Początki polskich muzeów sięgają XVI i XVII wieku, kiedy to królowie i magnaci zaczęli tworzyć według określonego planu wartościowe kolekcje dzieł sztuki. Pierwszym muzeum odnoszącym się do dziejów Polski była kolekcja księżnej Izabeli Czartoryskiej, ulokowana w specjalnie na ten cel wzniesionym budynku w Puławach zw. Świątynią Sybilli. W II połowie wieku XIX zaczęły powstawać pierwsze muzea oparte na naukowych przesłankach - w 1862 r. w Warszawie założono Muzeum Sztuk Pięknych, w 1879 r. Muzeum Narodowe w Krakowie, a w 1874 r.  muzeum miejskie we Lwowie. Pierwszym większym muzeum regionalnym było Muzeum Tatrzańskie utworzone w1888 r. w Zakopanem. Po I wojnie światowej nastąpił rozwój muzealnictwa, m.in. w Polsce powstało w 1930 r. pierwsze na świecie muzeum sztuki współczesnej - Muzeum Historii i Sztuki w Łodzi (obecnie Muzeum Sztuki).

Wszystkie muzea poza działalnością wystawienniczą prowadzą różne formy działalności edukacyjnej. Większość z nich posiada własne strony internetowe na których prezentowane są wiadomości o muzeach i ich specyfice. Wiele z nich sięga po nowatorskie rozwiązania w zakresie pracy oświatowej, zwłaszcza skierowanej do dzieci i młodzieży. W ostatnich latach nastąpił także gwałtowny rozwój działań zmierzających do odtwarzania wydarzeń z przeszłości - powstały liczne grupy rekonstrukcyjne, które odtwarzają wydarzenia historyczne od czasów najdawniejszych (np. podczas pikników archeologicznych w Biskupinie) poprzez okres średniowiecza (liczne bractwa rycerskie), czasy nowożytne, okres napoleoński i wydarzenia II wojny światowej. Wiele z tych grup rekonstrukcyjnych działa w ścisłym powiązaniu z muzeami, wielokrotnie realizując na ich rzecz programy edukacyjne.
Muzea są także miejscem, gdzie prowadzone są badania naukowe np. w zakresie historii, historii sztuki oraz konserwacji. Większość muzeów publikuje zarówno naukowe katalogi swoich zbiorów, wystaw czasowych, jak też prace naukowe i popularnonaukowe dotyczące tematyki prezentowanej w muzeach.

Muzeum - instytucja powołana do gromadzenia, badania oraz opieki nad obiektami posiadającymi pewną wartość historyczną bądź artystyczną. W większych muzeach niewielka część z tych obiektów jest udostępniana publiczności w postaci wystaw stałych lub czasowych, natomiast reszta jest przechowywana w specjalnie do tego przystosowanych magazynach.

Nazwa pochodzi z łacińskiego musaeum, które z kolei utworzono z greckiego mouseion - miejsce lub świątynia przeznaczona muzom, greckim bóstwom poszczególnych gałęzi sztuki. Muzeum to także rodzaj starożytnych ośrodków naukowych, z których najsławniejszym był założony przez Ptolemeusza I Sotera około roku 280 p.n.e. w Aleksandrii. W skład tego muzeum wchodziła między innymi Biblioteka Aleksandryjska.

Pierwsze muzeum w Polsce zostało założone z inicjatywy Izabeli Czartoryskiej w 1801 w Świątyni Sybilli w Puławach i gromadziło pamiątki narodowe. Po upadku powstania listopadowego zbiory Czartoryskich zostały ewakuowane do Paryża, gdzie znalazły schronienie w hôtelu Lambert i powróciły do kraju dopiero w 1876 do Muzeum Czartoryskich w Krakowie. W 1805 prywatne zbiory sztuki i starożytności gromadzone w pałacu w Wilanowie udostępnił społeczeństwu Stanisław Kostka Potocki, dając w ten sposób początek najstarszemu istniejącemu polskiemu muzeum. W 1855 Eustachy Tyszkiewicz utworzył Muzeum Starożytności w Wilnie, a Włodzimierz Dzieduszycki w latach 1855-1880 Muzeum Przyrodnicze we Lwowie.

Tradycje gromadzenia zbiorów są dużo starsze i sięgają końca XVI wieku, kiedy tworzono tzw. gabinety osobliwości. Jeden z nich, tzw. Musaeum, otwarto w 1594 w Toruniu przy bibliotece Gimnazjum Akademickiego w Toruniu.

Obok muzeów finansowanych z budżetu państwa lub województwa istnieją także:

• muzea powiatowe, np. Muzeum im. Jana Kasprowicza w Inowrocławiu

• muzea gminne, np. Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego

• muzea społeczne, np. Społeczne Muzeum Ziemi Tłuszczańskiej w Tłuszczu

• muzea prywatne, np. Prywatne Muzeum Motoryzacji i Techniki w Otrębusach

• muzea kościelne, np. Muzeum Archidiecezjalne we Wrocławiu

Muzea narodowe

• Muzeum Narodowe w Gdańsku

• Muzeum Narodowe w Krakowie

• Muzeum Narodowe w Poznaniu

• Muzeum Narodowe w Warszawie

• Muzeum Narodowe we Wrocławiu

Muzea archeologiczne

• Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie

• Muzeum Archeologiczne w Krakowie

• Muzeum Archeologiczne w Poznaniu

• Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi

• Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy

Muzea biograficzne

• Dom Jana Matejki w Krakowie

• Dom Rodzinny Ojca Świętego Jana Pawła II w Wadowicach

• Muzeum Jana Kochanowskiego w Czarnolesie

• Muzeum Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie

• Muzeum Mikołaja Kopernika we Fromborku

Muzea historyczne

• Muzeum Historii Miasta Łodzi

• Muzeum Historii Miasta Poznania

• Muzeum Historyczne Miasta Krakowa

• Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie

• Muzeum Powstania Warszawskiego

Izby pamięci

• Izba Pamięci Drukarstwa Polskiego w Lublinie

• Izba Pamięci Żydów Lublina

• Izba Pamięci Adama Mickiewicza w Budziszewku

• Izba Pamięci Józefa Wybickiego w Parkowie

• Izba Pamięci Wincentego Pola w Gdańsku Sobieszewie

Miejsca i muzea martyrologiczne

• Muzeum Byłego Hitlerowskiego Obozu Zagłady w Sobiborze

• Muzeum Groß-Rosen w Rogożnicy

• Muzeum Martyrologiczne w Luboniu

• Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu

• Państwowe Muzeum na Majdanku

Muzea przyrodnicze, geologiczne i geograficzne

• Akwarium Gdyńskie

• Muzeum Afrykanistyczne w Olkuszu

• Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie

• Muzeum Bursztynu w Gdańsku

• Muzeum Przyrodnicze Koniec Świata w Dzierdziówce

Muzea sakralne

• Muzeum Archidiecezjalne w Gnieźnie

• Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie

• Muzeum Archidiecezjalne w Łodzi

• Muzeum Diecezjalne w Płocku

• Muzeum Katedralne w Krakowie

Muzea sztuki

• Muzeum Kinematografii w Łodzi

• Muzeum Książki Artystycznej w Łodzi

• Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie

• Muzeum Sztuki w Łodzi

• Muzeum Bajki Se-ma-for w Łodzi

Muzea techniki i specjalistyczne

• Muzeum Techniki w Warszawie

• Centralne Muzeum Włókiennictwa w Łodzi

• Muzeum Browaru Żywiec

• Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu

• Tyskie Muzeum Piwowarstwa

Muzea wojskowe

• Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie

• Muzeum Armii Krajowej w Krakowie

• Muzeum im. Orła Białego w Skarżysku-Kamiennej

• Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni

• Muzeum Obrony Wybrzeża w Helu

Statki i okręty

• Niszczyciel ORP Błyskawica w Gdyni

• Okręt patrolowy ORP Fala w Kołobrzegu

• Statek SS Sołdek w Gdańsku

• Żaglowiec Dar Pomorza w Gdyni

• Samarytanka w Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni

Zamki, pałace, dwory

• Muzeum Pałac w Wilanowie

• Zamek Królewski na Wawelu

• Zamek Królewski w Warszawie

• Zamek Książąt Mazowieckich w Ciechanowie

• Zamek Piastowski w Gliwicach

Francuska gazeta "La Tribune" sporządziła listę muzeów najczęściej odwiedzanych przez turystów w roku 2007.
Okazało się, że najpopularniejszym muzeum jest paryski Luwr, który w ubiegłym roku odwiedziło ponad 8 mln osób.
Drugie miejsce na liście zajęło Muzeum Brytyjskie, które odwiedziło ponad 5,4 mln osób.
Na trzecim miejscu uplasowała się londyńska galeria Tate Britain, która przyciągnęła 5 mln turystów.
Czwartą pozycję objęło Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku z 4,33 mln odwiedzających.
Do Watykanu przybyło 4,31 mln osób.

Często odwiedzanymi obiektami są też: National Gallery w Londynie, Wersal, paryskie Mussee d'Orsay, tokijskie Muzeum Narodowe, muzeum Prado w Madrycie, paryskie Centrum Pompidou.

Według "La Tribune" z roku na rok liczba miłośników sztuki rośnie. W roku 2002 muzea przyciągnęły 15 mln zwiedzających, a w roku 2007 odwiedziło je już 24 mln osób.

Na podstawie badań zainteresowania użytkowników platformy turystycznej trivago stworzono listę "10 najlepszych muzeów Europy".
Wśród 10 najpopularniejszych muzeów, na temat których europejscy turyści najczęściej szukali informacji na trivago.pl znalazły się:

1. Muzeum Figur Woskowych Madame Tussauds w Londynie
W 1835 roku Madame Tussauds otworzyła muzeum przy ulicy Baker Street, a w 1884 roku przeniosła je na ulicę Marylebone Road, gdzie obecnie znajduje się również londyńskie Planetarium. Spośród ośmiu muzeów Madame Tussauds na świecie właśnie londyńskie cieszy się największą sławą i jest najbardziej ulubionym muzeum w trivago. U Madam Tussauds można oglądać osobistości z wszystkich dziedzin życia. 15 stycznia tego roku kolekcja wzbogaciła się też o figurę Baracka Obamy, nowego prezydenta Stanów Zjednoczonych.

2. Luwr w Paryżu
Muzeum mieści się w dawnym pałacu królewskim Luwr, który został zbudowany w XII wieku za panowania Filipa II i służącym na początku jako warownia. Luwr należy do największych muzeów świata. Jego powierzchnia liczy 210.000 metrów kwadratowych. W sumie muzeum prezentuje 35 tys. dzieł z ośmiu różnych dziedzin sztuki. Aż 60 tys. metrów kwadratowych przeznaczonych jest tylko na wystawy stałe. W ubiegłym roku aż 8 mln ludzi z całego świata przyjechało do Paryża, aby móc podziwiać dzieła Luwru.

3. Muzeum brytyjskie w Londynie
Muzeum brytyjskie znane jest głównie ze znalezisk archeologicznych i wyjątkowych greckich, rzymskich, a także egipskich antyków. W sumie w 94 galeriach znajduje się 7 mln eksponatów kultury i sztuki świata. Wśród nich są: rzeźby Partenonu, mumie egipskie i prehistoryczny człowiek z Lidow - bagienne zwłoki z 1 wieku p.n.e.

4. Muzeum Prado w Madrycie
Muzeum Prado wybudowano w 1819 roku i jest jednym z najstarszych w Europie. Wśród największych atrakcji są płótna hiszpańskich malarzy Velázqueza, Goyi i El Greo, włoskich artystów Rafaela i Titiana oraz flamandzkich np. Rubensa. W muzeum znajdują się także obrazy Hieronima Boscha i rzeźby antyczne.

5. Loch londyński w Londynie
Loch londyński czyli London Dungeon przedstawia ciemną stronę angielskiej metropolii. Można tam obejrzeć narzędzia tortur, poznać krwawą historię prześladowań czarownic i londyńskiej epidemii dżumy. Jednak największą atrakcją muzeum jest dzielnica Whitechapel, gdzie Kuba Rozpruwacz popełnił większość swoich zbrodni.

6. Miniaturowa Kraina Cudów w Hamburgu
Miniaturowa Kraina Cudów znajduje się w hamburskiej dzielnicy spichlerzy. Stanowi jedną z największych atrakcji turystycznych Niemiec. Prezentuje największy model kolejki na całym świecie. Muzeum podzielone jest na siedem części tematycznych, które przedstawiają z najdrobniejszymi szczegółami miniaturowe regiony: Harz, Knuffigen (fikcyjne miasto w Austrii), Alpy w Austrii, Hamburg, Ameryka, Skandynawia i Szwajcaria.

7. Muzeum Anny Frank w Amsterdamie
Dom Anny Frank pokazuje kryjówkę najprawdopodobniej najbardziej znanej żydowskiej rodziny z okresu drugiej wojny światowej. Podczas wojny Anna Frank, najmłodsza córka rodziny ukrywała się w oficynie firmy ojca i napisała znany na całym świecie pamiętnik. Dom przy Prinsengracht, gdzie można zobaczyć jak wyglądało życie w ukryciu Anny Frank i jej rodziny odwiedziło w 2008 roku prawie milion osób.

8. Galeria Uffizi we Florencji
Galeria Uffizi we Florencji , którą odwiedza ponad 1,7 mln turystów każdego roku należy do najbardziej popularnych muzeów we Włoszech. Wystawiane są tam dzieła z okresu Średniowiecza po włoski Renesans. W sumie w ponad 45 salach znajduje się 1700 płócien, 300 rzeźb i setki innych artefaktów. Muzeum na Piazza della Signoria wybudowano w latach pięćdziesiątych XVI wieku przez rodzinę Medici . Początkowo pełniło rolę biura księgowych i magistratów Florencji. Następnie przekształcono je w galerię sztuki. Kolekcja składa się między innymi z: "Narodziny Wenus“ Botticellego i "Madonna na tronie“ Giotta.

9. Muzeum sexu w Amsterdamie
Muzeum sexu w Amsterdamie leży przy Damrak, jednej z głównych ulic w centrum miasta. W muzeum znajduje się między innymi kolekcja obrazów o tematyce erotycznej, rzeźby i dzieła sztuki. Muzeum przedstawia historię erotyki oraz seksualności od klasycznego Antyku po dzień dzisiejszy.

10. Centrum Pompidou w Paryżu
Pomysł stworzenia Centrum Pompidou pochodzi od prezydenta Francji Georges Pompidou. Jego realizacja została ukończona po zakończonej kadencji prezydenta w 1977 roku. Styl, w jakim muzeum zostało zbudowane jest charakterystyczny dla trendu High-Tech lat 70-tych architektów Piano i Rogersa. W Centrum Pompidou oprócz zbioru sztuki nowoczesnej XX wieku znajdują się również: biblioteka, sale kinowe i teatralne, a także Instytut Muzyki Eksperymentalnej. Do ciekawych wystaw czasowych w ostatnich latach należały: "Dali“ (1979), "Kandinsky“ (1984), "Matisse“ (1993), "Joseph Beuys“ (1994) i "Francis Bacon“ (1996).

---