CZAS WOLNY-czas poza czasem pracy, do dyspozycji człowieka, dla odpoczynku, rozrywki, doskonalenia własnej osobowości, doskonalenie kwalifikacji zawodowych, działalność społeczna. ZAJECIA CZASU WOLNEGO- turystyka, sport, środki masowego przekazu, teatry i filharmonie, samokształcenie, amatorstwo artst., majsterkowanie i amatorstwo techn., budowla amat., kontakty towarzyskie, kolekcjonerstwo, hobby. DETERMINANTY ZACHOWAN WOLNOCZASOWYCH- biologiczne: stan zdrowia, poziom spr. fiz., poziom wyd. fiz., typ budowy somatycznej, spol.-demograficzne: płeć, wiek zawód, wykształcenie. psychiczne: osobowość, temperament, poziom inteligencji, postawa życiowa, potrzeby i zainteresowania, gosp.-ekonom.: ilość czasu wolnego, sytuacja materialna, dostępność obiektów i urządzeń rekreacyjnych. TURYSTYKA-(W.Hunziker)-całość zjawisk i stosunków dotyczących podróży i krótkotrwałych pobytów poza miejscem stałego zamieszkania, nie w celach zysku,(S.Leszczynski)- całokształt zagadnień teoretycznych,gosp.,geogr.,statyst.,prawnych,kulturalnych,społecznych,związanych z ruchem uzdrowiskowo turystycznym,(O.Rogalewski)-zjawisko przestrzenne, polegające na przejazdach poza miejsce stałego zamieszkania, podczas urlopu oraz dni świąteczne w celach wypoczynkowych, poznawczych, uprawiania niektórych zamiłowań na użytkowaniu i przekształcaniu środowiska geogr., odpowiedniego do potrzeb uczestników ruchu turystycznego,(K.Przeclawski)- całokształt zjawisk ruchliwości przestrzennej, związanych z dobrowolna, czasowa zmianą miejsca pobytu, rytmu i środowiska życia oraz z wejściem w styczność osobista ze środowiskiem odwiedzanym(przyr.,kultur,spol.)TURYSTYKA-obejmuje czynności osób podróżujących w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych poza swoim codziennym środowiskiem. TURYSTYKA JAKO PRZEDMIOT BADAN NAUKOWYCH-jako zjawisko gospodarcze(nauki ekonom.),jako zjawisko spol. (socjologia),jako zjawisko przestrzenne powiązane ze środowiskiem (geogr.turyzmu), kształtowanie środowiska (architektura krajobrazu), ochrona środowiska (socjologia,ekologia), znaczenie terapeutyczne (nauki medyczne), jako forma rekreacji ruchowe (nauki o kult. Fiz.), zachowania turystów (psychologia) zagadnienia prawne(prawo)
7 CUDOW STAROZ. SWIATA(II w.p.n.e)- 1.Piramida Cheopsa(ok.2500pne,kolo KAIRU)2.Babilonskie wiszace Ogrody Semiramidy(ok. 600r pne na zlecenie krola NabuchodozonoraII)3.Swiatynia Artemidy w Efezie(ok. 550rpne)4.Posag Zeusa w Olimpii(ok430rpne,wyk. Przez Fidiasza)5.Mauzoleum w Halikarnasie(ok350rpne,jako grobowiec Mauzolesa)6.Kolos Rodyjski(posag Heliosa na wyspie Rodos,zbud. W 292-280rpne)7.Latarnia Faros(wejście do portu w Aleksandrii,ok. 280-279rpne) 7NOWYCH CUDOW SWIATA-1.Koloseum w Rzymie(70-82rne).2.Mur Chinski(VIwpne)3.Peruwianskie Machu Picchu(XVw przez Inkow)4.Palac Tadz Maral(1.1632-1652 w Agrzew w Indiach)5.Petra(staroz. Miasto w Jordanii)6.Posag Chrystusa Zbawiciela(38 metrow w Rio De Janeiro)7.Atenski Akropol 7CUDOW POLSKI-1.Kopalnia soli w Wieliczce,2.Dziela techniki górniczej i rzeźbiarskiej,3.stare Miasto Torun (Nadwislanska Panorama)4.Zamek w Malborku,5.Zamek Krolewski i Katedra na Wawelu,6.Kanal Elbląski,7.Zamosc+Stare Miasto(renesansowe miasto idealne),7.Rynek Glowny +Stare Miasto w Krakowie. POTRZEBY WG. MASLOWA: Potrzeba fizjologiczna(jedzenie,picie,podst. Potrzeby niezbędne do zycia),Potrzeba bezpieczeństwa(opieka i oparcie,wolność od uczucia leku i strachu),Potrzeba miłości i przynależności(wiezi emocjonalne),Potrzeba szacunku(potrzeba wyczynu,szacunku,uznania,znaczenia ze strony innych)Potrzeba samorealizacji(rozwoj swoich możliwości)RODZAJE PODROZY TURYST. w celach leczniczych, wypoczynkowych, pielgrzymki, w celach naukowych i poznawczych, do centrow zycia polit., do miejscowości o wybranych walorach krajobrazowych, przyrodniczych.
MOTYWY PODROZY:1.zwiazane z pragnieniem udania się do określonego kraju lub miejscowości-motyw poznania przyrody, kultury,zycia społecznego,2.zwiazane z pragnieniem opuszczenia na jakis czas stalego miejsca pobytu-motyw opuszczenia środowiska w znaczeniu szerokim,motyw opuszczenia srodowiska lokalnego(od halasu miasta,zadymienia,bodzce stresujące organizm),opuszczenia rodziny i środowiska pracy,3.motywy związane z pragnieniem spedzenia określonego czasu z kims poza miejscem stalego zamieszkania-motyw wyjazdy z rodzina,z człowiekiem kochanym,z grupa przyjaciol,4.motywy związane z pragnieniem zawarcia nowych znajomości, pozyskania nowych przyjaciol,5.motywy związane z pozostawaniem w zgodzie ze stereotypami,z normami obowiązującymi w środowisku,do którego się należy,6.motywy zw. Z zasp. Potrzeb emocj. I estetycznych-motyw nawiązania lub odnowienia kontaktow z pieknem natury,z pieknem dziel sztuki lub ludzmi,ich zwyczajami i kultura,motyw przezycia przygody i rozrywki,7.motywy zw. z zasp. potrzeb twórczych-motyw pracy twórczej(artyst.,naukowej)poza miejscem zamieszkania,motyw pracy na rzecz ludności terenow odwiedzanych,8.zw. z zasp. Potrzeb biol.-regeneracja sil,potegowanie zdrowia,leczenie(wypoczynek,aktywne”loisir”lecznictwo sanatoryjne i uzdrowiskowe),motywy zw. Z odczuwaniem potrzeby zmiany jako takiej,przyjemności podróżowania,przyjemności zmiany środowiska przyrodniczego,kulturowego,zmiana rytmu zycia,9.motywy związane z uprawianiem turystyki w szerokim znaczeniu(dla celow zarobkowych,rodzinnych,kultu,konferencji,sportu,studiow i innych. TYPY TURYSTOW:I- Zorganizowany turysta masowy-zachowuje zwyczaje swojego środowiska,poznaje kraj z okien autokaru,slabo przygotowany do podr.,II-Indywidualny turysta masowy-podrozuje wg. Swoich wlasnych planow,szlakami standardowymi,wiedza i doświadczenie o terenie zwiedzanym sa wieksze od poprzedniego,ale nie wybiegaja poza schemat.III-Explorer-nastawiony na penetracje środowiska,szuka nowych sciezek,nie rezygnuje z podstawowych,,wymaga komfortu.IV-Drifter-dazy do pelnej integracji z kultura odwiedzanego kraju,za cene rezygnacji ze swoich przyzwyczajen(samotnie podrozuje)
OKRESY ROZWOJU TURYSTYKI W EUROPIE- 1.Turystyka do koncaXVIIw.-a)w starożytności(Grecja,Rzym,podroze religijne,pielgrzymki do Olimpii,wyjazdy do miejscowości kuracyjnych:Baje,Vichy,Baden,Bath,miejscowości nadmorskich nad Zatoka Neapolitanska i miejscowości gorskich,b)w czasach średniowiecza i renesansu(zalamanie podrozy-wojny,w VII i Viii rozwoj pielgrzymek,wędrówki studentow-Uniwersytety wloskie)c)w XVII i Xviii(Grabd Tours,rozwoj uzdrowisk i kąpielisk nadmorskich,turystyka elitarna)2.Turystka w XIX i XXw-do wybuch II wojny swiatowej(rozwoj srodkow transportu,przemyslu,wzrost stopy życiowej,wzrost czasu wolnego,nowy kierunek wyjazdow:Wybrzeza Morza Śródziemnego,początkowo okres zimowy,potem letni+podroze po Renieo,dkrycie turystyczne Alp,rozwoj miejscowości z polaczeniami kolejowymi,rozwoj turyst., podmiejskiej)3.Turystyka Wspolczesna(masowy rozwoj turyst., turyst. Masowa i alternatywna)OKRESY ROZWOJU TURYSTYKI W POLSCE-I okres-(do1873r.)-okres prekursorski,poprzedzający właściwy rozwoj form organizacyjnych(prekursorzy turyst. Polskiej-Stanislaw Staszic,Juliam Ursyn-Niemcewicz,Wincenty Pol,rozwoj miejscowości uzdrowiskowych)II okres-(1873-1918r.)okres kształtowania się ideowych i organizacyjnych postaw polskiej turystyki i krajoznawstwa(okrycie Zakopanego,Polskie Towarzystwo Tatrzańskie,Polskie Towarzystwo Krajoznawcze,rozwoj miejscowości gorskich)III okres-(1918-1939r)-okres działalności turyst. W Polsce międzywojennej,nazywany okresem instytucjonalizacji polskiej turystyki(masowe imprezy turyst.-kulturalne,rozwoj tuyst. Krajoznawczej i wypoczynkowej,dzial. PIT i PTK,Liga poierania turystyki,zalozenie najstarszych biur podrozy”ORBIS”, STW „GROMADA”IV okres-(1945-1989r)-okres działalności turystycznej w Polsce Ludowej z dominującym modelem turystyki socjalnej(Fundusz wczasow Pracowniczych,utworzenie Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego,działalność inwestycyjna zakładów pracy i związków zawodowych,Glowny komitet Kultury Fizycznej i Turystyki,wpływ kryzysu gosp. i polit. na turystyke)V okres9od 1989r)-dzialalnosc turystyczna w ramach gospodarki wolnorynkowej(restrukturyzacja gospodarki turystycznej,rozwoj turystyki przyjazdowej,Urząd Kultury Fizycznej I turystyki,powolanie polskiej Organizacji Turystyki,turystyka pod Zarządem Ministerstwa Gospodarki)
-
ATRAKCYJNOSC TURYSTYCZNA-o atrakcyjności turystycznej obszaru, szlaku, miejscowości decydują 3 czynniki: ranga walorów turystycznych, dostępność komunikacyjna, zdolność obsługowa urządzeń turystycznych / walory turystyczne stanowią specyficzne cechy i elementy środowiska naturalnego oraz przejawy działalności człowieka, które sa przedmiotem zainteresowań turystów. PODZIAL WALOROW TURYST. Wypoczynkowe- służące regeneracji sil fiz. I psych., Krajoznawcze- stanowiące przedmiot zainteresowań poznawczych, Specjalistyczne- umożliwiają uprawianie różnych form turystyki kwalifikowanej. WALORY KRAJOZNAWCZE-zalicza się do nich-charakt. zespoły krajobrazowe i osobowości przyrody(walory środowiska przyrod.)/ folklory, obrzędy ludowe, dzieła ludowej sztuki plastycznej, relikty kultury ludowej materialnej(walory tradycyjne kultury ludowej)/ zabytki budownictwa, sztuk plastycznych, kultury materialnej, pamiątki hist.(walory dóbr kultury)/ charakt. Obiekty i przejawy współczesnej gosp., techniki ,nauki, kultury(walory współczesnej działalności człowieka. WALORY SPECJ.- cechy i elementy środowiska nat., które umożliwiają uprawianie żeglarstwa, myślistwa, jeździectwa, wędkarstwa itp. DOSTEPNOSC KOMUNIKACYJNA- oznacza możliwość dojazdu środkami komunikacji do celu podjętej podróży, czyli istnienie sieci komunik., miedzy miejscem stałego zamieszkania a celem jego podróży, system połączeń komunik., szlaków, wyciągów turyst., umożliwiających turyście odbywanie wycieczek w obrębie wybranego regionu turyst., do okr. Miejsc. ZAGOSPODAROWANIE TURYST.- baza materialna turystyki, określa się zespół obiektów i urządzeń stanowiących wyposażenie określonego terenu, umożliwiających zaspokajanie potrzeb ruchu turyst .ELEMENTY ZAGOSP. TURYST.= baza materialna-baza komunikacyjna, noclegowa, żywieniowa, towarzysząca.
Urządzenia turystyczne i paraturystyczne(na potrzeby gosp. Np. drogi, szkoly, kwatery prywatne).Urządzenia trwale(hotele, schroniska, obiekty budowane na wiele lat),urządzenia nietrwale(domki turyst, pawilony, przenośne urz. Narciarskie).URZ. NOCLEGOWE-OBOZOWISKA: campingi(odmiany, przelotowy, miejski, wypoczynkowy)stanice wodne, zespoły(obozowiska)domków turyst., ośrodki turyst., ośrodki wypoczynku świątecznego, schroniska, schr. młodzieżowe, domy wycieczkowe, dom turysty, hotele(miejskie, wypoczynkowe, zdrojowe, turyst.), motele, pensjonaty, stacje turyst., pokoje gościnne
BAZA ZYWIENIOWA- urządzenia gastronomiczne-ich zadanie-dostarczyć turystom gotowych, gorących posiłków(obiady), urządzenia których zadaniem jest-zaopatrzenie turyst. w artykuły żywności(sklepy detaliczne i kioski spożywcze), Urz. Warunkujące -odpowiednie zaopatrzenie zakładów gastryn. i detalicznych sklepów spoz. w masę towarowa(zaplecza prod., magazynowe, transportowe)ZAKLADY GASTRON. WYDAJACE OBIADY-restauracje, jadłodajnie bary szybkiej obsługi, bary uniwersalne, bistra, bary mleczne. Zakłady gastronom. Typu uzupełniającego świadczą w ograniczonym zakresie usługi o charakt. żywieniowym i stwarzają warunki do wypoczynku, spotkań tow., rozrywki- są to bary, piwiarnie, winiarnie, związane organizacyjnie z gastronomia, mając charakter urządzeń towarzyskich. URZADZENIA KOMUNIK.-linie kolejowe, drogi, lotniska, porty morskie(wraz z środkami transp.)/ stacje benzynowe, stacje obsługi, warsztaty naprawcze, parkingi, miejsca wypoczynkowe(przy drogach)BAZA TOWARZYSZACA-1.urzadzenia majce na celu umożliwianie turystom korzystania z walorów turyst.(plaże, baseny, kąpieliska, ośrodki sportów wodnych, trasy spacerowe, nartostrady, wyciągi narciarskie)/ urządzenia rozrywkowe(świetlice, lokale gastronom.-rozrywkowe, kina, teatry, biblioteki)2.urzadzenia usługowe- urządzenia zapewniające porządek i bezp.(policja, GOPR, TOPR, WOPR, pogotowie ratunkowe, ośrodki zdrowia, urządzenia łączności)/punkty usługowe- fryzjer, szewc, fotograf / punkty handlu detalicznego z artyk. sportowymi, pamiątkami itp.3. urządz. Ułatwiające uprawianie turystyki-biura podróży, biura obsługi ruchu turyst., wypożyczalnie sprzętu, punkty informacji, biura zakwaterowań itp. CZYNNIKI ROZWOJU WSPOLCZESNEJ TURYSTYKI- zwiekszenie ilości czasu wolnego, wzrost poziomu dochodów realnych ludności, upowszechnienie się oświaty, rozwój środków transportu, procesy industrializacyjno-urbanizacyjne, walory i infrastruktura turyst., polityka turyst.
POJEMNOSCTURYST. -najczęściej dopuszczalna liczba osób, które mogą jednocześnie przebywać na danym obszarze, po jego przystosowaniu do tego celu, w warunkach prawidłowego zaspokajania ich potrzeb, nie powodując negatywnych konsekwencji w walorach turyst. srod. przyrodniczego. Wiąże się to m.in. z rodzajem i ranga walorów turyst., stopniem odporności terenów na degradacje przez ruch turyst., wymogami ochrony przyrody i zachowania walorów, środowiska przyrodniczego, potrzebami utrzymania komfortu psychofiz. turystów(koncentracja),ograniczeniami związanymi z rozwojem innych działów gosp. Narod. Pojemn. Turyst. Odzwierciedla przyjętą koncepcje wykorzystania i zagospodarowania obszaru, przy założeniu optymalnego wykorzystania walorów turyst., z zachowanie rygorów ochronnych. CHLONNOSC TURYST.-(łąki, fragmenty lasu)wyraża nat. odporność srod. przyrod. na degradacje związana z ruchem turyst. Określa ja max liczba osób(uczestników),która może równocześnie przebywać na danym terenie(w określonej jednostce czasowej)nie powodując dewastacji i degradacji srod. nat. Przy określeniu chłonności turyst. uwzględniamy charakter szaty roślinnej, odporność na gniecenie i deptanie, nachylenie terenu, właściwości mechaniczne podłoża. odporność poszcz. gat. Szaty roślinnej na deptanie określa się w badaniach terenowych. ZACHOWANIA SILNIE ODDZ. NA SROD.- rajdy sam., przełajowe i po drogach nieutwardzonych, rajdy motocyklowe, przel. i po nieutw. drogach, zajecia w park. rozrywki, na koloni i kampingach, karwing wędrowny, spot. towarz. w przyrod., zabawy i gry ruch. w przyr. Zach. znaczaca oddz. na srod.- kibicowanie grom, zawodom, zachowaniu innych, wędrówko motocyklowe po terenie, biegi przełajowe, jogging, wędrówki przełajowe piesze, gorskie wędrówki piesze, hobby forming, przełajowe wyc. terenowe, przejażdżki samoch. po szosach, wędrówki po rzekach i jeziorach, safari, narciarstwo zjazdowe, zbieranie darów przyr. Nieznacznie, wcale oddz. na środ.- wędrówki, wędrówki narciarskie alpinizm, spacery, zwiedzanie obiektów chronionych, jeździectwo, obserwacje przyrody.
OKRESY KORZYSTANIA Z WALOROW WYPOCZYNKOWYCH.-okres korzystania z walorów krajobrazowych srod. przyrod. to okres cieplny(początek pełni wiosny-kiedy zazielenia się las liściasty do końca wczesnej i początku jesieni-moment zmiany barwy i opadanie liści). Okres korzystania z walorów zimowych- występowanie pokrywy śnieżnej. Okres kąpielowy właściwy- uznaje się średnia wieloletnia najwcześniej daty pojawienia się i najpóźniejszej zanikania temp. wody >=18stopni, okres kąpielowy potencjalny-okres ograniczony data pojawienia się i znikania tem. wody >=15 stopni-wskazany jest dla osób zdrowych i silnych fiz., a dzień z temp. wody >=18 stopni dla osób mniej zahartowanych, słabych i dzieci. Wyznaczanie sezony również uwzględniając-elementy meteorologiczne, charakt. warunki pogodowe, temp. powietrza, nasłonecznienie, wiatry, kompleksowe wskazówki biometeorologiczne. Długość trwania sezonu narciarskiego określa się na podst. dni z pokrywa śnieżna, umożliwiające uprawianie narciarstwa turyst. , wędrówek narc., narciarstwa zjazdowego. Wędrówki narc. można rozpocząć gdy warstwa śniegu osiąga grubość 10cm,narciarstwo zjazdowe gdy grubość śniegu co najm. 20cm.Termin rozpoczęcia sezonu narciarskiego na dowolnym terenie powinna wyznaczać dekada miesiąca, w której notuje się pojawienie następujących po sobie 3 dni ze śniegiem narciarskim. Okres aktywności turyst. waloru-jego ustalenie polega na określeniu czasu w jakim może być zwiedzany przez turystów. Chodzi o uwzględnienie wpływu zmian klimat. związanych z porami roku na jakość wielu walorów i warunków ich zwiedzania. Przepustowość(pojemność jednorazowa)obiektu krajoznawczego oznacza ilość osób, która może równocześnie zwiedzać, oglądać lub w innej formie korzystać z obiektu(uczestnictwo w imprezie),nie powodując jego dewastacji. Czas zwiedzania-czas potrzebny przeciętnemu uczestnikowi wycieczki turyst. na zwiedzanie obiektu, miejscowości, obszaru krajoznawczego.(zainteresowanie osób o przeciętnym poziomie wykształcenia)Rozwój zrównoważony-zaspokaja potrzeby współczesnych mieszkańców ziemi, zapewnia przyszłym pokoleniom możliwość zrealizowania własnych potrzeb. Odbywa się w harmonii ze środowiskiem przyrod., społ.-kulturowym. Kluczowe pojecie to lad. Ekorozwój musi godzić ze sobą 4 rodzaje lądów: ekolog., spol., gosp., przestrzenny. Turystyka zrównoważona- jej idea opiera się na modelu ekorozwoju, jej synonimy to turystyka łagodna(soft tourism),przyjazna środowisku(enviromentally sensible tourism),turystyka zgodna z zasadami ekorozwoju. Potrzeba osiągnięcia harmonii miedzy potrzebami turyst., środowiska lokalnego i spol. lokalnych.
Ekoturystyka- turystyka zielona(green tourism). Cechy ekoturystyki: forma aktywnego i dogłębnego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrod. i kult. / strzeże harmonii ekosystemów przyrod. i odrębność kulturowej, lokalnej społeczności / dostarcza środków finansowych skutecznej ochronie wartości dziedzictwa przyrod. i kulturowego, przynosi realne korzyści ekon.-spol. ludności miejscowej. Obejmuje różne rodzaje turystyki: kwalifikowana/ krajoznawcza/ wiejska/ agroturystykę/ przygodowa, pod warunkiem ze zostaną zrealizowane przez uczestników powyższe zasady. Rodzaje i przykłady Ekoturyst.- 1.wedrowki i wspinaczki wysokogórskie(trekking, climbing)-wyprawy w Rumuńskie Karpaty Południowe, trekking wokół Annapumy w Nepalu, trekking w Tatrach.2.wedrowki piesze(hiking)przeprawy przez wilgotny las rownikowy, wędrowne rajdy przez Bory Tucholskie.3.wycieczki rowerowe(cycle touring)-po Sri Lance,na najwyższa przełęcz drogowa świata Khunjerab, przygody rowerowe w Norweskim parku Troli, rajdy przez Pojezierze Kaszubskie. Metody badania ruchu turyst. - M.hotelowa- pełna rejestracja osób przyjmowanych przez hotele, schroniska, pensjonaty i inne prow. dzial. recepcyjną. Dla każdego miesiąca gestorzy musze przygotować sprawozdanie na formularzu KT-1-podaje się dokladna lokalizacje, dla niektórych kategorie gestora obiektu, liczbe pokoi i miejsc noclegowych, dane o liczbie korzystających tym turystów zagranicznych wg. miejsca stałego zamieszkania, liczbie udzielonych noclegów i wynajętych pokoi. Na podstawie sprawozdania-robione publikacje GUS dot. turyst., ujęciami wojewódzkimi, gminnymi, powiatowymi. M.graniczna- rejestracja ruchu granicznego prowadzona w sposób ciągły prze straż graniczna. Dane statystyczne opracowywane sa dla poszcz. miesięcy. dla każdego przejścia granicznego oddzielnie. Zawierają info. o liczbie przekroczeń granicy w obu kierunkach, z podaniem ich obywatelstwa i środków transportu. M.ankietowo-sondażowa- zbieranie inf. za pomocą ankiet i wywiadów osobistych. Badaniom podlega wybrana próba(cz. Zbioru statyst.)która powinna być reprezentatywna tzn. mieć strukturę max zbliżona do całego zbioru. wybór próby może mieć charakt. losowy, gdy każda jednostka zb. statyst. ma tez same szanse dostania się do próby lub może mieć charakt. selektywny. gdy wybór przeprowadzany jest na podstawie określonych kryteriów, ważnych z punktu widzenia badan.
Ochrona przyrody i krajobrazu w Polsce-ust. z dnia 30 kwietnia 2004-polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu, odnawianiu zasobów, tworów i składników przyrody: dziko wyst. roślin, zwierząt, grzybów/ roślin ,zwierząt, grzybów objętych ochrona gat./ siedlisk przyrod./ siedlisk zagrożonych wyginięciem/ rzadkich i chronionych gat. roślin, zwierząt, grzybów/ twórców przyrody żywej i nieożywionej, kopalnych szczątków roślin i zwierząt/ krajobrazu/zieleni w miastach i wsiach/ zadrzewień. formy ochrony przyrody-parki narod./ rezerwaty przyrody/ parki krajobrazowe/obszary Natura 2000/ochrona gat. roślin, zwierząt, grzybów/pomniki przyrody/stanowiska dokumentacyjne/użytki ekologiczne/zespoły przyrod.- krajobrazowe. Parki narodowe-obejmuje obszar wyróżniający się szczególnymi wartościami przyr., kult., eduk., społ., nauk. o powierzchnie nie mniej. niż 1000ha na którym ochronie podlega cala przyroda+ walory krajob. Wokół niego tworzy się sferę ochronna zwana otulina w której obowiązują zasady ochrony srod. zabezpieczające park przed oddz. szkodliwych czynników zewn. Obszar parku udostępniony jest w celach nauk., rekr., eduk., turyst., sport. w sposób który nie wpłynie negatywnie na przyrodę w parku. Ustala się miejsca które mogą być udostępnione i max liczbę osób które mogą w nich przebywać jednoczesnie.za wstęp lub przebywanie na niektórych obszarach mogą być pobierane opłaty. Utworzenie parku narodowego następuje w drodze rozp. Rady ministrów która określa nazwę parku, obszary wchodzące w jego skład i obszary tworzące otulinę parku. Wyróżniamy 2 rodzaje ochrony-ścisła- całkowite wyeliminowanie ingerencji człowieka, zniekształcającej przyrodę chronionego obszaru. częściowa- celowa ingerencja człowieka w chronione obszary, mierzącej do przywrócenia stanu naturalnego, naruszonego poprzednia działalnością człowieka.23 parki narodowe w Polsce o pow. 3174,1km2(2004r) ok. 1% ogólnej pow., kraju
Parki narodowe w Polsce-babiogórski(1954r,33,9km2)/ białowieski(1947r,105km2)/ biebrzański(1993r,592,2km2)/ bieszczadzki(1973r,292km2)/ bory tucholskie(1996r,48km2)/ drawieński(1990r.113,4km2)/ gorczański(1981,70,3km2)/ gór stołowych(1993,63,4km2)/ kampinoski(1959,385,4km2)/ karkonoski(1959,55,8km2)/ mazurski(1995,194,4km2)/ narwiański(1996,73,5km2)/ ojcowski(1956,11,4km2)/ pieniński(1954,23,5km)/ poleski(1950,97,6km)/ roztoczanski1974,84,8k)/ słowiański(1967,186,2km)/ świętokrzyski(1950,76,3km)/ tatrzański(1954,21,6km)/ ujście warty(2001,80,4km)/ wielkopolski(1957,75,8km)/ węgierski(1989,150,8km)/woliński(1960,109,4km). Rezerwat przyrody-obszary zach. w stanie nat. lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje, siedliska przyrod., siedliska roślin, zwierząt, grzybów, twory i składniki przyrody nieożywionej, wyróżniające się szczególnymi walorami przyrod., nauk., kult., krajob. Wyznaczona może być otulina na obsz. granicz. z rezerwatem. Uznanie rez. Przyr. Następuje w drodze rozp. wojewody, który określa nazwę, położenie, przebieg granicy, otulinę jeśli została wyznaczona, cele ochrony, rodzaj typ, podtyp rezerwatu, sprawiającego nadzór nad rezerwatem. Wojewoda może wprowadzić opłaty za wstęp, kierując się potrzebami ochrony przyr.1385(2004r) rezerwatów w Polsce o pow. 1624,4km2- 0,5% ogółu. rezerwaty faunistyczne, krajob., leśne, torfowiskowe, florystyczne, przyrody nieożywionej, stepowe. park krajobrazowy-obszar chroniony ze względu na wartości przyrodn., hist., kulturowe, walory krajob.. w celu zachowania popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju. wokół parku utworzyć można otulinę zabezp. Park przed szkodliwym oddzial. Czynników zewn. utworzenie w drodze rozp. wojewody, są celami turyst. krajob. I zapleczem dla turystyki kwalifikowanej.120 parków(2004r) o pow. 26036,8km2-8,3%ogolnej powierzchni, największe pow -woj. śląskie(18,3%)i podkarpackie(15,7%). Obszar chronionego kraj.- obejmuje tereny chronione ze wzg., na wyróżniający kraj., o zróżnicowanym ekosystemie, wartościowe ze wzg., na możliwości zaspokojenia potrzeb zw., z turystyka lub pełniona funkcje korytarzy ekologicznych. Utworzenie obszaru chronionego następuje w drodze rozp., wojewody i uchwały rady gminy. Do końca 2004 utw., w Polsce 445 obszarów chronionego kraj., o pow., 71292,3km2 tj., 22,8% ogólnej powierzchni kraju. Największy udział ob. chro. kraj. w woj., świętokrzyskim(50,3%), warminsko-mazur(39,3) i małopolskim(44,6). Siec obszarów Natura 2000 obejmuje obszary specjalnej ochrony ptaków i siedlisk. Mogą Stanowic część lub całość obszarów i obiektów innymi formami ochrony natury. Obszary natura 2000 określa minister właściwy do spraw srodo., po uzg.,z komisja europejska. Siec obszarów natura 2000 jest w trakcie tworzenia. Pomniki przyrody- są to pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrod., naukowej, kult., hist., lub kraj., oraz odznaczające się szczególnymi cechami np. okazały rozmiar drzew, krzewy gat., rodzinnych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jamy, głazy narzutowe oraz jaskinie. Według stanu w 2006 rejestr pomników przyrody obejmował 34549obiektow. Składały się na nie: pojedyncze drzewa(26716), gr. drzew(4485), głazy narzutowe(1215), skałki, groty, jaskinie(758), aleje(811). Stanowiska dokumentacyjne- są nie wyodrębniające się na pow., lub możliwe do wyodrębnienia, ważne pod wzg., naukowymi dydaktycznym, miejsca wyst., formacji geologicznych, nagromadzeń skamieniałości lub tworów mineralnych, jaskinie lub schroniska podskalne wraz z namuliskami oraz frag., eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk pow., i podziemnych. St., dokum., mogą być także miejsca wyst., kopalnych szczątków roślin i zwierząt. W 2006-142. Użytkami ekologicznymi są - zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mające znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej- naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamienice, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, ich ostoja oraz miejsce rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. 2006-6645. Zespołami przyrod-kraj., są fragmenty kraj., naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze wzg., na ich walory widokowe i estetyczne. 2006-200.
Gospodarka turystyczna- termin wpr., przez Światową Radę Turystyki i Podróży ma bardzo szerokie znaczenie, wyznaczony przez szeroko rozumiany popyt turyst., obejmujący nie tylko dobra i usługo służące bezpośrednio konsumpcji turyst., ale także rodzaje aktywności gosp., które są ściśle bądź częściowo uzależnione od ruchu turyst., i których rozwój nie byłby możliwy, gdyby nie turystyka. Przemysł turystyczny- węższy termin, obejmujący tylko produkcje dóbr i usług stricte turystycznych: zw., z zakwaterowaniem, wyżywieniem, usl., rekr., transportem. Usługi turystyczne- obejmują wszystkie niezbędne czynności zw., z przygotowaniem się do podróży, dojazdem do miejsca noclegowego, pobytem w wybranym miejscu oraz powrotem do stałego miejsca zamieszk., usługi turyst można podzielić na podst., zw., z zaspokajaniem potrzeb materialnych i komplementarne zw., z zaspokajaniem potrzeb kulturowo- rozrywkowych a wiec duchowych i intelektualnych. Usługi: transportowe, noclegowe, gastronomiczne, informacyjne, przewodników i pilotów, pośredników. kult-rozr i atrakcyjne turyst., rekr-sport., handlowe, ubezpie., bankowe. Korzyści gosp., i społ., zw., z rozwojem turyst.: wpływ z obsł., zagranicznej turyst., przyjazdowej, wpływy z obsł., krajowej, nowe miejsca pracy, rozwój innych działow gosp wywołany rozwojem turyst., poprawa warunków życia ludności zamieszk., obszary turyst., rozwój infrastr., komunalnej, bogata oferta kult i rekr., rozwój systemy ochrony przyrody kraj., większe śr. Finansowe na inwestycje w zakresie ochrony środo., i dziedzictwa kult. System org., obsł., ruchu turyst., tworzą: org., i stowarzyszenia turystyczne, które mogą mieć charakter lokalny, regionalny, krajowy, międzynarodowy i światowy. Jednostki org., rządowej i samorządowej. Org., społeczne. Podmioty gospodarcze- producenci usług turyst., oraz jednostki posred., w ich sprzedaży. Org i stowarzyszenia turystyczne: Światowa Org. Turystyki (WTO). Celem działania jest popieranie i ułatwianie rozwój turystyki na świecie, a także niesienie pomocy rządom państw członkowskich. Przedmiotem działania jest prowadzenie działalności badawczej w zakresie analiz ekonom., rynków turyst., org., konferencji turyst., seminariów. Jednostki org., rządowej i samorządowej: Departament Turystyki w Ministerstwie Gospodarki, Ministerstwo Sportu i Turystyki, wojewodowie i odp., komórki odp., za sprawy turystyki w Urzędach Wojewódzkich. Samorządy terytorialne i gospodarcze, Polska Org., Turystyki z zadaniami: kształtowanie wizerunku polski za granica i rozwój systemu info., turyst., w kraju i za granica, inicjowanie i wspomaganie planów rozwoju i modernizacji infrastr., turyst., stwarzanie warunków współpracy organów administracji rządowej. Org., społeczne: Polskie Zrzeszenie Hoteli; Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych; Krajowa rada Organizacji Turystycznych, Hotelarskich i Gastronomicznych; Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Podmioty Gosp- producenci usług turyst., Touroperatorzy, biura podróży. Region turystyczny- przez to pojecie rozumie się obszar o wysokich walorach turystycznych, na którym koncentruje się ruch turystyczny. Odznacza się on pewną jednorodnością cech srodo., geo., oraz wewn., powiązaniami usługowymi. Miejscowość turystyczna-jednostka osadnicza, która ze wzg., na walory turystyczne, zagosp., turyst., i dostępność komunikacyjna stanowi punkt docelowy lub etapowy migracji turystycznych. O typie miejscowości turyst., decyduje rodzaj walorów turystycznych, pełnione funkcje oraz rodzaj zagosp., turyst. Szlak turystyczny(pieszy, kolarski, motorowy, wodny, narciarski) to droga lub ścieżka prowadząca przez atrakcyjne obszary, miejscowości i obiekty turystyczne, przystosowane do potrzeb określonych form wędrówek. Polskie obiekty UNESCO(stare miasto w Krakowie z Wawelem i dzielnica Kazimierz; kopalnie soli w Wieliczce; białowieski park narodowy; obozy zagłady Auschwitz-Birkenau; stare miasto w warszawie; stare miasto w Zamościu; zespół staromiejski w Toruniu; zamek krzyżacki w Malborku; zespół architekt., i kraj., w kalwarii zebrzydowskiej; kościół pokoju w jaworze i Świdnicy; drewniane kościoły południowej małopolski; park Mużakowski; hala stulecia we Wrocławiu.) Polskie pomniki przyrody: (kanał augustowski; rezerwat archeologiczny w Biskupinie; kopalnia soli w Bochni; Chełmno-stare miasto; zespół klasztorowo oo. paulinów na jasnej górze w cz-wie; zespół katedralny we Fromborku; miasto Gdańsk w zasięgu XVII; katedra pod wezwaniem wniebowzięcia NMP i św. Wojciecha w Gnieźnie; góra św. Anny sanktuarium i cały kompleks hist-przyrodniczy; krajobrazowy zespół manierystycznego parku pielgrzymkowego Kalwarii zebrzydowskiej; zespół katedralny w kamieniu pomorskim; Kazimierz dolny; zespół pałacowo-parkowy w Kozłówce; historyczny zespól Krakowa; krzemionka-kopalnie krzemienia z epoki neolitu; Krzeszów- opactwo cysterów; legnickie pole-pobenektyński zespół klasztorów; Leżajsk-klasztor bernardynów; stare miasto w lublinie; zespół zamkowy w Łańcucie; park mużakowski w Łęknicy; wyspa ostrów lednicki; zespół zamku krzyżackiego w Malborku; Racławice- teren bitwy; twierdza srebro-górska; kopalnia srebra w tarnowskich górach; stare i nowe miasto w Toruniu; historyczny zespół miasta z traktem królewskim i Wilanowem w warszawie; Westerplatte-pole bitwy; kopalnia soli w Wieliczce; zespół historycznego centrum Wrocławia; Wrocław -hala stulecie; historyczny zespół miasta w zasięgu obwarowań z XIXw w Zamościu.)