Ruchy jakie moga zachodzic w stawach stopy, Kinezjologia


„Ruchy jakie mogą zachodzić w stawach stopy. Udział mięśni w ich realizacji.”


Stopa w anatomii człowieka jest najbardziej obwodową częścią kończyny dolnej. Zarówno stopa jak i ręka są pod względem budowy tworami homologicznymi, jednak w związku z odrębną funkcją są zasadniczo różnie ukształtowane. Główną funkcją stopy jest udział w poruszaniu się (funkcja podporowo-nośna i lokomocyjna). Budowa stopy jest swoista dla człowieka w związku z jego pionową postawą. Hipoteza, że pierwotnie stopa była narządem chwytnym, który u człowieka dopiero przekształcił się w narząd podpory, nie jest pewna. Wszystkie małpy człekokształtne mają stopę chwytną, z przeciwstawnym paluchem, ustawionym pod kątem do osi długiej stopy. Jest on też znacznie krótszy od pozostałych palców. Połączenie więzadłowe i stawowe kości stopy jest u nich luźniejsze i umożliwia wskutek tego wydatniejszą ruchomość w stawach. Dla człowieka poruszającego się na ziemi funkcja chwytna stopy byłaby zupełnie bezwartościowa. Odwiedziony paluch byłby przeszkodą, a w szybszym biegu nawet wielkim utrudnieniem. W porównaniu do chwytnej ręki stopa oporowa człowieka wykazuje silniejszy rozwój stępu w stosunku do nadgarstka, osiągający połowę długości całej stopy, słabszy zaś rozwój paliczków. Jako całość tworzy stopa mocne i sprężyste sklepienie, dostosowane do dźwigania ciężaru ciała.

Zadaniem stóp jest dźwiganie ciężaru ciała człowieka nie tylko podczas stania na obu lub na jednej kończynie jak również w czasie chodzenia, skoków marszu itp. To ciągle zmieniające się dynamiczne i statyczne obciążenie stóp stwarza konkretne wymagania konstrukcyjne.

W budowie stopy jest zastosowana konstrukcja sklepienia. Sklepienie stopy składa się z pięciu łuków podłużnych, odpowiadających kościom śródstopia przedniej części zbiegających się ku tyłowi oraz łuków poprzecznych. Trzy łuki podłużne przyśrodkowe biegną przez kości klinowate i kość łódkowatą do kości skokowej. Dwa łuki boczne, przechodzą przez kość sześcienną do kości piętowej. Podłużne sklepienie stopy wzmacniane jest w sposób bierny klamrą więzadłową. Sklepienie stopy utworzone jest również przez łuki poprzeczne, które są wzmacniane przez poprzecznie biegnące więzadła podeszwowe. Oprócz klamry więzadłowej, sklepienie stopy wspomaga komponenta czynna w postaci licznych krótkich i długich mięśni, które przeciwdziałają ciężarowi ciała, umożliwiając stopie wykonywanie zadań statycznych i ruchowych. Niektóre mięśnie długie goleni, tworzą czynną klamrę mięśniową, podtrzymującą podłoże łuki stopy. Mięśnie piszczelowy przedni i tylny, które razem z mięśniami strzałkowymi krótkimi i długimi tworzą na stronie podeszwowej stopy dwa strzemiona ścięgniste, mają udział w czynnym podtrzymywaniu stopy. Mięśnie spełniają tę funkcję wtedy, gdy rytmicznie pracują, gdy podlegają naprzemiennym skurczom, gdy jest czas na ich regeneracją. Podczas stania mięśnie znajdują się pod wpływem stałego obciążenia, są w długotrwałym skurczu izometrycznym. Dlatego szybciej narasta zmęczenie podczas długie stania niż wielogodzinnego marszu.


0x08 graphic

1.rozcięgno podeszwowe, 2.więzadło podeszwowe długie, 3.więzadło piętowo- łódkowate podeszwowe, 4.kierunek rozciągania łuków podłużnych stopy, 5. ścięgno Achillesa, 6.linie naprężeń stopy.

Szkielet stopy składa się z trzech części:

  1. stępu (tarsus)

  2. śródstopia (metatarsus)

  3. palców (digiti pedis)

KOŚCI STĘPU:

W skład stępu (łac. tarsus) wchodzi siedem kości. Są one ułożone w ten sposób, że z dwóch tylnych, kości skokowej i piętowej, pierwsza położona jest nie obok drugiej, lecz na drugiej, a cztery przednie, kość sześcienna i trzy kości klinowate, leżą obok siebie w jednym rzędzie przed obiema kośćmi tylnymi. Siódma kość stępu, kość łódkowata, wsuwa się między kości klinowate a kość skokową.

Kość skokowa (talus) na której opiera się u góry piszczel (tibia), u dołu łącząca się z kością piętową, po bokach z kostkami goleni, a z przodu z kością łódkowatą.

Części kości skokowej:

Kość piętowa (łac. calcaneus) - jest największą kością stępu. Leży w jego tylno-dolnej części pod kością skokową. Od góry łączy się stawowo z kością skokową w stawie skokowo-piętowym. Od przodu łączy się z kością sześcienną w stawie piętowo-sześciennym

Kość piętowa składa się z trzonu i trzech wyrostków:

Kość łódkowata (łac. os naviculare). Na powierzchni przyśrodkowej ma wybitną guzowatość (łac. tuberositas ossis navicularis), punkt orientacyjny przy badaniu stawu poprzecznego stępu. Na powierzchni przedniej ma trzy pola dla połączenia z trzema kośćmi klinowatymi. Powierzchnia boczna ma niestałą powierzchnię stawową dla kości sześciennej, zaś powierzchnia tylna - dla kości skokowej.

Kość sześcienna (łac. os cuboideum) ma kształt nierównomiernego sześcianu i leży do przodu od kości piętowej na bocznym brzegu stępu. Jej powierzchnia przyśrodkowa jest dłuższa od bocznej. Kość sześcienna łączy się zazwyczaj z czterema kośćmi: piętową, klinowatą boczną oraz kośćmi śródstopia IV i V. Nieraz również z kością łódkowatą.

Kości klinowate (łac. ossa cuneiformia) - leżą między kością łódkowatą a kośćmi śródstopia. Mają one kształt klinów, ostrzami zwróconych w stronę podeszwową. Odróżnia się kość klinowatą przyśrodkową, pośrednią i boczną.

KOŚCI ŚRÓDSTOPIA:

Jest pięć i należą do nich kości długie. W każdej z nich wyróżnia się podstawę, trzon i główkę. Kość śródstopia I jest najgrubsza. Na podeszwowej stronie głowy leżą dwie małe oddzielne kostki, zwane trzeszczkami. Podstawa V kości śródstopia jest wydłużona w kierunku bocznym, tworząc guzowatość V kości śródstopia.

KOŚCI PLCÓW STOPY:

Utworzone z paliczków (phalanx). Pierwszy palec- paluch (hallux) zbudowany jedynie z paliczka bliższego i dalszego, które są największe.

Paliczki pozostałych palców występują po trzy w każdym palcu:

0x08 graphic

Stawy bliższe stopy.

Staw wykonuje ruchy goleni do przodu i do tyłu. Ruch przodostopia do góry jest określany jako zgięcie grzbietowe stopy, w kierunku ku dołowi zginanie podeszwowe. Złożony jest z panewki, którą tworzą dalsze końce kości piszczelowej oraz strzałkowej, oraz z główki, którą stanowi bloczek kości stawowej. Ponad to w jego skład wchodzi torebka stawowa, którą wzmacniają więzadła przyśrodkowe oraz piętowo-skokowe. Torebka stawowa przytrzymuje kości, wchodzące w skład stawu oraz zapobiega dostaniu się sąsiednich tkanek między kości stawu.

Więzadło przyczepia się do bruzdy kości skokowej a kończy swój bieg

przyczepem do bruzdy kości piętowej. Wypełnia zatokę stępu.

W stawie skokowym dolnym zachodzą ruchy obrotowe stopy. W ruchu nawracania stopy zostaje uniesiony brzeg boczny stopy z jednoczesnym obniżeniem brzegu przyśrodkowego. Ruch ten jest sprzężony z odwodzeniem stopy oraz jej zgięciem grzbietowym. Podczas odwracania stopy unosi się jej brzeg przyśrodkowy a boczny obniża. Ruch odwracania jest sprzężony z przywodzeniem stopy i zgięciem podeszwowym. W ruchu nawracania i odwracania bierze udział tylko staw skokowy dolny. Średnio wynosząc około 30° w każdą stronę , z niewielką przewagą ruchu supinacyjnego. Wielkość ruchów odwodzenia i przywodzenia nieznacznie przekracza 30° w każdą stronę. Przy zgięciu podeszwowym stopy, ruchy boczne są nieznacznie większe niż w położeniu zgięcia grzbietowego, gdyż dochodzą tu ruchy boczne w stawie skokowym górnym na skutek uwolnienia bloczka kości skokowej z obustronnego ucisku obu kostek goleni.

Mięśnie działające na stawy bliższe stopy.

Początek: kłykieć boczny i górna część powierzchni bocznej kości piszczelowej, błona międzykostna i powięź goleni.

Przyczep: podeszwowa strona kości klinowej przyśrodkowej, gózowatość kości śródstopia I.

Jest rozpięty między końcem bliższym piszczeli a brzegiem przyśrodkowym stopy.

Mięsień powoduje silne zgięcie grzbietowe stopy oraz jej odwracanie i przywodzenie. Przy ustalonej stopie mięsień pociąga podudzie do przodu i dlatego jest szczególnie czynny podczas jazdy na nartach, szybkiego marszu oraz biegu.

Początek: kłykieć boczny kości piszczelowej, głowa strzałki i ¾ części brzegu przedniego strzałki, błona między kostna, powięź goleni.

Przyczep: rozcięgna grzbietowe palców II-V.

Położony bocznie do mięśnia piszczelowego przedniego.

Przy ustalonej stopie działa podobnie jak mięsień piszczelowy przedni.

Od mięśnia prostownika długiego palców dodziela go mięsień strzałkowy trzeci. Mięsień współpracuje z prostownikiem palców w ruchach zginania grzbietowego, nawracania i odwracania stopy.

Początek: powierzchnia przyśrodkowa strzałki, przyległa część błony

międzykostnej.

Przyczep: paliczek dalszy palucha.

Położony w głębi między mięśniami przednimi.

Mięsień zgina grzbietowo stopę, jest silnym prostownikiem palucha.

W zależności od fazy mięsień może również nawracać i odwracać stopę.

  1. Mięsięń brzuchaty łydki- m. gastrocnemius

Początek: głowa przyśrodkowa: powierzchnia przyśrodkowa powyżej kłykcia

przyśrodkowego kości udowej

  1. Mięsień płaszczkowaty- m.soleus

Początek: tylnia powierzchnia głowy, 1/3 górna tylniej powierzchni strzałki,

kresa mięśnia płaszczkowatego

Przyczep: guz piętowy

Składa się z dwóch głów mięśnia brzuchatego łydki i mięśnia płaszczkowatego.

Boczna i przyśrodkowa część mięśnia brzuchatego łydki rozpoczyna się

oddzielnie na dalszym końcu kości udowej, łącząc się powyżej ich początku

przechodzą w szerokie i silne ścięgno końcowe- Achillesa. Mięsień brzuchaty

stanowi główną masę łydki i od niego zależy jego ukształtowanie

Mięsień płaszczkowaty stanowi trzecią głowę mięśnia trójgłowego łydki, jest

prawie w całości pokryty przez mięsień brzuchaty. Brzusiec mięśnia przechodzi w

szerokie ścięgno łączące ściśle ze ścięgnem piętowym.

Mięsień trójgłowy łydki jest najsilniejszym zginaczem podeszwowym stopy.

Przyciskając stopę do podłoża, podnosi piętę i przenosi ciężar ciała na palce.

Działa podczas chodzenia, biegu i skoków. Prócz zginania bardzo silnie

odwraca stopę oraz ją przywodzi.

Początek: powyżej kłykcia bocznego kości udowej

Przyczep: guz piętowy.

Charakteryzuje się krótkim, obłym brzuścem i bardzo długim,

cienkim, ścięgnem, które współdziała z mięśniem trójgłowym.

Jest słabym zginaczem podeszwowym stopy.

Początek: tylna powierzchnia błony międzykostnej i przyległe brzegi obu kości goleni

Przyczep: powierzchnia guzowatości kości łódkowatej, kości klinowate.

Mięsień ten oraz dwa następne mięśnie zalicza się do warstwy głębokiej zginaczy.

Mięsień piszczelowy tylni leży między obu długimi zginaczami.

Mięsień silnie odwraca stopę, przywodzi ją i w mniejszym stopniu zgina podeszwowo. Przy stopie ustalonej przyciąga goleń do tyłu.

Początek: tylna powierzchnia kości piszczelowej

Przyczep: podstawy paliczków dalszych II-V palca

Leży na tylniej części kości piszczelowej, przyśrodkowo do mięśnia poprzedniego.

Działa podobnie jak mięsień poprzedni- odwraca, przywodzi i zgina podeszwowo stopę. Zbliża piętę do goleni przy unoszeniu na palce. Wzmacnia wybitnie sklepienie stopy.

Początek: 2/3 dolnie tylniej powierzchni tylniej strzałki, przyległa część błony międzykostnej goleni.

Przyczep: podstawa paliczka dalszego palca.

Najmocniejszy mięsień głębokiej warstwy zginaczy,rozpięty między strzałką a paluchem.

Mięsień zgina podeszwowo, odwraca i przywodzi stopę. Wspólnie ze zginaczem długim palców unosi stopę na palce. Unosząc podpórkę kości piętowej,, ustala prawidłowe położenie kości skokowej. Wzmacnia sklepienie stopy i zapobiega płaskostopiu.

Początek: kłykieć boczny kości piszczelowej, głowa strzałki, torebka stawu piszczelowo- strzałkowego, powięź goleni.

Przyczep: powierzchnia podeszwowa kości klinowej przyśrodkowej, guzowatość kości śródstopia I.

Początek: dolna połowa powierzchni bocznej strzałki, przegroda między mięśniowa goleni.

Przyczep: guzowatość kości śródstopia.

Miśnie strzałkowe długi i krótki tworzą boczną grupę mięśni strzałkowych.. Miesień strzałkowy długi leży bardziej powierzchownie.

Oba mięśnie nawracają stopę: mięsień strzałkowy długi przez obniżenie brzegu przyśrodkowego, krótki przez unoszenie jej brzegu bocznego. Wspólnie ze zginaczami oba mięśnie zginają stopę podeszwowo oraz ją dowodzą. Mają udział w zabezpieczeniu sklepienia stopy przed spłaszczeniem.

Mięśnie opisanego zespołu funkcjonalnego stawów bliższych stopy leżą na goleni tworząc trzy grupy topograficzno-czynnościowe:

  1. grupa przednia prostowników: