się językiem ojczystym.
		7.Podkreślanie wagi świąt państwowych poprzez rozmowy, obserwacje, działanie. Prowadzenie rozmów na temat aktualnych wydarzeń w życiu kraju na podstawie oglądanych relacji telewizyjnych i radiowych.
		8.Samorzutne i samodzielne poszukiwanie informacji na temat własnego kraju, jego historii, osiągnięć( albumy, filmy, zdjęcia, pocztówki, ilustracje).
		JA I NARODY ŚWIATA
		1.Przyswajanie wiedzy o życiu dzieci w innych krajach.
		2.Posługiwanie się nazwami wybranych państw europejskich oraz nazwą kontynentu, na którym leży nasz kraj.
		3.Interesowanie się życiem ludzi zamieszkujących inne kontynenty. Omawianie odmienności środowiska naturalnego, tradycji, sztuki, kultury.
4. JA I ŚWIAT SYMBOLI, ZNAKÓW, MOWY
Stymulowanie rozwoju aktywności umysłowej dziecka, coraz ściślej powiązanej z mowa , poprzez projektowanie sytuacji edukacyjnych i stosowanie twórczych i aktywnych metod, form i technik, umożliwiających dziecku uczenie się przez odkrywanie, przeżywanie, działanie i przyswajanie. Projektowanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających doskonaleniu procesów poznawczych dziecka ( spostrzegania, porównywania, wnioskowania, uogólniania, abstrahowania), usprawnieniu pamięci, rozwijaniu zdolności myślenia twórczego i aktywizowaniu sfery wyobraźni i fantazji. Towarzyszenie w tym celu dziecku w jego rozwoju, nienarzucanie zadań, a tworzenie warunków działania, inspirowanie, wspieranie, motywowanie do aktywności. Danie dziecku prawa do twórczego kreowania siebie i rozwijania własnego potencjału intelektualnego, zdolności i zainteresowań.	MYŚLĘ, WIĘC JESTEM
		1.Swobodne wypowiadanie się w kontaktach z dorosłymi i rówieśnikami.
		2.Zadawanie pytań i formułowanie odpowiedzi dotyczących sytuacji problemowych i zadaniowych.
		3.Dostrzeganie, planowanie i realizowanie zadań przez dziecko.
		4.Szukanie i wypróbowywanie różnych sposobów rozwiązań zadań i problemów.
		5.Próby podejmowania decyzji i dostrzegania ich konsekwencji w sytuacjach zabawowych, zadaniowych i życiowych.
		6.Próby samooceny, przyznawanie się do swoich błędów, bez lęku przed karą. Czerpanie radości, zadowolenia i satysfakcji z własnych osiągnięć, sukcesów, dobrze spełnionego obowiązku, wykonania zadania.
		7.Manipulowanie, przekształcanie, odkrywanie i eksperymentowanie w poznawaniu rzeczywistości.
		8.Próby porządkowania i klasyfikowania znanych przedmiotów i zjawisk.
		9.Ustne opisywanie przedmiotów, ludzi, obrazków.
		10.Umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach, kształcona poprzez odgrywanie scenek z wykorzystaniem dialogów, wymyślonych przez dzieci, zaczerpniętych z literatury, z życia.
		11.Ekspresyjne wyrażanie siebie, np. prezentowanie swojego nastroju, imienia, przedstawianie uczuć za pomocą jednego słowa, gestu, mimiki, interpretowanie własnych rysunków i wytworów.
		12.Podejmowanie zadań o charakterze praktycznym podczas wykonywania różnorodnych czynności.
		13.Udział w zabawach dydaktycznych, quizach, turniejach, wykorzystujących, porządkujących i systematyzujących wiedzę i umiejętności.
		14.Wykonywanie zadań wymagających percepcji materiału symbolicznego( przedmiotów, obrazków, sygnałów wzrokowych i słuchowych).
		15,Wykonywanie zadań sformułowanych słownie, bez możliwości odwołania się do konkretów, np. podczas układania i rozwiązywania zagadek, dokonywania skojarzeń, opracowania symbolem itp.
		16.Dostrzeganie i opisywanie różnic, podobieństw i relacji między przedmiotami, ludźmi, zjawiskami i obrazkami.
		17.Udiał w zabawach dramatycznych, spojonych wspólną fabułą. Odgrywanie ról, tworzenie improwizacji słownych, mimicznych, ruchowych i muzycznych, wykazywanie się inwencją.
		18.Stawianie pytań otwartych w różnych sytuacjach i formułowanie dużej liczby odpowiedzi.
		19.Układanie i rozwiązywanie zagadek z użyciem przedmiotów, obrazków, słów.
		20.Słuchanie i inscenizowanie bajek i opowiadań.
		21.Tworzenie listy rozwiązań określonej sytuacji problemowej lub zadaniowej( tzw. metoda „ burzy mózgów”)
		22.Wykazywanie się twórczą postawą i myśleniem w różnych sytuacjach edukacyjnych przez:
		- niekonwencjonalne używanie przedmiotów, symboli, znaków;
		- tworzenie analogii podczas zabaw z wyobraźnią( wg W.Limont)
		- prostej, polegającej na wyszukiwaniu podobieństw między dwoma przedmiotami, zjawiskami, np. deszcz-łzy;
		- personalnej, polegającej na wczuwaniu się w element będący częścią większej całości, np. wyobrażanie sobie, że jest się małą śnieżynką, listkiem na drzewie.
		-fantastycznej, polegającej na łączeniu ze sobą bardzo odległych lub wykluczających się zjawisk, np. „Chciałbym, żeby...” „ Co by było, gdyby w przedszkolu wylądowali kosmici? „, Co by było, gdyby ożyły zabawki?”
		- symbolicznej, polegającej na szukaniu symboli wizualnych dla przekazania istoty zjawiska, uczuć, nastroju, np. zimna, radości, smutku itp. Za pomocą ruchu lub środków plastycznych;
		- kreatywne rysowanie np przekształcenie konturowego rysunku pojazdu czy zwierzęcia w taki, jaki nie istnieje w rzeczywistości;
		- przekształcenie rysunku określonego przedmiotu(np. krzesła) w obraz zupełnie innego przedmiotu, według podanego polecenia ( np. w dom );
		- tworzenie wesołych definicji, np. zabawka to coś, co nas rozwesela, okna to oczy domu;
		-snucie fantastycznych historii tworzących całość, na podstawie podanego początku;
		- szukanie podobieństw jednych przedmiotów do innych przez wymyślanie różnych, nawet fantastycznych porównań i przenośni , np. pęczek waty jest lekki jak..., biały jak...; szukanie możliwości zastosowania i wykorzystania omawianego przedmiotu w sposób twórczy i nieoczekiwany na zasadzie „burzy mózgów”(do czego może on służyć? Co można z niego zrobić?)
		- nadawanie nazw abstrakcyjnym konstrukcjom, obrazom, kompozycjom ;
		- pokazywanie za pomocą gestów różnych sposobów używania przedmiotów codziennego użytku, nawet w fantastyczny i humorystyczny sposób, np. latanie na odkurzaczu;
		- wyrażanie własnego nastroju i różnych uczuć w niekonwencjonalny, zabawowy sposób, np. przy użyciu wody ( radość-tworzenie perlistych kropli, gniew - gwałtowne wzburzenie wody), używając tylko podanego słowa ( np. drzewo) wyrazić za pomocą gestów i mimiki określone uczucie ( miłość, smutek, ciekawość), za pomocą barwnej plamy, przy użyciu wybranego instrumentu muzycznego, za pomocą samej mimiki;
		-prezentowanie za pomocą ruchu różnych zachowań w określonej sytuacji, np. : wybucha pożar- co robisz? Jesteś w górach- jak dostać się na szczyt?
		- przedstawianie wrażeń dotykowych w formie wizualne, dowolną techniką plastyczną, np. dotykanie niewidocznych przedmiotów o różnej fakturze, wielkości i kształcie, trudnych do identyfikacji i przedstawianie swoich wrażeń za pomocą środków plastycznych;
		- tworzenie nowych obrazów ( przedmiotów, postaci, zjawisk) przez dorysowywanie elementów do figur geometrycznych, plam, liści itp.;
		- przekazywanie za pomocą ruchu, mimiki i gestu określonej w poleceniu treści i odczytywanie takich komunikatów, np. kosmita, który chce ostrzec Ziemian przed zbliżającą się kometą.
	Tworzenie okazji do nabywania doświadczeń w słuchaniu i obdarzaniu uwagą drugiego człowieka, tak aby zrozumieć, co on chce przekazać. Wykorzystywanie i organizowanie sytuacji sprzyjających skupianiu uwagi na dźwiękach, muzyce i słowie mówionym, a także ciszy. Dawanie dzieciom osobistego przykładu podczas rozmów indywidualnych i grupowych( koncentrowanie uwagi na mówiącym dziecku, okazywanie zainteresowania, utrzymywanie kontaktu wzrokowego, gestykulacja, zmiana wyrazu twarzy, zadawanie pytań itp.). Organizowanie zabaw i ćwiczeń rozwijających percepcję, pamięć i wyobraźnię słuchowa.	CHCĘ SŁUCHAĆ I ROZUMIEĆ INNYCH
		1.Słuchanie poprawnej mowy potocznej.
		2.Posługiwanie się słownictwem związanym z bliższym i dalszym otoczeniem, zainteresowaniami. Posługiwanie się słownictwem poznawanym poza bezpośrednim kontaktem( obraz, film, literatura).
		3.Uważne słuchanie i rozumienie słownych poleceń nauczycielki kierowanych do poszczególnych dzieci i do całej grupy w różnorodnych bezpośrednich kontaktach. Zapamiętywanie i przekazywanie np. rodzicom informacji, poleceń nauczyciela.
		4.Komunikowanie się z rówieśnikami. Podkreślanie swoich słów mimika i gestem oraz technikami żywego słowa.
		5. Skupianie uwagi na drugiej osobie, jej przekazie werbalnym i niewerbalnym, np. zagadki pantomimiczne i słowne, rysowanie według instrukcji słownych, wykonanie polecenia słownego w zabawie ruchowej itp.
		6.Koncentrowanie uwagi na dźwięku(np. wsłuchiwanie się w plusk wody, szum wiatru), muzyce, słowie mówionym, (głośno, umiarkowanie, cicho, szeptem).
		7.Odkrywanie i szukanie ciszy jako przeciwieństwa hałasu.
		8.Słuchanie literatury dziecięcej ( opowiadania, wiersze, historyjki, baśnie, legendy). Ilustrowanie jej pacynką, sylwetami, obrazkiem itp.
		9.Próby zapamiętywania wierszyków dziecięcych.
		10.Uczenie się wierszy i ich recytowanie indywidualne lub zbiorowe.
		11.Dłużze skupianie uwagi na słowie mówionym i uważne słuchanie dłuższych form literackich opowiadanych, czytanych, odtwarzanych z różnych środków audiowizualnych i oglądanych widowisk teatralnych.
	CHCĘ BYĆ SŁUCHANYM I ROZUMIANYM
Stwarzanie okazji do zdobywania przez dzieci doświadczeń w mówieniu i byciu słuchanym poprzez sytuacje edukacyjne, takie jak: rozmowy i kontakty indywidualne i grupowe; rozmowy przy obrazkach i historyjkach obrazkowych; różnorodne formy teatralne( improwizacje, inscenizacje, żywe obrazy, scenki dramowe itp.); tworzenie z dziećmi swobodnych tekstów, wierszy, dialogów, scenek, opowiadań twórczych; redagowanie gazetki grupowej, przedszkolnej; zabawy ze słowem i rytmem; tworzenie okazji do dyskutowania, negocjowania, dochodzenia do kompromisu. Dawanie dzieciom osobistego przykładu w posługiwaniu się żywym słowem w sposób ekspresyjny, wyrazisty i jasny.	1. Swobodne komunikowanie swoich myśli, przeżyć, życzeń i potrzeb w kontaktach z kolegami i dorosłymi w atmosferze akceptacji i poczucia emocjonalnego bezpieczeństwa. Dzielenie się spostrzeżeniami, odczuciami, refleksją, przeżyciami, wiedzą na różne tematy w sposób spontaniczny, bezpośredni i otwarty oraz zrozumiały dla otoczenia.
		2.Wyrazanie swoich intencji w sposób werbalny i niewerbalny, np. poprzez kontrolę w lustrze zgodności intencji i swojej mimiki, nagrywanie i odsłuchiwanie wypowiedzi własnych i innych dzieci.
		3.Wypowiadanie się na temat: obrazka, ilustracji, utworów literackich, historyjek obrazkowych, przedmiotów, zabaw, wykonywanych czynności, zachowań innych.
		4.Inscenizowanie krótkich tekstów, utworów literackich z wykorzystaniem akcesoriów i pomocy.
		5.Inscenizowanie dłuższych utworów oraz własnych scenariuszy. Podejmowanie samodzielnych działań prowadzących do samorealizacji.
		6.Aktywny udział w rozmowach na tematy utworów literackich, obrazków, historyjek, spektakli teatralnych, wycieczek, filmów, książek- określanie przyczyn i skutków wydarzeń, cech przedmiotów i zjawisk, nazywanie stanów uczuciowych i postaw np. bohaterów, czynności wykonywanych, poznawanie nowych nazw, pojęć, określeń i wykorzystywanie ich w mowie potocznej.
		7.Tworzenie swobodnych tekstów, zapisywanych bądź nagrywanych przez nauczyciela i wykorzystywanych do zabaw, prac plastycznych, inscenizacji, gazetki grupowej lub przedszkolnej.
		8.Tworzenie własnych opowiadań, dialogów, scenariuszy. Inscenizowanie ich, odgrywanie ról, ilustrowanie środkami plastycznymi i muzycznymi.
		9.Udział w zabawach w szukanie określonych słów i rymów. Tworzenie własnych wyliczanek, rymowanek, wierszyków, tekstów piosenek.
		10.Snucie fantastycznych opowieści, kontynuowanie przerwanych opowiadań, wymyślanie lub zmienianie początku, zakończeń utworów literackich, wymyślanie nowych przygód bohaterów.
		11.Czynne uczestnictwo w życiu kulturalnym poprzez udział w koncertach, przedstawieniach teatralnych, wycieczkach do muzeum, organizowanie „ biesiad literackich”, spotkań z muzyką i poezją.
		12.Interesowanie się poezją, muzyką, teatrem( ekspresja werbalna i niewerbalna).
	Organizowanie sytuacji edukacyjnych pomagających dziecku przyswoić sobie system fonetyczny i gramatyczny języka ojczystego, opanować praktycznie jego morfologię, fleksję i składnię. Prowadzenie różnorodnych zabaw i ćwiczeń artykulacyjnych, oddechowych, słuchowych i gramatycznych rozwijających poprawność wypowiedzi dzieci, tak aby nie hamowały swobody i ekspresyjności mowy dziecięcej. Prowadzone ćwiczenia( z całą grupą i indywidualnie z danym dzieckiem) powinny mieć charakter ciekawej zabawy, pobudzającej do prawidłowego wypowiadania głosek, zgłosek, wyrazów, zdań i całych wypowiedzi, np. w formie inscenizacji wiersza, opowiadania, teatrzyku, odgrywania scenek, układania i rozwiązywania zagadek, połączonych z różnymi formami aktywności i ekspresji dziecięcej. Przygotowanie dzieci do wejścia w świat symboliki liter poprzez kształcenie ich spostrzegawczości wzrokowej, orientacji przestrzennej i wyobraźni podczas systematycznych kontaktów, od najmłodszych lat, ze słowem pisanym ( imiona dzieci, reklamy i szyldy na sklepach, tablice informacyjne, itp.), książką, czasopismem, ilustracją i symbolem graficznym. Stosowanie metod i form aktywizujących dziecko, wyzwalających pozytywną motywację do czytania i pisania oraz kształcących sprawności wzrokowe, słuchowe, manualne, jak np. metoda Dobrego Startu. Akceptowanie indywidualnych potrzeb i możliwości dzieci w zakresie poznawania znaków graficznych, czytania i pisania we wszystkich grupach wiekowych. Rozbudzanie wrażliwości i świadomości ortograficznej.	CHCĘ POPRAWNIE MÓWIĆ
		1.Stosowanie poprawnych form fleksyjnych w mowie potocznej( przypadków, liczb, rodzajów, form osobowych).
		2.Stosowanie poprawnych form fleksyjnych ( deklinacyjnych i koniugacyjnych).
		3.Aktywny udział w ćwiczeniach oddechowych i słuchowych.
		4.Udział w ćwiczeniach artykulacyjnych na samogłoskach i prostych spółgłoskach oraz na zgłoskach.
		5.Posługiwanie się poprawnymi formami fleksyjnymi poznanymi wcześniej oraz wzbogacanie mowy o wyrażenia określające stosunki między przedmiotami, czynnościami, cechami, a więc o przyimki, spójniki, zaimki względne, przysłówki.
		6.Stosowanie prawidłowych konstrukcji składniowych( zdań, równoważników zdań ) w mowie.
		7.Wypowiadanie się w czasie przyszłym i przeszłym- poprawne używanie końcówek.
		8.Udział w ćwiczeniach artykulacyjnych na trudniejszych spółgłoskach i grupach spółgłoskowych.
		9.Udział w ćwiczeniach artykulacyjnych na wszystkich głoskach, głównie przedniojęzykowodziąsłowych i zębowych( cz, ć, dż, ż, sz, ś, l, r).
		10.Wyraziste mówienie( oddech, tempo, siła głosu, pauzy, wybrzmiewanie wszystkich głosek).
		CHCĘ CZYTAĆ I PISAĆ
		1.Udział w zabawach przygotowujących do wejścia w świat znaków i liter poprzez kształcenie spostrzegawczości wzrokowej i słuchowej, orientacji przestrzennej i wyobraźni.
		2.Zwracanie uwagi na znaczenie znaków występujących w otaczającym środowisku( znaczki rozpoznawcze, znaki drogowe, numery telefonów, domów, symbole w Sali, symbol prądu itp.).
		3.Dostrzeganie pisma w różnych sytuacjach życiowych i dydaktycznych.
		4.Udział w zabawach słownych typu: wyliczanki, tworzenie rymów itp.
		5.Próby globalnego odczytywania prostych wyrazów związanych z konkretnym przedmiotem, osobą, obrazem( lala, dom, Ala)
		6.Udział w rozmaitych zabawach i ćwiczeniach rozwijających motorykę dużą i małą.
		7.Uczestniczenie w zabawach ruchowo- graficznych rozwijających pamięć ruchową i wzrokową ( rysowania przedmiotów w powietrzu, zapamiętywanie prostych układów, odgadywanie czynności przedstawianych ruchem).
		8.Konstruowanie budowli z różnych klocków.
		9.Podejmowanie zabaw i ćwiczeń rozwijających motoryczność i koordynację wzrokowo- ruchową.
		10.Płynne wykonywanie ruchów obu rąk, ruchów naprzemiennych w zabawach ruchowych i ćwiczeniach gimnastycznych, np. przy muzyce.
		11.Stosowanie różnych technik plastycznych.
		12.Kreślenie linii pionowych, poziomych z uwzględnieniem kierunku od lewej do prawej.
		13.Lepienie z mas plastycznych, np. gliny, zapewniających bezpośredni kontakt palców z tworzywem, cięcie i darcie papieru.
		14.Udział w zabawach doskonalących słuch fonematyczny.
		15.Dokonywanie analizy i syntezy fonemowej.
		16.Stosowanie symboli w sytuacjach dydaktyczno- wychowawczych i życiowych, np. w zabawach tropiących, grach, zaznaczanie odpowiednim symbolem w kalendarzu pogody, oznaczanie czynności dyżurnych itp.
		17.Orientowanie się w budowie własnego ciała- wskazywanie lewej i prawej strony swego ciała( serce stanowi punkt odniesienia).
		18.Aktywny udział w ćwiczeniach i zabawach rozwijających spostrzegawczość wzrokową( wyróżnianie podobieństw i różnic w obrazkach, układanie powtarzających się elementów, puzzli, ćwiczenia rozwijające preferencje polisensoryczne).
		19.Nazywanie i rozpoznawanie samogłosek i spółgłosek, próby odczytywania z ust głosek, poprawne wybrzmiewanie głosek.
		20.Posługiwanie się pojęciami: głoski, sylaby, wyrazu i zdania.
		21.Odczytywanie sylab, zdań, krótkich tekstów.
		22.Układnie i odczytywanie wyrazów, zdań i prostych tekstów za pomocą rozsypanek literowych, sylabowych i wyrazowych.
		23.Przyporządkowywanie napisów do obrazków, przedmiotów, własnych prac plastycznych.
		24.Czytanie prostych zdań i krótkich tekstów z uwzględnieniem różnych krojów pisma.
		25.Czytanie sylabami, wyrazami.
		26.Układanie rytmicznych ornamentów.
		27.Aktywny udział w ćwiczeniach usprawniających:
		-koordynację wzrokowo-ruchową;
		-koordynację wzrokowo-słuchową;
		-narządy mowy;
		-syntezę i analizę sylabową
		28. Porównywanie i identyfikowanie liter, dostrzeganie cech dystynktywnych oraz czterech wariantów liter (mała i wielka drukowana, mała i wielka pisana).
		29. Przetwarzanie wyobrażeń słuchowo-ruchowych w proste znaki graficzne, a w konsekwencji w obrazy graficzne głosek ( litery) w oparciu o metodę Dobrego Startu i różnorodne formy działalności dziecięcej.
		30. Rysowanie, pisanie po śladzie i bez śladu.
		31. Swobodna działalność artystyczno-konstrukcyjna oraz udział w grach i zajęciach z zakresu :
		- montowania, modelowania, wydzieranie, lepienia itp.
		- prowadzenia linii łączących poszczególne punkty-swobodne, ciągłe ruchy ręki z wprowadzeniem zmian kierunków;
		- przetwarzanie obrazu ruchowego na obraz graficzny i odwrotnie;
		- odtwarzania i odwzorowywania różnych form, kształtów i układów w trakcie lepienia, układania i konstruowania;
		- wykonywania elementów litero podobnych na kartkach małego i dużego formatu, w szerokiej i wąskiej liniaturze;
	- podejmowanie prób pisania ( dostarczanie właściwych wzorów) z zachowaniem prawidłowej drogi kreślenia.
CHCĘ POZNAĆ CIEKAWY ŚWIAT MATEMATYKI
Kształcenie pojęć matematycznych poprzez stwarzanie okazji do gromadzenia doświadczeń podczas działanie w czasie i przestrzeni, manipulowania przedmiotami, ich porównywania, przekształcania, grupowania, przemieszczania, przeliczania, dodawania i odejmowania itp.	I. Kształtowanie orientacji przestrzennej.
		1. Nazywanie poszczególnych części ciała.
		2. Obdarzanie uwagą drugiej osoby i porozumiewanie się w sposób niewerbalny. Przekazywanie i odczytywanie takich komunikatów.
		3. Rysowanie postaci ludzkiej. Wypowiadanie się o sobie i innych w trakcie rysowania.
		4. Określanie położenia przedmiotów i kierunków względem siebie( rozpoznawanie otoczenia z punktu widzenia własnej osoby).
		5.Posługiwanie się słowami określającymi:
		-położenie przedmiotów w przestrzeni: na, pod, obok, za, przed, wysoko, nisko, wyżej- niżej, dalej;
		-kierunek: w przód, w tył, do góry, na dół, przed siebie, za siebie, w bok;
		6.Rozpatrywanie otoczenia z punktu widzenia własnego ułożenia osoby, wyróżnianie lewej i prawej strony ciała.
		7.Orientowanie się w otoczeniu z uwzględnieniem różnych przedmiotów. Wytyczanie kierunków od obranego przedmiotu: na prawo od, na lewo od.
		8. Orientowanie się na kartce papieru. Przenoszenie trójwymiarowej przestrzeni na dwuwymiarową płaszczyznę, dostrzeganie umowności kierunków na kartce.
		9.Rozróżnianie, porównywanie i nazywanie: -położenia przedmiotów w przestrzeni w stosunku do siebie, drugiego człowieka i do innych przedmiotów: na prawo, na lewo, naprzeciw, na prawo od, na lewo od, wewnątrz, na brzegu, na zewnątrz; -kierunku: w prawo, w lewo, na wprost.
		II. Dostrzeganie, układanie i kontynuowanie układów rytmicznych. Rytmiczna organizacja czasu.
		1.Dostrzeganie szeregów powtarzających się przedmiotów i kontynuowanie rytmu poprzez dokładanie przedmiotów.
		2.Wysłuchiwanie rytmu i kontynuowanie ich przez klaskanie, wytupywanie, wystukiwanie, itp.
		3.Dostrzeganie rytmów w wypowiedziach słownych: wyliczankach, wierszykach, opowiadaniach z powtarzającym się motywem.
		4.Zauważanie i kontynuowanie rytmu w ćwiczeniach ruchowych.
		5.Próby przekładania dostrzeżonych regularności w prostych układach rytmicznych z jednej reprezentacji na drugą( np. dzieci układają prosty rytm z klocków, a następnie go wystukują lub na odwrót).
		6.Dostrzeganie przemienności dnia i nocy, układanie tej regularności z klocków, symboli, wystukiwanie, itp.
		7.Posługiwanie się określeniami czasu: długo, dłużej, krótko, krócej, teraz, najpierw, przedtem, potem, szybko, wolno.
		8.Dostrzeganie i kontynuowanie różnych układów rytmicznych( układanych z klocków i innych przedmiotów, wygrywanych i wystukiwanych, pokazanych ruchem ciała).
		9.Przekładanie zauważonych prawidłowości z jednej reprezentacji na drugą.
		10.Układanie i rysowanie szlaczków wg instrukcji słownej, wcześniej wysłuchanego rytmu oraz pokazanie.
		11.Zapamiętywanie wierszyków, wyliczanek i krótkich opowiadań z powtarzającymi się słowami, fragmentami. Próby układania opowiadań, wierszyków i wyliczanek z powtarzającym się motywem.
		12.Dostrzeganie rytmicznej organizacji czasu: określanie czasu w kontekście długości trwania zdarzeń i czynności oraz ich tempa( szybko- szybciej- najszybciej, wolno- wolniej- najwolniej), kolejność zdarzeń, posługiwanie się określeniami czasu( wczoraj, jutro, pojutrze, przedwczoraj, rano, południe, wieczór), nazwami dni tygodnia, pór roku i miesięcy, orientowanie się w kalendarzu i na zegarze. Układanie i rysowanie kalendarzy uwzględniających rytm i stałe następstwo: pór roku, dni tygodnia, miesięcy w roku.
		III. Przewidywanie następstw czynności i zachowań. Przyczyna i skutek
		1. Łączenie czynności i ich skutków . Ustalanie kolejności czynności, aby osiągnąć zamierzony cel w zabawach i sytuacjach życiowych.
		2.Zauważanie odwracalności niektórych zmian, a innych nie, np. odtworzenie zgniecionej ulepianki z plasteliny to zmiana odwracalna; stłuczony kubek to zmiana nieodwracalna. Celowe powodowanie takich zmian i obserwowanie ich skutków. Formułowanie wniosków.
		3.Wprowadzanie pozytywnych zmian w zastane sytuacje: w zabawie ( np. lalka ma urodziny- trzeba zorganizować przyjęcie, zrobić prezenty), sytuacjach życiowych( np. co zrobić, aby zniknął bałagan na półce?- należy poukładać zabawki), w teatrzykach, bajkach( np. bohater bajki ma kłopoty- doradzanie mu, jak je rozwiązać).
		4.Składanie pociętych obrazków w całość( obrazki rozcinane na oczach dziecka na 2 do 6 części- przyczyna, skutek).
		5.Układanie krótkich historyjek obrazkowych.
		6.Przewidywanie skutków działań i zachowań w sytuacjach życiowych. Rozpatrywanie różnych możliwości, rozsądnych i nierozsądnych. Układanie scenariuszy różnych zdarzeń, z przewidywaniem przyczyn i skutków, w formie opowiadań twórczych, odgrywania scenek itp.
		7.Usalanie przebiegu różnych czynności: w zabawach tematycznych i konstrukcyjnych, sytuacjach życiowych. Wyznaczanie celu i planowanie czynności gwarantujących jego osiągnięcie.
		8.Ustalanie odwracalności lub nieodwracalności zmian w różnych sytuacjach i na różnych przykładach. Przewidywanie skutków działań i zachowań w sytuacjach życiowych. Rozpatrywanie różnych możliwości, rozsądnych i nierozsądnych. Układanie scenariuszy różnych zdarzeń, z przewidywaniem przyczyn i skutków, w formie opowiadań twórczych, odgrywania scenek itp.
		9. Ustalanie przebiegu różnych czynności: w zabawach tematycznych i konstrukcyjnych , sytuacjach życiowych. Wyznaczanie celu i planowanie czynności gwarantujących jego osiągnięcie.
		10. Ustalanie odwracalności lub nieodwracalności zmian w różnych sytuacjach i na różnych przykładach. Przewidywanie skutków zmian i omawianie ich.
		11. Opowiadanie własnych przygód i zastanawianie się nad przyczynami i skutkami wydarzeń.
		12. Przypominanie znanych sytuacji, przeszłych zdarzeń i próby wymyślania pozytywnych zmian, ulepszeń. Poruszanie problemu naprawiania szkód w kontaktach społecznych, np. weryfikowanie różnych pomysłów poprzez dramę, dialog, inscenizację.
		13. Rozcinanie i składanie obrazków.
		14. Układanie i opowiadanie historyjek obrazkowych.
		IV. Kształtowanie pojęcia zbioru i liczby elementów w zbiorze
		1. Porównywanie przedmiotów, wyszukiwanie podobieństw i różnic.
		2. Gromadzenie przedmiotów mających wybraną wspólną cechę, np. przeznaczenie, wielkość, kształt, kolor, itp.
		3. Grupowanie przedmiotów ze względu na przynależność do osoby, miejsca, np. to moje, to Ani, to z kącika lalek, itp.
		4. Grupowanie obiektów według uznania dziecka i słowne uzasadnienie, dlaczego pasują do siebie.
		5. Dostrzeganie sensu porządkowania i sprzątania. Podejmowanie działań zmierzających do przywracania porządku, polegających na segregowaniu, układaniu, grupowaniu.
		6. Porównywanie liczebności zbiorów : dużo, mało, tyle samo, równo, mniej, więcej, więcej o jeden, mniej o jeden.
		7. Dostrzeganie równoliczności zbiorów: wymiana jeden do jednego, budowanie pociągów, wież o jednakowej liczbie klocków, rozdawanie przyborów po jednym dla każdego itp.
		8. Grupowanie obiektów przedstawionych na obrazkach według uznania i słowne określanie przyjętego kryterium.
		9. Grupowanie obiektów wg określonego kryterium, np. do ubierania, do przytulania, do budowania, itp.
		10. Tworzenie zbiorów na podstawie pojęć ogólnych, np. jabłko, gruszka, śliwka - to owoce.
		11. Posługiwanie się słowem „nie” jako przeczenie, np. nie czerwony, ale…, nie trójkątny, lecz…itp.
		12. Segregowanie przedmiotów ze względu na posiadane cechy( dwie, trzy równocześnie), apotem definiowanie przedmiotu przez wymienianie jego cech, np. ten klocek jest duży, żółty i trójkątny, szukaj klocka żółtego, dużego i kwadratowego.
		13.Grupowanie słów lub sylab wg podanej reguły, np. wymienianie nazw kolorów, słów do liczenia, nazw zwierząt.
		14. Podział zbioru na podzbiory wg różnych właściwości elementów, np. pojazdy poruszające się po lądzie, wodzie i w powietrzu, ale także towarowe ( ciężarowe), osobowe, wojskowe itp.
		7. Liczenie obiektów dostępnych tylko chwilowej obserwacji, np. kroków, dźwięków, przejeżdżających samochodów, klocków wkładanych do pudełka.
		8. Wymienianie przedmiotów, liczmanów, obrazków według umowy jeden za jeden, jeden za dwa, dwa za jeden.
		VI. Kształtowanie pojęcia liczby w aspekcie kardynalnym i porządkowym.
		1. Liczenie przedmiotów i osłuchiwanie się z wypowiadanymi liczebnikami. Posługiwanie się liczebnikami głównymi i porządkowymi podczas przeliczania, odpowiednio do możliwości intelektualnych.
		2. Układanie przedmiotów w szeregu według podanej zasady, np.. od największego do najmniejszego, według podanych kolorów, kształtów, itp.
		3. Wykonywanie czynności zmierzających do określonego celu w ustalonej kolejności, np. podczas mycia rąk, nakrywania do stołu itp.
		4. Liczenie przedmiotów w możliwie szerokim zakresie i wsłuchiwanie się w brzmienie liczebników ( głównych i porządkowych), aby dostrzec rytm dziesiątkowy.
		5. Liczenie obiektów ułożonych w rzędzie lub szeregu od początku do końca, od końca do początku, z dowolnego miejsca liczenia dalej i do tyłu.
		6.Numerowanie, np. krzesełek, schodów, przedmiotów ustawionych w rzędzie lub szeregu. Określanie miejsca wybranych przedmiotów, np. ten jest drugi, ten czwarty itd.
	7.Tworzenie opowiadań i opowieści ruchowych z zachowaniem kolejności zdarzeń. Cofanie się do początku opowiadania, odtwarzanie ciągu wydarzeń w ustalonej kolejności.
	8.Znajomość cyfr oznaczających liczby(w aspekcie porządkowym i kardynalnym):0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, i kojarzenie ich z odpowiednim obrazem liczbowym.
	VII. Kształtowanie umiejętności dodawania i odejmowania
	1.Dodawanie i odejmowanie. Obserwowanie efektów zmian polegających na dokładaniu i zabieraniu przedmiotów( po czynności typu „dodać” jest więcej, po” odjąć” - mniej).
	2. Liczenie przedmiotów: dokładanie lub zabierania jednego czy kilku przedmiotów i ustalanie wyniku operacji poprzez powtórne przeliczanie( małe liczebności).
	3. Rozdawanie przedmiotów tak, aby każdy miał tyle samo.
	4. Dodawanie i odejmowanie na palcach jako zbiorze zastępczym.
	5. Ustalanie wyniku dodawania lub odejmowania w zakresie do 10 poprzez manipulowanie przedmiotami.
	6. Stopniowe przechodzenie od manipulowania przedmiotami, dodawania, odejmowania na palcach i innych zbiorach zastępczych do pamięciowego wyznaczania sumy i różnicy.
	7.Znajomość znaków matematycznych(+) i (-) oznaczających czynności dodawania i odejmowania.
	8.Ujmowanie praktycznych czynności matematycznych w zapis z użyciem znaków, grafów, rysunków, schematów i czytanie tych zapisów.
	9. Układanie i rozwiązywanie zadań z treścią poprzez organizowanie sytuacji wymagających liczenia, dodawania lub odejmowania do obrazków, do historyjek słownych, zapisanych za pomocą grafów, kresek, prostych rysunków, schematów, liczb i znaków matematycznych oraz odczytywania ich.
	VIII. Rozwijanie intuicji geometrycznych.
	1. Manipulowanie figurami geometrycznymi, przestrzennymi i płaskimi, bez nazywania ich .
	2. Rozpoznawanie figur geometrycznych, przestrzennych i płaskich( kula, koło, sześcian, kwadrat) podczas zabawy klockami, mozaiką, piłką.
	3. Intuicyjne ustalanie, czym jest kwadrat, trójkąt, prostokąt, koło poprzez manipulowanie figurami geometrycznymi, układanie wzorów z mozaiki geometrycznej, rysowanie ich, dostrzeganie figur w różnych przedmiotach i rysunkach.
	4. Segregowanie przedmiotów, klocków, elementów mozaiki geometrycznej według kształtu. Wyodrębnienie tej cechy spośród innych cech danego przedmiotu.
	5. Gromadzenie doświadczeń podczas zabaw, eksperymentów, prac plastycznych i graficznych wykorzystujących efekty lustrzanego odbicia, przesunięcia i obrotu figur geometrycznych, np. podczas obserwacji odbicia figury w lusterku, zdobienia papierowych motyli, tworzenia symetrycznych plam z farby wpuszczonej w środek złożonej na połowę kartki, projektowania i układania szlaczków, serwetek, szali itp. z figur geometrycznych z zastosowaniem przesunięć, obrotów i złożeń.
	IX. Kształtowanie pojęć określających wielkość, długość, szerokość i wysokość wybranych obiektów.
	1. Posługiwanie się pojęciami dotyczącymi:
	- wielkości przedmiotów : duży, mały, większy, mniejszy, taki sam;
	- grubości: gruby, cienki, grubszy, cieńszy, taki sam;
	- szerokości: wąski, szeroki, węższy, szerszy, taki sam;
	- wysokości: niski, wysoki, niższy, wyższy, taki sam.
	2. Określanie wielkości przedmiotów” na oko”, poprzez przykładanie i za pomocą wspólnej miary, podczas manipulowania przedmiotami, zabaw w terenie, zabaw tematycznych, konstrukcyjnych, dydaktycznych, sytuacji problemowych itp.
	3. Mierzenie długości, szerokości i wysokości przedmiotów: stopa za stopą, krokami, łokciem, dłonią, klockiem, patykiem, sznurkiem itp.
	4. Ustalanie stałości wielkości przedmiotów poprzez wprowadzanie zmian, takich jak: składanie i rozkładanie kartki papieru, zwijanie i rozwijanie sznurka, stawianie i rozsypywanie wieży z określonej ilości klocków itp. Wypowiadanie się na temat wpływu zmian na wielkość przedmiotu.
	5. Znajomość narzędzi pomiaru wykorzystywanych przez dorosłych( linijka, miara krawiecka i stolarska). Próby posługiwania się tymi narzędziami.
	X. Określanie ciężaru przedmiotów.
	1.Określanie ciężaru przedmiotów „ na oko” i posługiwanie się słowami : ciężki, lekki.
	2. Określanie ciężary przedmiotów, ważonych za pomocą wagi szalkowej bez odważników i posługiwanie się słowami: lekki, lżejszy, ciężki, cięższy, taki sam.
	3. Ważenie przedmiotów za pomocą wagi szalkowej bez odważników. Równoważenie ciężaru poprzez dosypywanie, dokładanie, odsypywanie, odkładanie.
	4. Ważenie przedmiotów za pomocą wagi szalkowej(najlepiej skonstruowanej przez dzieci z patyka i toreb foliowych), z użyciem klocków jako odważników. Znajomość reguł stosowanych w trakcie tej czynności.
	5. Oddzielanie ciężaru od innych cech przedmiotu, np. wielkość, kształt, materiał, z którego jest wykonany.
	6. Obserwowanie różnych rodzajów WAF, np. elektronicznej oraz sposobu pakowania towaru, np. cukier, sól w paczkach jednokilogramowych, ryż, kasz w półkilogramowych.
	XI. Porównywanie pojemności.
	1. Używanie naczyń o różnej pojemności w zabawach wodą i piaskiem.
	2. Przelewanie wody, napojów, przesypywanie piasku, kaszy, mąki itp. i posługiwanie się określeniami : dużo, mało, więcej, mniej, tyle samo.
	3. Porównywanie objętości różnych naczyń. Obserwowanie zmian podczas przelewania, nalewania, odlewania płynów i przesypywania, dosypywania, odsypywania ciał sypkich.
	4. Obserwowanie wody , piasku w zamkniętym, przeźroczystym pojemniku podczas zmian położenia butelki. Określanie, czy zmiany te wpływają na ilość wody, piasku w pojemniku.
	5. Mierzenie ilości płynu lub ciał sypkich za pomocą wspólnej miary, np. kubka.
	6. Znajomość jednostek objętości. Porównywanie pojemności butelek poprzez napełnianie wodą, przelewanie z jednej do drugiej.
	XII. Konstruowanie gier przez dzieci i dla dzieci, a przez to rozwijanie ich zdolności do wysiłku umysłowego i odporności emocjonalnej w sytuacjach umownych i pełnych napięć ( emocje podczas gry, umiejętność przegrywania, chęć wygrania, podporządkowanie się przyjętym zasadom.
	1. Konstruowanie gier ściganek ( wyścigi od startu do mety).
	2. Konstruowanie gier, opowiadań z fabułą, z tworzeniem reguł, przygód w formie premii i pułapek.
	3. Konstruowanie gier i zabaw o rozbudowanym wątku matematycznym, takim jak: doliczanie lub odliczanie, wyznaczanie sumy i różnicy, rozdzielanie po kilka, podwajanie, stosowanie schematów graficznych dla pokazania czynności matematycznych, numerowanie itp. ( np. gra ` Grzybobranie' wymagająca zbierania po drodze grzybów, przeliczania zbiorów, odliczania „ muchomorów”.)
III. JESTEM CZĘŚCIĄ ŚWIATA- BAWIĘ SIĘ I TWORZĘ
1. JA I ŚWIAT MUZYKI
Rozwijanie predyspozycji muzycznych i wrażliwości muzycznej dzieci poprzez różnorodne formy muzyczne i łączenie muzyki ze słowem, ruchem, światłem i obrazem. Umożliwienie przeżywania i wyrażania różnych stanów emocjonalnych przez odpowiedni dobór muzyki i zachęcanie dzieci do eksperymentów dźwiękiem.	1.Słuchanie prostych piosenek śpiewanych przez nauczycielkę lub nagranych, ilustrowanych pacynkami, obrazami, sylwetami itp.
		2. Słuchanie różnorodnej muzyki towarzyszącej dziecku w różnych momentach dnia.
		3.Rozróżnianie i nazywanie różnych odgłosów i dźwięków- próby naśladowania.
		4. Dostrzeganie różnic między hałasem a ciszą podczas zabaw z ciszą.
		5. Próby śpiewania piosenek indywidualnie i zbiorowo.
		6. Powtarzanie prostych tekstów rytmicznych.
		7. Znajomość prostych instrumentów perkusyjnych i próby muzykowania.
		8. Wykorzystywanie swojego ciała i innych przedmiotów niemelodycznych jako instrumentów.
		9. Uczestniczenie w zabawach i ćwiczeniach różnicujących bodźce słuchowe i uwrażliwiających na różne elementy muzyki.
		10. Uczestniczenie w zabawach muzyczno- ruchowych: rytmicznych (przy: muzyce, ,śpiewie lub akompaniamencie instrumentów muzycznych), ilustracyjnych(np. w formie opowieści ruchowych), inscenizacyjnych i tanecznych.
		11. Wyciszanie się, odprężenie, rozładowanie napięć- relaksacja, muzykoterapia.
		12. Słuchanie różnorodnej muzyki z wykorzystaniem płyt, kaset.
		13. Śpiewanie piosenek z repertuaru dziecięcego- stosowanie ćwiczeń wokalno- emisyjnych, rytmicznych, zaznaczenie akcentów metrycznych.
		14. Eksperymentowanie z dźwiękiem - stosowanie instrumentów melodycznych i niemelodycznych.
		15. Próby określania elementów muzyki: tempo, nastrój, charakter, dynamika, barwa dźwięku, pauza, zmiany zachodzące w rejestrach melodii.
		16. Tworzenie melodii, piosenek, rytmów, ruchu oraz układów tanecznych.
		17. Tworzenie muzyki do wierszy, opowiadań i obrazu.
		18. Współorganizowanie koncertów poetycko- muzycznych.
		19. Wykorzystywanie muzyki do form teatralnych( drama, pantomima, żywe obrazy, itp).
		20. Wykonywanie prostych instrumentów muzycznych na zajęciach plastyczno- konstrukcyjnych.
		21. Zapamiętywanie i stosowanie kroków tańców ludowych, klasycznych, nowoczesnych i integrujących.
		22. Znajomość pojęć muzycznych: solo, duet, tercet, chór, nazwy instrumentów muzycznych ( dęte, smyczkowe, perkusyjne, itp), dyrygent, orkiestra, koncert, opera, kompozytor, balet.
		23. Udział w koncertach muzycznych, spektaklach baletowych, operowych, musicalach.
		24. Wspólne organizowanie w swoich salach klubików małego muzyka- systematyczne wzbogacenie go poprzez prace dzieci inspirowane muzyką, ich przeżyciami muzycznymi, instrumentami wykonanymi przez wychowanków itp.
2. JA I SZTUKA
Wspieranie aktywności plastycznej poprzez wyposażanie dzieci w różne środki wyrazu, wzbogacanie jego przeżyć, wyzwalanie emocji, stwarzanie swobodnej, akceptującej i twórczej atmosfery. Odkrywaniu własnych możliwości twórczych i kształtowaniu twórczej postawy sprzyjają takie metody, jak: swobodna ekspresja połączona z wykonywaniem prac plastycznych na dowolny temat: zadania inspirujące, koncentrujące ekspresje twórczą dziecka na określonym temacie. Metoda zadaniowa może być wykorzystywania do zapoznania dzieci nową techniką i wykonania prac według wzoru, np. origami. Po wykonaniu prac wskazana jest ich prezentacja. Pozwala ona dzieciom na percepcję własnych dzieł, rozwija ich wyobraźnię plastyczną , stwarza okazję dzielenia się spostrzeżeniami . Rozwijanie wrażliwości estetycznej, umiejętności odbierania przedmiotów i zjawisk w sposób polisensoryczny, a także wyrażania ich za pomocą różnorodnych środków i technik plastycznych	1. Wyrażanie swoich przeżyć i wiedzy o otaczającym świecie, próby ukazywania akcji, przedstawiania ludzi, zwierząt, roślin, rzeczy i zjawisk w pracach dowolnych i na temat inspirowany literaturą, muzyką, obrazem, nastrojem, przeżytym doświadczeniem itp.
		2. Dostrzeganie estetyki i funkcjonalności pomieszczeń w najbliższym otoczeniu ( sala przedszkolna, dom rodzinny. )
		3. Udział w dekorowaniu i ozdabianiu Sali własnymi pracami i gotowymi elementami.
		4. Dbanie o własny i schludny estetyczny wygląd.
		5. Obcowanie ze sztuką poprzez:
		- oglądanie albumów, reprodukcji zdjęć przedstawiających dzieła różnych rodzajów, nurtów i epok;
		- zwiedzanie muzeum;
		- interesowanie się sztuką regionalną, zabytkami i dziełami architektury;
		- oglądanie wytworów sztuki użytkowej takich jak: ceramika, stolarstwo artystyczne, metaloplastyka, stylistyka w dziedzinie mody, wytworów przemysłowych, itp;
		6. Dostrzeganie piękna zachowań i brzydoty zła na podstawie literatury, filmu, przykładów z życia.
		7. Obcowanie z przyrodą w różnych porach roku ze zwróceniem uwagi na piękno krajobrazu, zmienność zjawisk, rolę światła i cienia, dźwięki i zapachy przyrody.
		8. Dostrzeganie i porównywanie zjawisk wizualnych, dźwiękowych, dotykowych, węchowych, smakowych poprzez:
		- dostrzeganie gamy barw w otoczeniu;
		- porównywanie i różnicowanie dźwięków płynących z otoczenia i ich źródła;
		- dostrzeganie i porównywanie właściwości dotykowych powierzchni ze względu na jakość( gładka, szorstka, chropowata, puszysta) i konsystencję( twarda, miękka, elastyczna);
		- różnicowanie wartości pod względem smakowym( słodkie, kwaśne, gorzkie, słone) i węchowym( przyjemne, nieprzyjemne);
		- przeżywanie wartości, próby dokonywania oceny estetycznej np. który przedmiot piękniejszy w barwie, kształcie;
		9. Znajomość podstawowych barw i kojarzenie ich z nazwa.
		10. Doznawanie radości tworzenia poprzez zabawę z plamą i linią.
		11. Rysowanie kredkami świecowymi, ołówkowymi, pastelami, kredą o rozmaitych płaszczyznach , o różnej fakturze i wielkości.
		12. Malowanie farbami plakatowymi za pomocą pędzla, gąbki, palców, wacikami itp.
		13. Stemplowanie z wykorzystaniem stempli gotowych i naturalnych( szyszki, liście, kora, itp).
		14. Bawienie się papierem, tekturą - cięcie, darcie, sklejanie, dostrzeganie faktury i właściwości.
		15. Lepienie z różnych mas plastycznych: glina, plastelina, ciastolina, masa solna, papierowa, itp.
		16. Wydzieranie z papieru kolorowego drobnych kawałków i tworzenie z nich dowolnych kompozycji, obrazków.
		17. Próby robienia wycinanek- prawidłowe operowanie nożyczkami.
		18. Tworzenie z gotowych elementów przyrodniczych, plastycznych, geometrycznych ornamentów dekoracyjnych np. projektowanie szala Pani Jesieni, serwetki, sukienki dla lal.
		19. Układanie mozaik z figur geometrycznych i innych przedmiotów, np. guzików, kasztanów.
		20. Planowanie urządzenia własnej sali, np. kąciki, dekoracje; wyzwalanie radości z efektu dokonanych zmian.
		21. Rysowanie i malowanie na różnych formatach papieru, na kartonie i płótnie za pomocą różnych technik: rysowanie kredką ołówkową, świecową, pastelową, kredą, mazakiem, świecą, węglem, patykiem i tuszem; malowanie farbą plakatową, akwarelową, tuszem. Komponowanie całej płaszczyzny, próby stosowania zasad zachowania proporcji i aranżowania perspektywy.
		22. Rysowanie i malowanie, inspirowanie muzyką, literaturą, własnymi przeżyciami, z zastosowaniem różnych form i technik, jak: obrysowywanie, rysowanie po śladzie, prace tematyczne, kreatywne dopełnianie, portretowanie, charakteryzacja twarzy.
		23. Malowanie różnymi narzędziami: pędzlem, patykiem, gąbką, pęczkiem waty, palcami.
		24. Malowanie inspirowane wyobraźnią(wg eksperymentu W. Limont)- wykorzystywanie zdolności do tworzenia analogii:
		- prostej, polegającej na wyszukiwaniu podobieństw między dwoma przedmiotami, zjawiskami, cechami, np. lampy ze słońcem, przedszkola z ulem;
		- personalnej, polegającej na wczuwaniu się w element będący częścią większej całości , np. wyobrażanie sobie, że jest się kroplą wody w morzu, ziarenkiem piasku na pustyni;
		- fantastycznej, polegającej na łączeniu ze sobą bardzo odległych lub wykluczających się zjawisk, np. „Chciałbym, żeby...”, „Co by było, gdyby drzewa ożyły?”;
		- symbolicznej, polegającej na szukaniu symboli wizualnych dla przekazania istoty zjawiska, uczuć, nastroju, np. zimna, radości, smutku itp.
		25. Eksperymentowanie z linią. Obserwowanie zlewania się barw, efektów mieszania kolorów i powstawania barw pochodnych( nazywanie ich) i różnego stopnia nasycenia, tworzenie symetrycznych wzorów przez odbicie barwnych plam w złożonej kartce papieru.
		26. Układanie z elementów i różnych materiałów, komponowanie scen i ornamentów płaskich, tworzenie kompozycji tematycznych, dekoracyjnych, ornamentów z elementów geometrycznych i tworzywa przyrodniczego w różnym układzie, np. pasowym, w kole, w kwadracie.
		27. Lepienie z różnych mas plastycznych( glina, plastelina, masa solna, trocinowa, papierowa) rzeźby pełnej i płaskorzeźby oraz całości skomponowanej z elementów.
		28. Wycinanie z papieru, kartonu, tkaniny różnych wycinanek tematycznych, dekoracyjnych i abstrakcyjnych.
		29. Wydzieranie z papieru różnych kształtów i form tematycznych i dekoracyjnych.
		30. Stemplowanie na papierze, kartonie, płótnie kompozycji tematycznych i dekoracyjnych z samodzielnym wykonaniem prostych stempli.
		31. Wykonywanie prac z gazet, bibułki, krepiny, szarego papieru. Łączenie za pomocą kleju, taśmy samoprzylepnej, sznurka, zszywaczy i spinaczy.
		32. Komponowanie kolażu inspirowanego wyobraźnią, wrażeniami dotykowymi, słuchowymi, wzrokowymi, literaturą, osobistymi wrażeniami i doświadczeniami.
		33. Wykonywanie strojów i scenografii podczas realizacji zabaw fabularyzowanych.
		34.ilustrowanie utworów literackich i własnych opowiadań.
		35. Tworzenie prac plastycznych inspirowanych kontaktami ze środowiskiem przyrodniczym, kulturowym, społecznym i technicznym, do wybranej muzyki itp.
		36. Próby organizowania akcji plastycznej łączącej różne sposoby ekspresji i środki wyrazu: muzykę , plastykę, słowo, ruch (tzw. happening). Przekazywanie w ten sposób pewnej określonej idei, np. wzywanie do ochrony przyrody, witanie wiosny itp.
		37. Korzystanie z pracowni (kącików plastycznych) w przedszkolu, gromadzącej różnorodne materiały przybory, narzędzia.
3. JA I RADOŚĆ TWORZENIA.
Tworzenie warunków do łączenia różnych form ekspresji poprzez wspieranie działań twórczych dziecka w różnych dziedzinach aktywności.	1. podejmowanie różnorodnych zabaw w kontakcie ze środowiskiem przyrodniczym, społecznym, kulturowym, technicznym, z literaturą, filmem, itp.
		2. Współorganizowanie różnorodnych kącików i miejsc do zabawy.
		3. Podejmowanie prób zabaw tematycznych, inscenizowanych i twórczych.
		4. Wykazywanie pomysłowości w zabawach, tworzenie, wykonywanie akcesoriów.
		5. Zabawy w teatr oparte na swobodnej improwizacji słownej i ruchowej, inspirowanej bajką, opowiadaniem, sytuacją z życia, widowiskiem teatralnym, filmem. Wzajemne pomaganie sobie w tworzeniu strojów i aranżacji przestrzeni.
		6. Dyskutowanie, naradzanie się, ustalanie wyboru, podziału ról i sposobu realizacji zabaw.
		7. Zabawy w teatr (pacynek, lalek, żywego aktora) łączące ekspresję ruchową, słowną (teksty własne lub zaczerpnięte z literatury), muzykę (wykorzystanie gotowych nagrań lub nagranie własnej muzyki), plastykę (tworzenie scenografii), technikę(wykonywanie potrzebnych akcesoriów, lalek, kostiumów)
		8. Wymyślanie scenek pantomimicznych, układów tanecznych do wybranej przez siebie muzyki.
		9. Niekonwencjonalne zastosowanie przedmiotów, symboli i znaków w zabawie, plastyce, inscenizacjach, improwizacjach itp.
		10. Podejmowanie zabaw proponowanych przez nauczyciela, rozwijających myślenie dedukcyjne i indukcyjne.
IV. JESTEM CZĘŚCIĄ ŚWIATA - - UMIEM DBAC O SIEBIE I NIEGO.
1.DBAM O SWOJE BEZPIECZEŃSTWO.
Tworzenie warunków sprzyjających bezpieczeństwu dzieci i zachowaniu ich zdrowia. Omawianie i ocenianie sytuacji oraz postaw służących lub zagrażających zdrowiu	1. Znajomość zasad bezpiecznego zachowania się w różnych sytuacjach, np. w Sali podczas zabaw i zajęć, w ogrodzie przedszkolnym podczas korzystania ze sprzętu terenowego, zabawek, na spacerach itp.
		2. Uważne poruszanie się w budynku i ogrodzie przedszkolnym, nie oddalanie się z określonych pomieszczeń i poza wyznaczony teren.
		3. Ostrożne zachowanie się w zabawie, nie wyrządzanie szkody sobie i innym.
		4. Nazywanie znaków drogowych znajdujących się w pobliżu przedszkola, wyjaśnianie ich treści i roli.
		5.Dostrzeganie sytuacji zagrażających zdrowiu i życiu, np pochodzenie do pracujących maszyn i urządzeń, wdrapywanie się na wysokie i niestabilne konstrukcje, zabawy urządzeniami elektrycznym pod napięciem, zabawy zapałkami itp. Korzystanie z opieki i rad osób starszych.
		6. Przestrzeganie zakazu brania do rąk znalezionych czy nieznanych przedmiotów czy roślin.
		7. Unikanie zabawy z ogniem, zbliżanie się do przedmiotów grożących oparzeniem .
		8. Przestrzeganie zakazu manipulowania urządzeniami elektrycznymi zasilanymi z sieci.
		9. korzystanie z narzędzi i przyborów(np. nożyczki, grabki, łopatka) zgodnie z zasadami ich użytkowania.
		10. Zgłaszanie nauczycielce dolegliwości i skaleczeń.
		11. Zachowanie ostrożności w nieznanych środowiskach przyrodniczych, wobec nieznanych roślin(owoce, grzyby) i zwierząt (pies bez opieki.)
		12. Zachowywanie ostrożności w mało znanym lub obcym środowisku społecznym, w kontaktach z nieznanymi osobami.
		13.Dostrzeganie zagrożeń wynikających z niewłaściwej jazdy na sankach, wrotkach, rowerze, np. czepianie się pojazdów, zjeżdżanie z górek w pobliżu jezdni.
		14. Znajomość zagrożeń wynikających z przebywania w pobliżu zbiorników wodnych, kąpieli w nich oraz ślizgania się na zamarzniętych rzekach, jeziorach i stawach.
		15. Unikanie zabaw w miejscach niedozwolonych, np. w pobliżu jezdni, terenów wojskowych itp.
		16. Przewidywanie konsekwencji samowolnego oddalania się bez wiedzy i zgody dorosłych.
		17. Znajomość elementarnych zasad i znaków ruchu drogowego. Stosowanie tej wiedzy w praktyce, np. podczas spacerów, jeżdżenia na rowerku przed domem.
		18.Reagowanie i zgłaszanie nauczycielce sytuacji zagrażających bezpieczeństwu innych dzieci, np. niebezpieczne zabawy, uszkodzona zabawka grożąca skaleczeniem.
		19. Próby oceniania własnych zachowań oraz zachowań innych pod względem bezpieczeństwa.
		20..Znajomość niebezpieczeństw grożących w wyniku spożywania nieznanych grzybów, roślin, lekarstw czy innych nieznanych produktów i płynów.
2. DBAM O SWOJE ZDROWIE.
Kształtowanie nawyków higienicznych i zachowań prozdrowotnych. Przekazywanie wiedzy o zdrowym stylu życia w rozmowach, pogadankach, ukazywaniu przykładów z życia, literatury, filmu. Skłanianie dzieci do rozważań na temat zachowań służących zdrowiu.	O D Ż Y W I A N I E
		1. Umiejętne i kulturalne jedzenie. Właściwe posługiwanie się łyżką i kubkiem, korzystanie z serwetki.
		2. Usprawnianie techniki samodzielnego jedzenia, próby posługiwania się widelcem.
		3. Znajomość zasad racjonalnego odżywiania się (picie tylko przegotowanej wody, spożywanie dużej ilości płynów; zjadanie pokarmów niezbędnych dla zdrowia, np. warzyw, owoców, kasz).
		4. Mycie owoców i warzyw przed spożyciem i rak przed jedzeniem.
		5. Właściwe posługiwanie się sztućcami: łyżką, łyżeczką, widelcem, nożem.
		6. Systematyczne korzystanie z serwetek.
		7. Kulturalne zachowanie się podczas spożywania posiłku ( spokojne siedzenie na krześle, ciche zjadanie potraw, nierozmawianie z pełnymi ustami, opanowywanie chęci głośnych rozmów).
		KORZYSTANIE ZE ŚWIEŻEGO POWIETRZA
		1Dostrzeganie potrzeby przebywania na świeżym powietrzu.
		2. Smarowanie twarzy kremem w celu ochrony skóry przed silnym mrozem i nadmierną operacją słońca.
		3. Rozgrzewanie się w czasie chłodu za pomocą ruchu, chronienia się w cieniu przed nadmierną operacją słońca, nakrywanie głowy.
		4.Ubieranie się w zależności od warunków atmosferycznych i sytuacji, np. na sportowo podczas zabaw ruchowych.
		5. Dbanie o swoje zdrowie przez świadome zachowanie w czystości zabawek i miejsc do zabawy ( pomoc przy myciu zabawek, ścieranie kurzu).
		6. Pomoc w systematycznym wietrzeniu i nawilżaniu pomieszczeń przedszkolnych.
		7. Planowanie, organizowanie i udział w zabawach na świeżym powietrzu.
		8. Wybieranie rodzaju zabawy stosownie do pory roku i pogody.
		9. Samodzielne zapobieganie marznięciu ( wzmożony ruch, rozcieranie rąk, przytupywanie), a także przegrzaniu( ograniczenie ruchu, zabawy w miejscu zacienionym, zaspakajanie pragnienia).
		PRZESTRZEGANIE CZYSTOŚCI OSOBISTEJ
		1. Dostrzeganie pozytywnego wpływu zabiegów higienicznych dla zdrowia.
		2. Mycie rąk z przestrzeganiem kolejnych etapów tej czynności.
		3. Prawidłowe mycie zębów.
		4. prawidłowe wycieranie nosa.
		5. Posługiwanie się grzebieniem.
		6. Samodzielne obsługiwanie się w pomieszczeniach sanitarnych.
		7. Mycie rąk po każdym skorzystaniu z toalety.
		8. Nie korzystanie z przedmiotów osobistych należących do innych.
		9. Przebieranie się w strój gimnastyczny do ćwiczeń.
		10. Dbanie o czystość własnego ciała, bielizny, odzieży, butów.
		11. Kontrolowanie swojego wyglądu.
		OCHRONA WŁASNEGO ZDROWIA
		1. Oglądanie książek, rysowanie itp. W miejscach dostatecznie oświetlonych.
		2. Dostrzeganie w otoczeniu zjawisk akustycznych, będących przyczyną zmęczenia i zdenerwowania ( krzyk dzieci, głośna muzyka, pracujące maszyny, hałas z ulicy itp).
		3. Mówienie umiarkowanym głosem, korzystanie z cichych zabawek, środków audiowizualnych ustawionych na umiarkowaną głośność.
		4. Unikanie miejsc zakurzonych i brudnych.
		5. Przestrzeganie zakazu wkładania czegokolwiek do uszu i nosa.
		6. Chronienie wzroku przed silną operacją, np. nie patrzenie w słońce, na palącą się żarówkę, noszenie czapeczki z daszkiem.
		7. dostrzeganie potrzeby wizyt u lekarza i stomatologa: dzielne poddawanie się koniecznym zabiegom, np. szczepieniom ochronnym, leczeniu zębów.
		8. Świadome kontrolowanie swojej postawy, np. podczas siedzenia na krzesełku, zabaw na dywanie. Unikanie przyjmowania przez dłuższy czas jednej pozycji, np. siedzącej.
		9. Stosowanie środków ostrożności chroniących przed zarażeniem się i zarażaniem innych, np. zasłanianie ust w czasie kaszlu i kichania, korzystanie z chusteczek higienicznych.
		10. Chronienie miejsc skaleczonych przed zabrudzeniem.
		11. Zgłaszanie nauczycielce dolegliwości i złego samopoczucia u siebie i innych.
		12. Samodzielne wybieranie sposobu odpoczywania i miejsca odpoczynku w zależności od własnych potrzeb. Nie przeszkadzanie innym w odpoczynku.
		13. unikanie nieuzasadnionego przebywania w pobliżu dróg, ulic, głośno pracujących maszyn, będących źródłem hałasu i spalin, negatywnie wpływających na zdrowie człowieka.
3. CHCĘ BYĆ WYSPORTOWANY.
Tworzenie warunków sprzyjających spontanicznej i zorganizowanej aktywności ruchowej dziecka, a przez to rozwijanie jego sprawności fizycznej. Zabieganie o czynny udział dziecka w grach, zabawach ruchowych i gimnastyce, prowadzonych głównie metodami twórczymi, w których celem jest przeżywanie ruchu( eksperymentowanie, odkrywanie, zdobywanie doświadczeń psychomotorycznych.	1. Wzmacnianie układu kostnego, oddechowego i układu krążenia przez proste ćwiczenia izometryczne i oddechowe.
		2. Podejmowanie swobodnych i samorzutnych zabaw ruchowych dających możliwość bezpośredniego kontaktu z otoczeniem przyrodniczym, np. na trawie, piasku, śniegu
		3. Systematyczny udział w zabawach ruchowych i ćwiczeniach: rytmicznych, naśladowczych, zadaniowych, pantomimicznych, z towarzyszeniem dźwięku, wykonywanych z użyciem rekwizytu.
		4. Swobodny ruch przy muzyce- wykonanie określonego impulsu ruchowego.
		5. Posługiwanie się pomysłowością i wyobraźnią twórczą wyrażoną w swobodnym ruchu poprzez wykorzystanie metody gimnastycznych i gimnastyczno- muzycznych zadań twórczych R. Labana, pozwalających na wyrażanie własnej indywidualności.
		6. Udział w opowieściach ruchowych, gdy tłem są bajki, opowiadania, historyjki.
		7. Umiejętne poruszanie się w czasie i przestrzeni przez uczestniczenie w zabawach i ćwiczeniach z wykorzystaniem przyborów, przyrządów, muzyki, warunków terenowych ( rozwijanie poszczególnych grup mięśniowych i motoryczności), tj.:
		- kształtujących postawę: ćwiczenia wyprostne, tułowia, mięśni brzucha, stóp;
		- orientacyjno-porządkowych: szybkie reagowanie na różne sygnały wzrokowe i słuchowe, sprawne ustawianie się w rozsypce, rzędzie, dwurzędzie, szeregu, marsze i korowody w kole, po prostej, slalomem, chody połączone z podskokami, biegiem, akcentowaniem rytmu, miar taktowych;
		- z elementami równowagi: chodzenia stopa za stopą, po linii, śladzie, na szerokiej ławeczce, z pokonywaniem niskich przeszkód, noszeniem przyboru, stanie na jednej nodze;
		- na czworakach: w przód i tył, z omijaniem przeszkód ;
		- bieżnych: bieganie w różnych kierunkach, z omijaniem przeszkód, z wykonywaniem zadań dodatkowych, gonitwy i ucieczki;
		- z elementami rzutu i toczenia: rzucanie oburącz, ręką prawą i lewą, do celu, na odległość i w górę, toczenie piłek i obręczy po wyznaczonej trasie, na wprost, po obwodzie koła;
		- z elementami wspinania; na drabinki, sprzęt terenowy, zwisy;
		- z elementami skoku i podskoku: skoki obunóż i jednonóż w miejscu i ruchu, podskoki rozkroczne, zwarte, wykroczne, z nogi na nogę, swobodne przeskoki przez linie i przybory, wskakiwanie obunóż do koła, zeskoki z niskiej wysokości;
		- na śniegu i lodzie: wożenie się na sankach, tworzenie zaprzęgów, podejścia i zjazdy z górki;
		- na wodzie( pod opieką instruktora): skoki do wody na nogi, zanurzanie się w wodzie, swobodne zmiany pozycji w wodzie, unoszenie się na wodzie, próby pływania” pieskiem”;
		8. Uczestniczenie w podchodach i łatwych zwiadach w terenie, połączonych z wykonywaniem zadań i pokonywaniem przeszkód.
		9. Uczestniczenie w ćwiczeniach gimnastycznych prowadzonych metodą Kniessów, z wykorzystaniem rekwizytów i odpowiednio dobranej muzyki( klasycznej, rozrywkowej).
		10. Naprężanie i rozluźnianie mięśni poprzez wykorzystywanie elementów aerobiku w ćwiczeniach i zabawach ruchowych.
		11. Umiejętne współdziałanie w zespole podczas wykonywania ćwiczeń gimnastycznych metodą stacyjną, pokonywanie toru przeszkód w sali i w terenie itp.
		12. Naprężanie i rozluźnianie mięśni poprzez wykorzystanie metody Stretchingu oraz masażu i automasażu rozluźniającego.
		13. Aktywne uczestniczenie w zabawach i ćwiczeniach z wykorzystaniem przyborów, przyrządów, muzyki, warunków terenowych, takich jak:
		- kształtujących postawę: ćwiczenia wyprostne, szyi, tułowia, mięśni brzucha, stóp, przewroty w przód;
		- orientacyjno-porządkowych: szybkie reagowanie na różne sygnały wzrokowe i słuchowe, sprawne ustawiane się w rozsypce, rzędzie, dwurzędzie, szeregu, w kole, w kółkach, szybka zmiana miejsc i ustawień, marsze i biegi w różnych szykach i kierunkach z wykonywaniem zdań dotykowych, zmianą tempa i rytmu, z elementami podskoków, z wymijaniem i wyprzedzaniem, marsz z akcentowaniem rytmu, miar taktowych:
		-z elementami równowagi: chód równoważny, stanie jednonóż, przekraczanie przeszkód, swobodne przejścia po ławeczce i równoważni;
		- na czworakach: chody i biegi przodem i tyłem, zejścia i wejścia po pochylni;
		- bieżnych: biegi w różnych kierunkach, z omijaniem i pokonywaniem przeszkód, z wykonywaniem zadań dodatkowych, wyścigi, sztafety;
		- z elementami rzutu i toczenia: rzuty i chwyty oburącz, ręką prawą i lewą, z odbiciem o ziemię lub ścianę, na odległość i w górę, przerzucanie przez przeszkodę, próby kozłowania piłki, toczenie piłek i obręczy po wyznaczonej trasie, na wprost i slalomem, ze zmianami kierunku i ręki, przekazywaniem przyboru innemu dziecku;
		- z elementami wspinania: na drabinki, przeszkody, sprzęt terenowy, zwisy;
		- z elementami skoku i podskoku: skoki obunóż i jednonóż w miejscu i ruchu, w dal i wzwyż, z rozbiegu, podskoki rozkroczne, wykroczne, zwarte, dostawne, z nogi na nogę, przeskoki przez niskie przeszkody, skakankę z odbicia obunóż i jednonóż, wyskoki w górę z miejsca i rozbiegu, zeskoki do przysiadu podpartego, skoki ”żabie” i „zajęcze”;
		- na śniegu i lodzie z elementami sportów zimowych: wożenie się na sankach, podejścia i zjazdy z górki, chody na nartach, próby jazdy na łyżwach;
		- w wodzie ( pod opieką instruktora): pływanie” pieskiem”, „żabką”, skoki do wody na nogi, zanurzanie się w wodzie.
		14. Udział w grach zespołowych, np. minikoszykówka, gra w „dwa ognie”, z wprowadzeniem prostych reguł i zasad.

- 1 -

---