Charakterystyka i rozliczenie kosztów.

1.1. Istota i podstawowe pojęcia.

Przepisy o rachunkowości nie regulują pełnych zasad rachunkowości kosztów. Jednak

w sposób pośredni wpływają na przekrój ewidencji kosztów, ich wysokości, sposobu rozliczania i prezentacji, oraz na wynik finansowy itp.

Zamieszczone w przepisach formularze rachunku zysku i strat wykazują, jaki przekrój dla sprawozdawczości powinna mieć ewidencja kosztów.

Przepisy o rachunkowości omawiają podstawowe pojęcia występujące w rachunkowości, jej podstawowe zadania i nadrzędne zasady, dokumentację księgową

i księgi rachunkowe, cele i zasady inwentaryzacji, wycenę aktywów i pasywów, sprawozdawczość finansowa, zasady ustalania wyniku finansowego - w części pośrednio, a w części wprost - reguluje szereg rozwiązań dotyczących koncepcji rachunku kosztów,

a zwłaszcza ich ewidencji i rozliczenia.

Przykładem regulowania zasad rachunku kosztów może być większość nadrzędnych zasad rachunkowości sprecyzowanie zasad wyceny aktywów i pasywów, określenie składników pozostałych kosztów operacyjnych, kosztów finansowych i strat nadzwyczajnych itp.

Istota prowadzenia działalności gospodarczej jest uzyskanie w postaci wytworzonych produktów, których sprzedaż zapewni określony przychód umożliwiający pokrycie poniesionych kosztów. W procesie tym następuje przetworzenie określonych dóbr znajdujących się w postaci pierwotnej (np. surowce naturalne) w dobra wtórne nazwane produktami ( np. wyroby gotowe).

W toku działalności poszczególne jednostki zużywają różne czynniki produkcji, do których zalicza się pracę ludzką oraz przedmioty pracy ( materiały, surowce) przy pomocy narzędzi(środki pracy).

Wszystkie elementy zużywane podczas prowadzenia działalności nazywane są w ekonomii czynnikami produkcji .

Chociaż zużycie czynników produkcji następuje w jednostkach naturalnych, to ustalenie kosztów działalności wymaga sprowadzenia ilości spożytkowanej do wspólnego mianownika, za jaki uznać można wartość tego zużycia wyrażoną w jednostkach pieniężnych. Dzięki zastosowaniu miernika pieniężnego możliwe jest:

• ustalenie ogólnej wartości zużycia i otrzymanych w związku z tym efektów,

• porównanie kosztów wytwarzania takich samych produktów w różnych podmiotach gospodarczych,

• obliczenie rentowności: produkcji określonych wyrobów itp.,

• ustalenie opłacalności zastąpienia jednego rodzaju materiału przez inny, zastosowania nowych technologii itp.

W księgach rachunkowych ujmuje się przede wszystkim pozycje kosztów dotyczące rzeczywistego zużycia; przedstawiają one rzeczywiste zużycie ustalone na podstawie pomiaru i udokumentowane za pomocą odpowiednich dowodów księgowych (np. zużycie materiałów, zużycie paliwa). Są jednak pozycje kosztów, które można określić jedynie

w przybliżeniu, według przyjętych z góry umownych założeń lub na podstawie zmieniających się przepisów ( np. amortyzacja środków trwałych).

Uwzględniając powyższe można stwierdzić, że pojęcie kosztów oznacza wyrażone w pieniądzu celowe zużycie pracy żywej( wynagrodzenia za pracę z narzutami) i uprzedmiotowionej (środki pracy i przedmioty pracy, a zwłaszcza: amortyzacja majątku trwałego, zużycie materiałów, energii, innych usług obcych itp.), a także niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia(podatki, opłaty itp.) związane z prowadzeniem normalnej działalności gospodarczej jednostki, stanowiącej cel jej funkcjonowania w określonej jednostce czasu.

Z przedstawionej definicji wynika, że koszty są kategorią ekonomiczną, która oznacza wyrażoną w pieniądzu wartość pracy żywej oraz zasób majątkowy przedsiębiorstwa zużytych w danym okresie w celu wytworzenia produktów, i mogą być przedstawione jako iloczyn ceny i zużycia czynników produkcji. Tak rozumiane koszty wiążą się z normalną działalnością. Dlatego do kosztów zwykłej działalności operacyjnej nie zalicza się zużycia:

• będącego następstwem szkód spowodowanych przez osoby fizyczne lub prawne,

• powstałego na skutek wypadków losowych ,

• związanego z utrzymaniem nieczynnych zakładów lub wydziałów.

Wymienione zdarzenia występują niepowtarzalnie i tego rodzaju skutki finansowe nazywamy stratami nadzwyczajnymi.

S t r a t y oznaczają bezekwiwalentne zmniejszenie się zasobów majątkowych, które nie jest celowe. Straty to kategoria, która występuje niepowtarzalnie i nie da się ich zaplanować ani przewidzieć.

Kategorie kosztów i strat są pojęciami rozłącznymi, aczkolwiek ustawa o rachunkowości (art.3 ust.1) pojęcie kosztów i strat przedstawia jako uprawdopodobnienie zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości w formnie zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw. Mogą one doprowadzić do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż pobranie środków przez udziałowców lub właścicieli.

Zużycie zakwalifikowane do strat nadzwyczajnych nie może być traktowane jako koszt przedsiębiorstwa. Zgodnie z Rozporządzeniem MF z dnia 15.01.1991r. stratami nadzwyczajnymi są:

• szkody w zasobach majątkowych jednostki, spowodowane zdarzeniami losowymi (na skutek powodzi, pożaru itp.) oraz koszty związane z usuwaniem tych szkód,

• skutki finansowe powstałe w związku ze sprzedażą zorganizowanej części jednostki

• wartość rzeczowych składników majątkowych w wyniku zaniechania i likwidacji określonego rodzaju działalności na skutek zdarzeń losowych,

• skutki zmniejszenia należności w wyniku umorzenia ich dłużnikom.

W y d a t e k jest pojęciem szerszym w stosunku do kosztów. Przez wydatek rozumie się każde rozchodowanie środków pieniężnych poza przedsiębiorstwo niezależnie od celu tego rozchodu. Każdy koszt jest, był lub będzie wydatkiem, natomiast nie każdy wydatek można zaliczyć do kosztów.

Kosztami nie są przede wszystkim:

1. wpłaty do budżetu podatków,

2. rozchód środków pieniężnych o charakterze strat nadzwyczajnych,

3. spłaty kredytów .

Pomiędzy kosztami, a wydatkami zachodzą różnice w czasie. Możliwe są trzy warianty.

Wspólna cechą dla kosztów i wydatków jest oparcie obu kategorii na tych samych cenach nabycia.

Pierwszy, kiedy przedsiębiorstwo najpierw ponosi wydatki, a potem koszty. Przykładowo: zakup i zapłata za materiały (wydatek), po okresie składowania wydanie materiału do zużycia (koszt), zakup i zapłata za środki trwałe (wydatek), naliczenie amortyzacji (koszt).

Wariant drugi - najpierw powstaje koszt, a następnie wydatek, na przykład: sporządzenie

i zaksięgowanie listy płac (koszty), wypłata wynagrodzeń (wydatek).

W wariancie trzecim wydatki są równocześnie kosztami - zapłata gotówką za usługę obcą, potrącenie przez bank z rachunku bieżącego prowizji z tytułu realizacji czeku.

N a k ł a d y oznaczają zużycie czynników produkcji wyrażone w jednostkach naturalnych. Cecha charakterystyczną nakładów jest to, że dotyczą one całego przedsiębiorstwa, ale tylko część z nich może stanowić koszt.

Koszty nie są pojęciem jednoznacznym, mogą być rozpatrywane z różnych punktów,

które stanowią podstawę klasyfikacji kosztów. Owa klasyfikacja umożliwia ujęcie kosztów w przekrojach przydatnych do analizy, kontroli, obliczania podatków, podejmowania

decyzji itp.

W rachunku zysku i strat wykazuje się obecnie trzy grupy kosztów:

• koszty działalności operacyjnej,

• pozostałe koszty operacyjne,

• koszty finansowe.

Pozostałe koszty operacyjne nie wiąż się bezpośrednio z podstawową działalnością

Jednostki gospodarczej. Zalicza się do nich w szczególności:

1. likwidacja lub sprzedaż środka trwałego, wartości niematerialnych i prawnych, środków trwałych w budowie. Kosztem jest wartość netto likwidowanego lub sprzedawanego obiektu.

2. rozrachunki przedawnione, umorzone nieściągalne.

Kosztem są przedawnione, umorzone, nieściągalne należności.

3. kary, grzywny, odszkodowania nie mające charakteru odsetek.

Kosztem są kary, grzywny naliczone.

4. darowizny

Kosztem są przekazane darowizny.

5. różnice inwentaryzacyjne.

Kosztem są niedobory.

Koszty finansowe są to poniesione koszty operacji finansowych. Zalicza się do nich:

1. odsetki i prowizje od kredytów i pożyczek,

2. odsetki za zwłokę w zapłacie od zobowiązań,

3. sprzedaż papierów wartościowych (kosztem jest cena nabycia tych inwestycji),

4. różnice kursowe (kosztem są ujemne różnice kursowe od rozrachunków w walucie obcej, środków pieniężnych w walucie obcej).

1.2. Przekroje ewidencji kosztów

Każda jednostka gospodarcza ponosi różne koszty. Przedmiotem obserwacji jest nie tylko suma kosztów poniesionych, ale także określenie osób odpowiedzialnych za ich wysokość.

Aktualne przepisy dotyczące rachunkowości dają dużą swobodę w zakresie wyboru sposobu ujmowania, rozliczania i kalkulacji kosztów oraz metod ustalania wyniku finansowego.

Jednostki mogą wybrać - w zależności od swej specyfiki - konkretne rozwiązania, co do ewidencji kosztów i zamykania kont służących do ich ujęcia. Przepisy o rachunkowości sformułowały w sposób ogólny rozwiązania w zakresie ewidencji kosztów.

Klasyfikacja kosztów ułatwia nawiązać porozumienie pomiędzy służbą księgowości,

a innymi służbami, kierownictwem jednostki i inwestorami (np. udziałowcami), jednostką i otoczeniem (kontrahentami).

Owa klasyfikacja ma znaczenie nie tylko teoretyczne, służy praktycznym potrzebom planowania, ewidencji, kalkulacji, kontroli, analizy, a także wspomaga wykonywanie funkcji kierowniczych i zarządczej.

Podstawowymi przekrojami klasyfikacji wykorzystanymi w praktyce przez większość jednostek są przekroje uwzględniające podział kosztów:

• według rodzaju,

• układ kosztów funkcjonalno-podmiotowy,

• układ kosztów przedmiotowy,

• koszty rozliczane w czasie.

Każdy z wymienionych układów może stanowić odrębny sposób ewidencji, który umożliwia ustalenie kosztów wytworzenia produktów.

Zasady te odzwierciedla poniższy schemat.

Podstawowe układy kosztów

Koszty zwykłej działalności operacyjnej

Układ rodzajowy kosztów		Układ podmiotowy (funkcjonalny) kosztów		Układ przedmiotowy (kalkulacyjny) kosztów
amortyzacja zużycie materiałów i energii usługi obce podatki i opłaty wynagrodzenia ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia pozostałe koszty rodzajowe		koszty działalności podstawowej koszty działalności pomocniczej koszty zarządu koszty sprzedaży koszty zakupu		materiały bezpośrednie płace bezpośrednie inne koszty bezpośrednie koszty wydziałowe

Koszty wytworzenia produktów (wyrobów gotowych, produkcji w toku, usług, robót)

1.2.1. Układ kosztów według rodzajów

Układ rodzajowy kosztów dzieli koszty z punktu widzenia ich treści ekonomicznej (rodzaju). Układ ten charakteryzuje się tym, że do ewidencji służą konta niebilansowe (wynikowe), zgrupowane w zespole 4 - „Koszty według rodzajów i ich rozliczenie”

planu kont. Na kontach tych ujmuje się koszty proste działalności operacyjnej rzeczywiście poniesione w danym okresie sprawozdawczym, bez względu na to, jakiego okresu faktycznie dotyczy. Ewidencja dotyczy kosztów produkcji podstawowej, pomocniczej, działalności zarządu, działalności bytowej, działalności handlowej.

Przez koszty według rodzaju rozumiemy taki koszt, który w ramach ewidencji księgowej nie podlega rozłożeniu na prostsze elementy składowe, lecz jest w sposób jednoznaczny zakwalifikowany do określonego rodzaju.

Przykładowo koszt zużycia materiałów do produkcji jest przypisany do pozycji rodzajowej „Zużycie materiałów i energii”.

Przez poniesienie kosztu rozumiemy faktyczne i celowe zużycie określonego zasobu, co nie musi być jednak związane z jednoznacznym osiągnięciem korzyści ekonomicznych.

Poniesione koszty zmienią się w przychody ze sprzedaży dopiero w okresie późniejszym.

Nie ujmuje się tu kosztów:

1. działalności, które w myśl obowiązujących przepisów nie wpływają na wynik finansowy przedsiębiorstwa, gdyż finansowane są ze środków funduszy specjalnych,

2. działalności socjalnej,

3. operacji finansowych,

4. pozostałej sprzedaży, np. środków trwałych.

Ponadto nie zalicza się do kosztów według rodzajów działalności gospodarczej:

1. kosztów przetworzenia (przerobu) przez inne jednostki materiałów, które jeszcze nie weszły do produkcji,

2. kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, lecz obciążających zgodnie z umowa lub przepisami inne jednostki np. dostawców, odbiorców lub pracowników,

3. powierzonych przedsiębiorstwu do obróbki materiałów stanowiących własność obcych jednostek.

W praktyce układ rodzajowy kosztów może być syntetyczny lub tez rozbudowany, stosownie do potrzeb jednostki gospodarczej. Należy pamiętać jednak iż powinien on zawsze uwzględniać co najmniej pozycje kosztów wyszczególnione w rachunku

zysku i strat. Przydatność tego układu kosztów na potrzeby zarządzania jednostką jest bardzo ograniczona, jednak w przypadku jednego rodzaju działalności gospodarczej nie ma to istotnego znaczenia.

W ramach układu rodzajowego kosztów wyróżniamy następujące pozycje kosztów:

• amortyzacja,

• zużycie materiałów i energii,

• usługi obce,

• podatki i opłaty,

• wynagrodzenia,

• świadczenia na rzecz pracowników,

• pozostałe koszty

A m o r t y z a c j a

Na tym koncie ujmuje się koszty amortyzacji środków trwałych, wartości niematerialnych i prawnych, wyposażenia. Amortyzacja odzwierciedla stopniowe zużycie składników majątkowych na przestrzeni ekonomicznego okresu ich użytkowania. Nie księguje się tutaj amortyzacji środków trwałych, które utraciły przydatność gospodarczą dla podmiotu gospodarczego, odpisanej do wysokości nie umorzonej dotąd wartości obiektu.

W stosunku do środków trwałych obowiązuje zasada amortyzowania (umarzania) jedynie własnych obiektów, bez względu na to przez kogo są użytkowane, jednak od tej reguły dopuszcza się wyjątki.

Amortyzację generalnie oblicza się metodą liniową. Charakteryzuje się ona równomiernym rozłożeniem w czasie kosztów amortyzacji. Inna metodą jest metoda dygresywna : charakteryzuje się wyższym kosztem amortyzacji w początkowym okresie, malejącym w miarę upływu czasu. Ta metoda ma zastosowanie do aktywów podlegających szybkiemu postępowi naukowo-technicznemu. Istnieje też metoda naturalna.

Zgodnie z ustawą o rachunkowości jednostka gospodarcza jest zobowiązana do opracowania planu amortyzacji, na podstawie którego księguje się odpisy amortyzacyjne.

Taką sama rolę pełni tabela amortyzacyjna, w której są określone stawki i kwoty rocznych odpisów amortyzacyjnych dla poszczególnych środków trwałych.

Wybór metody lub ich kombinacji zależy od specyfiki i decyzji jednostki.

Z u ż y c i e m a t e r i a ł ó w i e n e r g i i

To pozycja obejmująca zużycie: surowców, materiałów podstawowych i pomocniczych, półfabrykatów obcej produkcji, opakowań, paliwa, części zamiennych maszyn i urządzeń oraz odpadków, a także energii elektrycznej zakupionej z zewnątrz zarówno dla celów procesu technologicznego, jak i dla celów podmiotu (oświetleni, ogrzewanie), energii cieplnej, wody, sprzężonego powietrza.

U s ł u g i o b c e

Konto przeznaczone do ewidencji rzeczywistej wartości kosztów wynikających z faktur od dostawców, wykonanych na rzecz jednostki wszelkiego rodzaju robót i usług.

Do typowych usług obcych zalicza się:

• obróbkę obcą, są to usługi realizowane przez osoby trzecie na powierzonych składnikach np. farbowanie, obróbka termiczna, mechaniczna itp.,

• usługi transportowe, obejmują koszty usług transportowych i spedycyjnych związanych z zakupem materiałów i towarów, ze sprzedażą produktów i towarów, z przewozami obcymi wewnątrz jednostki gospodarczej itp.,

• usługi remontowe, wykonywane przez inne jednostki gospodarcze, remonty naprawy i konserwacje składników majątkowych jednostki,

• inne usługi obce, np. usługi pocztowe, łączności, bankowe, najmu i dzierżawy, informatyczne.

Cechą charakterystyczną niektórych usług, jest różny moment poniesienia kosztów danej usługi, a inny moment generowania przez nie korzyści ekonomicznych.

P o d a d k i i o p ł a t y

Służy do ewidencji wszelkich podatków i opłat stanowiących koszty zwykłej działalności operacyjnej, np. podatek od nieruchomości, podatek od środków transportu, podatek i opłaty lokalne, wpłaty na PFRON, naliczony podatek VAT nie podlegający odliczeniu, podatek VAT należny od towarów wydany na potrzeby reprezentacji i reklamy, podatek akcyzowy od sprzedaży, opłaty manipulacyjne, cło.

W y n a g r o d z e n i a

Na tym koncie ujmujemy ogół wpłat pieniężnych oraz świadczeń w naturze zaliczanych zgodnie z przepisami wynagrodzeń osobowych, lub bezosobowych (umowa zlecenie, o dzieło).

Do tych kosztów zalicza się również wynagrodzenia osób wchodzących w skład rad nadzorczych i komisji rewizyjnych nie będących pracownikami danej jednostki.

Wynagrodzenia na tym koncie ujmowane są w tzw. kwocie brutto tj. obejmuje ona podatek dochodowy od osób fizycznych oraz obciążenie z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne i składek ZUS, w części przypadającej na pracownika.

Na koncie tym nie księguje się wynagrodzeń wpłacanych:

• ze środków funduszy specjalnych,

• ze środków dotyczących budowy środków trwałych,

• z zysku w postaci premii lub nagród,

• za usuwanie skutków zdarzeń losowych.

Koszty płac wykazuję w listach płac, które sporządza się za dany okres tj. najczęściej m-c.

Ś w i a d c z e n i a n a r z e c z p r a c o w n i k ó w

Na koncie tym prowadzi się ewidencję zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa.

Do tych kosztów aktualnie zalicza się:

1. składki na ubezpieczenia społeczne wynikające z ustawy z 13 października 1998r o systemie ubezpieczeń społecznych,

2. odpisy na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

3. odpisy na Zakładowy Fundusz Świadczeń Socjalnych lub świadczeń urlopowych,

4. kosztów posiłków regeneracyjno-wzmacniających,

5. koszty szkolenia pracowników, kursokonferencji,

6. ekwiwalenty za pranie, reperacje i używanie własnej odzieży roboczej.

P o z o s t a ł e k o s z t y

W obrębie tego konta ewidencjonuje się pozostałe, nie ujmowane na innych kontach zespołu 4, rodzaje kosztów prostych, a miedzy innymi:

• podróże służbowe, obejmujące wydatki na diety, noclegi, koszty przejazdów,

• koszty ryczałtów za używanie do celów służbowych własnych samochodów,

• koszty reprezentacji i reklamy np. koszty podejmowania delegacji zagranicznych

i kontrahentów, udział w targach, reklamy w mediach itp.,

• koszty ubezpieczeń rzeczowych,

• inne koszty rodzajowe, do których można zaliczyć czynsze, dzierżawy, opłaty za parking i inne koszty nie wymienione dotychczas.

1.2.2. Układ kosztów podmiotowo-funkcjonalny

Stosuje się dla jednostek gospodarczych wykonujących różnorodną działalność, która może być prowadzona w różnych miejscach. Koszty są ewidencjonowane w układzie według miejsc powstawania, którymi są wyodrębnione organizacyjnie komórki, np.

wydziały, stanowiska, oddziały. Wyodrębnione miejsca stanowią ośrodki odpowiedzialności za ponoszone koszty i są one związane z organizacją danej jednostki.

Podporządkowane są one osobom odpowiedzialnym za ich gospodarkę oraz za kształtowanie się kosztów. Grupowanie kosztów w układzie stanowiskowym umożliwia zarówno kontrolę i ocenę działalności poszczególnych komórek organizacyjnych oraz dalsze rozliczanie na nośniki kosztów (układ przedmiotowy).

Układ podmiotowy (funkcjonalny) kosztów odzwierciedla zespół 5 - „Koszty według typów działalności i ich rozliczenie”. W układzie tym wyróżnia się:

1. koszty działalności podstawowej, które stanowią koszty działalności produkcyjnej, usługowej, handlowej,

2. koszty działalności pomocniczej - obejmuje usługi świadczone na rzecz działalności podstawowej i zarządu, na potrzeby bytowe i socjalne pracowników,

3. koszty zarządu - dotyczą jednostki jako całości; związane są z zarządzaniem, organizacja, kierownictwem i obsługa administracyjną,

4. koszty sprzedaż, ponoszone w związku ze sprzedażą produktów gotowych,

5. koszty zakupu - dotyczą zakupu materiałów, surowców i półfabrykatów obcych nieobjętych cena zakupu, a ponoszonych przez jednostkę

„Koszty działalności podstawowej”

Służy do ewidencji kosztów związanych z realizacją zasadniczego celu utworzenia jednostki. W tej ewidencji ze względu na wielobranżowość, może być zastosowane jedno

z następujących rozwiązań:

1. prowadzi się jedno konto syntetyczne „Produkcja podstawowa” i konta analityczne dla poszczególnych rodzajów działalności,

2. dla każdego rodzaju działalności prowadzi się oddzielne konto syntetyczne.

Na tym koncie ujmuje się koszty działalności podstawowej, które zgodnie z ustawą

o rachunkowości (art.28 ust.3) obejmuje:

1. koszty bezpośrednie produkt, tzn. pozostają w bezpośrednim związku z produktem. Można tu zaliczyć np. wartość zużytych materiałów bezpośrednich, płace bezpośrednie.

2. Koszty rozliczane w czasie, w części przypadające na dany m-c,

3. Koszty wydziałowe.

Na koniec miesiąca dokonuje się rozliczenia kosztów, które polega na przeksięgowaniu po stronie Ma rzeczywistego kosztu wytworzenia na odpowiednie konto.

Ewidencja jest uzależniona od rodzaju prowadzonej działalnosci.

„Koszty wydziałowe”

To pośrednie koszty wytworzenia (nie zaliczane do bezpośrednich) pośrednich jednostek wydzielonych. Koszty te ponoszone są na wydziałach produkcji podstawowej. Zalicza się do nich w szczególności koszty utrzymania w ruchu maszyn i urządzeń produkcyjnych (napęd, konserwacja, remonty), kierowania wydziałem, składowania i kontroli technicznej produktów oraz stworzenia ogólnych warunków pracy w wydziale (czystość, ogrzewanie).

Po zakończeniu miesiąca łączna suma kosztów zaewidencjonowanych na tym koncie

(strona Wn) jest przenoszona na stronę Wn konta „Produkcja podstawowa”.

Do konta „Koszty wydziałowe” wskazane jest prowadzenie ewidencji analitycznej, która powinna być dostosowana do poszczególnych wydziałów podstawowych.

„Koszty zakupu”

Są to związane z procesem zaopatrzenia w materiały. W wypadku gdy materiały są ewidencjonowane w innych cenach niż nabycia, konto to nie występuje.

Koszty te dzieli się na bezpośrednie koszty zakupu i ogólne koszty zaopatrzenia.

Do bezpośrednich kosztów zakupu zalicza się:

• płace wraz z narzutami za przeładunek, wyładunek,

• wartość zafakturowanych opakowań,

• usługi transportowe i spedycyjne obcych i własnych jednostek,

• ubezpieczenia majątkowe w transporcie,

• prowizje pośredników, koszty badań.

Natomiast do ogólnych kosztów zaopatrzenia zalicza się koszty związane z komórek zaopatrzenia, magazynów oraz wyjazdami służbowymi w sprawach zaopatrzenia.

Po stronie Ma tego konta księguje się rozliczenie kosztów zakupu proporcjonalnie

do wartości zużytych oraz sprzedanych materiałów.

„Koszty działalności pomocniczej”

Ujmuje się na tym koncie wszystkie koszty (bezpośrednie i pośrednie) związane ze świadczeniem usług na rzecz innych rodzajów działalności wewnątrz danej jednostki, mogą to być także usługi sprzedawane na zewnątrz. Do tego konta prowadzi się ewidencje analityczną, w ramach której wyodrębnia się koszty poszczególnych wydziałów.

Do typowych jednostek organizacyjnych działalności pomocniczej zalicza się m.in.:

1. Wydziały energetyczne,

2. Wydziały transportowe,

3. Wydziały remontowe itp.

Po stronie Ma tego konta księguje się skalkulowane koszty wykonanych usług na rzecz jednostek wewnętrznych lub sprzedanych obcym podmiotą.

„Koszty sprzedaży”

Ewidencjonuje się tutaj koszty ponoszone przez jednostkę gospodarczą w związku

z czynnościami sprzedaży, dających się przypisać do określonych partii produktów,

jak: koszty opakowania, wysyłki, itp.

Po stronie Ma tego konta księguje się przeniesienie kosztów sprzedaży na koniec roku obrotowego na konto „Wynik finansowy” (kalkulacyjny rachunek zysków i strat).

Jednostka może zrezygnować z prowadzenia konta „Koszty sprzedaż” jeżeli koszty te są nieznaczne, obciążają one wówczas grupę kosztów ogólnych.

„Koszty zarządu”

Służy do ewidencji kosztów utrzymania zarządu jednostki oraz komórek ruchu o charakterze ogólnozakładowym. Obejmują one koszty:

• administracyjno-gospodarcze, finansowe dotyczące podmiotu jako całości oraz koszty zarządu,

• ogólnoprodukcyjne: utrzymania komórek ogólnego przeznaczenia np. magazyn itp.

1.2.3. Układ kosztów przedmiotowy (kalkulacyjny)

Uwzględnia się tutaj podział kosztów według sposobu odnoszenia na poszczególne produkty różne rodzaje usług itp. Zalicza się do nich:

• koszty bezpośrednie, np. materiały bezpośrednie, wynagrodzenia wraz z narzutami,

• koszty pośrednie, są to między innymi koszty wydziałowe, które rozlicza się w stosunku do płac bezpośrednich lub materiałów albo innych kosztów bezpośrednich.

Podstawą układu kalkulacyjnego jest podział, na koszty bezpośrednie i pośrednie, co umożliwia badanie i ocenę struktury kosztów własnych przedmiotu kalkulacji oraz całości kosztów własnych jednostki gospodarczej.

1.2.4. Koszty rozliczane w czasie

Koszty, które odnoszą się do wielu okresów sprawozdawczych lub dotyczą innego okresu aniżeli okres, w którym je poniesiono, podlegają rozliczeniu w czasie. Jest to wyrazem zastosowania zasady współmierności. W myśl tej reguły na osiągnięty wynik wpływ wywierają zrealizowane i przypadające na dany okres przychody i nieodzowne dla

ich uzyskania, a wiec współmierne z nimi koszty (art. 6 ust 2 ustawy o rachunkowości).Celem rozliczenia w czasie kosztów i przychodów jest zatem doprowadzenie obu kategorii do porównywalności, a w ślad za tym prawidłowy pomiar wyniku finansowego danego okresu. Rozliczenie kosztów w czasie polega na:

1. wyłączeniu z kosztów działalności i gromadzeniu na oddzielnym koncie kwot kosztów dotyczących więcej niż jednego okresu sprawozdawczego, a następnie rozliczeniu ich na właściwe okresy, których koszty te dotyczą.

2. wliczeniu do kosztów bieżącego okresu sprawozdawczego usług i świadczeń wykonanych na rzecz jednostki , a także kosztów prawdopodobnych, przewidywanych do poniesienia.

W zależności od metody rozliczania kosztów w czasie rozróżnia się czynne i bierne rozliczenia międzyokresowe. Ponadto istnieją rozliczenia międzyokresowe mieszane, przechodzą z biernych w czynne.

Czynne rozliczenia międzyokresowe

Obejmują wartość kosztów poniesionych w okresie sprawozdawczym, a dotyczących przyszłych okresów.

Najczęstszymi tytułami kosztów objęte rozliczeniami m/o czynnymi:

• koszty remontów,

• czynsze, dzierżawy płacone z góry,

• ubezpieczenia majątkowe,

• podatki od nieruchomości i środków transportu,

• prenumerata,

• roczna opłata za wieczyste użytkowanie gruntów.

Rozliczenie międzyokresowe czynne charakteryzują się tym, że:

1. Rozliczeniu podlegają koszty rzeczywiście poniesione.

2. Konto rozliczeń m/o wykazuje saldo Dt.

3. Saldo to ujawnione jest w bilansie po stronie aktywów.

Bierne rozliczenia międzyokresowe

Dokonywane są w wysokości prawdopodobnych zobowiązań przypadających na bieżący okres sprawozdawczy. Rozliczenia międzyokresowe bierne charakteryzują się;

1. Przedmiotem rozliczania w czasie, jest to koszt planowany, przewidywany.

2. Konto tych kosztów wykazuje saldo Ct i jest to rezerwa na poczet

przyszłych kosztów. Rezerwa jest typem zobowiązania.

T. Naumiuk, Koszty w rachunkowości finansowej, Infor, Warszawa, 2000, s.28; składniki potrzebne

do prowadzenia procesu produkcji, czyli czynniki produkcji ilustruje schemat.

P.zbior.p.red.K. Sawickiego, Podstawy rachunkowości, PWE, Warszawa, 1994, s.189

J. Matuszewicz, Rachunek kosztów, Finans-Servis, Warszawa,s.9

T. Naumiuk, koszty rachunkowości finansowej, Infor, Warszawa, 2000, s.5

J.Matuszewicz, Rachunek kosztów, Finans-Servis, Warszawa 1999, s.10.

K.czubakowska,K.Winiarska, Rachunek kosztów w przemyśle-handlu-usługach, Oddk 2002, s.14

J.Gierusz, Poradnik ewidencji i rozliczenia kosztów, Oddk. Gdańsk, s.7-8

J.Gierusz, Poradnik ewidencji i rozliczenia kosztów, Oddk. Gdańsk, s.7-8

K.Czubakoska,K.Winiarska,Rachunek kosztów w przemysle-handlu-usługach.Oddk.Gdańsk 2002.s.2

Pr.zb.pod red.G.K.Świderskiej,Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów,DiFIN,Warszawa 2002,

s.2-15

J.Gierusz,Poradnik ewidencji i rozliczenia kosztów,Oddk,Gdańsk 1992, s.13

J.Gierusz, Poradnik ewidencji i rozliczenia kosztów, Oddk, Gdańsk,szerzej na temat s.14

K.Czubakowa,K.Winiarska,Rachunek kosztów w przemyśle-handlu-usługach,Oddk,Gdańsk2002,szerzej na temat s.24-31

Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości ( tj. Dz.U. z 2002r. Nr 76, poz. 694)

B. Gierusz, Podręcznik samodzielnej nauki ksiegowania, Oddk, Gdańsk, szerzej na temat s.281

Patrz przypis 17 str. 2-25 Rachunkowość Zarządcza, Świderskiej

K. Czubakowska, Rachunek kosztów w przemyśle-handlu-usługach, Oddk, Gdańsk 2002, str. 42

K.Czubakowska,K.Winarska,Rachunek kosztów w przemyśle-handli-usługach,Oddk,Gdańsk 2002,s.46

K.Czubakowska,K.Winiarska, Rachunek kosztów w przemyśle-handlu-usługach,Oddk.Gdańsk 2002,szerzej przedstawia rozdział 4-6

16

---