Co to jest FAS?
Płodowy zespół alkoholowy (zwany PZA lub z angielskiego FAS – fetal alcohol syndrome) to zespół nieprawidłowości, który stwierdza się u niektórych matek spożywających alkohol w trakcie trwania ciąży. Zespół alkoholowy następuje w wyniku picia alkoholu przez przyszłe matki. Alkohol wypity przez kobietę ciężarną przenika przez łożysko do organizmu dziecka, które wchłania go w całości. Płód zostaje wtedy uszkodzony, nawet wtedy, gdy matka tego nie odczuwa.
FAS to zespół zaburzeń fizycznych i umysłowych, które objawiają się, jako:
Opóźnienia umysłowe
Dysfunkcje mózgu
Różnorakie anomalie rozwojowe
Zaburzenia psychiczne
Zaburzenia w uczeniu się
Badania wykazały, iż alkohol zdolny jest do poczynienia większych szkód dla rozwijającego się płodu, niż inne substancje uzależniające, nawet takie jak marihuana, kokaina czy heroina.
Efekty płodowego zespołu alkoholowego
Efekty płodowego zespołu alkoholowego mogą być średnio nasilone lub groźne, przejawiają się:
Obniżeniem ilorazu inteligencji,
Zaburzeniami uwagi,
Zaburzeniami zdolności uczenia się,
Wadami serca, mogą prowadzić nawet do śmierci.
Zaburzenia spowodowane FAS mogą trwać nawet całe życie.
Co uszkadza się w okresie ciąży?
Spożywanie alkoholu w I trymestrze ciąży:
Uszkadza mózg
Osłabia rozwój komórek
Atakuje główne organy płodu tj. serce czy nerki
Prowadzi do deformacji twarzy
Powoduje poronienia
Spożywanie alkoholu w II trymestrze ciąży:
Osłabia rozwój mózgu
Powoduje poronienia zagrażające życiu matki
Uszkadza mięśnie, skórę, gruczoły, kości i żeby
Spożywanie alkoholu w III trymestrze ciąży:
Osłabia rozwój mózgu i płuc
Prowadzi do zaburzenia rozwoju wzrostu
Cechy dziecka z FAS
Cechami fizycznymi, które wyróżniają dzieci z płodowym zespołem alkoholowym są:
Charakterystyczne rysy twarzy:
środkowa część twarzy jest płaska,
nos jest mały i zadarty.
Oczy są małe, szeroko rozstawione,
Oczy mają opadające powieki,
Szczęka jest słabo rozwinięta,
Wąską górną wargę.
Najwyraźniej cechy te są widoczne u dzieci w wieku od 2 do 20 lat.
Za mały wzrost i waga, zarówno po urodzeniu, jak i w życiu płodowym, objaw ten utrzymuje się mimo prawidłowego odżywiania.
Często występują wady wrodzone, takie jak:
Wadliwa budowa stawów, serca, uszu, oczu.
Występuje również hipotonia i hipertonia, czyli obniżone lub wysokie napięcie mięśni.
Co uszkadza alkohol?
Alkohol zabójczo wpływa również na mózg płodu, najbardziej zagrożone są:
1. Móżdżek – odpowiada on za koordynację ruchów celowych, utrzymywanie równowagi, reguluje tonus mięśniowy. Odpowiada również za pamięć odruchów. Jego uszkodzenie skutkuje między innymi: problemami z utrzymaniem wzorowej postawy ciała, zaburzeniami równowagi, nieskoordynowanymi ruchami, drżeniem ciała, osłabionym napięciem mięśni, niewyraźną mową i niezdolnością do wykonywania szybkich ruchów naprzemiennych.
2. Płaty czołowe – w nich odbywają się procesy planowania, kontrolowania emocji. FAS może skutkować utratą zdolności poruszania częściami ciała, niezdolnością do działań spontanicznych, schematycznością myślenia, niemożnością skoncentrowania się na konkretnym zadaniu, zachowaniami agresywnymi, zmianami osobowości.
3. Hipokamp, który ściśle wiąże się z tworzeniem zapisu pamięciowego, bierze udział w procesie uczenia się. Do jego zadań należy także filtrowanie sygnałów od środowiska. Wystąpienie upośledzeń w obrębie hipokampu może powodować niestabilność emocjonalną, problemy z pamięcią, niemożnością wyobrażenia sobie pojęć abstrakcyjnych.
4. Ciało modzelowate, czyli spojenie wielkie. Jego rolą jest zapewnienie przepływu informacji między dwiema półkulami. Płodowy zespół alkoholowy może spowodować powolny przepływ informacji, brakiem połączeń między półkulami mózgu.
Diagnoza FAS
Diagnoza FAS opiera się na następujących kryteriach:
Charakterystyczne rysy twarzy
Mała waga urodzeniowa
Dysfunkcje OUN
Wywiad potwierdzający narażenie na działanie płodowe w życiu płodowym
j
Dzieci, u których wystąpił płodowy zespół alkoholowy, mają opinię niegrzecznych i złośliwych, bardzo często mają problemy z zachowaniem, zaś większość z nich nie jest w stanie normalnie normalnie funkcjonować w społeczeństwie. Cechą charakterystyczną w ich zachowaniu jest nadaktywność, impulsywność, drażliwość, problemy ze spaniem, złośliwość, depresje. Dzieci z FAS bardzo często mają problemy w nauce, wynika to z osłabionej pamięci, kłopotów z myśleniem. Dziecko takie, mimo iż ma wymagany zakres obserwacji, nie potrafi ich prawidłowo wykorzystać. Płodowy zespół alkoholowy występuje u dzieci kobiet, które albo nadużywają alkoholu, albo są, bądź były od niego uzależnione. Nie można wykluczyć również wpływu sporadycznego picia alkoholu, zwłaszcza w pierwszym etapie ciąży. Dziecku może także zaszkodzić jednorazowe wypicie alkoholu, dowolnego dnia. Nie ustalono jednak, jaka ilość alkoholu może spowodować wystąpienie FAS.
Choroba ta jest nieuleczalna, zmiany, które nastąpiły w mózgu nie mogą zostać cofnięte, ale też nie ulegają pogłębieniu. Płodowemu zespołowi alkoholowemu da się jednak w stu procentach zapobiec. Zaleca się całkowitą abstynencję kobietom, które są już w ciąży, ale także tym, które planują zostać matkami.
Najbardziej rozległe uszkodzenia mózgu oraz całego układu nerwowego wywołuje alkohol wypity na samym początku, czyli do 5 tygodnia ciąży. Spożywanie alkoholu przez matkę w trzecim trymestrze ciąży może spowolnić rozwój dziecka oraz przyczynić się do przedwczesnego porodu. Niestety wcześniak urodzony na skutek zaburzeń poalkoholowych nie nadrobi braków rozwojowych.
Cechy te mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz u osób dorosłych.
Najbardziej nasilają się między drugim a dziesiątym rokiem życia. Większość niemowląt z FAS jest często rozdrażnionych, mają trudności ze ssaniem i spaniem.
Są nadwrażliwe na bodźce.
Osoby poddane działaniu alkoholu w życiu płodowym mają trudności z:
- myśleniem abstrakcyjnym - abstrakcyjne myślenie stanowi niewidzialną podstawę funkcjonowania świata;
- myśleniem przyczynowo-skutkowym,
-wyobraźnią - osoby z FAS/E nie potrafią wyobrazić sobie tego, czego nie doświadczyły;
- uogólnianiem - brakuje im plastyczności w procesie myślenia, tak więc - jeśli zmieniasz część rutyny, musisz stworzyć całkowicie nową rutynę;
- czasem - poczuciem czasu, godziny, dopasowaniem pewnych czynności do określonych godzin, cykliczną naturą zjawisk;
- pamięcią - zwłaszcza krótką.
Dzieci z FAS/FAE bardzo często wykazują problemy z zachowaniem, a większość z nich nie będzie w stanie normalnie funkcjonować w społeczeństwie. Najczęściej występujące problemy z zachowaniem:
• nadaktywność;
• nieustępliwość;
• pasywność;
• impulsywność;
• drażliwość;
• problemy ze snem;
• złośliwość;
• nadwrażliwość na dotyk i dźwięk;
• trudności z adaptacją;
• problemy z organizacją;
• niska samoocena;
• trudności z samokontrolą;
• łatwość popadania w stany depresyjne;
• problemy z absencją;
• problemy ze sferą seksualną.
Dodać należy, iż objawy te nie są "problemami w zachowaniu" lecz skutkiem stałego, niezmiennego niszczenia mózgu (statyczna encefalopatia) i nie zawsze zależą od woli dziecka.
Dzieci z FAS/FAE bardzo często mają problemy z nauką. Ich przyczynę stanowi słaba pamięć, kłopoty z myśleniem (zwłaszcza abstrakcyjnym i przyczynowo- skutkowym) a także niezdolność przetwarzania informacji. Zazwyczaj dziecko pomimo, że posiada określony zasób informacji, nie potrafi ich wykorzystać w konkretnej sytuacji.
Nauka tych osób jest niesystematyczna, przeplatana okresami, w których dziecku łatwo jest przyswoić nowe informacje z okresami, w których ma ono problemy z zapamiętywaniem i umiejętnością wykorzystania wcześniej zdobytej wiedzy.
Często na tej podstawie nauczyciele oceniają takie dzieci jako leniwe, niesystematyczne, nieprzykładające się do nauki.
Osoby z FAS/FAE często charakteryzują się nieodpowiednimi zachowaniami społecznymi. Są także niezdolne do tego, aby analizować skutki własnego postępowania. Nie potrafią odczytywać podtekstów ukrytych w mimice, gestach czy słowach. Są one społecznie i emocjonalnie niedojrzałe.
Dzieci z FAS/FAE, zwłaszcza w wieku dorastania, mają kłopoty z nawiązywaniem kontaktów z rówieśnikami. Są bardzo podatne na manipulację i wykorzystanie. Z powodu swojej ufności i łatwowierności często stają się ofiarami przemocy seksualnej, fizycznej, psychicznej. Dlatego wymagają stałego nadzoru ze strony osób dorosłych