Wskaźnik opracowany przez R. Pearla w [[1932]] roku określający skuteczność metod [[Antykoncepcja|antykoncepcyjnych]]. Wskaźnik podaje liczbę zapłodnień w ciągu roku na 100 badanych kobiet używających tej samej metody antykoncepcji.
Należy mieć na uwadze, iż skuteczność danej metody zależy od różnych czynników, w tym dyscypliny partnerów i jakości stosowanych środków, dlatego też istnieją znaczne rozbieżności wskaźnika Pearla dla niektórych metod. Wskaźnik Pearla uwzględnia przypadki niewłaściwego stosowania danego środka antykoncepcyjnego.
Przykładowe wskaźniki:
metoda termiczna: 1-20,
metoda "kalendarzyka małżeńskiego": 14-40,
antykoncepcja hormonalna: 0,2 - 1,
prezerwatywa: 2-15 (w znacznym stopniu wskaźnik zależy tu od jakości używanego środka).
{{stub}}
Antykoncepcja hormonalna
W krajach wysoko rozwiniętych antykoncepcja hormonalna jest drugą co do częstości stosowania (po sterylizacji) metodą zapobiegania ciąży.
W historii współczesnej antykoncepcji mówi się od roku 1897, kiedy to po raz pierwszy Beard i Prenant stwierdzili, iż w ciąży nie występuje owulacja. Kilka lat później Herman i Stein dowiedli, że za ten efekt odpowiedzialny jest hormon zwany progesteronem, a w roku 1936 Kurzrokowi udała się sterylizacja za pomocą samych estrogenów.
Pierwsza doustna tabletka antykoncepcyjna Enovid 10 została zarejestrowana w Stanach Zjednoczonych w 1960 r., a rok późnej weszła na rynki europejskie.
W XX w. nastąpił gwałtowny rozwój antykoncepcji hormonalnej. Ciągłe poszukiwania doprowadziły do powstania wielu jej metod.
I. Rodzaje środków antykoncepcjnych
Antykoncepcję hormonalną można podzielić na trzy grupy:
1. złożone preparaty doustne (OC - oral contraceptive)
metoda jednofazowa
metoda dwufazowa
metoda trójfazowa
2. śr. oparte na samych progestagenach
minitabletka gestagenna (mini pill)
progestageny o przedłużonym działaniu:
- implanty - iniekcje - wkładka wewnątrzmaciczna zawierająca progestagen (medical IUD)
3. antykoncepcja po stosunku (awaryjna, post-coital contraceptive)
II. Dwuskładnikowa doustna tabletka antykoncepcyjna
Składa się z ethynyloestradiolu EE (syntetycznego estrogenu) oraz różnych progestagenów (pochodnych progesteronu).
Podanie tabletki doustnej sprawia, że w surowicy krwi utrzymuje się stałe stężenie hormonów sterydowych (estrogenów i progestagenów). Powoduje to zahamowanie uwalniania gonadotropin przysadkowych (FSH i LH). W wyniku tego w jajnikach nie dojrzewają pęcherzyki Graafa i nie dochodzi do uwolnienia komórki jajowej (owulacji). Dodatkowo progestagen, który jest obecny w pigułce, ma następujące działanie:
wpływa na błonę śluzową macicy w taki sposób, że przyspiesza przemianę jej struktury, co uniemożliwia zagnieżdżenie się zarodka. Umieszczone tu gruczoły stają się drobne, zniekształcone, niezdolne do produkowania odpowiedniej ilości śluzu. W tak zmienionej błonie śluzowej macicy nie może zagnieździć się blastocysta,
powoduje, że śluz szyjkowy jest bardzo zbity, gęsty, nieprzepuszczalny dla plemników,
sprawia, że plemniki nie mają zdolności do tworzenia enzymu niezbędnego do rozpuszczenia otoczki komórki jajowej (akrolizyny), dzięki czemu nie dochodzi do zapłodnienia.
SKŁAD
W zależności od składu doustne środki antykoncepcyjne dzieli się na:
jednofazowe: tabletki o stałym składzie hormonów sterydowych w całym cyklu zawierające ethynyloestradiol i progestagen (obydwa hormony podaje się w takiej samej ilości podczas całego cyklu),
dwufazowe: w I fazie cyklu - przyjmuje się sam ethynyloestradiol lub z niewielkim dodatkiem progestagenu, w II fazie - ethynyloestradiol wraz z progestagenem. Metoda ta obecnie jest sporadycznie stosowana, gdyż czasem może spowodować zwiększone prawdopodobieństwo zajścia w ciążę i zwiększone ryzyko rozwoju raka trzonu macicy.
trójfazowe: o zmiennym składzie hormonalnym, przypominającym wahania fizjologiczne hormonów w trakcie prawidłowego cyklu miesięcznego.
Po początkowym zafascynowaniu tabletkami trójfazowymi (były bardziej fizjologiczne, nie zmniejszały obfitości krwawień z odstawienia hormonów, rzadziej dawały plamienia i krwawienia) okazało się, że wiele kobiet źle toleruje te preparaty. Przyczyną jest większa sumaryczna dawka ethynyloestradiolu w porównaniu z tabletkami jednofazowymi i jednocześnie mniejsza dawka progestagenów (wyraźna przewaga estrogenna tabletki trójfazowej). Wahania poziomu hormonów nasilają migrenowe bóle głowy i zmiany nastroju, a także objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Zmienność tabletek powoduje częstsze błędy w ich zażywaniu. Metoda trójfazowa ma również większy wskaźnik zawodności Pearla, jest więc nieco mniej skuteczna.
Przed rozpoczęciem stosowania tabletki dwuskładnikowej należy:
przeprowadzić pełne badanie ginekologiczne wraz z badaniem piersi i cytologią,
zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi,
ocenić na podstawie badań laboratoryjnych funkcjonowanie układu krzepnięcia i wątroby,
zbadać poziom cholesterolu wraz z jego frakcjami.
Pozwoli to na wykluczenie przeciwwskazań bezwzględnych do stosowania doustnej złożonej antykoncepcji hormonalnej. W roku 1996, na skutek sugestii o potencjalnym wzroście częstości występowania chorób zatorowo-zakrzepowych u kobiet przyjmujących tabletki antykoncepcyjne, przeciwwskazania bezwzględne zostały rozszerzone (szczególnie dotyczy to kobiet obciążonych wywiadem rodzinnym i palących papierosy po 35. roku życia).
Po wykluczeniu przeciwwskazań możemy dobrać konkretną tabletkę dla pacjentki według jej typu hormonalnego. Całą populację kobiet podzielono na trzy typy (tab.):
estrogenny,
prawidłowy,
gestagenny.
Cechy charakterystyczne kobiet o różnym typie hormonalnym |
||
|
KOBIETY ESTROGENNE |
KOBIETY GESTAGENNE |
wygląd zewnętrzny |
bardzo kobiecy |
męski |
budowa ciała |
drobna |
średnia, męskie proporcje |
gruczoły sutkowe |
duże, okrągłe, przerośnięte |
małe, płaskie |
włosy |
suche |
tłuste |
skóra |
sucha |
tłusta, ze skłonnością do zmian trądzikowych |
zespół napięcia przedmiesiączkowego |
nasilony: |
łagodny: |
cykl miesięczny |
|
> 32 dni (śr. 32-36), często wtórny brak miesiączki |
wydzielina z pochwy |
obfita |
skąpa - trudności we współżyciu |
macica |
przerost mięśnia macicy, skłonność do mięśniaków |
niedorozwój macicy |
inne |
żylaki |
kurcze łydek |
tolerancja ciąży |
nasilone nudności i wymioty |
duży przyrost masy ciała |
W zależności od typu hormonalnego i siły działania tabletki antykoncepcyjnej istnieje duże prawdopodobieństwo uniknięcia działań niepożądanych przy prawidłowym dobraniu preparatu.?
STOSOWANIE
Tabletki jednofazowe podaje się od 1. dnia krwawienia miesięcznego, jeżeli kobieta od początku brania tabletek będzie chciała uchronić się przed niepożądaną ciążą. Natomiast gdy nie jest to tak istotne, można zacząć przyjmować tabletki od 5. dnia cyklu miesięcznego, jednak z zastosowaniem dodatkowych metod antykoncepcyjnych przez pierwsze 14 dni.
Po 21 tabletkach robi się 7-dniową przerwę, po czym zaczyna się następne opakowanie niezależnie od trwania krwawienia z odstawienia pigułki.
Gdy przyjmujemy tabletki trójfazowe, pierwsze opakowanie zaczynamy zawsze w 1. dniu miesiączki, a następnie bierzemy je tak jak jednofazowe.
Gdy zapomnisz połknąć tabletkę...
gdy od poprzedniej tabletki nie minęło 36 godzin (tj. 12 godzin spóźnienia), należy przyjąć zapomnianą pigułkę i nie obawiać się zmniejszenia skuteczności antykoncepcyjnej,
gdy od poprzedniej tabletki minęło 36 godzin (ponad 12 godz. spóźnienia), to zostawiamy ją w opakowaniu, a kolejną przyjmujemy o prawidłowej porze. Jednak przez najbliższe 7 dni musimy stosować dodatkową metodę zapobiegania niepożądanej ciąży,
jeżeli minęło ponad 36 godzin od poprzedniej tabletki, a pominięta jest jedną z 7 ostatnich w opakowaniu, to od razu po zakończeniu bieżącego listka zaczynamy następny, bez 7-dniowej przerwy. Pozwoli to na uniknięcie wzrostu prawdopodobieństwa ciąży w następnym cyklu. Oczywiście, w tym przypadku nie wystąpi krwawienie z odstawienia tabletek (naśladujące miesiączkę), o czym pacjentka musi być uprzedzona.
Aż 50% kobiet (głównie młodych) rezygnuje ze stosowania antykoncepcji hormonalnej doustnej w 1. roku jej stosowania. Przyczyną mogą być:
niepożądane efekty kosmetyczne (łojotok, trądzik, hirsutyzm, łysienie),
wzmożone napięcie i bolesność gruczołów sutkowych (mastodynia, mastalgia),
plamienia i krwawienia w trakcie przyjmowania preparatu,
nudności, wymioty,
bóle głowy,
wtórny brak krwawienia podczas stosowania pigułek,
przyrost masy ciała,
strach przed rakiem i chorobami układu sercowo-naczyniowego.
Rezygnacja z tabletek antykoncepcyjnych jest spowodowana brakiem informacji o wpływie preparatów hormonalnych. Lekarze często nie uprzedzają o niepożądanych objawach (głównie androgenizacji), które są związane z nietolerancją estrogenów, rzadziej progestagenów. Na ogół przemijają one po około 2-3 miesiącach. Gdy jednak się utrzymują, należy zmienić preparat po zużyciu do końca poprzedniego. Tylko w jednym przypadku powinno się natychmiast odstawić doustną tabletkę antykoncepcyjną - jeżeli wystąpią po niej pierwszorazowe, silne bóle głowy połączone z zaburzeniami widzenia.
Zalety antykoncepcji hormonalnej
bardzo skuteczne (wskaźnik Pearla 0,01-0,54),
wygodne w użyciu (nie wymagają żadnych czynności wykonywanych "tuż przed"),
efekt antykoncepcyjny jest odwracalny już w następnym cyklu
Działają również korzystnie na narząd rodny, wpływając na cykl miesiączkowy:
zmniejszają obfitość krwawień i objawy niedokrwistości,
miesiączki są mniej bolesne,
zmniejszają objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego,
regulują czas występowania i trwania krwawień z odstawienia hormonów.
Przyczyniają się również do rzadszego występowania takich stanów chorobowych narządu rodnego, jak zapalenie przydatków, torbiele czynnościowe jajników, endometrioza, ciąża pozamaciczna.
Zapobiegają także:
rakowi endometrium (dzieje się tak już po roku stosowania OC bez przerwy; efekt utrzymuje się jeszcze 15 lat po zaprzestaniu stosowania pigułek)
rakowi jajnika (działanie ochronne ujawnia się po 5-10 latach od rozpoczęcia stosowania OC, niezależnie od czasu przyjmowania tabletki antykoncepcyjnej. Im dłuższy okres stosowania pigułki, tym mniejsze ryzyko raka jajnika. Ochrona utrzymuje się do 15 lat od przerwania OC).
Działają również pozytywnie na inne narządy ciała:
przyczyniają się do rzadszego występowania łagodnych
nowotworów sutka i zmian dysplastycznych,
zapobiegają powstawaniu osteoporozy (efekt jest widoczny po roku stosowania OC, utrzymuje się 15 lat po zaprzestaniu tej metody),
niwelują objawy łojotoku i hirsutyzmu,
wpływają pozytywnie na przebieg choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy, przyczyniają się do szybszego gojenia się niszy wrzodowej, rzadszych nawrotów i zaostrzeń,
łagodzą przebieg reumatoidalnego zapalenia stawów,
zmniejszają objawy zarówno nadczynności, jak i niedoczynności tarczycy.
Powikłania
Mogą one dotyczyć głównie:
układu krążenia (powikłania zatorowo-zakrzepowe, zawał mięśnia sercowego u palaczek po 35. r.ż., nadciśnienie tętnicze),
wątroby (kamica pęcherzyka żółciowego, żółtaczka cholestatyczna, pierwotny rak wątroby),
miesiączki (jej wtórny brak, tzw. post-pill amenorrhea), szyjki macicy i sutka (nowotwory).
Dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne nie powinny być stosowane w następujących przypadkach:
podczas karmienia piersią,
przy występowaniu otyłości (BMI > 30 kg/m2),
przy zastawkowych wadach serca, stanach po wszczepieniu sztucznych zastawek serca,
przy zaburzeniach krzepliwości, chorobach zatorowo-zakrzepowe w przeszłości lub w rodzinie,
w nowotworach estrogenozależnych,
w chorobach układowych (toczeń rumieniowaty trzewny, sklerodermia, kolagenozy),
w chorobach psychicznych (zwłaszcza psychoza maniakalno-depresyjna),
w chorobie Leśniowskiego-Crohna.
Jednak w takich sytuacjach możemy wykorzystać doustne metody antykoncepcyjne zawierające same gestageny.
III. Środki oparte na gestagenach
Minitabletka gestagenna
Zawiera minimalną dawkę samych progestagenów, najczęściej lewonorgestrelu. Jej działanie polega głównie na zwiększeniu gęstości śluzu szyjkowego. Ale tak mała dawka progestagenu nie jest w stanie zahamować owulacji, co przyczynia się do mniejszej skuteczności tej metody (wskaźnik Pearla 0,3-4), zwłaszcza u kobiet otyłych.
Tabletkę gestagenną należy przyjmować codziennie w 28-dniowym cyklu, o stałej porze, z opóźnieniem nie większym niż 2-3 godziny, ponieważ po 5 godzinach dochodzi do upłynnienia śluzu szyjkowego, a powrót efektu następuje dopiero po 48 godzinach od przyjęcia tabletki.
Ten rodzaj antykoncepcji ma istotne zalety:
nie hamuje laktacji,
daje szybki powrót płodności,
jest dobrze tolerowany,
zmniejsza ryzyko raka sutka, trzonu macicy i jajnika,
nie wpływa na ryzyko powstawania chorób zatorowo-zakrzepowych,
nie powoduje zaburzeń metobolicznych.
Niestety, przyjmowanie minitabletki antykoncepcyjnej nie jest pozbawione wad. U ok. 44% kobiet występują nieregularne krwawienia miesiączkowe, plamienia i krwawienia międzymiesięczne. Częściej dochodzi do błędów owulacji, z czym wiąże się powstawanie torbieli czynnościowych jajników.
Gestageny o przedłużonym działaniu (nie podawane doustnie)
Progestageny wstrzykiwane domięśniowo
Jest to najskuteczniejsza hormonalna metoda antykoncepcyjna (wskaźnik Pearla 0,10).
Najczęściej stosowanym preparatem jest octan medroksyprogesteronu (Depo Provera - Upjohn), podawany domięśniowo co 12 tygodni.
Stosunkowo wysokie początkowo stężenie progestagenu hamuje uwalnianie FSH i LH, nie dopuszczając do owulacji. Działa także na wzrost gęstości śluzu szyjkowego, powoduje zaburzenia zdolności plemników do zapłodnienia i zmiany w błonie śluzowej macicy (często dochodzi do zaniku endometrium).
Ta bardzo skuteczna i wygodna w użyciu metoda nie jest popularna. Wiąże się to przede wszystkim z nie uzasadnionym w tym przypadku strachem przed nowotworami, złym stosowaniem i niemożliwością wycofania się z niej przez 3 miesiące działania leku. Metoda ta jest zalecana szczególnie kobietom z krajów Trzeciego Świata, gdzie ze względu na warunki bytowe i poziom uświadomienia stosowanie innych metod jest utrudnione.
Implanty hormonalne
Są to wszczepiane podskórnie raz na 5-7 lat kapsułki (6 sztuk jednorazowo) wielkości zapałki, z których uwalnia się do krwiobiegu hormon lewonorgestrel. Obecnie dostępny na świecie jest Norplant. Skuteczność antykoncepcyjna Norplantu jest równie wysoka jak w przypadku Depo Provery (wskaźnik Pearla 0,1-0,2).
Działanie preparatu jest podobne do minitabletki gestagennej (wzrost gęstości śluzu szyjkowego, zmniejszona zdolność plemników do zapłodnienia komórki jajowej, zmiany w endometrium), z tym że poziom lewonorgestrelu jest stały, przez co dochodzi także do hamowania owulacji (jajeczkowanie występuje u 10% kobiet w pierwszym roku stosowania, z czasem jego odsetek zwiększa się do 30-75% pod koniec okresu działania).
Implanty progestagenne omijają wątrobę, nie wpływają na metabolizm, układ krzepnięcia ani nadciśnienie. Prawdopodobnie zapobiegają nowotworom hormonozależnym, takim jak rak trzonu macicy, jajnika i sutka, nie zwiększając jednocześnie narażenia na osteoporozę.
Specyficznym problemem jest dyskomfort podczas wprowadzania i usuwania preparatu, a także miejscowy odczyn zapalny lub zanikowy tkanki podskórnej oraz niekorzystny efekt kosmetyczny. Z tych powodów w 1997 r. produkcja i dystrybucja Norplantu zostały wstrzymane (zbyt wiele procesów o odszkodowanie wytaczanych firmie przez kobiety). Poszukuje się innych dróg wprowadzania hormonów do tkanki podskórnej.
IV. Jaka przyszłość?
Obecnie poszukuje się metod antykoncepcyjnych omijających drogę doustną. Prawdopodobnie w przyszłości będziemy stosować hormonalne preparaty w postaci implantów, plastrów, krążków dopochwowych. Trwają badania nad tabletką stosowaną raz w miesiącu i skuteczną metodą hormonalną dla mężczyzn. Coraz bardziej prawdopodobne jest stworzenie dla kobiet szczepionek antykoncepcyjnych, skierowanych przeciwko otoczce przejrzystej komórki jajowej oraz przeciwko HCG (działanie wczesnoporonne).
Poza tym przeprowadza się prace badawcze takich hormonalnych środków antykoncepcyjnych, jak:
krążki dopochwowe, powoli uwalniające hormony - głównie gestageny. Krążek pozostaje w pochwie do 3 miesięcy i jest usuwany na maks. 3 godziny dziennie. Istnieją już próby stosowania krążków zawierających estrogeny i progestageny, np. ethynyloestradiolu i dezogestrelu. Są one używane przez 3 miesiące z tygodniową przerwą co 3 tygodnie,
implanty ulegające biologicznemu rozkładowi - w przeciwieństwie do Norplantu nie trzeba ich usuwać,
wkładki wewnątrzmaciczne zawierające progestageny,
iniekcje domięśniowe estrogenów i progestagenów - raz na 4 tygodnie,
tabletka o przedłużonym działaniu, stosowana 2 razy/1 raz w tygodniu - zapobiega głównie zagnieżdżeniu zarodka,
bardziej skuteczna antykoncepcja postkoitalna,
pigułka dla kobiet i mężczyzn - bazuje na inhibinie, która działa zarówno na powstawanie komórek jajowych, jak i plemników,
antykoncepcja hormonalna w spraju aplikowanym do nosa - zawiera niewielką dawkę estrogenów i progestagenów,
plastry uwalniające hormony (estrogeny + progestageny), przyklejane na skórę - działają około tygodnia.
Kobieta może korzystać z różnych środków antykoncepcyjnych. Wyboru określonej metody dokonują osoby o różnym światopoglądzie, przekonaniach religijnych i planach rodzinnych. Zadaniem lekarza jest przedstawienie mechanizmów działania, skuteczności oraz korzyści tych metod, bez pomijania objawów niepożądanych i możliwych powikłań. Chodzi tu o rzetelną informację i pomoc, ostateczna decyzja należy bowiem do osób zainteresowanych, czyli kobiety i jej partnera.
Słowniczek
progesteron - naturalny hormon żeński produkowany głównie przez ciałko żółte po owulacji
progestagen - syntetyczna pochodna progesteronu naśladująca jego działanie
estrogeny - naturalne hormony żeńskie produkowane przez jajniki kobiety
vethynyloestradiol (EE) - syntetyczny estrogen
lewonorgestrel - jeden z progestagenów, progestagen II generacji
pęcherzyki Graafa - wytwarzają się w nich i dojrzewają komórki jajowe, które następnie uwalniają się i przedostają się do jajowodów, gdzie mogą ulec zapłodnieniu
gonadotropiny przysadkowe (LH, FSH) - hormony glikoproteinowe wydzielane przez przysadkę mózgową stymulujące wzrost i dojrzewanie pęcherzyków Graafa i jednocześnie produkcję estrogenów i progesteronu w jajnikach
owulacja - uwolnienie komórki jajowej z pęcherzyków Graafa
Antykoncepcja hormonalna dla mężczyzn
Od 1980 r. pod egidą WHO trwają badania nad metodą antykoncepcji hormonalnej dla mężczyzn. Metoda ta jest oparta na hamowaniu układu rozrodczego mężczyzny (podwzgórze, przysadka, jądro) przez testosteron i jednocześnym powodowaniu azoospermii (braku plemników w nasieniu).
Proponowane początkowo duże dawki testosteronu powodowały efekt farmakologicznej kastracji, skutecznie zapobiegając niepożądanej ciąży, wywołując niezdolność mężczyzny do odbywania stosunków płciowych. Natomiast niskie dawki testosteronu niewystarczająco hamowały spermatogenezę (tworzenie się plemników). Natomiast połączenie testosteronu z progestagenem III generacji (dezogestrelem) okazało się skuteczne antykoncepcyjnie i nie powodowało działań niepożądanych.
Obecnie zalecana kombinacja to 200 ng enanthanu, testosteronu podawanego 1 raz w tygodniu domięśniowo, oraz przyjmowanie codziennie doustnie 150 ľg dezogestrelu. Cykl antykoncepcyjny trwa 6 miesięcy, ale płodność powraca dopiero 4 miesiące od zaprzestania przyjmowania preparatu.
Przeciwwskazania bezwzględne
Nie wolno rozpoczynać stosowania preparatów hormonalnej antykoncepcji u kobiet:
w ciąży,
z chorobami układu krążenia (obecnie lub w wywiadzie), takimi jak:
choroba zatorowo-zakrzepowa,
ciężkie nadciśnienie tętnicze (RR > 160/100 mm Hg),
choroba niedokrwienna serca,
zaburzenia wykrzepiania,
hiperlipoproteinemia
gdy w rodzinie występują choroby układu sercowo- naczyniowego (szczególnie zatorowo-zakrzepowe), mogące mieć związek z działaniem hormonów sterydowych,
po ukończeniu 35. roku życia, jeżeli jednocześnie palą więcej niż 10 papierosów dziennie, a po 40. r.ż. - ponad 5 papierosów dziennie (przyjmowanie tabletki zwiększa u palaczek ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego ponad 6-krotnie),
z marskością wątroby, jej stłuszczeniem, czynnym wirusowym zapaleniem wątroby i innymi ciężkimi jej chorobami,
z nie zdiagnozowanymi krwawieniami z dróg rodnych,
chorujących na nowotwory hormonozależne (rak sutka, trzonu macicy, jajnika, odbytnicy, czerniak),
otyłych,
z porfirią,
długotrwale unieruchomionych.
Plastry antykoncepcyjne-transdermalny system antykoncepcyjny EVRA
Plastry antykoncepcyjne, a właściwie transdermalny system antykoncepcyjny EVRA, dostępne są w Polsce od lutego 2004 roku. Jest to w tej chwili, najnowszy produkt na rynku środków antykoncepcyjnych.
Plastry EVRA należą - tak jak pigułki antykoncepcyjne - do hormonalnych metod zapobiegania ciąży i dostępne są wyłącznie na receptę lekarską.
Plaster EVRA ma rozmiary 45 mm na 45 mm. Przykleja się go na pośladku, podbrzuszu, na zewnętrznych powierzchniach ramion i na barkach (kobiety najczęściej wybierają dwie pierwsze, z wymienionych okolic ciała). W celu zachowania działania antykoncepcyjnego konieczna jest cotygodniowa zmiana plastra. Konieczne jest utrzymanie plastrów przez okres trzech tygodni (w jednym 28-dniowym cyklu), potem następuje jeden tydzień, w którym kobieta nie ma przyklejonego plastra (i w tym czasie występuje krwawienie miesięczne). Po okresie 7-dniowej przerwy - w celu utrzymania działania antykoncepcyjnego - konieczne jest rozpoczęcie przyklejania plastrów z następnego opakowania. Podstawowa przewaga plastrów nad pigułkami polega na tym, że nie ma potrzeby codziennego połykania leków, że hormony trafiają bezpośrednio do krążenia krwi (brak efektu pierwszego przejścia) dzięki temu podawane dawki hormonów mogą być znacznie mniejsze a także że ew. niedyspozycje pokarmowe (nudności, wymioty, biegunki) nie wpływają na wchłanianie hormonów i nie wywołują obniżenia skuteczności antykoncepcji.
Mechanizm działania plastrów antykoncepcyjnych jest taki sam jak przy stosowaniu pigułek antykoncepcyjnych, i wynika on z:
działania antygonadotropowego na przysadkę mózgową, dzięki temu przysadka nie stymuluje jajnika do wytwarzania komórek jajowych,
hamowania owulacji (jajeczkowania),
zmian w składzie czopu śluzowego w szyjce macicy, utrudniających ruch plemników,
hamowania procesów wzrostowych w błonie śluzowej macicy,
zmian fizyko-chemicznych w płynach znajdujących się w jamie macicy i jajowodach,
utrudniania poruszania się rzęsek, w które wyposażony jest nabłonek wyścielający ścianki jajowodów.
Badanie nasienia
Nasienie do badania pobiera się w wyniku masturbacji, po 3-5 dniach wstrzemięźliwości płciowej. Przeprowadza się je w ciągu godziny od uzyskania materiału biologicznego. Prawidłowy wynik badania nasienia przedstawia się następująco:
objętość ejakulatu: 2-5 ml
liczba plemników: 20-300 mln/ml
odsetek plemników o prawidłowej ruchomości: > 40%
morfologia plemników: > 50% plemników o owalnym kształcie główki: > 30% form prawidłowych
ruch postępowy: > 50% plemników
średnia szybkość ruchu: > 25 ľm/s
pH 7,2-7,8
test aglutynacji: < 10% plemników opłaszczonych przeciwciałami
W badaniu nasienia możliwe jest również wykrycie stanów zapalnych narządów rozrodczych mężczyzny, o czym świadczy obecność leukocytów (krwinek białych).
Jeżeli wynik badania nasienia jest nieprawidłowy, należy je powtórzyć po około 3 miesiącach. W przypadku ponownych anomalii konieczna jest dalsza specjalistyczna diagnostyka (np. testy czynnościowe i kontaktowe, badania hormonalne, biopsja jąder) i leczenie pod kontrolą lekarza androloga.
Klasyfikacja zaburzeń ejakulatu
Według zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia, minimalna liczba plemników, przy której jest możliwe sztuczne zapłodnienie, to 10 mln/ml. Poniżej tej wartości mężczyzna jest uważany za bezpłodnego. U mężczyzn z nieprawidłowym składem ejakulatu jedynie 3-5% stanowią osobnicy bezpłodni, częściej spotykamy przypadki obniżonej płodności.
W ocenie zaburzeń ejakulatu stosuje się następujące nazwy i kryteria:
normozoospermia - prawidłowe nasienie,
oligozoospermia - obniżona liczba plemników w ejakulacie (< 20 mln/ml),
asthenozoospermia - nieprawidłowa ruchliwość plemników (< 50% plemników wykazuje ruch postępowy lub <25% ruch liniowy),
teratozoospermia - nieprawidłowa budowa plemników (< 30% z nich ma nieprawidłowo zbudowaną główkę),
oligoasthenoteratozoospermia - połączenie trzech powyższych zaburzeń,
azoospermia - brak plemników w ejakulacie,
aspermia - brak ejakulatu.
SPERMATOGENEZA
Spermatogeneza obejmuje wszystkie zjawiska zachodzące w procesie przekształcania się spermatogonii w plemniki. Różnicowanie pierwotnych komórek płciowych rozpoczyna się u mężczyzn w okresie pokwitania, natomiast u kobiet już w okresie płodowym podczas 3. miesiąca rozwoju. W okresie okołoporodowym komórki płciowe mężczyzny można rozpoznać w sznurach płciowych (niedojrzałe kanaliki nasienne kręte) jądra jako duże, słabo zabarwione komórki otoczone przez młode komórki podporowe (ryc. 1). Te ostatnie pochodzą prawdopodobnie z nabłonka powierzchniowego gruczołu, podobnie jak komórki pęcherzykowe jajnika, i dają początek komórkom podporowym (komórkom Sertoliego).
Na krótko przed pokwitaniem w sznurach płciowych powstają spermatogonie, wśród których rozróżnia się dwa typy: spermatogonie typu A dzielące się mitotycznie i stanowiące stałe źródło komórek macierzystych i spermatogonie typu B, z których powstają spermatocyty I rzędu. W normalnym procesie różnicowania niektóre spermatogonie typu A opuszczają populację komórek macierzystych i dają początek kolejnym generacjom spermatogonii, przy czym każda następna generacja jest bardziej zróżnicowana niż poprzednia (ryc. 1 B, C). Po zakończeniu ostatniego podziału komórek typu A dochodzi do utworzenia spermatogonii typu B; a gdy one z kolei podzielą się mitotycznie powstaną spermatocyty I rzędu. Spermatocyty I rzędu rozpoczynają następnie wydłużoną profazę (22 dni), po której następuje szybkie zakończenie pierwszego podziału mejotycznego i utworzenie spermatocytów II rzędu. Komórki te zaczynają natychmiast po drugim podziale mejotycznym przekształcać się w spermatydy (ryc. 2 i 3), zawierające 23 chromosomy, czyli liczbę haploidalną.
W czasie gdy zachodzą te procesy, od momentu gdy spermatogonie typu A opuszczą populację komórek macierzystych, do czasu gdy uformują się spermatydy, cytokineza nie ulega zakończeniu, tak że następujące po sobie generacje komórek są połączone mostkami cytoplazmatycznymi. W ten sposób komórki pochodzące z pojedynczej spermatogonii typu A tworzą grupę komórek płciowych pozostających z sobą w kontakcie w trakcie różnicowania. Ponadto spermatogonie i spermatydy pozostają w czasie rozwoju pogrążone w głębokich zachyłkach komórek podporowych (Sertoliego). W ten sposób komórki Sertoliego podtrzymują i chronią komórki płciowe, uczestniczą w ich odżywianiu i mają udział w uwalnianiu dojrzałych plemników.
SPERMIOGENEZA
Seria zmian prowadzących do przekształcenia spermatyd w plemniki nazywa się spermiogenezą. Zmiany te obejmują (a) utworzenie akrosomu, zajmującego ponad połowę powierzchni jądra plemnika i zawierającego enzymy pomocne przy wnikaniu do komórki jajowej i przechodzeniu przez otaczające ją struktury w czasie zapłodnienia
(ryc. 3 B, C); (b) kondensację jądra; (c) utworzenie szyjki, wstawki i witki (ryc. 3 C) oraz (d) pozbycie się większości cytoplazmy (ryc. 3 D). Okres potrzebny do rozwinięcia się spermatogonii w dojrzały plemnik wynosi u ludzi
w przybliżeniu 64 dni.
Po całkowitym uformowaniu plemniki przechodzą do światła kanalików nasiennych krętych. Stamtąd są transportowane w kierunku najądrza za pomocą elementów kurczliwych kanalików nasiennych krętych. Plemniki wykazujące początkowo nieznaczną ruchliwość stają się w pełni ruchliwe w najądrzu.
NIEPRAWIDŁOWE PLEMNIKI
Nieprawidłowość może dotyczyć zarówno główki, jak i witki plemników. Plemniki mogą także mieć zbyt małe lub zbyt duże rozmiary albo zlewać się z sobą. Istnieją dane wskazujące, że 10% plemników może być nieprawidłowych bez zmniejszenia płodności. Jeśli jednak 25% lub więcej plemników odbiega od normy, to zdolność do zapłodnienia obniża się.
WKŁADKI WEWNĄTRZMACICZNE (IUD)
Kolejną grupę metod antykoncepcyjnych stanowią wkładki wewnątrzmaciczne
(IUD - intrauterine devices). Produkowane z polichlorku winylu i innych biologicznie obojętnych tworzyw sztucznych o dużej elastyczności a jednocześnie zdolności zachowania nadanego kształtu, plastikowe kształti najczęściej przypominające literę T.
Wewnątrzmaciczne wkładki antykoncepcyjne z jonami metali.
Wkładki wewnątrzmaciczne, w celu zwiększenia skuteczności antykoncepcyjnej, zawierają dodatkowo:
miedź (Cu++) - najczęściej;
Nova T (Leiras)
Gyne-T (Janssen Cilag)
Cooper T (Schering)
srebro (Ag+)
złoto (Au++)
platynę (Pt+)
gestageny (lewonorgestrel)
Wprowadzone przez kanał szyjki do jamy macicy działają antykoncepcyjnie poprzez szereg mechanizmów:
wzrost gęstości śluzu szyjkowego (drażniące działanie wkładki, Cu++, gestageny)
upośledzenie ruchliwości plemników - działanie plemnikobójcze jonów miedzi
uniemożliwienie plemnikom wejścia do jajowodów - ramiona poprzeczne wkładki stanowią w tym przypadku barierę mechaniczną
zmiany w endometrium utrudniające zagnieżdżenie blastocysty (pseudoendometritis, zaburzenia w przemianie lutealnej endometrium)
w początkowej fazie możliwe działanie wczesnoporonne - przy niedostatecznym wykształceniu w/w elementów może dojść do zagnieżdżenia blastocysty, jednak wówczas drażniące działanie samej wkładki, będącej ciałem obcym w macicy, jak również zwiększona produkcja prostaglandyn w myometrium pod wpływem jonów Cu++ oraz toksyczne ich działanie na ciałko żółte powodują zwiększoną kurczliwość jajowodów i mięśniówki macicy, prowadząc do wydalenia obumarłego zarodka.
Przed założeniem wkładki wewnątrzmacicznej należy wykonać pełne badanie ginekologiczne łącznie z pobraniem cytologii i czystości pochwy oraz USG przezpochwowe narządu rodnego. Pozwoli to na wykluczenie bezwzględnych przeciwwskazań do założenia wkładki, którymi są:
podejrzenie ciąży
zakażenia w obrębie narządu rodnego
ciąża pozamaciczna w wywiadzie
nie zdiagnozowane krwawienia z dróg rodnych oraz przedłużające się obfite krwawienia miesiączkowe o niejasnej etiologii
mięśniaki macicy
guzy przydatków
wady anatomiczne macicy
leczenie immunosupresyjne, zakażenie wirusem HIV lub pełnoobjawowy AIDS
uczulenie na miedź, choroba Wilsona - przy wkładkach zawierających Cu++
wady anatomiczne zastawek serca lub stan po wszczepieniu zastawek
z ryzykiem wystąpienia bakteryjnego zapalenia wsierdzia
Zazwyczaj zakładamy wkładkę wewnątrzmaciczną w 3-4 dniu trwania krwawienia miesięcznego, gdy ujście wewnętrzne szyjki macicy jest rozwarte i nie ma konieczności jego rozszerzania. Jednocześnie kurczliwość macicy i krwawienie nie są już na tyle silne, aby doszło do wydalenia wkładki z jamy macicy. Uwarunkowania prawne zezwalają na założenie wkładki do szóstego dnia po owulacji, jeszcze przed ewentualnym zagnieżdżeniem blastocysty - okres ten wyliczany jest na podstawie reguły Ogino-Knausa, śr. do 18 dnia cyklu miesięcznego.
Oczywiście jako zabieg ginekologiczny musi się to odbywać przy zachowaniu wszelkich zasad aseptyki i antyseptyki, w warunkach sterylnych. Po dokładnym odkażeniu pochwy i sromu, uwidocznieniu części pochwowej szyjki macicy i miejscowym znieczuleniu należy ufiksować macicę za pomocą kulociągów, a następnie po zmierzeniu sondą domaciczną długości jamy wprowadzamy wkładkę do jej wnętrza. Na koniec przycina się nitki wkładki tak, aby pacjentka mogła co miesiąc po krwawieniu stwierdzać ich obecność i zauważyć ewentualne zmiany w długości, świadczące o przemieszczeniu wkładki i zmniejszeniu się skuteczności antykoncepcyjnej.
Po założeniu wkładki wewnątrzmacicznej mogą występować
bóle podbrzusza i okolicy krzyżowej (przejściowo przez 1-3 miesiące),
obfitsze miesiączki i plamienia międzymiesiączkowe (jako reakcja macicy na ciało obce).
Rzadszymi powikłaniami są:
przebicie macicy podczas zakładania,
przemieszczenie wkładki,
ewentualne przedostanie się jej do jamy otrzewnej,
zapalenie narządów miednicy mniejszej (PID - pelvic inflammatory disease)
ciąża pozamaciczna.
Czy wkładka powinna być usunięta po stwierdzeniu ciąży?
Okazało się, że pozostawienie wkładki w jamie macicy (aby przy jej usuwaniu nie spowodować poronienia) powodowało ponad 50% poronień, często z towarzyszącymi obfitymi krwawieniami i posocznicą. Natomiast jej usunięcie we wczesnej ciąży zmniejszało ten odsetek do 20%. Obecnie uważa się, iż przed podjęciem decyzji co do sposobu postępowania w takich przypadkach należy najpierw wykonać USG przezpochwowe narządu rodnego z dokładnym określeniem położenia zarodka w stosunku do wkładki. Jeżeli wkładka położona jest prawidłowo, a blastocysta rozwija się poniżej ramion poprzecznych, można wkładkę pozostawić. Jeżeli jednak doszło do obniżenia położenia wkładki i rozwoju zarodka powyżej niej najrozsądniejsze będzie usunięcie wkładki bez zwiększenia odsetka poronień, a jednocześnie pozwoli to na uniknięcie poronienia septycznego (po nitkach wkładki poprzez rozwierane przez nią ujście wewnętrzne do jamy macicy dostają się patologiczne drobnoustroje, powodujące wewnątrzmaciczne zakażenie płodu i jego obumarcie).
Wkładka wewnątrzmaciczna hormonalnie czynna.
W ostatnich latach opracowano wkładkę wewnątrzmaciczną hormonalnie czynną, zawierającą lewonorgestrel: LNG-IUD20 (Mirena - Schering AG).
Z kapsułki stanowiącej ramię podłużne uwalniany jest lewonorgestrel w dawce 20 mcg/dobę. Obecność tego progestagenu II generacji wzmacniać ma działanie antykoncepcyjne (poprzez zmiany zanikowe w endometrium i znaczne zwiększenie gęstości śluzu szyjkowego), zmniejszając jednocześnie działania niepożądane i powikłania.
Za zalety wkładki Mirena uznano:
wysoką skuteczność antykoncepcyjną (wskaźnik Pearl'a R = 0,1-0,3)
bardzo niski odsetek ciąż pozamacicznych (0%)
zmniejszanie krwawień miesięcznych - prowadzić może nawet do wtórnego braku krwawienia
ustępowanie bólów miesiączkowych
prawdopodobnie zmniejszenie odsetka zapaleń przydatków
Niestety wkładka ta posiada także wady:
szeroki aplikator - kłopoty z zakładaniem u nieródek
częstsze plamienia międzymiesiączkowe, utrzymujące się nawet przez 6 cykli
brak miesiączki u około 10% kobiet
część lewonorgestrelu wchłania się do krwiobiegu i może czasami działać także ogólnoustrojowo(śr.stężenie we krwi wynosi początkowo 80 pg/ml, a po roku stosowania stabilizuje się na poziomie 60 pg/ml)
częstsze występowanie torbieli czynnościowych jajników o ok. 10%
Wkładka typu Flexi Gard.
Przyszłością wkładek wewnątrzmacicznych oprócz zawierających hormony są wkładki typu Flexi Gard - nitka wszczepiona w dno macicy, na której zawieszone są cylinderki uwalniające miedź; brak ramion poprzecznych zmniejsza bóle, krwawienia i skurcze macicy.
1. Ocena według skali Montevideo
Caldeyro-Barcia i wsp. (1) wprowadzili skalę Montevideo w 1950 r. Uważali, że dla oceny aktywności skurczowej macicy najważniejszy jest obszar skurczu. Był on oceniany przez odjęcie wartości napięcia podstawowego od szczytowego ciśnienia wewnątrzmacicznego w czasie skurczu. Zanim urządzenia elektroniczne umożliwiły rejestrowanie tego na bieżąco, trzeba było to robić �ręcznie", co spowodowało, że sposób był niepraktyczny. W rezultacie aktywny obszar skurczu był oceniany przez mnożenie wielkości ciśnienia w czasie skurczu macicy przez liczbę skurczów w ciągu 10 min - wyrażany w mm Hg na 10 min. Ta metoda pomiaru zyskała ogólnoświatową akceptację w latach 60. i jest dotychczas powszechnie stosowana przy porównaniach z innymi metodami. Niestety jej ujemną stroną jest to, że nie uwzględnia różnic wynikających z czasu trwania skurczu.
Metoda farmakologiczna (tzw. Medyczna).
Mianem medycznej aborcji (medical abortion) określa się przerwanie ciąży przy użyciu środków farmakologicznych. Polega ono na podaniu doustnie i/lub dopochwowo substancji - zazwyczaj jest to Mifepriston lub Methotrexate, a następnie prostoglandyna (najczęściej stosuje się Mizoprostol). Substancje te powodują zahamowanie rozwoju ciąży oraz wydalenie tkanki ciążowej z organizmu kobiety. Po podaniu leków większość kobiet odczuwa skurcze i krwawienie podobne do tych, jakie występują w przypadku wczesnego poronienia lub obitej miesiączki.
Aborcja farmakologiczna jest metodą stosowaną tylko we wczesnym okresie ciąży, tj. do 7 tygodnia (licząc od pierwszego dnia ostatniej miesiączki).
Aborcja przy użyciu środków farmakologicznych przebiega etapowo i wymaga przynajmniej 2 wizyt lekarskich. Po zgłoszeniu się do lekarza, pacjentka poddawana jest badaniu, mającemu na celu przede wszystkim określenie stopnia zaawansowania ciąży oraz upewnienie się, że nie jest to ciąża pozamaciczna. Podczas wizyty lekarz przeprowadza również wywiad dotyczący ogólnego stanu zdrowia pacjentki i przebytych chorób. Jeśli kobieta nie cierpi na żadną z chorób, która uniemożliwiałaby w jej przypadku przeprowadzenie aborcji metodą farmakologiczną (zob. przeciwwskazania), pacjentce podawana jest pierwsza tabletka. Kobieta otrzymuje również drugą tabletkę, którą aplikuje sobie sama po 1-3 dniach od przyjęcia pierwszej.
Poronienie następuje zazwyczaj w ciągu 4 godzin po przyjęciu drugiej tabletki, zdarza się jednak, że jej działanie następuje dopiero w ciągu 24 godzin i więcej. W niektórych przypadkach konieczna jest jeszcze jedna wizyta lekarska i przyjęcie dodatkowej dawki leku.
W każdym przypadku konieczne jest ponowne stawienie się w gabinecie lekarskim w ciągu 14 dni od czasu pierwszej wizyty celem sprawdzenia, czy nastąpiło całkowite poronienie.
Aborcja medyczna jest metodą skuteczną w około 97% (jej skuteczność wykazuje nieznaczny spadek wraz ze wzrostem liczby odbytych przez pacjentkę porodów). W przypadku 3 kobiet na 100 poddających się zabiegowi poronienie nie następuje lub jest częściowe. W takim przypadku konieczne jest dokończenie zabiegu przy użyciu metody próżniowej (odessanie zawartości macicy). Zainicjowane przy użyciu środków farmakologicznych poronienie musi zostać doprowadzone do końca, gdyż podawane substancje mogą spowodować wady rozwojowe płodu.
Aborcja medyczna jest metodą bezpieczną i z powodzeniem stosowaną od 10 lat przez miliony kobiet na świecie. Powikłania są rzadkie. Najczęstszym z nich jest przedłużające się obfite krwawienie - objawy te obserwuje się u 1 na 100 kobiet.
Wśród skutków ubocznych podawanych leków wymienia się: nudności, bóle i zawroty głowy, wymioty, biegunkę, podwyższoną temperaturę ciała.
Główną zaletą aborcji farmakologicznej, na którą wskazują pacjentki, jest jej "naturalność". Związane to jest z faktem, iż zabieg przypomina naturalne poronienie, a środki farmakologiczne przyjmowane są przez kobietę w domu, co daje jej poczucie sprawowania większej kontroli nad własnym ciałem. Metoda medyczna pozwala również uniknąć zabiegu chirurgicznego i związanego z nim znieczuleniu, które część z pacjentek postrzega jak procedurę znacznie bardziej inwazyjną, a przez to budzącą większe obawy.
Wśród wad wymienia się: dłuższy czas oczekiwania na poronienie oraz większą niepewność co do skuteczności. Pewną uciążliwością może być również konieczność odbycia dodatkowej wizyty lekarskiej oraz występowanie większego niż przy zabiegu chirurgicznym krwawienia.
Najczęściej stosowane środki farmakologiczne:
Tab. 1. Środki farmakologiczne stosowane w metodzie farmakologicznej |
|||
|
Mifepristone + Mizoprostol |
Methotrexate + Mizoprostol |
Mizoprostol* |
Mechanizm działania |
Mifepristone: blokowanie progesteronu, zatrzymanie procesu zagnieżdżenia jaja płodowego |
Methotrexate: zatrzymanie podziału komórek; |
Mizoprostol: wywołanie skurczów macicy |
Zalecany |
do 49 dni |
do 49 dni |
do 49 dni |
Dawka |
EBR: 200 mg Mifepriston doustnie + 800 mcg Mizoprostol dopochwowo od 1 do 3 dni po podaniu Mifepristonu |
Methotrexate doustnie (50 mg) lub domięśniowo (50 mg/m2) - przeciętna dawka 50-75 mg; |
800 mcg dopochwowo |
Skuteczność |
|
94%-96% |
< 84% (dane szacunkowe); |
Skutki uboczne |
nudności, wymioty, biegunka, bóle i zawroty głowy, gorączka lub dreszcze, anemia (rzadko); |
nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, gorączka lub dreszcze, zapalenie jamy ustnej (rzadko), anemia (rzadko); |
nudności, wymioty, biegunka, bóle i zawroty głowy; |
Oczekiwany czas krwawienia |
Przeciętnie krwawienie trwa 13 dni |
Przeciętnie krwawienie trwa 10-17 dni |
Przeciętnie krwawienie trwa około 15 dni |
Szacunkowy koszt |
$ 279 za Mifepriston |
$ 90 za Mifepriston |
$4 za Mizoprostol w przypadku dawki jednorazowej |
|
|||
a) Podanie kombinacji: Mifepristone, a następnie Mizoprostol
Sposób działania: pod wpływem działania Mifepristonu dochodzi do obumarcia tkanki ciążowej, a następnie jej wydalenia; Mizoprostol wywołuje skurcze macicy, co powoduje wydalenie jej zawartości.
Dawka: 200 mg Mifepristonu doustnie, a następnie, w odstępie od 1 do 3 dni, 800 mcg Mizoprostolu dopochwowo
lub: 600 mg Mifepristonu doustnie, a następnie 2 dni później 400 mcg Mizoprostolu również doustnie.
Skuteczność: około 97%
Skutki uboczne: nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, zawroty głowy, gorączka lub dreszcze, anemia (rzadko); czasem konieczność dokonania powtórnej aborcji metodą próżniową lub (rzadko) transfuzji krwi;
Działanie niepożądane: Mizoprostol ma działanie teratogenne, tj. przyczyniające się do powstawania wad rozwojowych płodu
b) Podanie kombinacji: Methotrexate, a następnie Mizoprostol
Sposób działania: Methotrexate zatrzymuje podziały komórkowe zygoty; Mizoprostol wywołuje skurcze macicy, powodując wydalenie tkanki ciążowej.
Dawka: Methotrexate doustnie (50 mg) lub domięśniowo (50 mg/m2), a następnie, w odstępie 3-7 dni, dopochwowo 800 mcg Mizoprostolu Skuteczność: 94%-96%
Skutki uboczne: nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, gorączka lub dreszcze, zapalenie jamy ustnej (rzadko), anemia (rzadko); czasem konieczność dokonania powtórnej aborcji metodą próżniową lub (rzadko) transfuzji krwi;
Działanie niepożądane: Methotrexate ma działanie teratogenne, tj. przyczyniające się do powstawania wad rozwojowych płodu
c) Tylko Mizoprostol
Stosowanie samego Mizoprostolu jest metodą rzadziej zalecaną. Ze względu na niski koszt i dostępność (Mizoprostol jest popularnym lekiem stosowanym w leczeniu choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy; znany pod handlową nazwą Cytotec(r)) stosowany jest najczęściej bez konsultacji lekarskiej przez kobiety z krajów Ameryki Łacińskiej. Po przyjęciu Mizoprostolu należy dopilnować, by ciąża została skutecznie przerwana ze względu na jego teratogenne działanie (prowadzące do wad rozwojowych płodu).
Sposób działania: Mizoprostol jest lekiem wywołującym skurcze mięsni macicy, a w konsekwencji wydalenie jej zawartości.
Dawka: 800 mcg Mizoprostolu podawane dopochwowo; dawka powtarzana co 24 godz. przez maksimum 3 dni.
Skuteczność: szacowana poniżej 84%
Skutki uboczne: nudności, wymioty, biegunka, bóle i zawroty głowy; czasem konieczność dokonania powtórnej aborcji metodą próżniową lub (rzadko) transfuzji krwi;
Działanie niepożądane: Mizoprostol ma działanie teratogenne, tj. przyczyniające się do powstawania wad rozwojowych płodu
Przeciwwskazania do stosowania Mifepristonu:
potwierdzona lub podejrzewana ciąża pozamaciczna;
obecność wkładki wewnątrzmacicznej (musi zostać usunięta przed podaniem środków farmakologicznych);
niewydolność nerek;
trwająca długotrwała kuracja kortykosterydowa;
uczulenie na Mifepristone;
zaburzenia krzepliwości krwi lub zażywanie leków o działaniu antyzakrzepowym;
wrodzona porfiria.
Przeciwwskazania do stosowania Mizoprostolu:
uczulenie na Mizoprostol lub inne prostoglandyny;
niekontrolowane napady padaczkowe
ostry stan zapalny jelit
Sygnały ostrzegawcze:
bardzo obfite krwawienie (2 lub więcej podpasek maxi w ciągu 2 godzin);
utrzymująca się wysoka temperatura ciała (38oC) lub gorączka pojawiająca się po okresie dłuższym niż 6-8 godzin po zażyciu Mizoprostolu;
brak krwawienia w ciągu 24 godzin po zażyciu Mizoprostolu (może wskazywać na ciążę pozamaciczną lub brak reakcji na lek).
Kobieta, która po poddaniu się medycznej aborcji zauważy u siebie występowanie któregokolwiek w wymienionych powyżej objawów, powinna niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.
W przypadkach dopuszczalnych przez polskie prawo ciążę można przerwać:
Bez ograniczeń czasowych, gdy zagraża zdrowiu lub życiu kobiety;
do chwili osiągnięcia przez płód zdolności samodzielnego życia poza organizmem matki - w przypadku, gdy badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu,
do 12 tygodnia w przypadku, gdy ciąża powstała w wyniku przestępstwa;
Strona 8 z 13