WYKŁAD 2 5.10.11
prof. Dagmara Kornobis-Romanowska
Egzamin: prawdopodobnie test i jeśli tak to 1-krotnego wyboru
Przedtermin: od 3,0, ale musi być wpisane do indeksu, ale to nie jest termin 0 (grudzień - trzeba zapisać się na listę)
Pytania SOP
UE kształtuje cały ogół środków dostępnych do dochodzenia roszczeń opartych na prawie wspólnotowym. To służy zabezpieczeniu gwarancji, że prawa z UE będą skuteczne. Muszą istnieć specjalne procedury, terminy, aby to all zabezpieczyć.
ToUE + ToFUE → to są 2 dokumenty / nie tak jak w prawie krajowym gdzie jest prawo materialne i do tego proceduralne (np. KK i KPK); w UE nie tak to działa, nie ma aktu reguł postępowania. Jest jednak system nadrzędny (UE), a braki środków, procedury itd. trzeba uzupełnić. Jest to wynikiem specyfiki prawa UE. UE nie potrzebuje kodeksu postępowania. Potrzebujemy uzupełnienia proceduralnego do materialnego, który istnieje. Chodzi o specyfikę UE jako organizacji międzynarodowej (dzięki Traktatowi z Lizbony) o charakterze ponadnarodowym. Jest to podmiot prawa międzynarodowego. Ona ma uprawnienia i obowiązki w obrocie międzynarodowym. Może zaciągać zobowiązania i być podmiotem praw.
Teraz filarów nie ma, ale to nie znaczy, że UE nie ma wewnętrznego podziału.
SO jest uzależniony od sfery działania.
Jest obszar, gdzie mimo zniesienia filarów nadal jest specyfika
→ wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa. Ona podlega bardzo głębokiej suwerenności. Państwa UE nie są gotowe na prowadzenie wspólnej tej polityki na poziomie ponadnarodowym. Jej specyficzne cechy wyłączają ją spod wspólnego działania.
→ Euratom - istnieje. Pomimo zniesienia podziału na UE i wspólnoty, traktat o Euratomie nadal obowiązuje
→ przestrzeń PWBiS - Przestrzeń Wolności Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości (azyl, imigracja, wizy)
→ wolność - swoboda przemieszczania się bez względu na sytuację gospodarczą; Schengen (nie: UK, Irlandia..., nie UE, ale Schengen tak: Norwegia...). Chodzi o swobodę przemieszczania się. Kontrola na granicach wewnętrznych jest zniesiona. Teraz trochę się zmienia (Dania, Włochy) wprowadzają kontrolę z obawy przed imigrantami
→ bezpieczeństwo - bo korzystanie z wolności ma koszty - np. mafie, terroryści, organizacje przestępcze też się przemieszczają. Swoboda uruchomiła zagrożenia. Więc trzeba zapewnić bezpieczeństwo. EUROPOL.
→ sprawiedliwość - połączenie all sądów (cywilnych, karnych) jako instytucji wymiaru sprawiedliwości. Współpraca w sprawach cywilnych i karnych.
Dawne III filary
I - wspólnoty
II - wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
III - współpraca policji i sądów w sprawach karnych (w sprawach cywilnych była w I filarze regulowane przez rozporządzenia, czyli akt o charakterze ponadnarodowym; w III nie ma rozporządzeń, bo to nie jest filar ponadnarodowy; Europejski Nakaz Aresztowania - forma decyzji ramowej podobnej do dyrektywy, ale ona nie może wywierać skutku bezpośredniego.) Był podział na sądy cywilne (mogły współpracować na poziomie ponadnarodowym) a sądy karne nie. Ten III filar połączono z elementami I i powstała przestrzeń wolności bezpieczeństwa i sprawiedliwości.
UE nie ma terytorium! Na nią składają się terytoria państw członkowskich. Ona ma obszar, przestrzeń.
Nie ma już filarów, ale przestrzeń jest. Nadal wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa jest odmienna. Jest ta przestrzeń PWBiS.
Nie ma już decyzji ramowych, dla całego tego obszaru obowiązuje jednolity system aktów prawnych:
rozporządzenia
dyrektywy
decyzje
Zniknęły cechy charakterystyczne 3go filaru. Kiedyś I filar być ponadnarodowy a II i III były międzynarodowe, porozumienia między rządami. Metamorfozie poddano III filar. Ale 5 lat okresu przejściowego po wejściu w życie traktatu z Lizbony na zmianę funkcjonowania III filaru. Nie było kompetencji Trybunały Sprawiedliwości, właściwy był sąd krajowy na poziomie państw, a TSUE tylko gdy państwo jednostronnie uznało kompetencje TS, tak było do 2007 roku. TS nie miał kompetencji do zajmowania się sprawami PL z III filara, bo PL nie przyznała tzw. jednostronnej deklaracji.
Zmiany Lizbony:
UE to organizacja międzynarodowa - to jest „coś”, ale nie jest to państwo. Obawy o suwerenność i tak dalej już nie istnieją.
WYKŁAD 3 12.10.11
Źródła prawa/rodzaje źródeł prawa w UE
I Traktat o UE
II. Traktat o funkcjonowaniu UE
Na ich podstawie są unormowane ramy prawne, kompetencje UE
Państwa członkowskie zawierają porozumienie na podstawie umowy między narodowej. Tworzą cele, organy, wyposażają je w kompetencje itp.
Traktat o UE zawiera:
1. Państwa członkowskie;
2. Umowa międzynarodowa;
3. Cele;
4. Organy;
5. Kompetencje.
Traktat UE zlikwidował termin: prawo wspólnot/prawo wspólnotowe, wprowadzając w ich miejsce prawo unijne.
Traktat wyznacza granice, w których UE może działać, wprowadził podmiotowość prawną UE, państwa wprowadziły w traktacie szczególne tryby współpracy (?)
UE jest (wg prawnika) UE nie może nic więcej jak to na co się państwa ją tworzące się zgodziły. Traktat o UE konstytuuje UE - daje jej podstawy działania itp. itd.
Art. 48 ToUE - przewiduje zmianę traktatów:
1. W procedurze zwykłej
RUE → RE → Konwent
↓
Zalecenia dla konferencji
Międzynarodowej
↓
Ratyfikacja przez wszystkie
państwa członkowskie
„żadna zmiana nie wejdzie wbrew woli każdego z państw członkowskich”
2. W procedurze uproszczonej
Źródła prawa UE - zespół norma prawnych regulujących relacje pomiędzy podmiotami prawa UE.
Hierarchia ważności/wzorzec ważności prawa UE
Jest spójny i zhierarchizowany
Prawo stanowione musi być zgodne z prawem pierwotnym jeśli jest niezgodne może(?) zostać uznane za nieważne. Wyłączną kompetencją do tego ma Trybunał Sprawiedliwości UE.
Wszystkie akty prawa pierwotnego są tej samej hierarchii, wszystkie traktaty są równorzędne
Do traktatów mogą być dołączone protokoły, załączniki, które maja tą samą hierarchię co akty prawa pierwotnego.
Protokoły wiążą a deklaracje nie!
Wszystkie te normy maja cechę : bezpośredniego obowiązywania, pierwszeństwa, bezpośredniego stosowania i skutku
Prawo UE to nie jest klasyczne prawo między narodowe ani nie jest to prawo wewnętrzne państw członkowskich (pomimo tego że ma i tu i tu zastosowanie ale na odrębnych zasadach - odrębności: bezpośredniego obowiązywania, pierwszeństwa, bezpośredniego stosowania i skutku).
Ducha DUCHA PRAW wywołuje ETS podczas obrad!
WYKŁAD 4 19.10.11
AKTY PRAWNE WIĄŻĄCE |
AKTY NIEWIĄŻĄCE |
|
AKTY PRAWODAWCZE |
AKTY O CHARAKTERZE NIEPRAWODAWCZYM |
|
1. ROZPORZĄDZENIE 2. DYREKTYWA 3. DECYZJA |
|
|
Akty ustawodawcze to rozporządzenia, dyrektywy lub decyzje, a więc wiążące akty prawne określające istotne elementy danej dziedziny przyjmowane w drodze procedury ustawodawczej zwykłej lub szczególnej (art. 289 TFUE).
Traktat z Lizbony wprowadza podział aktów prawa pochodnego w oparciu o kryterium formalne, tzn wyróżnia akty ustawodawcze i nieustawodawcze na podstawie tego w jakiej procedurze powstało.
Akty ustawodawcze wymagają:
uzasadnienia i odnoszą się do propozycji inicjatyw, zaleceń, wniosków lub opinii przewidzianych w traktatach
wymagają ogłoszenia w Dz. Urz. UE
wchodzą w życie z dniem w nich określonym lub 20-go dnia po ich publikacji
podlegają kontroli parlamentów narodowych co do zgodności z zasadą pomocniczości
art. 17 ust. 2 TUE- akty mogą zostać przyjęte wyłącznie na wniosek KE (TEST!!!)
art. 296 akapit 2 TFUE - akty są uzasadniane i odnoszą się do propozycji inicjatyw, zaleceń, wniosków lub opinii przewidzianych w traktatach
art. 297 ust. 1 TFUE - publikacja i wejście w życie (...)
Akty delegowane to akty Komisji wydawane na podstawie delegowanej w niej przez Radę lub PE, są to akty pochodne w stosunku do aktu delegującego kompetencje.
Akt delegowany to akt nieustawodawczy o zasięgu ogólnym, uzupełniający lub zmieniający niektóre, inne niż istotne elementy aktu ustawodawczego.
Art 270 TUE
Akt delegujący kompetencje:
akt ustawodawczy
wyraźnie określa warunki przekazania uprawnień,które mogą być
a) PE lub Rada mogą zdecydować o odwołaniu przekazanych uprawnień
b) może wejść w życie tylko wtedy gdy PE lub Rada nie wyrażą sprzeciwu w terminie przewidzianym przez akt ustawodawczy 290 TUE
Akt wykonawczy Unii 291 TUE wydawany gdy:
konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów Unii
jest aktem KE lub Rady
wymaga upoważnienia w akcie który wykonuje
Akty nieustawodawcze przyjęte w formie rozporządzenia, dyrektyw, decyzji wymagają:
uzasadnienia i odnoszą się do propozycji, inicjatyw, zaleceń, wniosków lub opinii przewidzianych w traktatach
wymagają ogłoszenia w Dz. Urz. UE,wchodzą w życie tak jak akty ustawodawcze, dotyczy to rozporządzeń, dyrektyw skierowanych do wszystkich państw członkowskich i decyzji, które nie wskazują adresata
notyfikacji adresatowi (stają się skuteczne wraz z tą notyfikacją) a dotyczy to dyrektyw wskazujących adresata i decyzji wskazujących adresata 297 TFUE
Akty nieustawodawcze to wiążące akty prawne niepodlegające kontroli pomocniczości dokonywanej przez parlamenty narodowe, a proces ich uchwalania w Radzie nie musi być jawny.
W zakresie WPZiB Traktat wyodrębnia jedynie akty nieustawodawcze o charakterze wykonawczym: są to decyzje Rady.
Charakterystyka rozporządzenia, dyrektywy, decyzji:
288 TfUE (opanować na pamięć:) na blachę wykuć :)
Rozporządzenie
Rozporządzenie ma zasięg ogólny, adresowane jest do wszystkich możliwych podmiotów, które mogą być adresatami prawa UE,
jest bezpośrednio stosowane, nie wymaga implementacji ani wdrożenia. (zakaz implementacji rozporządzeń).
Mogą wywierać skutek bezpośredni, zarówno w układzie horyzontalnym i wertykalnym- skutek bezpośredni (możliwość powoływania się przez jednostkę w sądzie krajowym o ile przepis jest jasny i klarowny).
Rozporządzenie jest przejawem największej ingerencji ustawodawcy unijnego w porządek krajowy. Jest instrumentem unifikacji prawa.
Dyrektywa:
adresatem może być kilka lub jedno państwo członkowskie
ma charakter wiążący od momentu jej wydania
wchodzi w życie po implementacji (jest stosowana po implementacji)???? (pani kazała dać znaki zapytania) (pozwolę sobie na komentarz: wg mnie dyrektywa (zarówno ustawodawcza jak i nieustawodawcza oraz skierowana do wszystkich państw członkowskich wchodzi w życie z dniem w niej określonym lub 20-go dnia od publikacji; dyrektywa skierowana do niektórych państw członkowskich musi być notyfikowana adresatowi i jest skuteczna wraz z są notyfikacją → patrz art. 297 TFUE; co do stosowania to po właściwej implementacji stosuje się wyłącznie prawo krajowe, które implementowało przepisy dyrektywy; dopiero w razie nieterminowej lub niewłaściwej implementacji przepisy dyrektywy mogą mieć skutek bezpośredni jeśli spełniają warunki bezpośredniej skuteczności)
może wywierać skutek bezpośredni w układzie pionowym
w okresie między jej wydaniem a jej implementacją państwa mają obowiązek stosować wykładnie prawa UE w oparciu o taką dyrektywę
po upłynięciu czasu na implementację po stronie państw członkowskich leży obowiązek odszkodowawczy jeśli taka implementacja byłaby wadliwa lub po terminie
WYKŁAD 5 26.10.11
Nie forma, a treść decyduje o charakterze aktu. Charakter wiążący może obejmować sytuacje przyszłe (charakter generalny i abstrakcyjny) lub indywidualny i konkretny, ale musi mieć moc wiążącą. If nie ma mocy wiążącej, to nie ma normy prawnej.
W Nicei, te które miały moc wiążącą, było ich dużo. Ale nazwy nie za wiele mówiły o randze i jakości treści. Lizbona miała to uporządkować i rozwiać wątpliwości.
Prawo pierwotne (traktaty TUE, TFUE)
Prawo wtórne - musi być zgodne z prawem pierwotnym pod rygorem nieważności. Jest to wzorzec ważności. If jest niezgodne jest to w postępowaniu przed ETS jest uznawane za nieważną. Żaden inny sąd lub organ jurysdykcyjny nie może orzekać o ważności prawa wtórnego i go badać.
Jeżeli norma jest ważna, to ma moc wiążącą. Jeśli nie to podważamy jej obowiązywanie od początku, z mocą wsteczną. Nieważność ex tunc. To jest różnica między nieważnością a wygaśnięciem, bo ono wywołuje skutki ex nunc, od momentu wygaśnięcia.
Jest 27 państw członkowskich, każdy ma swoje sądy, każde ma swoje metody wyjaśniania wątpliwości w związku z prawem itp. Stosowanie normy polega na wydobyciu sensu, dokonanie interpretacji, i w oparciu o interpretację stosuje normę. Jeśli jednak stwierdzi się, że norma jest wadliwa, nie można jej stosować i trzeba ją usunąć od stosowania. Gdyby każde państwo samo orzekało o nieważności to nie byłoby jedności w stosowaniu PUE. Nie byłoby koherencji. Więc jest jeden jedyny organ i jest nim ETS. Wszystkie organy odnoszą się do jego orzecznictwa. Nie ma więc ryzyka rozpadu na mniejsze podsystemy.
Lizbona wprowadziła szyk w obrębie aktów prawa pochodnego.
→ AKTY WIĄŻĄCE (kryterium formalno-proceduralne, chodzi o procedurę; nie mają one różnych mocy wiążących, tylko procedura w jakieś zostały ustanowione jest inna)
ustawodawcze - stanowione w procedurze ustawodawczej
R + PE (element demokratyzacji, bo PE) na wniosek KE
R z udziałem PE
PE z udziałem R
dodatkowo kontrola parlamentów narodowych
pomocniczość - dotyczy kompetencji dzielonych między UE i państwa członkowskie; kontrola nad tym kto wydaje akt ustawodawczy.
Nieustawodawcze (tu nie ma tego elementu demokratyzacji)
delegowane - wydaje głównie KE
wykonawcze - wydaje głównie KE lub Rada
→ AKTY NIEWIĄŻĄCE (zalecenia, opinie) - to nie jest zatem źródło prawa!! Bo one mają walor aktu niewywołującego skutków prawnych. Nie są to akty prawne, bo nie są wiążące. Nie ma tu roszczenia o określone zachowanie.
Art. 288 TFUE
Art.
Lizbona nazwała wszystkie akty. Ale traktat przewiduje też porozumienia instytucjonalne. One też mają charakter wiążący. Ale na pewno nie są ustawodawcze. Ale to wcale nie oznacza, że jest to akt nieustawodawczy.
Są też akty bez przymiotnika. One są wiążące. Ale nie są aktami ustawodawczymi ani nieustawodawczymi, bo nie ma procedury, ale spełniają wymogi materialne, więc wiążą.
Jeśli np. sama Rada wydaje coś bez udziału PE, to nie może być akt ustawodawczy.
Z mocy traktatu stanowienie aktów wiążących w sferze wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa jest wyłączone.
Akty nieustawodawcze i ustawodawcze - nie ma między nimi różnic materialnych, tylko formalne.
Akty stanowione przez UE mogą wiązać, albo mogą być pozbawione mocy wiążącej. Te, które nie są wiążące to opinie i zalecenia. Te wiążące to ustawodawcze i nieustawodawcze, ale też i inne które wiążą, ale nie ma co do nich wymogów formalnych.
Akt regulacyjny - pojawia się tylko raz w traktacie. Art. 263 ust. 4 TFUE. On może być zaskarżany przez osoby fizyczne i prawne do ETS. Nie ma tu mowy o aktach ustawodawczych itp. To jest skarga na legalność, skarga na obowiązywanie. EST się wypowie, czy dana norma obowiązuje czy nie, dla całej UE. Trzeba mieć bardzo silną legitymacji. W Nicei to było bardzo utrudnione. Tam były 2 warunki. Bezpośrednie i indywidualne odniesienie aktu do jednostki. Więc np. rozporządzenie - ciężko było udowodnić, że ono jest indywidualne i konkretne. np. sprawa UPA (?) - tylko oni używali sieci rybackich, więc im się udało podważyć rozporządzenie.
Obecnie art. 263 ust. 4 - aby podważyć moc aktu prawnego „akt, którego jest adresatem lub dotyczy go..” - akt indywidualny. „Oraz na akty regulacyjne [czyli o charakterze generalnym i abstrakcyjnym], które dotyczą jej bezpośrednio i nie wymagają środków wykonawczych - należy wykazać bezpośredni skutek na prawa jednostki. Oraz nie wymagają środków wykonawczych - czyli wdrożenia przez państwo członkowskie. Odpadł element indywidualności.
Zatem AR to może być akt:
ustawodawczy lub nieustawodawczy
dotyczy jednostki, ale nie indywidualnie (nie ma tu testu Plaumanna)
nie wymaga konkretyzacji bądź w drodze aktu krajowego, ani aktów przyjmowanych przez KE
Można więc zaskarżyć dyrektywę, co kiedyś było niemożliwe.
MECHANIZM OBOWIĄZYWANIA PRAWA UE
Jak to się dzieje, że PUE jest wiążące i kreuje relacje natury prawnej?
Porządek prawny sui generis.
Jest to zespół norm obowiązujących w szczególny sposób.
PUE:
obowiązuje bez potrzeby jakichkolwiek działań, ze strony państwa członkowskiego, w sposób natychmiastowy → OBOWIĄZYWANIE BEZPOŚREDNIE - dotyczy to każdej niedotkniętej wadą normy PUE
STOSOWANIE norm PUE
bezpośrednie - wobec jednostek → BEZPOŚREDNI SKUTEK
pośrednie - za pośrednictwem prawa krajowego, np. dyrektywa
bezpośredni skutek
Czasami może istnieć kolizja. Np. jest dyrektywa, która musi być implementowana, a prawo krajowe dotyczy tej samej kwestii, ale inaczej to reguluje. Więc obowiązuje przy kolizji PUE.
Stąd wychodzi... →
ZASADA PIERWSZEŃSTWA stosowania PUE przed prawem krajowym. Norma unijna ma zawsze pierwszeństwo przed każdą normą prawa krajowego.
Obowiązywanie wobec wszystkich!
Rozporządzenie obowiązuje wszystkich i jest bezpośrednio stosowane. Dyrektywa nie może być bezpośrednio stosowana, bo prawo krajowe stosuje się po to, by uzyskać skutki prawa unijnego.
Prawo krajowe stosowane jest tak, aby wywołać skutki prawa UE. → INTERPRETACJA ZGODNA (interpretacja prawa krajowego w zgodzie z prawem unijnym).
Kolejna zasada → ODPOWIEDZIALNOŚĆ - zasada odpowiedzialności państwa członkowskiego za naruszenie PUE. To się uruchamia przy naruszeniu all powyższych. Łącznie z odpowiedzialnością odszkodowawczą przy wszczęciu postępowania na wniosek jednostki przeciwko państwu z tytułu naruszenia PUE. To jest zwykła procedura odszkodowawcza krajowa.
WYKŁAD 6 2.11.11
Bezpośrednie obowiązywanie - cecha każdej normy pr. UE
W zależności od treści normy może ona bezpośrednio obowiązywać, rodzić bezpośrednie skutki i być w zgodzie z wykładnią
Art. 48 TfUE - każde z państw musi się zgodzić na całość Traktatu (ratyfikacja porozumienia międzynarodowego i przyjęcie jego postanowień)
Art. 4 ust. 3 TUE - zasada lojalnej współpracy (jest to zasada prawna i ma na celu zapewnienie, żeby państwa współdziałały między sobą i UE żeby realizowały wszystkie założenia z Traktatu, czyli robiły to, co trzeba robić i powstrzymywały się od tego, co nie należy robić).
Ratyfikacja na podstawie konstytucji jest pierwszym punktem, który umocowuje skutki Traktatu. Państwo nie musiało się godzić, ale się zgodziło (konstytucja mu na to pozwoliła).
Zasada lojalności została dodana, wzmacnia ona skutek tej umowy w stosunku do każdej innej umowy międzynarodowej. Kluczowym pojęciem w prawie międzynarodowym jest „wzajemność”. Jest to zarówno wzajemność pozytywna i negatywna. W prawie unijnym nie ma wzajemności, jest lojalność, nawet jeżeli jedno z państw się wyłamuje, to inne państwa nie mogą wziąć z niego przykładu tylko muszą się odwołać do tego co zawiera Traktat. Cały mechanizm funkcjonowania opiera się na lojalności, o powstrzymywaniu się od wszelkich działań, które mogłyby unicestwić cele Unii wynikające z Traktatu. Całe prawo unijne staje się porządkiem odrębnym (autonomicznym).
Prawo UE nie jest prawem międzynarodowym, mimo że ma swoje źródło w prawie międzynarodowym. Od momentu ratyfikacji i obowiązywania zasady lojalności prawo UE wchodzi automatycznie, samodzielnie i natychmiastowo do krajowego porządku prawnego. Konsekwencją automatycznego obowiązywania normy jest również jej pierwszeństwo (bez badania jej treści). Każda norma obowiązuje bezpośrednio (wchodzi w życie), ale trzeba je uporządkować. Funkcję porządkującą pełni zasada pierwszeństwa (każda norma prawa UE ma pierwszeństwo przed normą prawa krajowego). Jest to zasada pierwszeństwa stosowania norm prawa unijnego przed normami prawa krajowego.
Kolizja między prawem UE a prawem krajowym zawsze jest przesądzona na rzecz PUE!
Bezpośrednie obowiązywanie polega na zdolności do wywołania skutku prawnego przez przyjęcie odpowiednich środków (jest to zadanie państwa). Zobowiązanie dla państwa powstaje już na etapie pierwszym (przyjęcia Traktatu) i rodzi to odpowiedzialność dla państwa. Brak implementacji dyrektywy w określonym terminie jest naruszeniem prawa UE rodzącym odpowiedzialność.
Bezpośrednie obowiązywanie jest niezależne od stosowania i to z niego wynikają kolejne, a nie na odwrót! Podstawa bezpośredniego obowiązywania leży tylko w prawie UE, norma prawa krajowego implementująca nie może stanowić podstawy prawnej dla obowiązywania normy prawa unijnego (ustawodawca krajowy nie ma tu nic do powiedzenia).
Prawo krajowe może być podstawą do warunków implementacji, do praktycznej realizacji zobowiązania. Normy prawa unijnego muszą mieć zapewnione środki realizacji w prawie krajowym (bo w normach prawa unijnego nie ma KPA i KPC, pomocne zatem będą kodeksy krajowe). Implementacja - środki służące skuteczności norm prawa unijnego.
Dyrektywy wymagają przyjęcia środków krajowych (implementacji). ETS wypowiada się o interpretacji i ważności prawa Unii, ale nie wypowiada się po tym, jak powinno być rozumiane prawo krajowe, badanie środków implementacyjnych, należy do sądów krajowych. ETS na podstawie prawa unijnego a sądy krajowe na podstawie prawa krajowego.
Obowiązywanie dotyczy każdej normy prawa unijnego, a implementacja dotyczy tylko tych norm które wymagają implementacji obowiązywanie dotyczy tylko aktów prawnych, a implementować można również akty które nie mają waloru wiążącego. Obowiązywanie jest cechą kategoryczną i niezmienną (obowiązuje albo nie). Natomiast implementacja jest kategorią zmienną uwarunkowaną od uznania państw (państwo nie musi implementować w formie ustawy, jest to kategoria zmienna w zależności od potrzeb).
Implementacja nie jest etapem który może warunkować obowiązywanie, wydanie środków krajowych nie może mieć wpływu na to, czy dyrektywa obowiązuje czy nie. Dyrektywa jest zobowiązaniem o charakterze unijnym podstawa jest w prawie unijnym a wykonanie należy do prawa krajowego. Obowiązywanie bezpośrednie niesie obowiązek do pełnego wykonania zobowiązania. Każda norma prawa unijnego musi być w pełni zrealizowana za pomocą wszystkich dostępnych w prawie krajowym środków (mówi o tym zasada lojalności). Musi się to jeszcze stać jednakowo we wszystkich państwach członkowskich, bez względu na to, jakie podejście wobec prawa międzynarodowego mają te państwa. Prawo unijne nie podlega stopniowaniu (gradacji)! Zawsze prawo UE zachowuje odrębność względem prawa krajowego (zawsze jest to inne prawo). Konsekwencje bezpośredniego obowiązywania:
Jest spór na podstawie dyrektywy, istnieje źródło w postaci dyrektywy i sąd może stwierdzić, że ona obowiązuje (ale nie może stwierdzić, że nie obowiązuje, to może stwierdzić tylko ETS!). Państwo musi zgłosić UE środki implementujące. Sąd stwierdza, że jest prawo krajowe stosuje to prawo (jest to pośrednie stosowanie prawa UE).
Stosując pośrednio może uruchomić instrument interpretacji prawa krajowego. Interpretacja danego pojęcia nie ogranicza się tylko do interpretacji krajowej, ale też interpretacji prawa unijnego (np. „pidżama”). Sąd krajowy musi spojrzeć na dane pojęcie w kontekście prawa unijnego (zaczerpnięcie definicji „pidżamy” z prawa unijnego, a nie oparcie się na prawie krajowym). Jest to interpretacja prawa krajowego, w zgodzie z prawem unijnym (interpretacja pośrednia). Gdy sąd stwierdza, że nie ma implementacji, to winne jest państwo i jednostka może wystąpić przeciw państwu na podstawie dyrektywy, uruchamia się bezpośredni skutek - norma prawna której treść pozwala na to, żeby jej skutek dosięgał jednostki i jednostka może dochodzić swoich praw.
Aby zapewnić skutek prawny sąd musi zbadać formę i treść, ustalić skutek po stronie jednostek. Jest to brak bezpośredniego skutku horyzontalnego (jednostka skarży państwo, a nie może zaskarżyć innej jednostki).
Bezpośredni skutek i stosowanie są stopniowalne, mogą występować na różnych poziomach - przeciwko państwu, a z wyłączeniem skarg przeciwko innym jednostkom. Orzeczenie Van Gend en Loos - państwa ograniczyły swoje prawa suwerenne (przez ratyfikację, same zadecydowały o , że ktoś inny będzie za nie decydował). Stworzyły system prawny (zespół norm) na podstawie traktatów założycielskich, który jest wiążący nie tylko dla samych tych państw ale także ich obywateli (bezpośredni skutek i bezpośrednie stosowanie), autonomiczny odrębny od prawa krajowego, który nie wymaga publikacji (odrębny materialnie i formalnie). Punkt wyjścia i źródło stanowi prawo międzynarodowe. O obowiązywaniu prawa unijnego stanowi samo prawo unijne, ocena obowiązywania tylko na podstawie prawa unijnego i tylko przez ETS. Prawo krajowe nie może służyć ocenie obowiązywania normy prawa unijnego!
WYKŁAD 7 9.11.11
Podstawy prawne, zasady,
Bezpośrednie obowiązywanie - aby roszczenie unijne w ogóle było skuteczne, kryterium bezwzględne a o tym wyłącznie rozstrzyga ETS
Bezpośrednie stosowanie - zakres stosowania normy zależy od treści (kryterium materialne), ja to jest to nie ma pierwszeństwa, bo ono się uruchamia kiedy jest kolizja
Bezpośredni skutek - skuteczność normy względem indywidualnych podmiotów, ale nie każde normy się do tego nadają. Materialnie nie spełniają warunków materialnych, np. dyrektywa, bo ona wymaga implementacji za każdym razem.
Pośredni skutek? - prawo UE stosowane jest przez prawo krajowe poprzez implementację.
Pierwszeństwo - skutkuje tylko konsekwencjami na poziomie stosowania - stosujemy coś. Prawo krajowe zostaje pominięte w stosowaniu. Nie ma wobec normy konsekwencji obowiązywania, tzn nie kwestionuje się obowiązywania normy w obrocie prawnym.
Odpowiedzialność za naruszenie prawa - gdy organ krajowy adm/sądowy nie przyjmie do siebie. Za odmowę przyznania skutków normie PUE grozi odpowiedzialność.
Obowiązywanie → treść → jak tą normę zastosować (jak?) ----> ZASADA AUTONOMII PROCEDURALNEJ PAŃSTW CZŁONKOWSKICH
Zasada autonomii proceduralnej państw członkowskich - nie ma w PUE kodeksu postępowania (jak KPA, KPK...); dochodzenie opiera się proceduralnie na przepisach państw członkowskich - brak procedury unijnej, brak kompleksowego uregulowania zasad na poziomie unijnym. To zostawione jest państwom członkowskim. Choć nie ma ono swobody zupełnej.
All zasady służą zapewnieniu:
jednolitości
spójności
efektywności
prawa UE.
Obowiązywanie nie jest cechą stopniowalną, to cecha każdej normy bez wyjątku.
Pierwszeństwo to tylko reguła porządkująca stosowanie (a nie obowiązywanie), nie dotyczy ono niczego innego.
SOP musi spełniać wymóg spójności, zupełności i skuteczności.
Podstawa lojalnej współpracy - z tego to się wszystko wywodzi. Art. 4 ust. 3 TUE.
ZASADA PIERWSZEŃSTWA - reguluje stosowanie prawa UE w prawie krajowym (Costa vs ENEL, van Gend en Loos).
Prawo UE jest czymś innym niż prawo krajowe, ale musi być w nim stosowane. Zasada pierwszeństwa jest absolutna, od niczego nie zależy. Pierwszeństwo wyłącza równorzędność. Pierwszeństwo to cecha każdej normy PUE. Dotyczy stosowania PUE w prawie krajowym i przesądza każdorazowo nadrzędność PUE nad każdą normą prawa krajowego.
W traktacie nie ma przepisu dotyczącego zasady pierwszeństwa, jest to konsekwencja bezpośredniego obowiązywania (ratyfikacji i lojalności). Ratyfikacja sprawia, że jest to umowa międzynarodowa, a lojalność powoduje, że jest to szczególna umowa międzynarodowa.
Każdy przepis krajowy musi ustąpić. ETS z traktatu wygenerował pierwszeństwo - jest to konstrukcja, dzieło interpretacyjne ETS. Jest ono zakodowane, wynika z charakteru i z ducha traktatu, a ETS to wydobył, nazwał, rozwijał i konkretyzował. Czyli jest to praktyka sądowa.
Ta zasada ma charakter porządkujący na poziomie systemu. Ona reguluje obowiązek sięgania do prawa unijnego na płaszczyźnie prawa krajowego.
Organ krajowy ma obowiązek zastosować normę PUE i odmówić stosowania normy prawa krajowego. To jest konsekwencja zasady pierwszeństwa. Sędzia krajowej ustawy ma nie stosować. Sędzia krajowy nie może sprawdzać wadliwości PUE. Nawet jeśli ma wątpliwość, to musi odmówić stosowania normy prawa krajowego, ew może wystąpić z pytaniem prejudycjalnym. Żaden przepis prawa krajowego nie może mieć pierwszeństwa przed normą prawa unijnego.
Konsekwencje zasady pierwszeństwa:
obowiązek zastosowania praw UE
obowiązek nie stosowania prawa krajowego
brak możliwości badania normy PUE, w tym przez TK-e
obowiązek implementacji praw UE - uzupełnienie regulacji krajowych, państwo przejmuje regulacje dla faktycznej wykonalności prawa UE
obowiązek zapewnienia natychmiastowej wykonalności decyzji Rady czy Komisji
zakaz transformacji do prawa krajowego, publikacji w krajowym Dz. U., modyfikacji rozporządzeń, uzupełnień, bo rozporządzenia obowiązują w całości
Jeśli jeden sąd ma obowiązek nie stosowania, to i wszystkie inne nie mogą jej stosować. Sąd krajowy nie może jej wyeliminować. Ale w dalszej perspektywie państwo ma obowiązek zmienić lub wyeliminować taką normę z obrotu.
Jedynie ETS jest uprawniony do dokonywania interpretacji norm PUE. On kieruje się interesem UE. Ale są jeszcze pań członkowskie z TK i one też mają swoje zdania nt pierwszeństwa.
Z pkt widzenia UE to jest proste. Ale jest jeszcze 27 innych państw. Brak jest hierarchii między ETS a sądami krajowymi. TK krajowe z reguły kierują się konstytucją i suwerennością państwa. Problem jest gdy dane prawo, np. wolność słowa, jest regulowane przez prawo krajowe i PUE. I spotykają się 2 systemy ochrony wobec tego samego prawa i tego samego człowieka. Co if poziom ochrony w PUE byłby niższy niż przewidziany w prawie krajowym?
Polak Y:
konstytucja RP (prawo krajowe)
TUE (PUE)
prawo międzynarodowe - EKPCz, Europejski Trybunał Praw Człowieka
Nawet if inne przepisy przyznają prawa większe niż w PUE? Na to żaden TK nie wyraził zgody. Granice zasady pierwszeństwa → nie zawsze UE ma pierwszeństwo !!!!!
Prawa podstawowe przysługujące obywatelom - UE może dawać tyle samo, więcej, ale nie może dawać mniej. If mniej to wtedy konstytucja będzie miała pierwszeństwo - to słynne orzeczenie TK niemieckiego. Bo prawa podstawowe są w K niemieckiej bardzo mocno uchwalone. Solange → tak zgadzamy się, ale „tak długo” dopóki UE nie będzie umniejszała zakresu praw przyznanych obywatelom w konstytucji krajowej. Potem byli Włosi, Hiszpanie, Polacy (2004 rok).
ETS nigdy na to nie odpowiedział. Obie strony przedstawiły swoje stanowiska, ale obecnie cisza.
Kwestia podziału kompetencji między UE a państwa członkowskie - teraz jest ok bo mamy podział na kompetencje:
wyłączne
dzielone
wspierające
Doktryna zajętego pola.
Kwestie budżetowe - zobowiązanie się państw do tworzenia pomocy w przypadku groźby upadłości. Czy UE może zmusić państwa do tego? TK niemiecki powiedział NEIN! Państwa członkowskie zachowują kontrolę nad własnym budżetem. To wymaga akceptacji rządu krajowego. Nie wchodzi automatycznie.
Deklaracja nr 17 do traktatu z Lizbony (niewiążąca) - prawo UE ma pierwszeństwo zgodnie z uchwalonym orzecznictwem.
wyraźnie nawiązanie do orzecznictwa
wskazanie na to, że pierwszeństwo jest zasadą prawa UE
opinia służby prawnej Rady
brak włączenia do TrL zasady pierwszeństwa nic nie zmienia, nie umniejsza treści zasady i jej funkcjonowania
Czyli TrL przejął status quo.
BEZPOŚREDNI SKUTEK
Van Gend den Loos
Uprawnienia dla państw, ale też dla ich obywateli - potwierdzenie bezpośredniego skutku. Jednostki mają prawa dochodzenia roszczeń.
Bezpośrednie stosowanie zależy od treści. Warunki materialne:
jasna i precyzyjna
bezwarunkowa - nie ma obowiązku działania państwa
nadawanie uprawnienia jednostkom
Co do zasady każda norma PUE może być bezpośrednio skuteczna jeśli spełnia te warunki.
Bezpośredni skutek wertykalny dyrektywy jest wyjątkiem od zasady. Regułą jest, że dyrektywa jest implementowana...
Następstwa bezpośredniego skutku:
obowiązek uznania i zabezpieczenia bezpośredniego skutku (zasada autonomii proceduralnej)
obowiązek zwrotu opłat pobranych niezgodnie z PUE
odpowiedzialność odszkodowawcza za brak zapewnienia bezpośredniego skutku
WYKŁAD 8 23.11.11
SOP - system to pewien zespół norm, który zapewnia ochronę. Jakie podstawy prawne czynią możliwym dochodzenie roszczeń na poziomie krajowym, bo to jest odrębny system niż autonomiczny system UE. Jednostce chodzi o zaspokojenie roszczenia. Zasady wynikające głównie z zasady lojalności i spójności.
bezpośrednie stosowanie
bezpośredni skutek (horyzontalny i wertykalny) - uzależniony jest od cech normy → if not to stosowanie prawa krajowego albo pośredni skutek, a gdy żadne nie da rady to uruchamia się odpowiedzialność
Wszystko musi się dziać wg reguł proceduralnych zgodnie z procedurą krajową - zasada autonomii proceduralnej!!! PUE w ramach KPA, KPC, bo prawo UE nie posiada swoich kompleksowych reguł proceduralnych. Nie ma osobnych reguł służących wykonaniu PUE. Ono korzysta z procedury krajowej.
W UE wszystko ma swoje granice. Ona nie przejmuje kompetencji państwa. Państwa dały jej ograniczone kompetencje. If UE działałaby poza kompetencjami - to działanie bezprawne. Pierwszeństwo działa tylko w granicach kompetencji, a państwa te kompetencje kontrolują. Kompetenz-kompetenz (niem.). Państwa mają kompetencje do decydowania o kompetencjach UE. TYLKO! ETS bada kompetencje, bo one są zawarte w traktatach. Ale spoza traktatu - to EST nie ma już do tego kompetencji, tylko ew. organy krajowe, czyli TK. Zasada pierwszeństwa nie będzie działać. Przepisy wadliwe nie mają pierwszeństwa.
EST twierdzi, że pierwszeństwo jest bezwzględne, ale nie państwa. Niemcy, Włosi, Polacy … - stwierdzili, że państwo zachowuje kontrolę nad kompetencjami powierzonymi. Pierwszeństwo nie jest absolutne. Wyznacza to:
kompetencje
prawa podstawowe
kontrola budżetu państwa - bo to jest element suwerenności, UE tego nie może przejąć i kontrolować poza kontrolą organów krajowych jak np. parlament.
INTERPRETACJA ZGODNA
Marleasing /Van Colson i Kamann
Co if norma nie jest bezpośrednio stosowana - np. dyrektywa.
Ona określa tylko rezultat.
Stosowana jest pośrednio. Ona musi być implementowana.
Gdy państwo nie implementuje? To nie zwalnia państwa z obowiązku stosowania PUE. Wtedy trzeba stosować prawo krajowe. Stosujemy pośrednio, a więc i mamy skutek pośredni w postaci nadania prawu krajowemu jakie jest zgodne z brzmieniem tej dyrektywy, a if z dyrektywy to nie wynika to musi to być też zgodne z przedmiotem i celem dyrektywy.
Jak daleko?
To co jest niemożliwe to jest działanie contra lege. Tak daleko jak to jest możliwe zgodnie z prawem krajowym. Tam gdzie już jest niezgodne z prawem krajowym, tam wygasa interpretacja zgodna. ← pierwsza granica
druga granica → cała machina służy temu, aby jednostka mogła skorzystać ze swoich uprawnień unijnych. Zmienianie przepisów krajowych, przy interpretacji zgodnej, nie może nakładać nowej odpowiedzialności ani zaostrzać jej. To np. w przypadku prawa karnego. Sprawa Avaro.
Prawo UE nie może diametralnie zmieniać prawa krajowego. Są, jak wcześniej pierwszeństwa, tak i są granice interpretacji zgodnej. Nie można zmieniać, przeinaczać. Można robić tyle ile jest dozwolone w granicach luzu decyzyjnego.
Exam - kto, kiedy, z jakim skutkiem i w jakich granicach dokonywana jest interpretacja zgodna!
Najpierw jest wykładnia zgodna, a potem pierwszeństwo! Pierwszeństwo zastosowania PUE łączy się z odmową stosowania prawa krajowego. Dotyczy to takiej normy, której nie można interpretować zgodnie z PUE.
AUTONOMIA PROCEDURALNA
W PUE jest brak prawa procesowego. PUE jest wykonywane na podstawie 27 porządków krajowych. 27 systemów proceduralnych. Musi więc być zapewniona spójność i jednolitość. Trzeba jest zgrać, aby one zapewniały efektywność PUE. Musi być jednolitość i efektywność. Ale efektywność może być mniejsza lub większa. Ona jest względna, stopniowalna.
Skuteczność - z założenia PUE musi tak działać, że ma być efektywne i żeby skutek był taki sam we wszystkich państwach.
Jednolicie znaczy wszędzie tak samo, a efektywnie nie wszędzie z takim samym skutkiem.
Jednolicie - nie może być różnie w państwach członkowskich. Wymogiem dla procedury krajowej jest niedyskryminacyjne - zasada ekwiwalentności - obowiązek zapewnienia uprawnieniom wynikającym z PUE zasad porównywalnych z zasadami proceduralnymi z roszczeń krajowych. Dla roszczeń krajowych nie mogą obowiązywać mniej korzystne zasady niż te, które dotyczą roszczeń krajowych.
Zasada niedyskryminacji roszczeń unijnych - nie mogą być one gorzej traktowane niż roszczenia krajowe. To ogranicza autonomię. If roszczenia unijne są gorzej stosowane, to nie mogą być one stosowane. I wtedy wchodzi w grę zasada efektywności. Nie można blokować efektu. Gdy środek krajowy czyni niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym realizację roszczeń, to wtedy wchodzi w grę stosowanie przepisów traktatowych. Np. gdy nie ma przepisów. Obowiązek tworzenia specjalnych środków, gdy brak jest krajowych - EFFET UTILE - NADAĆ SKUTEK! Musi być skutek prawny. Zastosować procedurę krajową, w sposób niedyskryminujący i nadać im efektywność. Jeśli mamy effet utile, to mamy zapewnioną efektywność. Mamy sprzężenie PUE (co) i prawa krajowego (jak - tryb).
Minimalny efekt → interpretacja zgodna. A gdy się tego nie da zrobić, to odsunięcie prawa krajowego od stosowania.
Maksymalny efekt → przyznanie środków zaskarżania na poziomie prawa krajowego + przyznanie odszkodowania. Odszkodowanie to już ostatnia kropka. Więcej nie da się zrobić.
Autonomia jest gdy wszystko działa OK. A gdy coś jest nie tak, to uruchamia się zasada efektywności co często zmusza do zmiany procedury.
Autonomia proceduralna nie jest pełna, if jest procedura unijna, to się ją stosuje. AP działa, gdy nie ma procedury unijnej.
Państwo nie może się zwolnić z obowiązku, powołując się na brak procedury.
WYKŁAD 9 30.11.11
Jakie instytucje sprawują wymiar sprawiedliwości w UE?
www.curia.eu
TSUE:
TS (ETS - kiedyś tak się nazywał przed, choć formalnie nie, ale można tak mówić)
Sąd (General Court/Tribunal) - dawny Sąd I Instancji
Sądy wyspecjalizowane - Sąd ds Służby Publicznej - rozpatruje spory szczególnego rodzaju, tutaj spory pracownicze (była próba utworzenia sądu patentowego, ale to się nie udało, bo TS stwierdził że byłoby to niezgodne z PUE); przed traktatem z Nicei te sądy wyspecjalizowane nazywały się izbami
Są to instytucje jurysdykcyjne.
TSUE - podstawa prawna w TUE
art. 13 - ramy instytucjonalne
art. 19 - wyjaśnia co to jest TSUE -
zapewnia poszanowanie PRAWA w WYKŁADNI i STOSOWANIU traktatu [obowiązywanie i ważność] → TS
sądy krajowe ← dopełnienie układanki, one ustanawiają środki skutecznej ochrony prawnej na podstawie prawa krajowego i PUE, bo ono może być stosowane bezpośrednio
sąd krajowy:
stosuje prawo krajowe - zapewnia skuteczność ochrony prawa UE na poziomie krajowym - wykładnia zgodna, dopiero potem sięga po pierwszeństwo i stosuje PUE (wątpliwości do co prawa krajowego rozstrzyga TK lub ew np. SN w ramach pytań prawnych) - TS nie ma nic do powiedzenia w kwestii ważności i interpretacji prawa krajowego, on zajmuje się tylko PUE; TS stosuje tylko PUE oraz orzeka o jego obowiązywaniu i interpretacji
stosuje PUE - ale ma pewne ograniczenia - nie może rozstrzygać co do wykładni i stosowania, bo tym zajmuje się TSUE. On stosuje PUE, które nie rodzi wątpliwości (co do interpretacji i ważności, bo jak jest wątpliwość to musi kierować pytania prejudycjalne do ETS.
TS działa na zasadzie kompetencji powierzonych. On nie ma domniemania kompetencji.
Sądy krajowe - działają z wyłączeniem wątpliwości oraz procedur i środków proceduralnych przed TS. Tym sądom niczego nie trzeba powierzać. Jeżeli traktat czegoś nie nadaje TS, to te sądy te mają. To są sądy pierwszego kontaktu. Istnieje domniemanie kompetencji sądów krajowych. 100% kompetencji jest po stronie państw członkowskich i sądów
Kto w większym stopniu przyczynia się do ochrony praw w UE:
sądy krajowe
Sąd jest instytucją odwoławczą od SSP, a od sądu do ETS. A gdy w I instancji rozpatruje ETS, to Instancja wyższa może przekazać sprawę do ponownego rozpatrzenia przez niższą instancję.
Zawsze jest 2-instancyjność: od orzeczenia ETS można się odwołać do innej izby ETS. (Nie do Strasburga, bo to inny system!!!) odwoływać można się tylko co do kwestii prawnych w terminie 2 miesięcy od wydania orzeczenia.
Ten system ochrony prawnej w UE jest kompletny i zapewnia ochronę każdego roszczenia opartego na PUE. Jest zupełny, kompletny i skuteczny, oparty na instytucjach wymiaru sprawiedliwości przewidzianych w traktacie (kompetencje powierzone) i na sądach krajowych (z domniemaniem kompetencji).
Podstawa prawna dla funkcjonowania i podstaw działania TSUE:
TUE i TFUE
statut (protokół nr 3 z 2010 r. ws statutu TSUE) - statut ma status prawa pierwotnego, bo jest to załącznik czyli integralna część traktatu
regulamin proceduralny
Poza trzema powyższymi nie ma nic!!! A to oznacza, że jest to po stronie środków krajowych.
Gdzie jest prawo tam musi być środek - ubi ius ibi remedium
Te środki skuteczne są najczęściej po stronie sądów krajowych.
Jednostka ma bardzo ograniczoną legitymację do działania samodzielnie przed ETS. Ma większe możliwości przed sądem krajowym.
WYKŁAD 10 7.12.11
Jeśli jest norma unijna musi znaleźć ochronę - i nie jest ona ubezpieczona w 1szej kolejności przez ETS lecz przez Sądy Krajowe (gdyż na ich rzecz domniemywa się kompetencje).
W orzecznictwie ETS sprawa Weber 314/91 -Trybunał stwierdził tam, że system oparty na traktatach jest całościowy.
Orzeczenie w sprawie Les Verts 291/93 - Trybunał stwierdził tam, że państwa członkowskie ani instytucje unijne nie mogą uchylić się spod jurysdykcji ETS, pod kątem zgodności ich działania z prawem UE.
Oznacza to, że ETS kontroluje także sądy krajowe - w zakresie stosowania prawa UE.
System - kompletny, całościowy, bez luk
Europejski Trybunał Sprawiedliwości - znajduje się na szczycie systemu ochrony prawa UE (co wynika z ww. orzeczeń)
Postępowanie regulujące sposób funkcjonowania sądów unijnych - jest częściowo uregulowane w traktacie, głownie w statucie (w formie protokołu - protokół nr 3 w sprawie statutu Trybunału Unii Europejskiej[1]), ewent. regulaminie sądu.
Przesłanki wniesienia odwołania do ETS:
Brak kompetencji,
Naruszeni procedury przed sadem (np. prawa skarżącego);
naruszenie prawa UE
zastrzeżone co do kwestii prawnej - np. nie można się odwołać od kosztów sądowych.
Odwołanie można wnieść w terminie 2 miesięcy od daty wydania wyroku.
Odwołanie można wnieść od orzeczeń wydanych w kwestii prejudycjalnych, wydanych przez Sąd, jeśli wpłynęło by to orzeczenie na dotychczasowe zasady prawa UE - art. 52 ToFUE.
Procedury, przewidziane traktatem dla Trybunału Sprawiedliwości UE
I. Postępowania w sprawach związane ze skargami bezpośrednimi (procedury skargowe)
· Art. 258 i 259 ToFUE - postępowania przeciwko państwu członkowskiemu, wszczęte przez Komisji lub państwo członkowskie w sprawie naruszenia prawa UE, przez państwo członkowskie;
· Art. 263 ToFUE - Postępowanie w sprawie legalności aktów prawnych UE;
· Art. 265 ToFUE - skarga na bezczynność (co oznacza, ze traktat można naruszyć nie tylko działaniem ale również przez brak działania - zaniechanie);
· Art. 268 ToFUE - skargi odszkodowawcze;
· Apelacje, odwołania orzeczeń wydanych przez niższą instancję.
Dla sądu do spraw służby publicznej:
· Skargi o charakterze pracowniczym między UE a jej pracownikami
Dla Sądu:
· Procedury locus standi - art. 263 ToFUE
· Sprawy administracyjne;
· sprawy o nieuczciwą konkurencję;
· sprawy o własność intelektualną;
· Sprawy o znaki towarowe;
· Jako II instancja spraw sądu do spraw służby publicznej;
II. Postępowania nie mające charakteru skargowego - postępowania w sprawie wydania opinii (opinia ta jest wyrokiem - o tytule opinia - i jest ona wiążąca)
· w sprawie zgodności umowy zawieranej przez UE z prawem UE - art. 218 §11 ToFUE w tym miejscu ETS pełni taką samą role jak Trybunały Konstytucje państw członkowskich;
· odesłanie prejudycjalne - kończące się wyrokiem prejudycjalnym
powyższe są dwiema procedurami niespornymi przez ETS (będzie na egzaminie)
Trybunał składa się z 27 sędziów i 8 rzeczników generalnych
Sąd składa się z 27 sędziów;
Sąd do spraw służby publicznej składa się 7.
[1] czyli jest to prawo pierwotne bo protokół wchodzi w skład traktatu.
WYKŁAD 14.12.11
Sądy krajowe korzystają z domniemania kompetencji.
Jeśli nie ma procedury w traktacie, to znaczy że TSUE nią nie dysponuje i wykonanie roszczenia jest przeniesione na stronę krajową.
Postępowania niekontradyktoryjne:
ws zbadania zgodności przewidywalnej umowy międzynarodowej co do zgodności z traktatami;
pytania prejudycjalne;
TS kończy sprawę opinią, ale jest to wyrok i ma moc wiążącą.
Między TSUE a sądami krajowymi nie ma hierarchii. Nie ma podporządkowania hierarchicznego. Każdy robi swoje. Jedynie efekt orzekania przez sądy krajowe musi być zgodny z linią orzeczniczą ETS. To jest inaczej niż z Trybunałem w Strasburgu, bo on jest instancją wyższą, jednostka może się odwołać tam jeśli jest niezadowolona z wyroku sądu krajowego. Co do TSUE (trybunały Luksemburskie) nie ma takiej możliwości!!! Jest jedynie roszczenie odszkodowawcze do TSUE, gdyby wyrok okazałby się sprzeczny z prawem unijnym. Ale to się dzieje w procedurze krajowej. Od wyroków krajowych nie ma odniesienia do trybunałów unijnych w Luksemburgu. Postępowanie o charakterze odszkodowawczym od wyroku nawet Sądu apelacyjnego, wnosimy do sądu rejonowego.
Współpraca z sądami unijnymi nie czyni ich wyższymi i ważniejszymi.
SKŁAD I METODY PRACY TSUE
W TS zasiada 27 sędziów i 8 rzeczników generalnych. Tu rzecznicy wchodzą w skład TS!
Sąd - 27 sędziów; nie ma rzeczników, przy nim nie działają, choć sędzia może pełnić taką rolę.
SsdSP - 7 sędziów
Rzecznicy (adwokaci) generalni - mają taki sam status prawny jak sędziowie TS. Oni nie są podporządkowani sędziom. Jest ich 8. Oni reprezentują wybrane kraje. 5 jest stałych: Francja, Niemcy, Hiszpania, Włochy, Wielka Brytania. 3 jest powoływanych w systemie rotacyjnym.
Art. 253 tfue - kwalifikacje do zajmowania najwyższych stanowisk sędziowskich w kraju (TK, SN, NSA) lub być prawnikiem o uznanej kompetencji (chodzi o profesorów prawa, mają kwalifikacje do zajmowania najwyższych stanowisk, ale np. zajmują się nauką). (bo członkowie sądu - mogą zajmować wysokie stanowiska sądowe - sądy apelacyjne; SdsSP - kwalifikacje do zajmowania stanowisk sędziowskich w kraju członkowskim).
Prezes TS jest bardzo ważny, ale 1szy rzecznik generalny to „jak koronacja” ;)
Sędziowie mogą łączyć swoje funkcje tylko z działalnością naukową.
Rzecznicy generalnie opracowują opinie, ale oni nie reprezentują nikogo. On ma taki autorytet, że powinien on wydać opinię jeśli sprawa jest bardzo ważna. On zbiera informacje, zbiera informacje z krajów i proponuje rozwiązanie ze swojego punktu widzenia w sprawie. Ta opinia nie ma mocy sprawczej, rzecznik tylko swoim autorytet stwierdza co on by zrobił. On nawet bardziej wnikliwie bada sprawę niż sąd. Ich opinie to całe rozprawy naukowe. Zdarza się, że TS orzeka całkiem wbrew opinii rzecznika.
Pytanie egzaminacyjne:
Jaka jest moc opinii rzecznika generalnego?
amicus curiae - przyjaciel sądu; tak się czasami określa rzeczników
precedencja - porządek protokolarny między sędziami wg:
czasu trwania kadencji
wieku
Najwyższą precedencję mają:
prezes TS
I rzecznik generalny
prezesi izb
Każdy zespół, każda izba składa się z osób z góry i z dołu listy, aby nie było np. izby tylko składającej się z najmłodszych i najmniej doświadczonych sędziów. Więc nie ma izb najsłabszych.
Składy:
5-osobowe
3-osobowe
13-osobowe (wielka izba)
pełny skład
Wyroków w TS się nie głosuje. TS zawsze wydaje wyrok jako całość. Nie ma zdań odrębnych. Sędziowie muszą wypracować wspólny wyrok i pierwszy proponuje ten, kto ma najsłabszą precedencję, a na końcu wypowiada się ten, kto ma najmocniejszą precedencję. Aby młodsi zgłosili swoje zdanie, a nie brali po uwagę co starszy kolega mówi.
Zanim zapadnie wyrok, trzeba uruchomić postępowanie.
Postępowania w TS (poza niespornymi) mają charakter kontradyktoryjny w formie pisemnej i ustnej z uprzywilejowaniem formy pisemnej. Postępowanie toczy się w 1 z języków urzędowych UE (jest obecnie 23). Językiem jest najczęściej język powoda, ale językiem roboczym jest język francuski.
(Język postępowania wybiera skarżący. Jeśli pozwanym jest państwo członkowskie albo osoba fizyczna lub osoba prawna mająca przynależność państwa członkowskiego, to językiem postępowania jest język urzędowy tego państwa. W postępowaniu prejudycjalnym językiem postępowania jest język sądu, który skierował sprawę do TS.)
Rzecznik generalny wydaje opinię w swoim języku.
Pytania prejudycjalne sąd zadaje w swoim języku.
Pisma: max 15 stron, czcionka typowa 12, przypisy 10, nr stron na górze strony...
SKARGA
REPLIKA - odniesienie do skargi (skarżący ma do niej prawo - 1 mies.)
DUPLIKA - odwołanie (ma do niej prawo pozwany - 1 mies.)
W postępowaniu prejudycjalnym pisma nazywają się memoriałami. (TEST!)
Obowiązek reprezentacji -
a) osoba uprawniona do reprezentowania podmiotu w kraju - przy osobie ficzycznej lub prawnej (nawet jeśli osoba sama ma uprawnienia do występowania przed sądem, musi być reprezentowana)
b) agent - przy instytucjach
Państwa członkowskie i instytucje UE reprezentuje przed TS pełnomocnik, ustanawiany dla każdej sprawy, jego może wspomagać adwokat lub radca prawny.
Inne strony muszą być reprezentowane przez adwokatów lub radców prawnych.
Nauczyciele akademiccy będący obywatelami państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo przyznaje im prawo reprezentowania stron przed sądem, mają takie same prawa przed TS jak te, co adwokaci i radcy prawni.
Nie ma ograniczeń co do obywatelstwa. Sędzia z kraju może orzekać co do sprawy obywatela tego samego kraju.
Procedura pisemna składa się z:
wniesienia skargi i badania dopuszczalności
rejestracji (X v. KE C/T - nr sprawy/rok, Dz. Urz. UE C 2000 (numer dziennika) /81 p. 2
badanie sprawy, postępowanie dowodowe
Procedura ustna:
Rozprawa przed izbą gdzie jest sędzia sprawozdawca
opinia rzecznika (nie zawsze)
(też może być jeszcze wysłuchanie przez TS pełnomocników, doradców i adwokatów lub radców prawnych; też przesłuchiwanie świadków i wysłuchiwanie opinii biegłych)
Wszystkie wyroki publikowane są w zbiorze orzeczeń, zazwyczaj później np. [2014] Zb. Orz. 6334 [2011]
Zbiór orzeczeń jest od 2004 i jest też w języku polskim.
Dz. Urz. UE
seria C - akty niewiążące (communication)
seria L - akty wiążące (legislation)
TS może wydawać:
wyroki (decisions)
postanowienia (orders)
Rozprawa jest jawna, na koniec rzecznik przedstawia opinię po części ustnej.
Następuje narada sędziowska.
Wydanie wyroku.
W sądzie procedury są podobne z wyłączeniem roli rzecznika.
Jeśli powodem jest jednostka to sprawa kierowana jest do sądu. Legitymację procesową (locus standi) dla jednostek. Jednostka ma w zasadzie zerowe szanse żeby stanąć przed TS. A w ogóle w większości to do sądu krajowego jednostki idą.
Locus standi dla jednostek w traktacie przewidziany jest (poza sprawami pracowniczymi i odszkodowawczymi) w przypadku:
skargi na legalność art. 263
+ akapit 4 ! (…)
skargi na bezczynność - art. 265
W całej reszcie skarg jednostek właściwy jest sąd krajowy. TSUE nie jest już właściwy.
Kontrola legalności aktów prawa wtórnego z wzorcem prawa pierwotnego - art. 263. To jest wyłączna kompetencja TSUE!
Akt prawny inny niż zalecenie i opinia, który wywołuje skutki prawne względem osób trzecich (akty ustawodawcze, inne akty nieustawodawcze i akty bez przymiotnika). Tu chodzi nie o kryterium procedury, ale o wywoływanie skutków wobec osób trzecich - erga omnes (charakter generalny i abstrakcyjny).
Akty Rady i KE inne niż zalecenia i opinie
Akty Rady i PE zmierzające do wywarcia skutków prawnych...
Nawet akty nie mające charakteru powszechnego, ale wywołujące skutek wobec osób.
Skargę przeciwko takiemu aktowi mogą:
państwo członkowskie;
PE, Rada, KE - podmioty uprzywilejowane
TO
EBC
Komitet Regionów
(podmioty pół-uprzywilejowane mogą kwestionować tylko te akty które się do nich odnoszą)
adresat lub osoba, której akt dotyczy bezpośrednio - bez implementacji - i indywidualnie - dotyczą tak jak jej indywidualnie → test Plaumanna
(pomioty najmniej uprzywilejowane)
akty regulacyjne - mają moc wiążącą, dotyczą bezpośrednio, ale już niekoniecznie indywidualnie (bez testu Plaumanna)
Podstawy wniesienia skargi:
brak kompetencji
naruszenie istotnych wymogów proceduralnych - np. brak publikacji lub uzasadnienia
naruszenie traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem (czyli traktaty oraz ogólne zasady prawa, bo ich ranga jest taka sama jak traktatów)
nadużycie władzy
WYKŁAD 21.12.11
BADANIE WAŻNOŚCI AKTÓW PUE → tylko ETS
Nieważność może być stwierdzona w procedurze:
z. art. 263
pytanie prejudycjalne - możliwe jest badanie legalności (ważności - tego czy norma obowiązuje czy nie), ale nie prawa pierwotnego.
Przesłanki legalności są takie same, ale procedura się różni. W PUE charakterystyczne jest to, że nie można mieszać procedur.
W ramach art. 263 możemy dochodzić tylko tego, co tam jest w przepisie. W pytaniu prejudycjalnym też badamy legalność, ale te 2 procedury łączy tylko ważność. Procedury są odmienne!
Ważność z 267 i legalność z 263 to to samo. Chodzi o ty czy akt jest obowiązujący, czy może wywoływać jakiekolwiek skutki prawne.
Ważność = legalność
Bezpośrednio obowiązująca norma PUE wywołuje skutek prawny, ale jest uznana za nieważną to all skutki prawne wstecz są zniesione → ex tunc
ex nunc → gdy znosi się tylko skutki prawne
erga omnes → TS może stwierdzić nieważność, ale zachować niektóre skutki prawne, choć regułą jest że all skutki prawne z mocą wsteczną są zniesione.
Podmioty (uprzywilejowane, pół-uprzywilejowane, nieuprzywilejowane). -jakie to są …
Kiedy jednostka może kwestionować to czy norma jest wadliwa i ma możliwość wystąpienia do ETS skarżąc akt unijny.
tylko w ramach procedury art. 263 (bo pytanie prejudycjalne nie jest w ogóle dostępne dla jednostek)
jednostka musi mieć locus standi → zaskarżany akt musi mieć charakter decyzji skierowany do niej samej, lub do innej ale jej dotyczący lub if nie decyzja to akt regulacyjny (może być aktem ustawodawczym lub nieustawodawczym) - musi dotyczyć jej bezpośrednio, ale nie indywidualnie)
spełnione muszą być przesłanki:
brak kompetencji - jednostka nie bardzo może to zarzucić
naruszenie istotnych warunków proceduralnych
naruszenie traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem
nadużycie władzy
zasady ogólne prawa - reguły prawne związane ze stosowaniem traktatów → tu nie chodzi o zasady ogólne zawarte w traktacie bo jest „traktat lub...”
Kompromis z Joaniny - dotyczył głosowania w Radzie Europejskiej -
W UE przed Lizboną był system głosów ważonych - liczba głosów wg potencjału gospodarczego i wielkości państwa. Lizbona to zmieniła, ale jeszcze jest okres przejściowy. Wtedy większe państwa mogły przegłosować mniejsze państwa, ale czasami ta większość była ledwo co i te małe państwa im to wytknęły i blokowały większość. Joanina to możliwość powołania mniejszości blokującej. Zebranie odpowiedniej mniejszości powoduje skuteczne zablokowanie głosowanie większościowego. To jest kompromis z Joaniny. Taka się przyjęła praktyka, została uznana za zgodną z prawem. Przekształciło się to w zwyczaj międzynarodowy.
Wcześniejszy kompromis luksemburski - państwa zrywały głosowanie powołując się na ważny interes i decyzje trzeba było podejmować jednomyślnie.
Te 2 kompromisy to przykłady zwyczaju międzynarodowego w PUE. Ale ogólnie zwyczaj międzynarodowy w PUE nie występuje.
np. zasada solidarności w ogóle nie może rodzić skutku bezpośredniego.
Tych zasad szukamy w TUE: art. 6 ust. 3 TUE
Jako ogólne zasady prawa część prawa UE stanowią:
prawa podstawowe, zagwarantowane w Europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (to jest prawo międzynarodowe; Rada Europy) oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnym państwom członkowskim (nie dla wszystkich, bo traktat tak nie stanowi, tylko dla niektórych może być, czyli wystarczy że np. w 2 państwach; prawo krajowe).
Artykuł 6
(dawny artykuł 6 TUE)
1. Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii
Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku
w Strasburgu, która ma taką samą moc prawną jak Traktaty.
Postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w Traktatach.
Prawa, wolności i zasady zawarte w Karcie są interpretowane zgodnie z postanowieniami ogólnymi
określonymi w tytule VII Karty regulującymi jej interpretację i stosowanie oraz z należytym
uwzględnieniem wyjaśnień, o których mowa w Karcie, które określają źródła tych postanowień.
2. Unia przystępuje do europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych
wolności. Przystąpienie do Konwencji nie ma wpływu na kompetencje Unii określone w Traktatach.
3. Prawa podstawowe, zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych Państwom
Członkowskim, stanowią część prawa Unii jako zasady ogólne prawa.
KPP - teraz ma taką samą moc jak traktaty. To jest karta unijna.
Jak wspólne porządki państw członkowskich, EKPCz i KPP UE przekładają się na PUE?
→ czy jednostka skarżąca może powołać się na EKPCz? Nie, bo to akt dla PUE obcy. EKPCz nie obowiązuje w PUE. Tak samo częścią systemu PUE nie są porządki państw członkowskich. Bo TS może orzekać na podstawie zasad ogólnych.
Obecnie EKPCz to źródło zasad ogólnych, a dopiero zasady ogólne mogą być stosowane przez TS. TS ich nie tworzy, tylko stwierdza, które mają status praw podstawowych i są częścią zasad ogólnych.
Przykład: sprawa niezgodności dyrektywy z zasadą ogólną prawa (dyskryminacja ze względu na wiek). TS stwierdził, że jest to zasada ogólna (pr. kr./EKPCz/KPP), TS jej nie stworzył, on ją odkrył. Teraz jak jest KPP to TS ma łatwiej, bo tam są szerokie prawa. Jak ta znajdzie prawo, którego chroni, to dalej nie szuka, bo KPP ma obecnie rangę traktatów, bo nie trzeba szukać w zasadach ogólnych niepisanych. Pod warunkiem, że się nie jest Polakiem, bo jest protokół polsko-brytyjski. Jak prawa nie ma w KPP, to zostaje EKPCz i wspólne dla państw członkowskich tradycje konstytucyjne.
legal expectations (ang)- zasada uprawnionych oczekiwań. Dla zasad, których TS nie przywoływał, nie obowiązuje ona. Chyba, że raz już powiedział, że coś jest zasadą prawa.
Źródło dla tych zasad jest dla PUE zewnętrzne. TS je potwierdza. Nie tworzy ich! Bez tego stwierdzenia zasada ogólna pozostaje nierozpoznana. Dlatego np. KPP jest taka ważna, bo ona to spisuje. Tam nie ma wątpliwości. I nazwano to prawami podstawowymi.
Termin → 2 miesiące od wydania aktu. Po upływie terminu skarga na legalność z art. 263 jest niemożliwa.
Locus standi jednostek przed ETS jest bardzo zawężona. Łatwiej jest dzięki pojęciu aktów regulacyjnych (nie ma wymogów testu Plaumanna, nie musi być indywidualny) i KPP. Lizbona ułatwiła trochę jednostkom dostęp do TS (ale tylko skarga na legalność i skarga na bezczynność). Cała reszta postępowań bardzo redukuje możliwości jednostek dostępu.
Art. 263 - TYLKO DO ETS! Nie ma żadnej procedury krajowej.
NIE MOŻNA SKARŻYĆ AKTÓW PRAWA KRAJOWEGO, W TYM AKTÓW IMPLEMENTUJĄCYCH, BO TO JURYSDYKCJA SĄDÓW KRAJOWYCH, ETS ODRZUCI TAKĄ SKARGĘ. AKTÓW PRAWA PIERWOTNEGO TEŻ NIE MOŻNA W TEJ PROCEDURZE SKARŻYĆ. TYLKO PRAWO WTÓRNE LUB ZASADY OGÓLNE ← pytanie testowe!
Decyzje, akty regulacyjne - jednostki mogą je skarżyć.
1