ROZWIĄZYWANIE KONFLIKTÓW

I NEGOCJOWANIE

MATERIAŁY SZKOLENIOWE

Rekin i słoń nie mogą się spotkać i stoczą ze sobą walki.

Ale już wszystko co żyje w tej samej wodzie, czy chce,

czy nie chce tworzy jedność w której możliwa jest i wojna

i porozumienie.

Ernest Bloch

Boże daj mi

opanowanie, abym znosił rzeczy których nie mogę zmienić,

odwagę, aby zmieniać rzeczy, które zmienić mogę

i mądrość bym odróżnił jedne od drugich.

Fryderyk Oetinger

Bajka Ezopa „Osioł i jego cień ''

Podróżny wynajął osła jako środek lokomocji. Słońce w zenicie, ani jednej chmurki, ani jednej chmurki, ani jednego drzewa na horyzoncie. Gdzie tu i jak odpocząć? Zamyśla się, nagle wie, każe zatrzymać osła i odpoczywa w jego cieniu. Właściciel zdenerwowany twierdzi, że „Ja wynająłem osła bez cienia”

i usiłuje ułożyć się w cieniu. Podróżny na to „ Ja wynająłem osła od Ciebie ze wszystkimi możliwościami czyli z cieniem. Nie ruszę się z tego miejsca”, powstaje konflikt, kłótnia, zamieszanie. Osioł korzystając z zamieszania rusza z miejsca i znika za horyzontem.

Morał z bajki:

Czasem o byle cień

człowiek ma żal do człowieka,

a życie jak osioł ucieka

SKĄD SIĘ BIORĄ KONFLIKTY

Dlaczego się kłócimy? Jak to się dzieje, że ciągle wdajemy się w jakieś spory? Kto właściwie ma rację? Odpowiedź udzielona na to pytanie pomogłaby zakończyć niejedną kłótnią.

Aby było jak najmniej wojen i nieporozumień między ludźmi, a w zamian by panowała zgoda i harmonia należy słuchać się nawzajem, panować nad emocjami, rozumieć potrzeby innych, prowadzić zdrową rywalizację a gdy pojawią się konflikty skutecznie je rozwiązywać.

Często podłożem konfliktu jest denerwujący styl komunikowania, brak komunikacji, urażona duma. Za przykład może posłużyć historia pewnego małżeństwa. Gdy kochająca żona sprzedaje swoje włosy aby kupić mężowi łańcuszek do zegarka. Mąż natomiast, nic o tym nie wiedząc sprzedaje zegarek aby kupić grzebień do ozdoby włosów.

A teraz wzajemne zdziwienie, smutek, przygnębienie. Źródłem nieporozumienia w tym przypadku był brak komunikacji.

Nie tylko brak komunikacji jest powodem nieporozumień. Trudniej zauważalne błędy w komunikacji powodują jeszcze gorsze konflikty.

Zanim jednak wymienię typowe zachowania w sytuacji konfliktowej i skutki konfliktów określę pojęcie konfliktu.

KONFLIKT to spór między dwiema osobami ( lub większą ich liczbą) albo grupami dotyczący: różnicy interesów, niemożności zdobycia ważnych dóbr, braku możliwości realizacji istotnych potrzeb czy wartości.

Konflikt może ulec eskalacji, złagodzeniu lub rozwiązaniu, a także odłożeniu na później w zależności od tego, co jest ważne dla stron konfliktu i jakie mają umiejętności negocjowania. Konflikt to spór dotyczący ważnych kwestii.

Nasze postawy (przekonania) wobec konfliktów wynikają z doświadczeń jak w naszym otoczeniu rozwiązywano konflikty (rodzina, media, własne doświadczenia): - stereotypy - one tworzą zasady, które ułatwiają określenie

zachowania w sytuacjach konfliktowych,

- wiedza o sytuacjach konfliktowych,

- nastawienie,

To wszystko ma wpływ na przysposobienie się do sytuacji konfliktowej, są to silne struktury wpływające na postawy wobec sytuacji konfliktowych.

Te postawy powodują jak postrzegamy sytuację ( np. w szkole, w pracy,

w domu).

POSTAWY

KONSEKWENCJE POSTRZEGANIE SYTUACJI

REAKCJE

Konsekwencje mogą wzmacniać lub osłabiać postawy i postrzeganie.

Inaczej:

POSTAWY + POSTRZEGANIE SYTUACJI

pociąga za sobą

REAKCJE

wpływają

mają swoje

KONSEKWENCJE

Nasuwają się pytania:

1. Co kojarzy się ze słowem konflikty?

2. Jak ludzie zachowują się w sytuacjach konfliktowych?

3. Jaki mogą być konsekwencje konfliktów?

Ad.1. -niezgodność potrzeb lub wartości, dążeń, celów, brak porozumienia,

złość, trudności we wzajemnym rozumieniu się, trudności we współpracy.

Ad.2.- próby zdominowania jednych przez drugich, gwałtowne zachowania, ucieczka, separacja, silniejsze emocje (często negatywne)

Ad.3.- zwątpienie, rezygnacja ze współpracy, odsuwanie się od ludzi, poczucie winy, trwała niechęć, dezintegracja, wrogie nastawienie, zwątpienie, porozumienie związane z rozwiązaniem.

Częściej mamy negatywne skojarzenia z konfliktem niż pozytywne.

Według tradycyjnego podejścia konflikty są:

• niepożądane

• należy i można ich unikać

• są zaprzeczeniem harmonijnej współpracy

• przywódcy powinni je eliminować

• źródłem konfliktów są błędy ludzi

Według współczesnego podejścia konflikty:

• są nieuniknione i muszą się pojawiać

• niekiedy odgrywają pożyteczną rolę

• mogą zwiększać efektywność współpracy

• mają różne źródła

Przywódcy powinni tak nimi kierować aby efekty były pozytywne.

FAZY KONFLIKTÓW

Pierwsza faza to faza przeczuć, drobnych napięć, mówimy wtedy „coś jest

nie tak”.

Druga faza to faza wzajemnej wrogości. Mamy do czynienia z narastającym

zarzutami negatywnymi i ocenami. Naturalną konsekwencją tej fazy jest

kulminacja czyli rozładowanie napięcia we wszechogarniającej awanturze.

Ta faza jest bardzo gwałtowna, ale krótka. Rozsądek opuszcza osoby

Skłócone. Nienawiść i żal prowadzą do agresji. Zaślepienie rzadko pozwala

Na uznanie jakichkolwiek rozumnych argumentów.

Ponieważ atmosfera awantury i stan napięcia emocjonalnego są czymś

Nienaturalnym i trudnym do zniesienia konflikt przechodzi automatycznie

w fazę czwartą- wyciszenia

Jeśli strony utrzymują ze sobą komunikację bardzo często są w stanie

Spokojniej rozważyć problemy, oddzielić emocje od faktów. To prowadzi

z kolei do fazy piątej - porozumienia, które pozwala na skonfrontowanie

stanowisk, rozpatrzenie wzajemnych interesów, co umożliwia dalsze

współdziałanie i koegzystencję.

Oczywiście jest to model kłótni idealnej, oczyszczającej po której

możliwe jest dalsze funkcjonowanie.

Wiele jest jednak takich konfliktów, w których komunikacja została zerwana w fazie kulminacyjnej, a jej kontynuowanie jest na sali sądowej przy pomocy prawników.

Konflikty mają wiele skutków, rozwiązane i nie rozwiązane mogą być pozytywne i negatywne.

Pozytywne skutki konfliktów nie rozwiązanych

• satysfakcja z pozostania przy własnym zdaniu,

• zapobieganie przykrej konfrontacji tzw. święty spokój,

• przemyślenie własnych racji i wyciągnięcie wniosków czego unikać w przyszłości,

• praca twórcza nad możliwościami rozwiązywania konfliktów,

Negatywne skutki konfliktów nie rozwiązanych

• utrzymywanie się stanu napięcia na skutek trwania konfliktów,

• niezadowolenie, złość, agresja, powstawanie wzajemnych uprzedzeń, brak koniecznych wyjaśnień,

• unikanie się stron konfliktów

• zamknięci się w sobie, poczucie nieskuteczności,

• tendencja do eskalacji konfliktów,

• wysokie prawdopodobieństwo pojawienie się następnych konfliktów,

• prowokacja do ustawicznego myślenia o „nim”

Pozytywne skutki konfliktów rozwiązanych

• rozwiązanie problemu, satysfakcja z porozumienia się,

• ulga, zrelaksowanie się,

• poczucie skuteczności, wzrost optymizmu,

• pogłębienie wiedzy, wzrost doświadczenia,

• nabycie nowych umiejętności społecznych (negocjacyjnych)

• pozytywna postawa wobec siebie w przyszłości,

• ostateczne wyjaśnienie przyczyn konfliktu,

• zburzenie pozornego spokoju na rzecz faktycznego,

• potwierdzenie przynajmniej części własnych racji,

• nauka na przyszłość,

Negatywne skutki konfliktów rozwiązanych

• niepotrzebne czasem odkrycie czegoś co chcieliśmy ukryć,

• wybór niewłaściwego rozwiązania i narastające z tego powodu

• niezadowolenie

• rezygnacja z czegoś ważnego, strata dominującej pozycji,

możliwy uraz w stosunku do innych ludzi,

Wyróżniamy 5 rodzajów konfliktów

Konflikt relacji - polega na złej komunikacji, negatywnych, silnych emocji, błędnym, stereotypowym postrzeganiu ludzi, na chęci zemsty, odwetowych działań. Ten typ konfliktu narasta jeśli nie jest natychmiast rozwiązywany (rada - natychmiastowe rozwiązanie)

Jego cechy:

• rozbieżność celów,

• brak motywacji do porozumienia,

• brak umiejętności porozumienia,

• koncentracja uwagi na sobie,

• niesłuchanie partnera i nie przyjmowanie do wiadomości zdania innego niż własne,

• niechęć, agresja, nieustępliwość, narzucanie własnego zdania,

Konflikt danych to:

• nierówny dostęp do informacji,

• odmienna interpretacja, niewłaściwe ich zrozumienie,

• skrajnie różne punkty widzenia,

• manipulowanie informacjami,

• celowe wprowadzenie w błąd ( kłamstwa, oszustwa )

Konflikt interesów - pojawia się wtedy gdy jedna ze stron chce zaspokoić

swoje potrzeby kosztem innej. Konflikt może dotyczyć:

• pieniędzy, czasu, podziału pracy (tego co jest przedmiotem sporu)

• sposobu prowadzenia rozmów czy rozwiązywania konfliktów ( formy )

• poczucia własnej wartości, zaufania, szacunku ( czyli potrzeb psychologicznych )

Konflikt strukturalny to:

• niejasne określenie ról w grupie,

• niesprawiedliwy podział zadań, nierówny rozkład ról,

• nierealne terminy wykonania pracy,

Ten typ konfliktu sprzyja powstawaniu konfliktów, relacji i wartości.

Konflikt wartości może wynikać z różnych interpretacji dobra i zła,

• z odmiennych reguł sprawiedliwości,

• ze sprzeczności między normami obowiązującymi w grupie

a własnymi

Należy jeszcze wspomnieć o obszarach konfliktów, czego one dotyczą.

a. dotyczące wartości (religia, kultura, polityka, zwyczaje, obyczaje )

b. dotyczące informacji ( niepełna, fałszywa )

3. zaburzenia komunikacji ( wyrażanie emocji, słuchanie, uprzedzenia)

4. zaspokajanie potrzeb (obszar zasobów )

5. obszar strukturalny (ktoś jest wyżej, a ktoś niżej)

Konflikt to coś co na pewno da się rozwiązać. I to jest nasz cel. Dobrze

zdefiniowany cel powinien:

1. być konkretny

2. mieć dookreślony efekt końcowy

3. być sformułowany bez słowa „ nie”

4. być wymierny ( dać się określić, policzyć, ocenić skutki kiedy już zostanie osiągnięty )

5. mieć termin realizacji ( bez terminu nie ma motywacji )

6. być wykonalny w wyznaczonym czasie ( realistyczne limity czasowe )

7. być osiągalny samodzielnie - jeżeli wszystko zależy od innych ludzi lub od przypadku masz poczucie bezradności i nie próbujesz go realizować. Warto zwrócić uwagę na to co można zrobić, a nie co musisz ( przymus budzi zniechęcenie ).

Analiza własnego stylu reagowania w sytuacji konfliktowej może być

przydatna w radzeniu sobie ze sporem. Jeśli wiemy jak jesteśmy skłonni reagować, będziemy wiedzieli jakie są nasze słabe i mocne strony oraz jakie błędy możemy popełniać szukając rozwiązań. Analiza własnego stylu to bardzo istotny punkt od którego trzeba zacząć proces rozwiązywaniu konfliktów. Styl reagowania to wyuczona umiejętność. Tak jak wszystkie umiejętności może być doskonalona. Sposób reagowania na konflikty może być różny w odmiennych sytuacjach. Możemy stosowa unikanie w środowisku zawodowym, natomiast będziemy poszukiwać kompromisów w domu,

w kłótniach rodzinnych.

Konieczne jest poszukiwanie rozwiązań konfliktu, które uwzględniałyby

różnice wartości. Próby zmuszania drugiej strony do zmiany systemu

wartości na ogół kończą się niepowodzeniem.

Najczęściej spotykamy 6 rodzajów zachowań

• unikanie konfliktów, udawanie że go nie ma

• rezygnacja z dążeń, poddawanie się bez walki po walce, przegrana

• szukanie wsparcia w autorytetach, szukanie popleczników, budowanie koalicji

• podjęcie walki w celu zniszczenia przeciwnika

• odwoływanie się do trzeciej strony, która ma pomóc rozstrzygnąć spór (mediatora) lub która ma podjąć decyzję kto wygrał (arbiter lub sędzia)

Reakcje ludzi w sytuacjach konfliktowych wyznaczają dwie podstawowe cechy: asertywność i kooperatywność

ASERTYWNOŚĆ wyraża się w pewności siebie i zdecydowaniu. Człowiek asertywny, to ktoś taki, kto otwarcie przedstawia swoje prawa

i poglądy, swoje przekonania. Dąży do przedstawienia swojego stanowiska otwarcie nawet wtedy, gdy wie, że nie spodoba się to innym. Niekiedy asertywność utożsamiana jest z agresywnością ponieważ wytrwała

i zdecydowana realizacja własnych celów może być odbierana jako działanie zagrażające innym. Jest to błędne pomieszanie pojęć. Asertywność od agresji różni się tym, że człowiek asertywny nie dąży do pognębienia innych i również innym przyznaje prawo do otwartej obrony ich własnych praw.

KOOPERATYWNOŚĆ jest przeważnie związana z takimi sytuacjami społecznymi, które mają postać gry. Kooperatywną jest osoba przejawiająca tendencję do współdziałania z partnerem po to, by osiągać korzystne dla obu stron wyniki, mimo że w danej sytuacji mógłby osiągać wyniki korzystne dla samego siebie. Tendencja ta wyraża się między innymi w tym, że dana osoba potrafi zrezygnować z doraźnych i indywidualistycznych wyników na rzecz korzyści odroczonych w czasie, które są możliwe do osiągania na drodze współdziałania z innymi.

STYLE ZACHOWAŃ

Wszystkie style rozwiązywania konfliktów maja zalety i wady. Elastyczność stosowania różnych stylów decyduje o skuteczności podczas negocjacji.

Warto znać i stosować, odpowiednio do sytuacji wszystkie: współpracę, kompromis, walkę(triada skuteczności) oraz unikanie i uleganie (mające wprawdzie więcej minusów niż plusów, ale niekiedy niezbędne).

WSPÓŁPRACA - to harmonijne partnerstwo, skupienie się nad tym co łączy, a nie dzieli, praca nad korzyściami obu stron. To najtrudniejszy styl wymagający inteligencji emocjonalnej i umysłowej, otwartości i umiejętności słuchania, elastyczności i zaangażowania, tolerancji i twórczego myślenia. Nie jest to łatwe dlatego współpraca jest częściej deklarowana niż stosowana. Współpraca jest niemożliwa jeśli Twój partner mimo zachęcających sygnałów i konkretnych propozycji nie chce lub nie umie współpracować.

KOMPROMIS - to sztuka ustępowania i znajdowania „złotego środka”. Korzystna gdy rezygnuje się z nieistotnych kwestii, jeśli jednak rezygnujesz z ważnych spraw trudno mówić o satysfakcji i korzyściach z porozumienia. Kompromis niebezpiecznie zbliża się do ulegania i strat gdy Twoje ustępstwa są większe i częstsze. Kompromis rzadko prowadzi w perspektywie do współpracy i współdziałania, jest ustępstwem. Kompromisowe zachowanie się w sytuacji konfliktowej jest czymś pośrednim między rywalizacją a akomodacją (dostosowaniem się).

WALKA - dlaczego walka wchodzi w skład „triady skuteczności”? Trzeba pokazać, że umie się walczyć aby u osób niedojrzałych społecznie zdobyć autorytet. Najważniejsze to umieć zmienić ten styl na inny, na dłuższą metę psuje to stosunki z ludźmi. Walkę bez umiaru stosują osoby

z potrzebą udowadniania własnej przewagi, osoby naśladujące pozytywne wzorce i ludzie próbujący ukryć własną słabość. Podczas walki dochodzi często do tzw. cyklu odwetowego, który polega na tym, że wybuch niekontrolowanej agresji odpowiadasz atakiem co naraża Cię na kontratak itd., aż ktoś dojrzały emocjonalnie nie przerwie błędnego koła. Służą do tego tzw. gesty zgody, które czasami mylone są z uległością. Gesty zgody to różnorodne działania pojednawcze ( przyznanie się do błędu, przeproszenie, uśmiech, wyrażenie uznania, akceptacji, zaproponowanie ustępstw, szczere przedstawienie własnych intencji, zaproponowanie wspólnych poszukiwań rozwiązania konfliktów).

Należy pokazać, że nie tylko umiesz walczyć, ale i współpracować czy nawet ustępować, wyciągać rękę do negocjacji, zdobywać się na gest zgody, walczyć w obronie wyższych wartości po wyczerpaniu innych możliwości działania.

UNIKANIE - to odroczenie rozwiązania konfliktu, gdy np.: nie masz argumentów, źle się czujesz, chcesz wyciszyć emocje. Unikanie powinno być ograniczone w czasie, konflikt musi być rozwiązany, w przeciwnym razie pozwalamy sobą manipulować. Konflikt sam się nie rozwiąże, trzeba zacząć działać. Człowiek o takich cechach wycofuje się z konfliktu, nie zależy mu ani na udowodnieniu własnych racji, ani na rozpatrywaniu poglądów partnera.

ULEGANIE - dla osób niepewnych siebie, nieśmiałych oraz przyjacielsko nastawionych to styl doskonały, dający oparcie i poczucie bezpieczeństwa, pod warunkiem, że postawa drugiej strony będzie identyczna. Gdy mamy do czynienia z twardym partnerem, przegrywamy lub przegrają obie strony. Narażamy się na lekceważenie, poczucie krzywdy, co grozi kumulacją napięcia i niekontrolowanym wybuchem emocji. Konformizm

i dążenie do świętego spokoju okazuje się czasem pułapką.

Ulegaj dokładnie wiedząc dlaczego to robisz, dlatego, że sytuacja zdecydowanie tego wymaga, a nie dlatego, że inaczej nie umiesz. Czasami liczymy na regułę wzajemności- ulegamy w drobnych sprawach, spodziewamy się niekiedy ustępstw w sprawach poważniejszych i to jest racjonalna motywacja.

Warto opanować wszystkie style rozwiązywania konfliktów. To narzędzia kontrolowania rzeczywistości i zwiększenia własnej skuteczności podczas negocjacji.

Najsensowniej jest dogadać się w sytuacji konfliktowej czyli

rozwiązać konflikty drogą negocjacji.

Negocjacje to bezpośrednie rozmowy w celu znalezienia rozwiązania

konfliktu. Koniecznym warunkiem podjęcia próby negocjacji jest motywacja

do współpracy u obu stron. Brak dobrej woli i tolerancji uniemożliwia znalezienie dobrego dla wszystkich rozwiązania konfliktu ( warunek konieczny by strony zechciały zaakceptować rozwiązania ).

Reguły negocjacji

1. Poszukaj korzyści ( wzmocnij swoją motywację do negocjacji).

2. Oddziel ludzi od problemów (traktuj ludzi wyrozumiale i łagodnie,atakuj twardo ).

3. Skoncentruj się na interesach.

4. Zadawaj partnerowi pytania przed udzieleniem błyskotliwych odpowiedzi.

5. Nazywaj i określaj wspólne osiągnięcia dziękując za jego wkład (czyli kończ pozytywnie).

Etapy negocjacji

1.Ustalenie reguł postępowania

1. określenie tematyki rozmów

2. wybór porządku spotkania

3. wybór sposobu prowadzenia i zapisywania

4. określenie czasu następnych rund negocjacji

5. przyjęcie reguł prowadzenia dialogu

2. Precyzyjne określenie interesów swoich i partnera; znalezienie

odpowiedzi na pytanie „dlaczego tego chcemy ?''

3. Zdefiniowanie problemów negocjacyjnych - próba znalezienia odpowiedzi na pytanie „ gdzie tkwi przyczyna konfliktów?''

4. Poszukiwanie rozwiązań - strony przedstawiają swoje pomysły, wspólnie je analizują i weryfikują.

5. Negocjacje kończy podjęcie decyzji i spisanie zawartego porozumienia bądź też protokołu rozbieżności.

Negocjacje to bezpośrednie rozmowy w celu znalezienia rozwiązania konfliktu.

Często podłożem konfliktów jest urażona duma, niezgodność interesów, ale jeszcze częściej brak komunikacji czy też denerwujący styl komunikowania. Poza komunikatami werbalnymi (mowa), symbolicznymi

i niewerbalnymi (pozycja ciała, mimika, gesty - kanał wizualny) znaczenie ma także kanał wokalny. Mowa ciała ma duże znaczenie w całym procesie komunikacji jest automatycznie powodem wielu nieporozumień i konfliktów. Czasami nawet drobny gest przekreśl z trudem wypracowane porozumienie.

Aby ocenić swoje umiejętności w zakresie rozumienia mowy ciała proponuje wykonanie testu.(załącznik).

Problem konfliktów dotyczy różnych obszarów działania, między innymi obszaru: nauczyciel - uczeń.

W szkole występują zarówno konflikty między nauczycielem a uczniem, między nauczycielem a klasa, jak i pomiędzy uczniami. Rola nauczyciela jest stworzenie warunków do ich rozwiązywania. Konflikty są naturalną konsekwencją ścierania się różnych typów osobowości, zainteresowań, przekonań i celów. Konflikty są nieuniknione, a ich rozwiązanie jest wręcz potrzebne, jeśli chce się przygotować uczniów do życia. Konflikty ukryte nie rozwiązywane na bieżąco, prowadzą często do niekontrolowanych wybuchów agresji.

Nauczyciele unikają i boja się konfliktów jak ognia. Dzieje się tak wskutek przemęczenia, dążenia do spokoju, trudności w porozumiewaniu się z uczniami i braku czasu. Uczniowie wyczuwają niechęć nauczycieli do rozwiązywania rzeczywistych konfliktów, stają się bierni, uczą się „przeczekiwać”, godzić ze złą atmosferą, co jest fatalną szkołą życia. Poza tym często boją się nauczycieli, nie chcą narażać się na niechęć, dyskryminację, gorsze oceny, opinię „rozrabiaki”. W ten sposób szkoła uczy postaw oportunistycznych i nie przygotowuje do autentycznego, aktywnego życia w społeczeństwie. Szkodliwe jest udawanie, że konfliktów w szkole nie ma.

W skutecznym rozwiązywaniu konfliktów pomoże nauczycielowi znajomość pewnych ogólnych prawidłowości psychologicznych i zapoznanie z nimi uczniów. A mianowicie:

• u osób między którymi istnieje konflikt dochodzi do zniekształcenia obrazu własnej osoby i obrazu innych ludzi (np. tylko ja mam rację, tylko ja jestem osobą pokrzywdzoną, tylko moje intencje są „świetlane”);

• będąc w konflikcie z kimś mamy skłonność do myślenia uproszczonego (szuka się potwierdzenia własnych racji, zwiększa się odporność na argumenty przeciwne mojemu zdaniu);

• Konflikt sprzyja wytwarzaniu jednoznacznie negatywnego obrazu „wroga”, co blokuje możliwości porozumiewania się.

Nauczyciel powinien stworzyć atmosferę psychologicznego

bezpieczeństwa i zaufania, w której każdy uczeń ma prawo mówić

o konfliktach, także z nauczycielami, bez uwag i ocen z ich strony. Wszyscy powinni mieć prawo ustosunkować się do przedstawionego przez nauczyciela czy ucznia problemu. Tą drogą wszyscy zainteresowani powoli określą, na czym tak naprawdę polega dany konflikt, jaki maja wspólny interes w jego rozwiązaniu, jakie konsekwencje spowoduje rozwiązanie konfliktu, a jakie nie rozwiązanie go.

Jeśli konflikt ma charakter osobisty, stwarza się warunki do otwartej, pełnej

i bezpośredniej wymiany informacji i odczuć między stronami. Osobom źle do siebie nastawionym i pełnym furii trudno jest, nie obrażając się i nie ubliżając sobie, porozumiewać się konstruktywnie.

Rolą nauczyciela jest zadbanie o to, żeby uczniowie znali wady i zalety różnych stylów rozwiązywania konfliktów i strategii negocjacyjnych.

Walka w szkole najczęściej rozgrywa się podczas rywalizacji o dobre stopnie i aprobatę nauczyciela, co sprzyja egoizmowi, zawiści, zazdrości.

Walka nie pobudza u młodych ludzi chęci wzajemnego poznawania się, rozumienia i akceptacji. Jest krótkowzroczną strategią, pociągającą za sobą wysoki koszt energetyczny i emocjonalny.

W teorii negocjacji walka jest stylem pozycyjnym lub strategią twardą i polega na:

• traktowaniu drugiej strony konfliktu jak wroga, którego należy zniszczyć,

• dbaniu tylko o własne interesy,

• żądaniu ustępstw,

• braniu pod uwagę tylko własnej wygranej,

• oszukiwaniu,

• stosowaniu gróźb, wywieraniu presji.

Przy stosowaniu tej strategii negocjacyjnej w rozwiązywaniu konfliktów warto pamiętać o jej słabych stronach. Rolą nauczyciela jest wzmacnianie postaw konstruktywnych. Oczywiście może się zdarzyć, że zaangażowane w konflikt strony wcale nie chcą się porozumieć, tylko są zainteresowane wyładowaniem agresji. Walka to umożliwia.

Innym stylem rozwiązywania konfliktów jest podporządkowanie. Osoby podporządkowujące się innym są często wykorzystywane, co powoduje u nich poczucie krzywdy.

W teorii negocjacji podporządkowanie nazywane jest strategią miękką lub stylem uległym i polega na:

• dążeniu do zaprzyjaźnienia się,

• ustępowaniu,

• ufności i naiwności,

• proponowaniu różnych rozwiązań, ale nie upieraniu się przy żadnym,

• poddawaniu się presji.

Podporządkowanie stawia nas najczęściej na przegranej pozycji.

Kolejnym stylem rozwiązywania konfliktów jest unikanie.

Pozwala wprawdzie uniknąć otwartej konfrontacji i uspokoić się ale konflikt nadal istnieje, czyli sprawa wcale nie zostaje rozwiązana, a tylko przesunięta w czasie. Jest to korzystne w dwóch przypadkach: gdy mamy ważniejsze sprawy do załatwienia w danej chwili, gdy nie mamy wystarczająco mocnych argumentów merytorycznych i warto dać sobie czas na zastanowienie się.

Kompromis uznawany jest często za styl najlepszy. Może tak się zdarzyć pod warunkiem, że obie strony osiągają istotne dla siebie cele, a rezygnują

z tych najmniej istotnych. Niestety, konflikt polega zwykle na tym, że nie możemy porozumieć się w najważniejszych kwestiach.

Strategia rozwiązywania konfliktów powszechnie uznawaną za najlepszą jest współpraca. We współpracy ważne są interesy wszystkich stron konfliktu. Traktuje się innych jak partnerów nie wrogów. Nie ma pokonanych

i zwycięzców. Wygrywają wszyscy.

O znoszeniu wrogości i niwelowaniu konfliktów przesądza lepsze poznanie się i współdziałanie dla ustalenia puli możliwych rozwiązań, które w największym stopniu zaspokajałyby potrzeby obu stron.

Niestety jest to najtrudniejsza strategia, wymagająca od nauczyciela wcześniejszej pracy z uczniem w zakresie:

• akceptacji siebie i innych ludzi,

• tolerancji,

• aktywnego słuchania,

• rozmawiania,

• asertywności,

• otwartości na odmienny punkt widzenia,

• twórczego, nie schematycznego myślenia.

Negocjacje oparte na współpracy (strategia oparta na zasadach lub strategia

bez porażek) polegają na:

• respektowaniu wspólnie ustalonych zasad postępowania, dotyczących np.. porządku spotkania i wszelkich ustaleń zapobiegających nieporozumieniom,

• traktowaniu się wzajemnie po partnersku, bez dominacji i uległości,

• koncentracji uwagi na tym co łączy, a nie dzieli,

• twardym atakowaniu problemu, a miękkim odnoszeniu się do ludzi (wyrozumiałość wobec wad),

• wspólnym opracowywaniu zestawu różnych możliwości rozwiązania konfliktu, które są korzystne dla obu stron,

• odwoływaniu się do ustalonych wcześniej obiektywnych zasad, na przykład opinii rozjemców, ekspertów, prawa pisanego lub niepisanego (zwyczajowego).

Na zakończenie proponuję przeprowadzenie ćwiczeń aby lepiej zrozumieć istotę konfliktów między ludźmi np. sporządzić listę konfliktów między uczniami, listę konfliktów między nauczycielem a uczniem, listę konfliktów między nauczycielem a klasą. Wykorzystanie różnych technik: „postaw się w jego sytuacji”, „ja jestem Tobą, Ty mną”, „prowokowanie wątpliwości”, „przypadkowe słowa”, „burza mózgów”, „prowokowanie wątpliwości”.

Proponuję przeprowadzenie psychozabawy „Czy jestem osobą tolerancyjną?” i „Diagnozy poziomu szacunku do własnej osoby”. Ułatwią one poznanie samego siebie, co nie jest bez znaczenia przy rozwiązywaniu konfliktów, ujawniają nasze reakcje, istotne w negocjacjach.

Załącznik

SPRAWDZIAN UMIEJETNOŚCI ODCZYTYWANIA KOMUNIKATÓW

Żebyś mógł/ mogła ocenić swoje umiejętności w zakresie rozumienia mowy ciała, spróbuj wykonać króciutki sprawdzian, wpisując z prawej strony tabeli prawdopodobny według Ciebie komunikat, jaki obserwowana osoba przekazuje.

Jeśli ktoś...	Może to oznaczać, że...
1. „bębni” palcami w blat stołu,
2. podpiera głowę ręką,
3. gładzi się po brodzie,
4. ma skrzyżowane ręce na piersi i skrzyżowane nogi,
5. siedząc na krześle, przechyla się w tył, ręce zakłada z tyłu głowy,
6. ściskając Twoją dłoń, obraca nią w taki sposób, że jego dłoń znajduje się na górze,
7. podpierając głowę, trzyma dłoń na policzku,
8. obgryza paznokcie,

Załącznik

KARTA OCENY WYSTAPIENIA PUBLICZNEGO

Podkreśl wybraną odpowiedź. Kategorie do oceny wystąpienia:

1. Zgodność z tematem: PEŁNA- NIEPEŁNA- ŻADNA

2. Czy wystąpienie było spójne i logiczne? TAK- CZASAMI- NIE

3. Czy prelegent miał rzeczywiście cos do powiedzenia? TAK- NIE

4. Czy wystąpienie miało wyraźną myśl przewodnią? TAK- NIE

5. Czy był wstęp i nawiązanie do wiedzy słuchaczy, rozwinięcie, zakończenie i wnioski? TAK - NIE

6. Czy przewidziano czas na pytania od słuchaczy i wyjaśnienie wątpliwości? TAK - NIE

7. Czy wystąpienie było ciekawe? TAK - NIE

8. Czy słownictwo było dostatecznie bogate? TAK - NIE

9. Czy język był dla słuchaczy całkowicie zrozumiały? TAK - NIE

10. Czy modulacja głosu była właściwa? TAK - NIE

11. Czy tempo mówienia było odpowiednie? TAK - NIE

12. Czy barwa głosu była: RACZEJ ZIMNA - RACZEJ CIEPŁA

13. Czy prelegent siedział, stał, chodził i jak to na ciebie wpływało?................

14. Czy gestykulował? TAK - NIE

15. Czy gestykulacja była: POMOCNA - PRZESZKADZAJACA

16. Czy prelegent prezentował poczucie humoru? TAK -NIE

17. Czy wystąpienie było raczej ciekawe? TAK - NIE

18. Czy prelegent kontrolował czas? TAK - NIE

19. Czy zmieścił się w wyznaczonym czasie? TAK - NIE

20. Moja ogólna ocena za wystąpienie w skali od 1 (najmniej) do 6 (najwięcej punktów): 1 2 3 4 5 6

DZIĘKUJĘ

Załącznik

PSYCHOZABAWA - CZY JESTEM OSOBĄ TOLERANCYJNĄ?

Ustosunkuj się do poniższych stwierdzeń przez wpisanie określeń:

TAK lub NIE.

1. Murzyni maja wrodzone poczucie rytmu.

2. Małżeństwa powinny dobierać się według zasady podobieństwa rasy, wyznania lub warstwy społecznej.

3. Niskie czoło świadczy o niskiej inteligencji.

4. W ramach jednego państwa powinni żyć ludzie jednej narodowości.

5. Za zabójstwo należy karać śmiercią.

6. Blondynki są delikatniejsze od brunetek.

7. Żydzi lubią pieniądze.

8. Kobiety są mniej inteligentne niż mężczyźni.

9. Chłopi są uparci.

10. Bioenergoterapeuci to szarlatani.

11. Ludzie są źli.

12. Wszyscy Cyganie kradną.

13. Żebracy to oszuści.

14. Rosjanie to jedna wielka mafia.

15. Niemcy są pedantyczni.

16. Szkoci są skąpi.

17. Polacy to alkoholicy.

18. Francuzi to lekkoduchy.

19. Włosi lubią śpiewać i gotować.

20. Ludzie Wschodu opanowali lepiej tajniki gry miłosnej od ludzi Zachodu.

Jeśli uzyskałeś większość odpowiedzi TAK, to jesteś osobą skłonną do nietolerancji, ponieważ lubisz posługiwać się stereotypami myślowymi - poglądami zasłyszanymi, opartymi na fragmentarycznej wiedzy lub fałszywych danych.

Załącznik

DIAGNOZA POZIOMU SZACUCKU DO WŁASNEJ OSOBY

Odpowiedz uczciwie na pytania podkreślając wybraną odpowiedź. Odpowiadaj tak, jak zachowujesz lub czujesz najczęściej.

1. Czy krytykując łatwo Cię zranić? TAK - NIE

2. Czy często bywasz nieśmiały lub agresywny? TAK - NIE

3. Czy próbujesz ukrywać swoje uczucia przed innymi? TAK - NIE

4. Czy obawiasz się bliskich związków z ludźmi? TAK - NIE

5. Czy odczuwasz głęboki wstyd po popełnieniu błędu? TAK - NIE

6. Czy czujesz się winny kiedy odmawiasz spełnienia czyjejś drobnej prośby? TAK - NIE

7. Czy unikasz wypróbowania nowych umiejętności? TAK - NIE

8. Czy bywasz nieszczęśliwy z powodu Twojego wyglądu? TAK - NIE

9. Czy raczej skromnie traktujesz swoje osobiste sukcesy? TAK - NIE

10. Czy jesteś zadowolony, kiedy inni popełniają błędy? TAK - NIE

Jeżeli na większość tych pytań odpowiedziałeś TAK, z Twoim szacunkiem do własnej osoby nie jest za dobrze. Musisz nad sobą popracować.

Odpowiedz na jeszcze 10 pytań. Odpowiadaj tak, jak zachowujesz się i czujesz najczęściej.

1. Czy akceptujesz konstruktywną krytykę? TAK - NIE

2. Czy łatwo Ci poznawać nowych ludzi ? TAK - NIE

3. Czy potrafisz szczerze wyrażać swoje uczucia? TAK - NIE

4. Czy poczucie bliskości w kontaktach z ludźmi jest dla Ciebie ważne? TAK - NIE

5. Czy umiesz uczyć się na własnych błędach? TAK - NIE

6. Czy starasz się rozwijać swoje umiejętności społeczne? TAK - NIE

7. Czy pociągają Cię trudne zadania? TAK -NIE

8. Czy jesteś zadowolony ze swojego wyglądu zewnętrznego? TAK -NIE

9. Czy potrafisz bez poczucia winy rezygnować z obowiązków, kiedy jesteś wyczerpany? TAK - NIE

10. Czy potrafisz cieszyć się z sukcesów innych ludzi? TAK - NIE

Jeśli na większość z tych pytań odpowiedziałeś TAK masz prawdopodobnie wystarczająco dużo szacunku do siebie. Tak trzymaj!

25

---