ZAKRES PROBLEMOWY EGZAMINU

1. Ekonomia nauką o gospodarowaniu. Racjonalność decyzji ekonomicznych; mikro- i makroekonomia. Teoria ekonomii i polityka gospodarcza.

2. Systemy ekonomiczne: gospodarka nakazowa, gospodarka rynkowa, gospodarka rynkowa, gospodarka mieszana.

3. Przyczyny integracji państwa w gospodarkę (zawodność rynku).

4. Funkcje państwa: alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna.

5. Miary poziomu działalności gospodarczej w skali makroekonomicznej. PKB na jednego mieszkańca, i PKB wg. PSN na jednego mieszkańca jako mierniki miary standardu życia.

6. Niestabilność gospodarcza: cykliczność rozwoju gospodarczego, inflacja, bezrobocie.

7. System finansowy państwa i jego części składowe.

8. Budżet państwa i polityka fiskalna.

9. System bankowy. Rola banku centralnego.

10. Rynek pieniężny i rynek kapitałowy. Uczestnicy i instrumenty.

1. Ekonomia nauka o gospodarowaniu

Racjonalność decyzji ekonomicznych

Mikro- i makroekonomia

Teoria ekonomii i polityka gospodarcza

EKONOMIA

Ekonomia to nauka, która bada jak ludzie dokonują wyborów pozwalających na osiagnięcie maksymalnych korzyści z wykorzystaniem ograniczonych zasobów.

Bada ona, w jaki sposób, ludzie wykorzystują zasoby będące w ich dyspozycji, w celu zaspokojenia ich różnorodnych potrzeb.

Ekonomia zajmuje się przede wszystkim badaniem, co, ile, jak i dla kogo wytwarza społeczeństwo.

Gospodarowanie to produkcja dóbr i ich podział miedzy ludzi

Gospodarując, ludzie i całe społeczeństwa zużywają zasoby (inaczej: czynniki produkcji), czyli dobra niezbędne do wytwarzania innych dóbr.

MIKRO-EKONOMIA

-zajmuje się badaniem poszczególnych rynków w ranach danych gosp.

-analizuje zachowanie jednostek i przedsiębiorstw.

-w przypadku jednostek wyjaśnia jak zachowują się w sytuacjach gdy musza wydąć pieniądze lub zainwestować oszczędności.

-jak zachowują się firmy na rynku dążące do zmaksymalizowania dochodów?

-jak sprzedający i kupujący wchodzą w interakcje na rynku (popyt, podaż)

-co określa cenę produktu, co decyduje o wysokości płac wysokości stopy procentowej.

Dziedzina ekonomii zajmująca się badaniem zachowań indywidualnych konsumentów, przedsiębiorstw i rynków. Jest to nauka zajmująca się szczegółową analizą podejmowanych przez jednostki decyzji dotyczących zakupu i sprzedaży towarów.

MAKRO-EKONOMIA

-zajmuje się analiza gospodarstwa jako całości .

-zajmuje się problemami stabilności, wzrostu podziału

-zajmuje się zmianami w poziomie działalności gosp kraju w tym produkt krajowy brutto PKB

-zjawiskiem inflacji w skali całej gospodarki

-zmianami w zatrudnieniu, bezrobociu w skali całego kraju

-współpraca z zagranicą gospodarcza

-problemami równowagi gospodarczej w warunkach wzrostu gospodarczego

-zmianach w ogólnych cenach

Przedmiotem zainteresowania makroekonomii jest przede wszystkim tworzenie i podział dochodu narodowego, a także zagadnienia związane między innymi z inflacją, bezrobociem, inwestycjami i bilansem płatniczym, z uwzględnieniem polityki pieniężnej banku centralnego oraz polityki gospodarczej państwa.

TEORIA EKONOMII

Jest odzwierciedleniem, uproszczonym wyjaśnieniem pewnego fragmentu albo całości obiektywnej rzeczywistości gospodarczej np.:

-jeśli chodzi o całość to gospodarka anrodowa

-jeśli chodzi o fragment to rola handlu zagranicznego a procesie wzrostu gosp.

Etapy postępowania we wspomnianym badaniu:

-Jeśli związki i relacje mają charakter konieczny, są stałe, zawsze występują określone elementy zwane prawidłowościami ekonomicznymi, np. relacja pomiędzy popytem, podażą, a ceną na dane dobro, relacje między poziomem pracy a wydajnością pracy

-Słowne określenie tego typu związku i zależności stanowi sformułowanie praw ekonomicznych. Nie przestrzenie praw pod wpływem różnych czynników doprowadza do niestabilnej sytuacji, odsuwanie katastrofy w czasie, a nie docelowe i całkowite rozwiązanie problemu.

to dział ekonomii, który zajmuje się badaniem ekonomicznych aspektów zjawisk zachodzących w gospodarce. Do teorii ekonomii zalicza się mikroekonomię, makroekonomię, prawa rządzące rynkiem kapitałowym.

Teoria ekonomii wyjaśnia funkcjonowanie gospodarki, bada zjawiska i procesy zachodzące we współczesnej ekonomii. Na podstawie teorii ekonomicznych bada się i przeprowadza analizy ekonomiczne oraz sporządzania na ich podstawie raporty czy też eksperty ekonomiczne.

POLITYKA GOSPODARCZA

Dotyczy podejmowania decyzji przez organy władzy w oparciu o przesłanki ekonomiczne i inne, np. społeczne; są to decyzje które wywołują skutki ekonomiczne (gospodarcze) decyzje --skutki

Jest nauką stosowaną ekonomii i formą praktyki gospodarczej państwa.

Wymaga uwzględnienia wiedzy z zakresie socjologi i politologii.

Jest jedną z kilku głównych polityk państwa, takich jak: polityka zagraniczna, polityka społeczna, polityka obronności, polityka ekologiczna.

Polityka gospodarcza dzieli się na: a) politykę makroekonomiczną

b) politykę mikroekonomiczną.

2. Systemy ekonomiczne: -gospodarka nakazowa

-gospodarka rynkowa

-gospodarka mieszana

GOSPODARKA NAKAZOWA

związane jest z centralnym podejmowaniem decyzji, które przekazywane są jednostkom gospodarczym w formie obowiązujących szczegółowych planów gospodarczych. Planiści rządowi ustalają jakie dobra i usługi należy wyprodukować. Określając poziom płac i system rozdzielnictwa czynników produkcji, decydują również, kto i w jakiej ilości otrzyma produkty pracy społeczeństwa.

GOSPODARKA RYNKOWA

-określa się jako mechanizm umożliwiający wydajną alokację zasobów ekonomicznych

-oparta na działaniu praw popytu i podaży

-w tle widzimy walkę konkurencyjną

-skłania do stosowania najlepszych technik organizowania produkcji w wyniku konkurencyjności

-umożliwia uzyskanie z dostępnych zasobów maksymalnej ilości dóbr służących poprawie materialnego bytu przynajmniej części społeczeństwa

-stymuluje postęp technologiczny

Podstawą podejmowania decyzji są informacje płynące z rynku: m.in. ceny dóbr i usług, ceny czynników wytwórczych, płace, stopy procentowe, stopy zysku, kursy papierów wartościowych, walut oraz oczekiwania podmiotów gospodarczych co do ich kształtowania się w przyszłości. Ważnym czynnikiem jest konkurencja, prowadzi ona do obniżenia cen produktów i usług oraz do podnoszenia ich jakości.

Podmiotami gospodarki rynkowej są :

• gospodarstwa domowe

• przedsiębiorstwa

• instytucje finansowe

GOSPODARKA MIESZANA

-kombinacja wolnego rynku i kontroli rządu ( problemy- spory-ile panstwa ile rządy?)

-składa się ona zarówno z sektora publicznego, jak i prywatnego.

-większość gospodarek na świecie funkcjonuje w tym systemie.

Cechy gospodarki mieszanej:

• prywatna lub publiczna własność środków produkcji.

• społeczna gospodarka rynkowa: Firmy są zainteresowane losem pracownika (dobre pensje, pomoc finansowa, kształcenie).

• wolna konkurencja na rynku, która dotyczy firm, szkół, służby zdrowia, prawników

• państwo otacza opieką socjalną swoich obywateli (nieodpłatna oświata, służba zdrowia, różne dotacje finansowe dla bezrobotnych).

3. Przyczyny ingerencji państwa w gospodarkę

Zawodność rynku

INGERENCJA PAŃSTWA W GOSPODARKE

Interwencjonizm państwowy - polityka aktywnego oddziaływania państwa na przebieg procesów gospodarczych,.

Przyczyny interwencjonizmu:

1. ograniczenie bezrobocia

2. pobudzenie popytu

3. podniesienie tempa wzrostu gospodarczego.

Formy interwencjonizmu państwa w gospodarstwie:

1. bezpośrednie lub pośrednie zatrudnienie siły roboczej lub tez innych zasobów

2. dostarczanie datowanych lub bezpłatnych dóbr i usług

3. wypłacanie określonym jednostkom świadczeń tj. renty czy zasiłki dla bezrobotnych

4. wcielanie w życie polityki gospodarczej

5. przejmowanie na własność państwa firm prywatnych

6. ustalanie systemów prawa

7. nakładanie podatków niezbędnych do działalności państwa

Powody dla których państwo wkracza w sferę stosunków gospodarczych maja charakter polityczny, społeczny i ekonomiczny. Działania państwa mogą mieć charakter kreatywny (tworzenie polityki gospodarczej, programów, planów makroekonomicznych), a także czynności organizatorskich, reglamentacyjnych, nadzorczych, kontrolnych.

Interwencjonizm państwowy stosowany jest w krajach o gospodarce kapitalistycznej w celu pobudzania gospodarki jako całości, przeciwdziałaniu bądź likwidowaniu kryzysów gospodarczych, wymuszaniu na producentach i konsumentach określonych zachowań ekonomicznych.

ZAWODNOŚC RYNKU

(ang. market failure) - na polu ekonomii zawodność rynku jest sytuacją, w której mechanizm rynkowy nie prowadzi do efektywnej (w sensie Pareta) alokacji zasobów. Nieefektywność ta jest wykorzystywana jako argument na rzecz interwencji państwa na rynku.

Zawodność rynku (źródła):

-nierówny podział dochodów

-nieskuteczność konkurencji

-niepełne wykorzystanie zasobów

-nieuwzględnienie efektów zawietrznych (kosztów i korzyści)

-niedoskonałość produkcji dóbr publicznych

4. Funkcje państwa: -alokacyjna

-redystrybucyjna

-stabilizacyjna

FUNKCJA ALOKACYJNA

polega na podejmowaniu działań sprzyjających optymalnej alokacji zasobów gospodarczych. Ogólnie biorąc w gospodarce rynkowej chodzi przede wszystkim o ochronę własności prywatnej oraz o wspomaganie i uzupełnianie, a w pewnych sytuacjach także o korygowanie lub zastępowanie mechanizmu rynkowego. Alokacja - jest to podział i przeniesienie ograniczonych zasobów między różne dziedziny zastosowania. Alokacja odbywa się przy pomocy mechanizmu rynkowego.

FUNKCJA REDYSTRYBUCYJNA

Przewidywane równości dochodów mających swoje źródło w gosp. rynkowej i szkolenie bezrobotnych, opieka zdrowotna

Sposoby redystrybucji dochodów:

-podatki

-dodatki socjalne, zwolnienie z opłat np. zasiłki rodzinne

-różnego rodzaju subsydiowanie np. opieka zdrowotna, edukacja

Polega przede wszystkim na działaniach zmierzających do niwelowania zbyt dużych nie akceptowanych społecznie różnic dochodowych i majątkowych oraz pomocy ludziom starym, upośledzonym i chorym, którzy nie są w stanie radzić sobie sami.

Państwo przejmuje część dochodów i poprzez transfery pieniężne przekazuje je tym osobom, które mają niskie dochody.

Głównymi instrumentami realizacji tej funkcji są: system podatkowy, wydatki budżetowe, składki na ubezpieczenia społeczne oraz systemy różnego typu opłat i cen.

Głównymi formami pomocy ze strony państwa są więc różnego typu świadczenia pieniężne (transfery), w tym:

1. dofinansowywane przez państwo (emerytury i renty, zasiłki inwalidzkie i chorobowe, zasiłki dla bezrobotnych),

2. w całości finansowane przed państwo (zasiłki dla osób o niskich dochodach, dodatki rodzinne, dodatki mieszkaniowe)

3. świadczenia w naturze (powszechna służba zdrowia i oświata)

FUNKCJA STABILIZACYJNA

Oznacza taki układ warunków społeczno-gospodarczych, które gwarantują w dłuższym okresie stały poziom cen (względnie stały, wysoki poziom zatrudnienia i wykorzystania aparatu wytwórczego oraz zrównoważone saldo bilansu płatniczego. Stosując politykę stabilizacji państwo próbuje wpłynąć na makroekonomię oraz niska stopę inflacji.

Funkcja stabilizacyjna - polega na podejmowaniu przez państwo działań stabilizujących gospodarkę przez realizację głównie takich celów jak: osiągniecie i utrzymywanie w dłuższym okresie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, ograniczenie do minimum inflacji i bezrobocia, stabilizację rynku pieniężnego (aby stopa% kredytu nie była zbyt wysoka), możliwie najlepsze wykorzystanie rzeczowych czynników produkcji.

5. Miary poziomu działalności gospodarczej w skali makroekonomicznej.

PKB/ 1 mieszkańca i PKB wg. PSN/ 1 mieszkańca jako miary standardu życia.

MIARY POZIOMU SPRAWNOŚCI GOSPODARCZEJ W SKALI MAKRO

Ocena sprawności gospodarki wymaga ustalenia

1. Poziomu i tempa wzrostu produkcji i usług

2. Siły nabywczej konsumentów

3. Skuteczności zmagań z bezrobociem i inflacją

KRZTAŁTOWANIE STRUKTURY

Zdolność do dokonywania zamian albo reakcji na zmiany wprowadzone przez innych wiąże się z cechami struktury produkcyjnej gospodarki, tj. zależy od trwałych a nie przejściowych cech sytemu gospodarczego.

Schemat okrężnych przepływów pieniężnych w gospodarce

Płatności za dobra i usługi

Ziemia, praca, kapitał

Płace, renty, zyski, procenty, dochód indywidualny

Pieniężny odpowiednik strumienia finalnych dóbr i usług wytworzonych w ciągu jednego roku wyrażonych w cenach rynkowych to produkt narodowy, efekt działalności w skali makro jest PN.

PN = C + G + I + (X-N)

C - osobiste wydatki konsumpcyjne

G - rządowe zakupu dóbr i usług

I - krajowe inwestycje prywatne

X- N - eksport netto (różnica między eksportem a importem dóbr i usług)

Produkt Narodowy Brutto ( GNB)

- amortyzacja

=Produkt Narodowy Netto (NNP)

- podatki pośrednie

=Dochód Narodowy (NI)

- opłaty na ubezpieczenia społeczne

- podatki dochodowe przedsiębiorstw

- nierozdzielne zyski przedsiębiorstw

+ płatności trans firmowe

= Dochody osobiste (NPI) ludności

- podatki osobiste

= Dyspozycyjne dochody osobiste (DPI)

Standard życia - miernik uzyskujemy je dzieląc wielkość PNB i PKB przez liczbę mieszkańców danego kraju.

Miernikami ogólnego poziomu aktywności gospodarczej najczęściej obecnie stosowanymi i pojawiającymi się w mass mediach jest produkt narodowy brutto PNB oraz coraz bardziej popularny w ostatnich latach produkt krajowy brutto PKB.

PKB

-Produkt krajowy brutto stanowi miarę produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

-Natomiast dochody netto z tytułu pracy lub własności zagranicą są równe różnicy między dochodami obywateli danego kraju uzyskanymi za granicą a dopływem dochodów z własności lub pracy należnych cudzoziemcom.

Do oceny poziomu gospodarczego kraju i przeciętnego standardu życiowego ludności wykorzystywane są kategorie PKB czy też dochodu narodowego per capita, czyli w przeliczeniu na jednego mieszkańca.

Porównywanie standardu życia - miernik

PNB/ 1 mieszkańca

PKB/ 1 mieszkańca

Uzyskujemy dzieląc wielkość PNB i PKB przez liczbę mieszkańców danego kraju

Wskaźnik parytetu siły nabywczej - odzwierciedla względną siłę nabywcza danego kraju, wymierny i wykorzystywany w EU. Jest wskaźnikiem który umożliwia włączenie do rachunku tych elementów, od których abstrahuje wskaźnik PNB, tzn. nie liczenie pracy własnej, a również wyliczanie tych produktów na potrzeby wewnętrzne gospodarki. Informacja jest pełniejsza i bardziej obrazująca rzeczywistość. Wyłącza on czynniki, które są mało porównywalne , uwzględnia źródła nie notowane w rachunku, zmniejszać dysproporcję między badanymi krajmy (Niemcy vs Grecja).

6. Niestabilność gospodarcza: -cykliczność rozwoju gospodarczego

-inflacja

-bezrobocie

CYKLICZNOŚĆ ROZWOJU GOSPODARCZEGO

Cykl koniunkturalny:

-Koniunktura gospodarcza- najczęściej oznacza splot warunków i czynników wyróżniających znaczny wpływ na sytuację gospodarczą kraju, rejonu czy świata. W języku publicystycznym jest synonimem stanu gospodarki.

-Dobra koniunktura - rozwój gospodarczy zmiany strukturalne, równowaga ekonomiczna.

-Zła koniunktura-zachwiana równowaga ogólna, spadek lub wzrost produkcji, wymiany towarowe cen PKB

-Równowaga ekonomiczna- sytuacja w której przy pełnym wykorzystaniu zasobów produkcyjnych ( bogactw naturalnych, siły roboczej) zachodzi równość miedzy podażą dóbr i usług a popytem na nie oraz równość miedzy podażą pieniądza krajowego i zagranicznego, a popytem na te pieniądze. Wymiana godp.z zagranicą nie wywołuje problemów płatniczych

Cykl koniunkturalny - zjawisko występowania w gospodarce wahań różnych mierników ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury, wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego, analizowanego w długim okresie.

Faza kryzysu

-Gwałtowne załamanie gospodarcze -Ograniczenie inwestycji

-Ograniczenie lub spadek produkcji w różnych gałęziach wytwórczości, powoduje zmniejszenie możliwości zbytu środków produkcji -Spadek stopy zysku

-Spadek produkcji-spadek zatrudnienia

-Rosnące bezrobocie-spadek spożycia i zbytu środków

-Zaznacza się przewaga podaży nas popytem co powoduje koniunkturalną obniżkę cen

-Upadek osłabionych przedsiębiorstw są wykupywane bądź łącza się

-Polityka kredytowa banków przyspiesza tempo załamywania

Faza depresji

-Stanowi dno kryzysu -Zdominowanie spadku produkcji

-Stabilizacja zatrudnienia, cen, zysku i stopy zysku

-Gospodarka osiąga równowagę i stabilizację na niniejszym poziomie

-Rentowne są wówczas przedsiębiorstwa o najniższych kosztach produkcji

-Silne motywy zdrożenia technologicznego

-Odnowa kapitału trwałego -Dostępność taniego kredytu

Faza ożywienia

-Wyjście z kryzysu i depresji -Wzrost produkcji do poziomu sprzed kryzysu

-Zwiększa się popyt na dobra inwestycyjne

-Wzrost konkurencji cen tych dóbr -Wzrost rentowności produkcji

-Wzrost zatrudnienia -Wzrost popytu na dobra konsumpcyjne

Faza rozkwitu

-Produkcja, zatrudnienie , ceny, inwestycje, zysk osiąga często wyższy poziom od tego sprzed kryzysu

-Wzrost tych wielkości jest zróżnicowany

-Nierówność rozwoju narusza warunki niezbędne do równowagi gospodarczej

-Wzrost cen środków produkcji oraz wykorzystanie pozostałych urządzeń (wzrost popytu) oznacza ekspansję przy rosnących kosztach

-Pod wpływem dużego popytu na kredyt rośnie stopa jego oprocentowania

Schemat cykle koniunkturalne- schemat klasyczny

INFLACJA

Inflacja-trwały wzrost poziomu cen w miarę upływu czasu. Jeśli inflacja zwiększa się to zdolność finansową pieniądza zmniejsza sie

Przyczyny inflacji

1. polityka pieniężna, kredytowa, budżetowa

2. nadmierne inwestowanie

3. dysproporcje gospodarcze

4. dewaluacja rodzinnej waluty w stosunku do walut wymiennych

5. wzrost cen

Rodzaj inflacji:

1. ze względu na przyczyny bezpośrednie

1. inflacja popytowa-wywołuje presję ze strony popytu przewyższającego podaż w warunkach gdy gospodarka wykonuje swoje zasoby

2. inflacja finansowa i kredytowa są rodzajami popytowej. Sa spowodowane odpowiednio przez wzrost wydatków rządowych bez odpowiadającego mu wzrostu dochodów z podatków i przez nadmierne pozyczki bankowe gdy gospodarka funkcjonuje w warunkach pełnego wykorzystania swoich zasobów rzeczowych i ludzkich.

3. Inflacja podażowa jest skutkiem szoków które obniżają podaż (klęski żywiołowe, wojna, )

4. Inflacja kosztowa polega na przeniesieniu na ceny wyższych kosztów produkcji w szczególności kosztów zmiennych.

5. Inflacja importowana utrzymujący się wzrost exportu przy duzym popycie ze strony zagranicy powoduje tam inflacje. Wzrost cen importowanych produktów jest zjawiskiem powszechnym

2. Ze względu na tempo wzrostu

1. Pełzająca 2-3%

2. Umiarkowana mniej niż10%

3. Galopująca dwu-lub trzy-cyfrowa

4. Hiperinflacja powyżej 300%

Skutki inflacji:

1. Wpływa na kalkulacje kosztów produkcji

2. Zniechęca do podejmowania ryzykownych decyzji

3. Zmniejsz zainteresowanie kredytem inwestycyjnym

4. Osłabia motywacje do zwiększenia eksportu

5. W gospodarce otwartej prowadzi do spadku konkurencyjności

Wybór instrumentów polityki anty-inflacyjnej:

1. W przypadku inflacji popytowej, ograniczenie wydatków państwa, polityka wysokiej stopy kredytowej w stosunku do inwestorów, podwyższanie ceny kredytów, nakładanie podatków stabilizacyjnych w celu ograniczenia popytu

2. W przypadku inflacji podażowej i kosztowej

1. Wywołanie negocjacyjnych zachowań związków zawodowych

2. W procesie kreacji cen tworzenie warunków dla rozwoju konkurencji przed działanie pozycjom monopolistycznym

3. Popieranie technologii energo i materiałoszczędnych.

BEZROBOCIE

Bezrobocie- definiuje się jako liczbę osób zarejestrowanych jako poszukujących pracy oraz osoby niezatrudnione

Rodzaje bezrobocia:

1. Frykcyjne powstaje w wyniku ruchu na rynku pracy, chwilowy okres bez pracy

2. Koniunkturalne-pwynika ze spadku popytu na produkcje i spadku aktywności gospodarczej

3. Strukturalne- wynika ze zmian w strukturze gospodarczej bądź wynikające z braku kapitału niezbędnego do zatrudnienia kapitalu pracy

4. Technologiczne-wynika z zastosowania pracoszczednego postepu technicznego, mechanizacji procesów wytwórczych i modernizacji aparatu wytwórczego

5. Sezonowe-wynika z wahań cykli produkcyjnych w różnych okresach np.pory roku

7. System finansowy państwa i jego części składowe.

Finanse- zasoby pieniężne, operacje tymi zasobami normy regulujące te operacje

Finanse publiczne- zasoby pieniężne ukierunkowane na realizacje interesów publicznego. Podmiotami finansów publicznych jest państwo i związki samorządu terytorialnego; ponadto funkcje organów i ubezpieczeniowe mogą wypełniać banki, instytucje finansowe. Państwo wpływa na przemieszczenie się zasobów za pomocą prawa podatkowego, celnego a ponadto zabezpiecza interesy wierzycieli ustalając nowe prawa.

System finansowy- ogół zasad i norm prawa finansowego dotyczący zasobów i operacji obowiązujących w danym państwie i w danym czasie.

System finansowy państwa to ogół norm prawnych oraz zespół instytucji finansowych, których zadaniem jest gromadzenie, dzielenie oraz wydatkowanie zasobów pieniężnych w państwie.

Składniki systemu finansowego:

• System budżetowy

• System bankowy

• System ubezpieczeniowy

• System finansowy przedsiębiorstw

8. Budżet państwa i polityka fiskalna.

BUDŹET PAŃSTWA

To wyodrębniony na szczeblu centrali plan finansowy panstwa. Przedstwia gromadzone dochody i wydatki. Jest rocznym planem finansowym, uchwalanym przez parlament na okres jednego roku kalendarzowego w formie ustawy. Podstawa prawną finansów publicznych w tym budrźetu stanowi konstytucja RP z 2 kwietnia 1997 roku oraz Ustawa z 1998 roku o finansach publicznych.

Formy organizacyjno-prawne gospodarki budżetowej (podmioty):

1. Jednostki budźetowe, państwowe i samorządu terytorialnego, poktywaja swoje wydatki bezpośrednio z budrźetu państwa, a wszystkie dochody orprowadzane SA do budrźetu, świadcza one isługi nieodpłatne lub lub częściowo odpłatne. Nie mogą brac kredytów. Mają prawo do gromadzenia środków pieniężnych na wyodrębnionych rachunkach

2. Zakłady budżetowe jednostek budżetowych i samorządu terytorialnego świadczą usługi na zasadzie pełnej lub częściowej działalności, nie mogą brać kredytów, a nadwyżki środków obrotowych są odprowadzane do budżetu.

3. Fundusze celowe zwane gosp para budżetowa, środki zgromadzone na tych funduszach wyodrębnione z budżetu i mogą być wydatkowane na te cele dla których zostały utworzone. Mogą zaciągac kredyt, a nie wykorzystane środki finansowe w danym roku przechodza na rok nastepny. Do podstawowych funduszy należą:

-fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych

-fundusz ubezpieczen społecznych

-Fundusz emerytalno rentowy rolników

-fundusz alimentacyjny

-fundusz rehabilitacji osób niepełnosprawnych

-panstwowy fundusz kombatantów

-narodowy fundusz ochrony zdrowia

Funkcje finansowe budżetu:

1. Funkcja fiskalna gromadzenie w budżecie dochodów ( np. podatek bezpośredni i pośredni, cła, opłaty związane z polityka celna)

2. Funkcja redystrybucyjna polega na gromadzeniu w burżecie środków, zasobów pieniężnych przedsiębiorstw i ludności, oraz podział i rozdysponowanie tych zasobów np. na wydatki niematerialne

3. Funkcja stymulacyjna polega na oddziaływaniu przez dochody i wydatki budżetowe na sytuacje gosp, oddziaływanie np. rezygnacja z części podatków (ulga podatkowa np. w rejonie dużego bezrobocia)

4. Funkcja kontrolna jest związana z funkcją redystrybucyjna polega na wykorzystaniu procesów gromadzenia i podziału zasobów pieniężnych do kontroli prawidłowości przebiegu procesów gosp np. analiza wpływów z podatków daje obraz bieżącego, realnego wpływu procesów gospodarczych

Podział dochodów budżetu państwa ze względy na źródło ich pochodzenia:

1. Podatki i opłaty podstawowe dochody i pochodzą z podatków i opłat krajowych i zagranicznych

1. Krajowe

-dochody podatkowe w tym podatek dochodowy od osób prawnych, osób fizycznych, podatek od towarów i usług, towarów specjalnych (akcyza) podatek od gier losowych i zakładów wzajemnych

-dochody niepodatkowe w tym opłaty które na postawie odrebych ustaw nie stanowią dochodów jednostek terytorialnych funduszy celowych oraz innych podmiotów sektora publicznego

-cła

-wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek państwa

2. Dochody zagraniczne wynikają z relacji państwa

Wydatki budżetowe ze względu an kryterium przedmiotowe:

-na naczelna organy państwowe, adm adm panstwo publicznego- dotycza funkcjonowania władzy państwa i adm.

-nakłady na oświate , nauke, szkolnictwo wyższe, kultura i ochrona zdrowia i opieka społeczna ( chodzi tylko o instytucje publiczne)

- wydatki na gosp związana z dotacjami

-wydatki dotyczące obsługi długu publicznego wew, i zew, i związane z tym deficyty budżetowe np. wykup obligacji, bony skarbowe, spłaty zaciągnietych kredytów

Deficyt bidżetowy- stanowi nadwyżkę wydatków nas dochodami. Jest wielkością planowaną. Nie może być finansowany przez NBP. Za zobowiązania deficytu wynikające

Żródła finansowania deficytu określa usawa o finansach publicznych:

-emisja papierów wartościowych np. obligacji, bony skarbowe przeznaczone do sprzedazy krajowej i zagranicznej

-…………………………………………………….możliwość zaciagania kredytów , prywatyzacja majątku skarbu państwa, nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych

POLITYKA FISKALNA

Polityka fiskalna to ogół działań państwa kształtujących budżet państwa poprzez zmiany we wpływach (np. podatki, zadłużenia publicznego) i wydatkach państwa (np. subwencje, inwestycje państwowe, itp.).

Działania te mają na celu zmniejszenie bezrobocia (wzrost aktywności gospodarczej) -

Podstawową częścią składową polityki fiskalnej jest polityka podatkowa, określająca cele poboru podatków oraz sposoby ich realizacji.

Polityka fiskalna działa poprzez proces kształtowania polityki pieniężnej i wydatków publicznych w celu:

-łagodzenia wahań cykli koniunkturalnych

-utrzymania tendencji wzrostowej gospodarki przy wysokim zatrudnieniu, a niskiej i niezmiennej inflacji (stabilizacja cen).

Polityka fiskalna dopomaga w stabilizacji gospodarki narodowej tak długo, jak długo instytucje rządowe śledząc trendy rynkowe są w stanie skutecznie przewidywać ich makroekonomiczne skutki i podejmować aktywne działania. Nowoczesny system fiskalny bazuje również na wbudowanych mechanizmach ekonomicznych pełniących rolę automatycznych stabilizatorów gospodarki. Pozwalają one utrzymać stabilność gospodarki zanim stosowne organy podejmą decyzje w konkretnych sprawach. Do automatycznych stabilizatorów należą m.in.: progresywny i procentowy system podatkowy, zasiłki dla bezrobotnych i transfery socjalne.

Ekspansywna polityka fiskalna polega na obniżaniu podatków i zwiększaniu wydatków na konsumpcję i inwestycję lub finansowaniu deficytu budżetu państwa za pomocą długu publicznego, który powstaje przy sprzedaży obligacji skarbowych na rynku kapitałowym.

Instrumenty polityki fiskalnej

1. makroekonomiczne

-dochody budżetu państwa

-wydatki budżetu państwa

-deficyt i nadwyżki budżetowe

-dług publiczny

2. mikroekonomiczne

-podatek

-opłata

-cło

-dotacja

-subwencja

-bon skarbowy

-obligacja skarbowa

-poręczenia i gwarancje rządowe

9. System bankowy

Rola Banku centralnego

SYSTEM BANKOWY

System bankowy- nie jest dowolnym zbiorem banków istniejących w kraju lecz strukturą organizacyjną, która obejmuje jednostki banków.

Ogólny podział systemu bankowego:

-bank centralny

-banki operacyjne ( komercyjne):

• Banki specjalne- wyspecjalizowane

• Banki uniwersalne

System bankowy to całokształt instytucji bankowych i finansowych oraz normy, które określają ich wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Za podstawę określenia systemu bankowego uznaje się powstanie układu złożonego z banku centralnego (banku emisyjnego) i banków komercyjnych. System bankowy to także liczba i rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, tworzących logiczną i zwartą całość.

Elementy systemu bankowego:

-bank centralny

-banki operacyjne - banki komercyjne, depozytowo-kredytowe, uniwersalne

-banki specjalne - banki inwestycyjne, hipoteczne, rolne i melioracyjne, komunalne oraz towarzystwa kredytowe

-kasy oszczędnościowe

-spółdzielczość kredytowa

Funkcje systemu bankowego:

-emisyjną i regulacyjną - pełni ją bank centralny przez emisję i regulację podaży pieniądza,

-depozytowo-kredytową - ujawnia się w bankach komercyjnych przez mechanizm tworzenia depozytów i transformacji ich w pożyczki i kredyty,

-rozliczeniową - bank na zlecenie klientów dokonuje rozliczeń pieniężnych (obciąża jedno konto i uznaje drugie),

-alokacyjną - umożliwia przepływ środków finansowych z mniej do bardziej efektywnych dziedzin gospodarki i podmiotów gospodarczych,

-finansowo-doradczą - bank przez służby doradcze zabezpiecza interesy swoich klientów,

-stymulacyjną - bank jako dawca kapitału wpływa na rozwój przedsiębiorczości lokalnej.

Podstawowe elementy systemu bankowego:

• Narodowy Bank Polski, będącym bankiem centralnym,

• Komisja Nadzoru Finansowego,

• Bankowy Fundusz Gwarancyjny,

• sektor bankowy obejmujący banki komercyjne i banki spółdzielcze.

ROLA BANKU CENTRALNEGO

Bank centralny emituje pieniądz gotówkowy. Następnie wprowadza go do obiegu poprzez skup metali szlachetnych, walut obcych oraz w formie długu, czyli udzielając kredytów bankom komercyjnym. Jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym państwie. Jako wyłączny, jedyny ewident pieniądza, bilonu i banknotów. Podlegają jemu mennice państwowe, emisja pieniądza, która musi być odpowiednia co do potrzeb i struktury gospodarki, odpowiada za przeprowadzanie tych akcji - jest to prawo wyłączności emisji pieniężnej.

Bank centralny jest bankiem banków i innych instytucji finansowych. Każdy bank komercyjny posiada w banku centralnym rachunek, na którym rejestruje rozliczenia z innymi bankami. Bank centralny świadczy usługi bankowe innym bankom (przyjmuje depozyty po tzw. stopie depozytowej oraz udziela im kredytów). Bank centralny realizuje również transakcje z zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi. - bank banków - organizuje i współuczestniczy w systemie rozliczeń pieniężnych, prowadzi  rachunki międzybankowe, pełni rolę kredytodawcy ostatniej instancji, czuwa nad płynnością i wypłacalnością banków. Jako bank banków.

-odpowiedzialny za sprawne zorganizowanie funkcjonowania banków komercyjnych

-to instytucja odpowiedzialna za bieżącą kontrolę

-odpowiedzialny za jasne, klarowne, jednoznaczne przepływy prawne dla wszystkich instytucji finansowych

-odpowiedzialny za przygotowanie odpowiednich regulacji prawnych

-odpowiedzialny za przygotowanie gruntu, podstaw i sprawne funkcjonowanie banków komercyjnych

-jednostką nadrzędną do banku komercyjnego

-Bank centralny jest bankiem skarbu państwa. Prowadzi rachunki instytucji państwowych. Utrzymuje rachunki depozytowe państwa, prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny, prowadzi rachunki bankowe rządu i innych centralnych instytucji państwowych. Organizuje, zarządza, prowadzi budżet państwa. Jest odpowiedzialny za normalne funkcjonowanie finansów państwa; prowadzi obsługę budżetu.

10. Rynek pieniężny i rynek kapitałowy.

Uczestnicy i instrumenty.

RYNEK PIENIĘŻNY

Rynek pieniężny - segment rynku finansowego, na którym dokonywane są transakcje, gdzie kupujący i sprzedający realizują interesy rozliczane w formie gotówkowej lub bezgotówkowej o okresie zapadalności do jednego roku.

Rynek pieniężny obejmuje transakcje kupna i sprzedaży, jest przede wszystkim rynkiem międzybankowym, na którym są dokonywane różne operacje finansowe, głownie pożyczki lub terminowe transakcje z udziałem papierów wartościowych krótkoterminowych, zazwyczaj o terminie płatności poniżej roku.

Na rynku dokonuje się obrót gotówka i papierami.

Uczestnikami obrotu są: banki, państwa, samorządy terytorialne, przedsiębiorstwa, instytucje ubezpieczeniowe.

Rynek pieniężny można podzielić na ( instrumenty):

1.Rynek międzybankowy depozytów i lokat

Do instrumentów rynku pieniężnego w Polsce zalicza się przede wszystkim 13 i 52 tygodniowe bony skarbowe, krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw oraz pożyczki i depozyty na międzybankowym rynku pieniężnym o różnym terminie zapadalności od natychmiastowych O/N (na noc) do 1Y (jednoroczne).

2. Rynek zbywalnych papierów wartościowych

1)Instrumenty dyskontowe - bony skarbowe, pieniężne, papiery komercyjne oraz certyfikaty depozytowe. Te papiery, których cena sprzedaży na rynku pierwotnym jak i wtórnym po cenie niższej niż nominalnej. Różnica pomiędzy ceną a nominałem to dyskonto

2)Papiery kuponowe - certyfikaty depozytowe Certyfikaty depozytowe kuponowe - inaczej odsetkowe, są to krótkoterminowe papiery wartościowe na okaziciela lub imienne stwierdzające fakt zdeponowania w danym banku określonej sumy pieniężnej na określony czas i przy danym oprocentowaniu wkładu Certyfikaty depozytowe możemy podzielić na: a) Certyfikaty dyskontowe b) Certyfikaty kuponowe: o stałym oprocentowaniu i o zmiennym oprocentowaniu

Pieniądz - jest kategorią ekonomiczna, towarem który wyparł inne elementy .

Funkcje:

• Miernik wartości (wyraża wartość innych towarów- cena- jest pieniężnym wyrazem wartości towaru)

• Środek cyrkulacji ( pieniądz pośredniczy w akcji kupno-sprzedaż)

• Środek nagromadzenia wartości

• Środek płatniczy

System pieniężny- ogół norm prawnych określający podstawową jednostkę narodową i jednostki pomocnicze, sposób zabezpieczenia emisji pieniądza, określenie uprawnień do zwolnienia z zobowiązań, zakres cyrkulacji pieniądza, wymienialność pieniądza na zagraniczne waluty.

Rynek finansowy składa się:

• Rynek kapitałowy

• Rynek pieniężny

• Rynek walutowy

RYNEK KAPITAŁOWY

Kapitałem finansowym jest pieniądz ulokowany na dłuższy okres. Rynek kapitałowy jest segmentem rynku finansowego. Na rynku kapitałowym występuje podaż materiałów ( kapitał średnio i długoterminowych) Emiter papierów wartościowych ma możliwości uzyskania środków na planowana działalność a nabywca możliwość założenia zyskownej lokaty lub zabezpieczenia posiadanych kapitałów. Wysoki stopień zorganizowania zapewnia mobilizację kapitałów często z nawet drobnych oszczędności.

Rynek kapitałowy - segment rynku finansowego, na którym dokonywane są emisje średnio- i długoterminowych instrumentów finansowych takich jak akcje i obligacje, przeznaczone na finansowanie inwestycji. Zwyczajowo (ale też w przepisach prawnych wielu krajów), cezurą czasową oddzielającą rynek pieniężny od kapitałowego jest termin zapadalności instrumentu finansowego wynoszący jeden rok.

Podstawowe funkcje rynku kapitałowego:

-pozyskiwanie kapitału przez emitentów,

-uzyskiwanie dochodów przez inwestorów, którzy udostępniają kapitał eminentom (np. dywidendy),

-efektywna alokacja środków w gospodarce,

-właściwa wycena instrumentów finansowych (papierów wartościowych).

Kapitał rynku:

-pierwotny ->emisja

-wtórny ->transakcje kupna- sprzedaży

zapewnia płynność

Uczestnicy rynku kapitałowego:

1. instytucje finansowe:

• banki (zarówno komercyjne jak i centralny)

• fundusze inwestycyjne, emerytalne

• towarzystw ubezpieczeniowe

• samodzielni kupcy - dealers, traders (maklerzy działający we własnym imieniu i na własny rachunek)

2. indywidualni inwestorzy - osoby fizyczne

3. instytucje prowadzące i wspierające handel papierami wartościowymi oraz nadzorujące rynek:

• publiczne rynki regulowane

• domy maklerskie

• animatorzy rynku

• doradcy inwestycyjni

Instrumenty rynku kapitałowego:

• akcje

• obligacje

• certyfikaty inwestycyjne

• listy zastawne

Ujęcie wydatkowe

Gospodarka

Społeczeństwo

Ujęcie dochodowe

I poziom i tempo

wzrostu produkcji

II siła nabywcza społeczeństwa

(od strony dochodowej)

---