PROGRAM

PROFILAKTYCZNY

„MÓWIĘ ŁADNIE I POPRAWNIE”

WSPOMAGANIE ROZWOJU MOWY DZIECKA

W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Opracowanie i koordynator programu -

Marzena Czyczyło

Porozumiewanie się z otoczeniem to odbieranie i pełne rozumienie komunikatów słownych, a także ich nadawanie, a więc informowanie swoich bliskich, rówieśników i inne osoby o tym, co myślimy, czujemy, widzimy i czego pragniemy. Aby zrozumieć kierowane do nas wypowiedzi, musimy usłyszeć je, zrozumieć, utożsamić i zapamiętać. W procesy te angażujemy zdolności i umiejętności takie jak, m.in. wrażliwość na bodźce akustyczne, wyodrębnianie i utożsamianie dźwięków mowy( tzw. słuch mowny ), pamięć słowną, a także umiejętności „rozszyfrowywania” związków gramatycznych zawartych w zdaniach. Zawsze korzystamy ze słów i powiązań między słowami, które zmagazynowane są w naszej pamięci. ”Magazyn” ten rozrasta się z wiekiem dziecka. Inne będą możliwości rozumienia i nadawania informacji słownych u dziecka rocznego, inne u 2-latka, 4-latka i dzieci starszych, bo wyższy będzie rozwój jego procesów poznawczych, myślenia, szerszy zakres wcześniejszych procesów werbalnych.

Jeżeli u dziecka umiejętność odbioru i rozumienia poleceń słownych jest rozwinięta z jakiś przyczyn w stopniu niższym niż u jego rówieśników, w takim wypadku słabszy będzie także rozwój jego umiejętności tworzenia wypowiedzi słownych. U innych dzieci obserwować możemy pełne rozumienie tego co się do niego mówi i tylko wypowiadanie się - ta sfera działalności dziecka - wymagać będzie pomocy ze strony opiekunów.

Dziecko może mieć trudności w tworzeniu wypowiedzi, jeżeli zasób jego słownictwa jest nie wystarczający, lub budowanie zdań poprawnych pod względem gramatycznym stanowi barierę trudną do pokonania. Bywa też i tak, że zdania są prawidłowe pod względem gramatycznym, ale niektóre dźwięki mowy zastąpione są innymi głoskami lub są deformowane, tzn. w wyniku nieprawidłowego ułożenia narządów mowy, powstają inne, obce dla języka polskiego brzmienia dźwięków mowy. Niekiedy możemy także zaobserwować ten nieprawidłowy układ narządów artykulacyjnych np. podczas międzyzębowej artykulacji. Nasze zastrzeżenia może budzić także zbyt szybkie lub zbyt wolne tępo wypowiedzi, lub jej monotonność.

Prawidłowe wymawianie dźwięków mowy ( głosek ) nie jest możliwe bez umiejętności efektywnego - dla uzyskania odpowiedniego brzmienia wypowiedzi

■ oddychania, bez wykorzystania w pełni głosu,

■ bez odpowiedniej sprawności ruchomych narządów artykulacyjnych, czyli warg, języka, podniebienia miękkiego i żuchwy.

■ niezbędnym warunkiem dla uzyskania właściwego brzmienia dźwięków mowy jest także wspomniana wcześniej sprawność w zakresie słuchu mownego

( fonematycznego i fonetycznego )

Poniższy program jest zatem pełnym programem stymulacji rozwoju jednej z najważniejszych umiejętności człowieka - umiejętności porozumiewania się z otoczeniem. Pragnę zaznaczyć , że im wcześniej rozpoczniemy stymulację rozwoju mowy - w drugim lub trzecim roku życia dziecka, tym efekty tych działań będą lepsze.

W programie profilaktycznym chciałam przedstawić zagadnienia usprawniania mowy, wskazać celowość działań ukierunkowanych na rozwój mowy, omówić zasady, których należy przestrzegać, aby pomoc dziecku była możliwie skuteczna. Zamieszczone tu przykłady ćwiczeń, odpowiednio pogrupowane, mają pokazać, jak pracować z dzieckiem nad rozwojem jego mowy w warunkach przedszkolnych oraz domowych.

Osiągnięcie pełnego sukcesu lub, jeżeli jest to nie możliwe ( a i tak bywa) zmniejszenie różnicy pomiędzy istniejącym stanem mowy dziecka i jego prawidłowo rozwijających się rówieśników, w znacznej mierze zależy od opiekunów, od ich zaangażowania i systematycznej pracy z dzieckiem. Czas wolny spędzony w taki sposób przyniesie efekty w postaci poprawy umiejętności dziecka w zakresie komunikowania się z otoczeniem, a także dostarczy wielu radości, dzięki wspólnej zabawie dziecka i jego opiekunów.

1. Cele strategiczne:

■ Wczesne rozpoznanie istniejących u dziecka problemów

komunikacji językowej

■ Objęcie opieką logopedyczną wszystkich dzieci przedszkolnych,

ponieważ w tym wieku mogą mieć jeszcze nieukończony rozwój

mowy.

■ Zapewnienie właściwej formy profilaktyki, stymulacji i terapii.

2. Cele operacyjne:

■ diagnozowanie potrzeb werbalnych dzieci w kontekście

profilaktycznych oddziaływań systemowych

■ budowanie przedszkolnego programu profilaktycznego i

projektowanie terapeutycznych działań profilaktycznych

■ monitorowanie i ewaluowanie podejmowanych działań

3. Zadania:

■ diagnostyka - rozpoznawanie zakłóceń lub zaburzeń

językowych;

■ objęcie opieką logopedyczną wyznaczonych dzieci i

systematyczne działania w zakresie rozwijania komunikacji

językowej poprzez usprawnianie funkcji mowy i umiejętności wypowiadania się, wyrównania opóźnień mowy, korygowanie

wad wymowy, oraz usprawnianie procesów wzrokowo- ruchowo-słuchowych.

■ zapobieganie poprzez działania profilaktyczne powstawaniu wad

wymowy i czuwanie nad prawidłowym rozwojem mowy;

■ stymulowanie procesu nabywania kompetencji komunikacyjnej i

sprawności warunkującej prawidłowy przebieg komunikacji językowej;

■ stymulowanie rozwoju poznawczo - językowego;

■ zapobieganie dysharmonii rozwojowych;

4. Formy:

■ prowadzenie przesiewowych badań dotyczących wymowy

dzieci przedszkolnych i udostępnianie wyników badań

zainteresowanym;

■ indywidualna lub zespołowa terapia logopedyczna

( eliminowanie, likwidowanie wszelkich zakłóceń i zaburzeń

komunikacji językowej i wszelka pomoc w przezwyciężaniu

problemów dzieciom mających trudności z mówieniem,

rozumieniem, pisaniem i czytaniem;

■ prowadzenie ćwiczeń kształtujących prawidłową mowę i

doskonalące wymowę już ukształtowaną poprzez:

ćwiczenia usprawniające narządy mowy i artykulacji

ćwiczenia ortofoniczne, słuchowe i rytmiczne

ćwiczenia dykcji

■ pobudzenie dzieci do aktywności słownej poprzez udział w

uroczystościach przedszkolnych, inscenizacjach, konkursach,

teatrzykach, montażach słowno-muzycznych w ciągu całego

roku;

■ przeprowadzenie szkoleniowo-metodycznych rad

pedagogicznych, czy zespołów samokształceniowych dla kadry

nauczycielskiej na temat rozwoju mowy dziecka i trudności z tym związanych oraz metodyki pracy;

■ współpraca z nauczycielkami, zapewnienie doradztwa i pomocy

o charakterze terapeutycznym i instruktażowym;

■ opracowanie scenariuszy zajęć zabaw i ćwiczeń rozwijających

sprawność językową oraz udostępnianie ich innym nauczycielom;

■ współpraca z rodzicami w formach: spotkań i pogadanek,

gazetek, przygotowywanie i dostarczanie materiałów do pracy

terapeutycznej w domu, udostępnianie wykazu literatury dotyczącej rozwoju mowy dziecka, bieżącej informacji o postępach dzieci uczestniczących w terapii logopedycznej,

umożliwienie rodzicom udziału w zajęciach terapeutycznych,

obserwacji, udzielanie porad i wskazówek;

5. PROPOZYCJE ZABAW I ĆWICZEŃ LOGOPEDYCZNYCH

Ćwiczenia języka

Może pokażesz język(tak jak czasem robią niegrzeczne dzieci)

■ Spróbujmy zrobić z języka:

• szpilkę (jeszcze cieńszy język),

• skocznię narciarską lub zjeżdżalnię,

• koci grzbiet,

• łyżkę (język lekko stulony, z uniesionym do góry końcem),

• łopatkę (płaski, szeroki język),

• szufelkę (uniesione lekko boki języka, płaski środek),

• rurkę (chcemy wypić sok, a nie mamy czym).
  ■ Pokaż jak:

• kot pije mleko (szybkie, krótkie ruchy języka w przód, do góry i do tyłu),

- miś oblizuje się po zjedzeniu miodu (staranne oblizywanie warg przy szeroko
otwartych ustach; język wolno krąży dookoła, zaczynając raz od lewej, raz od
prawej strony).

Zabawę można uatrakcyjnić smarując wargi dziecka czekoladą, miodem, dże­mem, śmietaną.

■ Spróbujmy zrobić językiem kółko do gry w serso,

- teraz dużo kółek (wiele ruchów okrężnych języka).

Wszystkie podstawowe ruchy języka można wykonać w zabawie o nazwie

„Języczek-wędrowniczek".

Prowadzący może ułożyć do niego fabułę.

W ćwiczeniu tym język „wędrując" dotyka:

• wargi górnej,

• wargi dolnej,

• kącików ust,

• stara się sięgnąć do nosa, do uszu.

„Liczy zęby": dotyka końcem języka każdego zęba:

• na górze,

• na dole,

• po stronie zewnętrznej i wewnętrznej.

Dotyka dziąseł na górze i na dole. Głaska wargi. Masuje podniebienie, starają się sięgnąć aż do tylnej ściany gardła i z powrotem.

Zabawie może towarzyszyć bębenek, tamburyn, czy inny instrument rytmizujący te czynności. Można je wykonywać w różnym tempie: szybciej lub wolniej. Pro­wadzący, uważnie śledząc sposób wykonywania ćwiczeń przez poszczególne dzieci, może zaobserwować, a nawet określić stopień trudności, na jakie napotka dziecko w wykonywaniu ruchów językiem, dostrzec wady zgryzu, nieprawidłowości uzębie­nia i podniebienia.

■ Podobnie diagnostyczne jest ćwiczenie- zabawa w „Konika, wożnicę i żrebaczka”

Jedziemy jak konik -czubek języka uderza o podniebienie i z klaśnięciem opada na dół. Jeśli ćwiczenie to wykona się przy naprzemiennie zaokrąglonych (jak u) i odwiedzionych (jak e) wargach, dzwięk nabiera głębi. Uzyskuje się charakterystyczny odgłos bardzo dobrze naśladujący uderzenie kopyt o podłoże.

Koń idzie wolno, przyśpiesza, biegnie. Porusza się naprzemiennie raz wolno raz szybciej, przy czym:

• parska

• chrapie

• śmieje się - iha - ha

Wożnica kieruje koniem:

• popędza - wio!

• skręca: Hetta - wiśta!

• zatrzymuje :prrrr (lub trrr)...

• jedzie wolno i ssie cukierek , żuje gumę

• jest gorąco popija colę: gul, gul...

• hamuje :piii...

• woła żrebaczka ; Cieś! , cieś!

• Żrebaczek podbiega i parska: prr..

( Na czubek języka kierujemy silny strumień powietrza .Język powinien drgać wydając charakterystyczny dzwięk. Sprawdzamy kierunek i siłę wydmuchiwanego powietrza, zbliżając do warg w czasie parskania pasek papieru. Jest to ćwiczenie przygotowujące do wymawiania głoski r .Powietrze nie może uchodzić bokiem.)

Konik wjeżdża na ruchliwą ulicę gdzie mija go karetka pogotowia, dając sygnały (dzwięki oparte o samogłoski, wymagające charakterystycznego układu warg: szerokie - wąskie)

eo, eo,eo, albo au, au , au.-. mija konny pojazd.

Koń musi się zatrzymać, zjechać na bok, aby pogotowie przepuścić.

Jadący zaprzęgiem może spotkać po drodze różne zwierzęta i podwozić je. Zwierzęta proszą o podwiezienie oczywiście w swoich językach.

Na przykład o zabranie prosi małpka ( język wsunięty między zęby i dolną wargę, którą mocno wypycha do przodu.)

Koń może się wystraszyć, uciekać, przewrócić wóz wraz z pasażerami (tri bum!). Pasażerowie krzyczą - wzywają „swoimi" językami pomocy. Jedno z lepszych ćwiczeń artykulacyjnych angażujących prócz języka, także wargi, policzki, żuchwę. Daje się ono łatwo fabularyzować, modyfikować, fragmentami.

■ Najprostsze i najprzyjemniejsze ćwiczenia języka to:

■ naśladowanie kota wylizującego talerzyk (np. po budyniu, bitej śmietanie it.)

■ oblizywanie łyżeczki z resztką kremu, miodu, marmolady...

■ ssanie cukierków „mordoklejek", *- ssanie gumy „balonówy" i wydmuchiwanie balonika.

Uwaga! Gumy „balonówy" nie zaleca się dzieciom z seplenieniem międzyzębowym, gdyż to utrwala jeszcze wadę.

Ćwiczenia języka można prowadzić w grupach kilkuosobowych. Jeśli w zespole są dzieci nadpobudliwe, zahamowane, opóźnione w rozwoju, a przede wszystkim z wadami wymowy - korzystniej jest poprowadzić z nimi zajęcia indywidualne! gdyż w grupie mogą wykonywać je niedokładnie. Poza tym, mogą wymagać dłuższego treningu niż pozostałe dzieci.

Ćwiczenia warg

■ Spróbujmy pokazać, jak wyglądają:

- „wesołe" usta (płaskie wargi - rozciągnięte od ucha do ucha, jak przy głosce
dodatkowo kąciki warg uniesione jeszcze ku górze),

- „smutne" (podkówka z warg),

• „obrażone" (wargi nadęte),

• „złe" (wąskie, cienki pasek),

• wargi w ciup (ściągnięte, wysunięte do przodu).
  ■ A jak wyglądalibyśmy bez warg?

• wargi wciągnięte do wewnątrz („obejmują zęby").
  ■ Wymawiamy teraz na zmianę: i-y, i-u, ...

■ A teraz zamieniamy się w małe dzidziusie. Będziemy ssać smoczek. (Naprzemienne wciąganie i wypychanie warg.)

■ Spróbujmy nagryźć zębami wargę dolną, a potem górną. Zróbmy to kilka razy,

■ Rozciągamy mocno usta (jak przy głosce e), a następnie mocno ściągamy (jął przy głosce u).

■ Cmokamy ustami przy ich różnym ułożeniu. (Układy proponuje prowadzący.)

■ Gwiżdżemy, ale tylko na jednym tonie (przykład prowadzącego). ■ Wciągamy mocno usta i próbujemy się uśmiechnąć.

■ Wyobraźmy sobie, że nasze usta to słodkie cukierki. Ssiemy najpierw górną,
potem dolną wargę.

■ Potrzebny nam lejek, ale go nie mamy. Musimy zrobić go z warg. ■ Spróbujmy pokazać jaki pyszczek ma rybka.

(Wargi wysunięte do przodu, rozszerzone na końcu.)

■ Chcemy pocałować mamę, ale ona jest daleko.
Musimy wysunąć wargi do przodu. Cmokamy.

■ Pokażmy jak wygląda ryjek świnki.

(Wargi wysunięte do przodu, lekko rozchylone na brzegach.)

■ Robimy z warg dziobek ptaka.

(Złączone wargi wysunięte daleko do przodu.)

■Próbujemy zrobić z buzi pyszczek wielbłąda.
(Górna warga wystaje nad dolną, lekko ją przykrywa.)

■ Jak warczy zły pies?

(Unosi górną wargę, pokazuje zęby.)

■ Jak królik zajada trawę?

(Górna warga pracuje we wszystkich płaszczyznach.)

■ Jak wiewiórka gryzie orzechy?
(Pracuje dolna warga.)

■Jak śmieje się koń?

(Uniesiona do góry górna warga, widać wszystkie zęby. Górna warga jest ruchli­wa.)

■ Jak królikowi wystają zęby?

(Wysunięta do przodu warga górna, cofnięta dolna, widoczne górne zęby.)

■ Czy potrafisz:

- utrzymać górną wargą słomkę (ołówek),

-schwytać wargami krople deszczu (uniesiona do góry głowa, wargi „chwytają" krople; dziecko je „wypija"),

• schwytać deszcz dolną wargą (warga dolna wysunięta, ruchliwa żuchwa)

Ćwiczenia policzków

■ Może widziałeś chomika, jak trzyma w policzkach swoje zapasy? Spróbuj poka­zać jak wyglądał.

■ Robimy z buzi duży, duży balon. Powoli wypuszczamy z niego powietrze (albo nagle pęka).

■ Mamy buzię spuchniętą jak balonik. A teraz jest spuchnięta z lewej (z prawej) strony.

• Na dole (u góry). (Przy zaciśniętych wargach nabieramy dużo powietrza two­rząc balon. Potem przesuwamy powietrze kolejno do lewego i prawego policzka. Następnie pod górną i dolną wargę.)

■ Dmuchamy na talerzyk zrobiony z dolnej wargi.

■ Chudniemy (wciągamy silnie policzki do wewnątrz tak, by ściśle obejmowały zęby, tworząc wklęśnięcie).

■ Rybce brakuje powietrza (przy zaciśniętych zębach maksymalnie otwieramy i zamykamy wargi).

■ Co się stało z naszymi ustami? Raz są z jednej strony twarzy, raz z drugiej. Jak się nam nie będzie podobało - wrócą na swoje miejsce. (Wargi i policzki silnie ściągamy raz w lewo, raz w prawo.)

Ćwiczenia podniebienia miękkiego

Niemal wszystkie ćwiczenia, jak wspomniano wyżej, można ubrać w fabułę. Tak też jest z dość trudnymi ćwiczeniami podniebienia miękkiego.

Do dobrych i skutecznych ćwiczeń podniebienia miękkiego zaliczyć należy:

■ grę na instrumentach dętych( trąbki, piszczałki, organki)

■ puszczanie baniek mydlanych, dmuchanie przez nos na papier czy watkę, wymawianie przy dość szeroko otwartych ustach ka, ko, ke, ku, ak, oko,oke, tiku, ga, go, ge, gu, ago, ogo, ege, ugu itd.

■nadciąga chmurka, pada deszcz. Chwytamy jego krople i połykamy je.

■ spróbujmy pobawić się razem w „kłapanie szczęką". Zrobimy to tak: mocno napinamy mięśnie żuchwy, czyli szczęki dolnej. Język leży spokojnie na dole ,nie wysuwa się przed zęby. Wargi są luźne, nie poruszają się. Teraz opuszczamy jak najniżej, a potem podnosimy jak najwyżej żuchwę. Udało się?

■ opuszczamy znowu żuchwę, ale teraz robimy jej „czapeczkę" z szerokiego pła­skiego języka. Żuchwę podnosimy i opuszczamy.

■otwieramy usta i wysuwamy żuchwę mocno do przodu. Następnie cofamy. Niech sobie odpocznie. I tak kilka razy.

■ zamykamy usta i żujemy coś smacznego. Pyszne!

■ zajrzymy teraz, co tam było takiego smacznego. Najpierw obejrzymy jedną,a potem drugą stronę. Musimy to zobaczyć dokładnie! (Przesuwamy żuchwę w lewo i w prawo, przy uchylonych wargach.)

Ćwiczenia artykulacyjne powinna cechować duża dokładność wykonania. Za­tem nie jest zalecany pośpiech, ani zbyt duża liczba ćwiczeń w ciągu jednych zajęć. Lepiej powtarzać je przy różnych okazjach, aż zostanie osiągnięta precyzja i szyb­kość wykonania.

6. PROPOZYCJE ZABAW I ĆWICZEŃ ODDECHOWYCH

ODDYCHANIE - jest czynnością ważną dla poprawnego mówienia, a także dla prawidłowego rozwoju naszego aparatu artykulacyjnego.

W sytuacjach kiedy dziecko nie mówi ( np. sen, zabawa, oglądanie telewizji )

Usta i szczęka powinny być zwarte, a powietrze powinno spokojnie wypływać przez jamę nosową. Niezbędnym warunkiem jest tu oczyszczanie nosa. Dzięki takiemu oddychaniu prawidłowo będzie rozwijał się aparat artykulacyjny, dlatego zwróćmy uwagę, kontrolujmy to w jaki sposób oddychają nasze dzieci.

Dzieci, które mają duże zaburzenia oddechowe, czasem wręcz nie mogą mówić.

Tak bywa zarówno w przypadku słabych mięśni oddechowych, jak i wtedy, gdy napięcie mięśniowe jest zbyt silne - dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym.

Proponowane i przedstawione ćwiczenia i zabawy oddechowe są zarówno typową formą gimnastyki oddechowej jak i ćwiczeniami dmuchania i chuchania.

Ćwiczenia oddechowe, które proponuje mają na celu:

• wydłużenie fazy wdechu i wydechu

• utrwalenie prawidłowych nawyków oddychania

• wyrobienie oddechu przeponowego

• poszerzenie pojemności płuc

• mówienie tylko na wydechu

• dostosowanie długości wydechu do czasu trwania wypowiedzi

• zsynchronizowanie pauz oddechowych z treścią wypowiedzi.

*** Ćwiczenia oddechowe powinno wykonywać się systematycznie, przynajmniej raz lub dwa razy w ciągu dnia około 5 minut, a więc przy rozma do możliwości fizycznych dziecka, a więc wymaga formy zabawy.

*** W każdym ćwiczeniu ruchowym przestrzegamy zgodności faz ruchu z fazami oddechowymi:

• przy uniesieniu ramion w górę - wdech nosem

• przy opuszczaniu - wydech ustami

• przy wyproście tułowia - wdech nosem

• przy skłonie - wydech ustami

ZESTAW ĆWICZEŃ ODDECHOWYCH I RELAKSACYJNYCH

1. Ćwiczenia w pozycji stojącej:

• wdech nosem, wydech ustami

• wdech z wyciągnięciem rąk przed siebie, wydech z opuszczeniem rąk

• wdech z wyciągnięciem rąk ku górze, wydech z opuszczeniem rąk w dół.

2. Ćwiczenia w pozycji leżącej:

• głęboki wdech z uwypukleniem klatki piersiowej i długi wydech zakończony rozluźnieniem całego ciała

• wdech wraz z uniesieniem nóg, wydech wraz z opuszczeniem kończyn

• wdech z wyciągnięciem rąk za głowę, wydech z opuszczeniem rąk do tułowia.

3. Ćwiczenia w pozycji siedzącej i klęczącej:

• dziecko siedzi ze skrzyżowanymi nogami : wdech z uniesieniem ramion,

wydech z opuszczeniem ramion

• dziecko siedzi ze skrzyżowanymi nogami: wdech w pozycji

wyprostowanej, wydech przy skłonie w przód

• wdech z uniesieniem rąk ku górze w pozycji klęczącej, siad na piętach,

wydech ze skłonem w przód, ręce oparte na podłodze.

ĆWICZENIA NA ROZRUSZANIE PRZEPONY:

Śmiech - wesoły, beztroski, gwałtowny, cichy, lekki, tłumiony i naśladowanie śmiechu różnych ludzi:

• staruszki - he-he-he

• kobiety - ha-ha-ha ( wysoki)

• mężczyzny - ho-ho-ho (niski)

• dziewczynki - hi-hi-hi (piskliwy)

• chłopca - ha-ha-ha (wesoły, hałaśliwy)

ZABAWY ODDECHOWE (scenariusze zabaw )

Zabawa z lusterkiem

Chuchnij na lusterko. Widzisz, jak pokrywa się parą wodną Narysuj na zaparowanym lusterku kropkę, słoneczko, chmurkę.

Chuchnij parę razy na swoją dłoń. Czujesz ciepło swojego oddechu?

* * * * *

Wesoły wiatraczek

Na pewno lubisz dmuchać na wiatraczek i obserwować jak się obraca.

Wykorzystanie w zabawie składanek z papieru - wiatraczków, dmuchamy mocno i obserwujemy jak wiatraczek się porusza, a co dzieje się jak dmuchamy leciutko?

* * * * *

Balonik

Nadmuchiwanie balonika - naśladowanie dmuchania balona.

Wypuszczanie powietrza z balona - długie ssss.

* * * * *

Śpiewak

Śpiewanie na jednym wydechu samogłosek i spółgłosek s, z, sz, ż, w, f oraz sylab: ma, mo, me, mu, my, na, no, ne, nu, ny (cicho, głośno, wysoko, nisko)

* * * * *

Spacer po łące

Spacerujemy po łące pełnej pachnących kwiatów, każdy z nich pachnie inaczej, aby się przekonać podchodzimy do nich i wąchamy je.

* * * * *

Miś śpioch

Leniwy miś Marcel lubił przechadzać się po lesie , ale co to za przechadzka co ujdzie kawałek zwija się w kłębuszek i śpi- misie oddychają nosem, leśne odgłosy budzą go - misiu ziewa -wdech i wydech ustami.

* * * * *

Frędzelki

Weź kartkę papieru i dmuchnij na nią. Teraz porozdzieraj kartkę do połowy, tak żeby powstały frędzelki. Dmuchaj teraz na nie.

* * * * *

Samolocik

Wykonanie składanki z papieru - samolocik, dmuchanie na niego mocno, tak żeby pofrunął wysoko.

* * * * *

Dmuchawka

Wykorzystanie rozwijającej się dmuchawki. Dmuchanie w nią mocno żeby rozwinęła się do końca.

* * * * *

Bańka mydlana

Puszczanie baniek mydlanych.

* * * * *

Korale jarzębiny

Masz rozsypane na stole korale jarzębiny, rozdmuchaj je na wszystkie strony, teraz będzie bardzo trudne zadanie przedmuchaj paciorki tak aby ułożyły się w korale.

* * * * *

Papierowe kulki

Zrób dużo kulek z papieru, włóż je do pojemnika. Rozdmuchaj je we wszystkie strony ( można do dmuchania użyć plastikowej rurki)

* * * * *

Tor wyścigowy

Zrób tor wyścigowy z klocków. Mam tu dla ciebie piłeczkę - twoim zadaniem będzie przeprowadzić przez zbudowany przez ciebie tor piłeczkę ( może być też korek, kulka z papieru, mały plastikowy samochodzik)

7. Programowanie terapii logopedycznej

W terapii logopedycznej stosujemy trzy procedury logopedyczne:

■ budowanie kompetencji,

■ usprawnianie realizacji,

■ odbudowywanie (odszukiwanie) kompetencji.

Strategia, która jest działaniem w ramach danej procedury, wynika z percepcyjnychi realizacyjnych możliwości osoby objętej terapią.

Dlatego jest to zawsze indywidualny program, opracowany dla konkretnego pa­cjenta, uwzględniający najważniejsze informacje uzyskane w trakcie badania i diagno­zowana.

■ Program zawiera przewidywane metody i techniki pracy, podstawowe pomoce i materiały oraz przewidywany tok bezpośredniej pracy z pacjentem.

Proces bezpośredniej pracy z pacjentem ma na ogół podobny schemat. Jest to:

■ przygotowanie do pracy narządów;

• artykulacyjnych,

• fonacyjnych,

• oddechowych,

■ wywołanie żądanej głoski,

■ łączenie jej z samogłoskami w sylaby (w nagłosie, śródgłosie i wygłosie),

■ później łączenie ze spółgłoskami,

■ zastosowanie ćwiczonej głoski w wyrazach,

■ zastosowanie ćwiczonej głoski w połączeniach wyrazowych,

następnie zaś kolejno: w zdaniach, w opowiadaniu ,aż do zautomatyzowania i włączenia do swobodnych wypowiedzi potocznych.

8. Ewaluacja programu

■ Logopeda

1.Diagnoza wstępna - badania diagnostyczne, monitorowanie stanu rozwoju mowy dzieci za pomocą narzędzia „Karta badania mowy dziecka”- mająca na celu określenie kierunku pracy w całym roku.

2.Indywidualna praca z dzieckiem na zajęciach logopedycznych- profilaktyka

stymulacja i terapia logopedyczna.

3.Efekty terapii.

4.Zalecenia i wskazówki do dalszej pracy.

■ Nauczyciele - wychowawcy

1.Codzienny monitoring postępów dziecka.

2.Prowadzenie kart obserwacji dzieci.

3.Imprezy i uroczystości wewnątrz grupowe, oraz przedszkolne mające na celu pokazanie postępów dziecka w zakresie ekspresji słownej.

■ Współpraca logopedy, nauczyciela i rodziców- zapewnienie ciągłości i stałości oddziaływań terapeutycznych.

Aby terapia przyniosła zamierzone efekty, oprócz specjalistycznej pomocy logopedycznej, niezbędna jest współpraca i zaangażowanie nauczyciela i rodziców.

■ Nauczyciele mają programowo sześć tygodni na poznanie zespołu i wyłonienie dzieci z deficytami rozwojowymi. Zaburzenia mowy dają się wychwycić już w pierwszych kontaktach z grupą. Rozpoznanie i określenie zaburzeń u podopiecznych stanowi początek działań ochronnych i kompensujących.

Ich znaczenia dla przebiegu zaburzeń u dzieci, a może i kariery szkolnej, przecenić się nie da.

■ Logopeda programuje konkretne ćwiczenia indywidualnie dla każdego pacjenta, po uprzednich gruntownych badaniach i szczegółowej diagnozie.

■ Praca profilaktyczna nauczyciela dotyczy natomiast całej grupy, całego zespołu klasowego i ma charakter o wiele mniej skomplikowany, nie stwarzający ryzyka błędu.

Przy podejmowaniu przez nauczyciela działań profilaktycznych niezbędne staje się zapoznanie z podstawami wiedzy z zakresu zaburzeń mowy, z którymi może spotkać się najczęściej w praktyce.

Znajomość problemu oraz troska o los dziecka z pewnością wzmocnią przekonanie nauczyciela że:

• zaburzenia mowy nie mogą być powodem obniżania oceny poziomu rozwoju dziecka;

• do czasu niedoborów należy stosować wobec dziecka bardziej liberalne oceny, wypowiedzi ustne oceniać za treść nie za formę;

• przy odpowiedziach ustnych należy dać dziecku więcej czasu na podjęcie wątku, ponieważ dzieci z zaburzeniami mowy wolniej myślą i wolniej odpowiadają na pytania;

• korzystniejsze dla nich jest swobodniejsze zachęcanie do wypowiedzi niż wywoływanie do niej;

• lepiej odpowiadają nie ponaglane;

• odpowiedzi nie mogą być przerywane zwracaniem uwagi na potknięcia wynikające z zaburzeń mowy;

• dziecko z zaburzeniami mowy lepiej funkcjonuje w grupie przedszkolnej, czy szkolnej , jeżeli dostrzega się jego wyniki zmierzające do łagodzenia zaburzenia i nagradza je;

• znając problemy dziecka o zaburzonej mowie, należy czuwać nad atmosferą w grupie, klasie, by nie dopuścić do sytuacji upokarzających je.

W przypadku dostrzegania symptomów, można przeprowadzić zajęcia np. na temat wad, ma je bowiem każdy i dość łatwo znajdzie je u siebie.

Człowieka szanuje się za zalety, należy postępować tak, by nie sprawiać nikomu przykrości itp.

■ Jeżeli nauczyciel wie, że dziecko z jego grupy, klasy uczęszcza na zajęcia logopedyczne powinien dołączyć starań, by wesprzeć wysiłki dziecka i terapeuty. Wymierne korzyści daje współpraca nauczyciela z logopedą. Jeżeli nauczyciel wie, dlaczego - szczególnie w początkowej fazie terapii - wymowa odbiega od przyjętej normy, może wspierać starania dziecka ( i logopedy ) a nawet je nagradzać. Z pomocy logopedy nauczyciel może korzystać programując zajęcia korekcyjno- kompensacyjne dla grupy, w której znajdują się dzieci z zaburzeniami mowy.

■ Rodzice często nie uświadamiają sobie że ich dziecko ma wadę wymowy. Są tak osłuchani z wymową dziecka że uważają ją za normalną, jeżeli nawet z czasem zauważą znaczące różnice w wymowie swojego dziecka w porównaniu z rówieśnikami, mają przekonanie i czekają aż dziecko z tego wyrośnie. W tym przypadku ogromną rolę odgrywa nauczyciel, to na jego wniosek, rodzice zostają zobowiązani do skontaktowania dziecka z logopedą.

Nauczyciel i logopeda pomogą rodzicom w uświadomieniu jak wady wymowy utrudniają naukę szkolną, wypaczają psychikę dziecka i przysparzają wiele przykrych przeżyć.

Prace nad prawidłową wymową dziecka rodzice powinni rozpocząć po konsultacji u logopedy i pod jego kierunkiem.

■ Logopeda uzyskuje prawidłową wymowę danej głoski w izolacji i daje instrukcje, jak należy pracować z dzieckiem w domu, w celu utrwalania jej.

Cierpliwość, łagodność i wyrozumiałość logopedy, nauczyciela i rodziców są niezbędnym warunkiem uzyskania przez dziecko sukcesów w pracy nad korygowaniem wad wymowy .Pomoc niesiona dziecku przez osoby niezbędne w procesie terapii powinna być dyskretna i skuteczna. Jest to możliwe jedynie przy ścisłej współpracy nauczyciela, rodziców i logopedy.

Cechy osobowe ułatwiające prace z dzieckiem mającym wadę wymowy:

■ wysoka sprawność mówienia, którą rozumiemy jako:

• precyzyjną artykulację,

• prawidłowy rytm i intonację wypowiedzi,

• jednoznaczność - czyli proste, jasne wyrażanie myśli,

• bogate słownictwo, żywość i obrazowość wypowiedzi,

• panowanie nad strukturą tekstu,

• stosowanie reguł komunikacyjnych.

■ mówiąc do dziecka zawsze zwracamy się do niego twarzą, by mogło obserwować prawidłowe układy artykulacyjne głosek, mimikę twarzy itp.

Ma to istotne znaczenie dla dzieci z zaburzeniami mowy, niedosłyszącymi, obserwując i naśladując układ warg, policzków, zębów, języka, dzieci pomagają sobie w likwidacji zaburzenia.

Cierpliwe słuchanie wypowiedzi dziecka z zaburzeniami mowy i dyskretne nią sterowanie stwarza atmosferę zrozumienia i życzliwości.

Zachęcanie dziecka do mówienia i stawianie pytań adekwatnych do jego możliwości, pozwala mu na zdobywanie pewności siebie. Obserwowanie zachowania rówieśników w stosunku do dziecka z zaburzeniami mowy, pozwala na wczesne hamowanie i likwidowanie atmosfery sensacji i rozbawienia.

Nauczyciel i rodzic dziecka wyposażony w takie cechy osobowe, łatwiej zabezpiecza podstawowe potrzeby psychiczne dziecka:

poczucie bezpieczeństwa, potrzebę miłości, uznania oraz sukcesów.

To właśnie stanowi filar terapii dziecka podnosząc jego pewność siebie, samopoczucie i samoocenę. Stąd już krok do osiągania wyższych wyników w nauce.

9. Podsumowanie

Wnikliwa obserwacja dziecka, porównywanie rozwoju z rówieśnikami, pozwala na wczesną diagnozę nieprawidłowości i fachową interwencję.

Lepiej zapobiegać - niż leczyć. Tym bardziej, że wymaga to niewspółmiernie mniej zabiegów i wysiłku, niż przy utrwalonym zaburzeniu czy wadzie.

Nieskorygowane w okresie przedszkolnym zaburzenia mowy utrudniają następnie pełnienie roli ucznia i funkcjonowanie w zespole klasowym. Obniżają osiągnięcia szkolne i zakłócają rozwój osobowości. Nie „leczone” pogłębiają się z wiekiem, prowadząc do zaburzeń wtórnych polegających na unikaniu kontaktów z ludźmi, wybieranie zawodów niezgodnych z aspiracjami itd.

Rozpoznawanie i usuwanie wady wymowy następujące dopiero w szkole nazywa się „błędem późnej pomocy”( G.Demel, 1983 )

BIBLIOGRAFIA:

G. Demel „Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola”

H. Rodak „Terapia dziecka z wadą wymowy”

E. Stecko „Zaburzenia mowy u dzieci”

K .Kozłowska „Wady wymowy możemy usunąć”

K .Kozłowska „ Pomagamy dzieciom z zaburzeniami mowy”

---