Warszawa, 8 września 7[Author ID1: at Tue Jul 10 15:20:00 2007 ] 2008 r.

JAK ALKOHOL NISZCZY MÓZG PŁODU

W Polsce co roku rodzi się nawet 9 000 dzieci cierpiących na zaburzenia rozwojowe spowodowane kontaktem z alkoholem w czasie okresu płodowego. Badania na temat wpływu alkoholu na mózg zarówno osób dorosłych, jak i u dzieci, których matki spożywały alkohol w czasie ciąży, prowadzone są przez prof. Andrzeja Urbanika w Katedrze Radiologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Centrum Zdrowia Dziecka z kolei zajmuje się diagnozą i rehabilitacją dzieci z FAS.

Co wiadomo o wpływie alkoholu na płód:

Jeśli w czasie ciąży kobieta wypije choćby kieliszek wina lub jedno piwo, jej nienarodzone dziecko wypije to[Author ID1: at Tue Jul 10 15:25:00 2007 ] wraz z nią. Jego organizm nie ma żadnego mechanizmu obronnego, który uchroniłby je przed skutkami działania [Author ID1: at Tue Jul 10 15:40:00 2007 ]alkoholu. Nie chroni go łożysko, a wątroba nie jest jeszcze dostatecznie rozwinięta, by eliminować alkohol.

Kobieta nie musi wypić dużo ani pić często, aby to zaszkodziło jej dziecku. Szczególnie niebezpieczne jest picie w pierwszych dniach po zapłodnieniu, a więc wtedy, gdy kobieta jeszcze nie wie, że jest w ciąży. Największe uszkodzenia mózgu i układu nerwowego[Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ] może spowodować alkohol wMiędzy 3 a 5 tygodniem ciąży[Author ID1: at Tue Jul 10 15:41:00 2007 ] pierwszych 3-5 tygodniach[Author ID1: at Tue Jul 10 15:41:00 2007 ]. Alkohol wypity [Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ]Pod koniec ciąży[Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ]w trzecim trymestrze[Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ] alkohol[Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ] może zatrzymać[Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ]znacząco[Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ] spo [Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ]wolnić [Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ]rozwój dziecka, [Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ],[Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ] a nawet [Author ID1: at Tue Jul 10 15:42:00 2007 ]spowodować przedwczesny poród. W przeciwieństwie do innych wcześniaków dziecko uszkodzone przez kontakt z alkoholem w organizmie matki nigdy tych braków nie nadrobi.

Nie ma bezpiecznego czasu na kieliszek czerwonego wina czy łyk piwa. [Author ID1: at Tue Jul 10 15:43:00 2007 ]Nie ma bezpiecznej dawki alkoholu w ciąży. Niezależnie od etapu ciąży alkohol zawsze szkodzi.

Co może spowodować wypicie alkoholu przez kobietę w ciąży:

• poronienie lub przedwczesny poród,[Author ID1: at Tue Jul 10 15:48:00 2007 ]

• niską wagę urodzeniową dziecka

• uszkodzenia mózgu (w każdym trymestrze ciąży)

• zespół ADHD

• opóźnienie wzrostu

• wady serca

• wady nerek

• problemy z widzeniem i ze słyszeniem

• ryzyko [Author ID1: at Tue Jul 10 15:44:00 2007 ]wystąpienia[Author ID1: at Tue Jul 10 15:44:00 2007 ]e[Author ID1: at Tue Jul 10 15:44:00 2007 ] FAS [Author ID1: at Tue Jul 10 15:44:00 2007 ]

Na czym polega FAS (Fetal Alcohol Syndrome - Płodowy Zespół Alkoholowy):

• Niski wzrost i małogłowie

• Dysmorfie twarzy (np. twarz jest niesymetryczna)

• Wady układu kostno - mięśniowego i zaburzenia czucia głębokiego, problemy z koordynacją (dziecko może np. złamać rękę i nie czuć tego)

• Problemy ze słyszeniem, opóźnioną zdolność mówienia

• Zmniejszone pole widzenia, słabą pamięć wzrokowa (dziecko może się łatwo gubić nawet w okolicy domu)

• Anomalie w budowie wątroby, serca, nerek, narządów płciowych

• Podwyższony próg bólu lub nadwrażliwość na ból

• Nadpobudliwość

• Impulsywność (impuls - działanie - myślenie)

• Problemy z pamięcią i trudności w uczeniu się (dziecko będzie się skarżyć, że „nic mu nie wchodzi do głowy”, choć się uczy)

• Zaburzenia zachowania, niedostosowanie społeczne, trudności w przewidywaniu konsekwencji swoich zachowań (może np. uciekać z domu)

• Niekontrolowane napady złości

• Skłonność do uzależnień

• Skłonności depresyjne i lękliwość

• Podatność na manipulacje

Dziecko dotknięte FAS zawsze będzie miało problemy. Będzie się czuło gorsze i nieszczęśliwe.[Author ID1: at Tue Jul 10 15:46:00 2007 ].[Author ID1: at Tue Jul 10 15:45:00 2007 ] FAS to niepełnosprawność, której nie da się usunąć leczeniem czy starannym wychowaniem.[Author ID1: at Tue Jul 10 15:46:00 2007 ]Uwaga - nawet troje dzieci na 1000 urodzeń może być dotkniętych FAS! To więcej niż rodzi się dzieci z zespołem Downa! W Polsce to [Author ID1: at Tue Jul 10 15:47:00 2007 ]oznacza to [Author ID1: at Tue Jul 10 15:47:00 2007 ]900 dzieci z FAS rocznie.

Ponieważ FAS i inne zaburzenia rozwojowe będące skutkiem alkoholu są słabo diagnozowane, dzieci często pozostają bez właściwej pomocy i rehabilitacji.

Na czym polegają badania wpływu alkoholu na mózg płodu

Najwięksi sceptycy, którzy twierdzą, ze „trochę wina nie zaszkodzi”, milkną, gdy widza zestawione dwa zdjęcia tomograficzne - mózgu zdrowego dziecka i mózgu dziecka z FAS. To jednak tylko obraz, który nie oddaje wszystkich problemów, z jakimi musi do końca życia borykać się osoba, której matka piła alkohol w czasie ciąży.

Badania w Collegium Medicum prowadzone są przy pomocy techniki obrazowania rezonansu magnetycznego (MRI) oraz protonowej spektroskopii rezonansu magnetycznego (HMRS). Pozwalają one przedstawiać struktury mózgu i wykazywać ewentualne jego uszkodzenia. W wielu sytuacjach badanie MRI jest niewystarczające. Wiadomo bowiem, że procesy patologiczne zanim będą widoczne w badaniu obrazowym, powodują wcześniej określone zmiany w metabolizmie ustroju. Te zaburzenia metaboliczne mogą być wykryte jedynie za pomocą HMRS. Dzięki tej technice można całkowicie bezinwazyjnie badać skład biochemiczny w dowolnym miejscu mózgu. Otrzymuje się wtedy widma, których analiza pozwala na wykrywanie patologii w bardzo wczesnej fazie.

U badanych osób, po spożyciu alkoholu, stwierdzano pojawianie się go w tkance mózgowej. Dodatkowo, stwierdzano także zmiany analogiczne jak w zmianach niedokrwiennych - wzrost stężenia mleczanów i lipidów. Zauważono również spadek stężenia GABA (kwas gamma-aminomasłowy), związku chemicznego, który pełni rolę głównego neuroprzekaźnika o działaniu hamującym w ośrodkowym układzie nerwowym. U osób spożywających alkohol okazjonalnie zmiany te były przejściowe. W zależności od ilości spożytego alkoholu następowała normalizacja widma HMRS mózgu w różnym czasie.

U badanych dzieci, których matki spożywały alkohol w ciąży, w czasie badania MR, w części przypadków stwierdzano zmiany w strukturze mózgu pod postacią ścienczenia tzw. ciała modzelowatego, struktury odpowiedzialnej za przekazywanie informacji pomiędzy prawą i lewą półkulą a przez to integrującą pracę mózgu. W badaniach z użyciem techniki HMRS, w znacznym odsetku stwierdzano podwyższony poziom choliny. Związek ten jest wskaźnikiem stanu mieliny, czyli białkowo-lipidowej osłony włókien nerwowych pełniącej funkcje izolatora dla wypustek nerwowych. Jej zanik oznacza brak możliwości normalnego funkcjonowania komórek nerwowych. Tworzenie się otoczki zbudowanej z mieliny wokół włókien nerwowych (tzw. mielinizacja) w mózgu i rdzeniu kręgowym to proces, który przebiega w życiu płodowym i warunkuje prawidłowe działanie ośrodkowego układu nerwowego, czyli umożliwia efektywny przebieg impulsów nerwowych.

W przypadku badanych dzieci, których matki piły alkohol w czasie ciąży, poziom choliny był stosunkowo wysoki co może świadczyć o zaburzeniu procesu mielinizacji spowodowanego przez alkohol. Może to w konsekwencji powodować szerokie spektrum zmian świadczących o niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego. Dodatkowo stwierdzano u tych dzieci, w widmie HMRS, zmiany analogiczne jak w przypadku procesu niedokrwiennego. W odróżnieniu do osób okazjonalnie spożywających alkohol, zmiany te u dzieci były utrwalone.

Można więc stwierdzić, że stosując technikę HMRS, uwidacznia się zmiany jakie powoduje alkohol na przebieg procesów biochemicznych mózgu. Jest to szczególnie ważne, gdyż w większości przypadków zmiany te nie są widoczne w badaniach obrazowych wykonywanych zarówno w technice tomografii komputerowej jak i rezonansu magnetycznego. Innymi słowy, zanim alkohol spowoduje uszkodzenie morfologicznych elementów mózgu, znacznie wcześniej poważnie zaburza jego metabolizm i powoduje destrukcję na poziomie komórkowym.

 

4

Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych ul. Szańcowa 25; 01-458 Warszawa; tel. [phone]; fax: [phone], e-mail: [e-mail]; http://www.parpa.pl

* Badanie przeprowadzone na zlecenie PARPA przez PBS w Sopocie w czerwcu i lipcu 2005 na reprezentatywnej próbie 1038 Polaków

---