Finanse i Bankowość

CHARAKTERYSTYKA POŚREDNICZĄCYCH OPERACJI BANKOWYCH

AKADEMIA EKONOMICZNA WE WROCŁAWIU FILIA JELENIA GÓRA

maj 2003

Spis treści:

1. Cechy działalności bankowej..........................................................3

2. Pojęcie operacji bankowych............................................................3

3. Rodzaje operacji bankowych...........................................................4

4. Operacje pośredniczące (usługowe) - charakterystyka...................4

1. Rachunki bankowe......................................................................4

2. Rozliczenia pieniężne.................................................................8

3. Rozrachunki międzybankowe...................................................16

4. Inne usługi bankowe.................................................................17

1. Cechy działalności bankowej.

Bankowa oferta usług finansowych charakteryzuje się cechami specyficznymi dla działalności bankowej:

• są to działania typowe dla usług bankowych, a polegające na proponowaniu przez bank wykonania określonej czynności(np. przyjęcia depozytu lub udzielenia kredytu);

• są one przeważnie dokonywane w drodze operacji pieniężnych(stąd określenie „handlowanie pieniędzmi”), a więc mają charakter pieniężny, a nie rzeczowy;

• większość operacji, szczególnie masowych, jest wykonywana przez banki według tych samych standardów;

• usługi bankowe nie mogą być magazynowane, banki są zawsze gotowe wykonywać je na bieżąco;

• usługi bankowe w przeważającej części są określone przez kwotę pieniędzy (kredyt, depozyt), rzadziej przez ilość (zakup akcji);

• w stosunku do poszczególnych klientów usługi bankowe stanowią kumulację różnych czynności w zależności od potrzeby, co powoduje, że popyt na te usługi może ulegać znacznym wahaniom (np. terminy wypłat płacowych);

• zakres i formy usług bankowych są w dużej mierze uzależnione od ustaleń prawa bankowego oraz działania banku centralnego i nadzoru bankowego.

2. Pojęcie operacji bankowych.

1. Operacje bankowe określa się jako stosunki umowne między bankiem a klientem, w których bank oferuje swoje usługi, a klient jest usługobiorcą. Operacje te są połączone z określonymi świadczeniami na rzecz klienta (np. depozyt) lub na rzecz banku (np. kredyt). Operacje bankowe są wykonywane przy wykorzystaniu rachunku bankowego.

Pojęcie „operacje bankowe” w szerokim znaczeniu obejmuje wszystkie rodzaje czynności bankowych. Należą do nich (art. 5 ust. 1 i ust. 2 Ustawy Prawo bankowe z dnia 29 sierpnia 1997r.):

• przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów;

• prowadzenie innych rachunków bankowych;

• udzielanie kredytów;

• udzielanie gwarancji bankowych;

• emitowanie bankowych papierów wartościowych;

• przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych;

• wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach;

• udzielanie pożyczek pieniężnych;

• operacje czekowe i wekslowe;

• wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu;

• terminowe operacje finansowe;

• nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych;

• przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych;

• wykonywanie czynności obrotu dewizowego;

• udzielanie poręczeń;

• wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych.

3. Rodzaje operacji bankowych.

W zależności od zastosowanych kryteriów można sformułować różne klasyfikacje operacji bankowych. Najczęściej stosowany jest tzw. klasyczny podział operacji na:

• aktywne (czynne)

• pasywne (bierne)

• pośredniczące

Operacje bierne polegają na gromadzeniu środków pieniężnych różnych klientów, aby łącznie z własnymi zasobami banku lokować je w zyskownych operacjach czynnych, czyli udzielanych kredytach, nabywanych papierach wartościowych, korzystnych lokatach w innych bankach itp. Operacje pośredniczące mają natomiast charakter usług bankowych wykonywanych przez banki odpłatne na zlecenie i na rachunek klientów.

Podział ten opiera się na podziale bilansu na stronę aktywną (głównie kredyty) i pasywna (głównie depozyty). Tymczasem wiele operacji ma równocześnie charakter i pasywny, i aktywny (np. wpłata oszczędności gotówką- z jednej strony powoduje powstanie zobowiązania banku, z drugiej zwiększa się stan kasy). Ponadto istnieją operacje bankowe, które nie są bezpośrednio odzwierciedlane w bilansie banku( np. niektóre operacje papierami wartościowymi).

4. Operacje pośredniczące (usługowe) - charakterystyka.

Operacje pośredniczące- czynności wykonywane na zlecenie i ryzyko klientów oraz czynności ewidencyjno-rozliczeniowe, takie jak prowadzenie rachunków bankowych klientów i dokonywanie rozliczeń pieniężnych, a także różne czynności usługowe.

4.1. Rachunki bankowe.

Osoby prawne i fizyczne mogą otwierać rachunki bankowe w wybranym banku. Umowa o otwarcie rachunku bankowego ma charakter cywilnoprawny, a umawiające się strony są równorzędnymi partnerami. Cywilnoprawny charakter umowy podkreśla swoboda wyboru banku, w którym klient może otworzyć rachunek. W umowie rachunku bankowego bank zobowiązuje się do przechowywania środków pieniężnych posiadacza rachunku oraz do przeprowadzenia na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Jednostki gospodarcze dokonują za pośrednictwem banków rozmaitych operacji rozliczeniowych, korzystają z kredytów, dokonują lokaty terminowe, gromadzą fundusze o różnym przeznaczeniu i w związku z tym mają z reguły więcej niż jeden rachunek bankowy. Rachunki bankowe mają różny charakter ze względu na ich przeznaczenie i treść ekonomiczną ewidencjonowanych na nich operacji.

Instytucję rachunku bankowego regulują przepisy kodeksu cywilnego i prawa bankowego. Na ich podstawie opracowano w poszczególnych bankach wewnętrzne regulaminy, określające szczegółowo stosunki między klientami a bankiem, dotyczące prowadzenia rachunków bankowych. Bank ma obowiązek zapoznania klienta z regulaminem przed zawarciem umowy rachunku bankowego.

Stosownie do nowego prawa bankowego, od 1998r. umowa rachunku bankowego powinna określać przede wszystkim:

• strony umowy;

• rodzaj otwieranego rachunku;

• walutę, w jakiej rachunek jest prowadzony;

• czas, na jaki rachunek został otwarty;

• wysokość oprocentowania i warunki jego zmiany;

• sposób dysponowania środkami zgromadzonymi na rachunku;

• terminy wypłaty lub kapitalizacji odsetek;

• terminy realizacji zleceń posiadacza rachunku;

• zakres odpowiedzialności banku za terminowe i prawidłowe przeprowadzenie rozliczeń pieniężnych oraz wysokość odszkodowania za przekroczenie terminu realizacji dyspozycji posiadacza rachunku;

• tryb i warunki dokonywania zmian umowy;

• sposób i termin wypowiedzenia lub rozwiązania umowy;

• zasady rozwiązania umowy w razie niedokonywania na rachunku żądanych obrotów.

Zgodnie z polskim prawem bankowym, w celu przechowywania środków pieniężnych i przeprowadzania rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą banki prowadzą:

• rachunki bieżące

• rachunki pomocnicze

• rachunki lokat terminowych

• rachunki oszczędnościowe

Ponadto klient może mieć wydzielone rachunki (np. dla rozliczeń zagranicznych czy kredytów). Zawierając umowę oddział banku może zastrzec obowiązek zawiadamiania go o otwarciu przez klienta rachunku pomocniczego w innym banku.

Rachunki bieżące mają podstawowe znaczenie dla jednostek gospodarczych. Wpływają na nie należności od odbiorców za sprzedawane towary i świadczone usługi, podejmowane są z nich środki na wypłatę wynagrodzeń, pokrywane zobowiązania wobec dostawców, podatki, opłaty itp. Umowa rachunku bankowego może przewidywać wyodrębnienie na rachunku bieżącym środków pieniężnych przeznaczonych na określone cele, a także przeprowadzanie rozliczeń w tym zakresie.

Rachunek pomocniczy służy do przeprowadzania przez jego posiadacza rozliczeń w innych bankach. Operacje dokonywane za pośrednictwem tego rachunku zazwyczaj ograniczają się do ściśle określonych celów, co jednak nie jest regułą. Otwarcie rachunku pomocniczego nie wymaga zgody banku prowadzącego rachunek bieżący jednostki gospodarczej.

Rachunki lokat terminowych służą do przechowywania środków pieniężnych przez okres wynikający z umowy zawartej z bankiem (np. kilkumiesięczny, kilkuletni). Korzystają z nich zazwyczaj przedsiębiorstwa obywające się bez pomocy kredytowej, lokując na nich wolne środki pieniężne. Zachęca je do tego wyższe oprocentowanie tych rachunków niż rachunków bieżących.

Rachunki oszczędnościowe - wkłady oszczędnościowe są prowadzone dla osób fizycznych. Mogą one również być prowadzone dla szkolnych kas oszczędności i pracowniczych kas zapomogowo-pożyczkowych. Rachunki te nie mogą być wykorzystywane do prowadzenia rozliczeń związanych z działalnością gospodarczą. Dowodem zawarcia umowy rachunku oszczędnościowego może być książeczka oszczędnościowa lub inny dokument, który zawsze jest wystawiany jako dokument imienny. Przy tym w nazwie dokumentu powinien być użyty w odpowiednim przypadku wyraz „oszczędnościowy”. Bank może zamknąć rachunek oszczędnościowy, jeżeli w ciągu 5 lat nie dokonano na nim żadnych zapisów, poza okresowym dopisywaniem odsetek, a jego stan nie przekracza minimalnej kwoty ustalonej w umowie. Utrata (zgubienie) dowodu zawarcia umowy lub czeku powinna być zgłoszona bankowi przez klienta.

Przykładem konkurencji o pozyskiwanie depozytów są różne rodzaje rachunków bankowych oferowane przez banki. Są one przystosowane do potrzeb klientów, a sposoby obliczania i kapitalizowania odsetek wykorzystuje się do zwiększania konkurencyjności.

Rachunek skonsolidowany (koncentryczny, zintegrowany) jest przystosowany do potrzeb organizacji gospodarczych o rozbudowanej sieci placówek. Jest on rachunkiem zbiorczym, na który automatycznie przelewane są środki z rachunków wszystkich placówek, co umożliwia pełne wykorzystywanie wpływów z danego dnia; możliwe jest utrzymywanie na tych rachunkach środków w granicach określonych limitów. Z kolei z rachunku skonsolidowanego możliwe jest zasilanie poszczególnych rachunków do ustalonego poziomu.

Innym produktem bankowym są depozyty automatyczne, polegające na tym, że po przekroczeniu określonego salda rachunku bieżącego, bank automatycznie otwiera depozyt terminowy.

Rachunki z wypowiedzeniem (rachunki call) gromadzą np. depozyty z możliwością wycofania środków za wypowiedzeniem 48-godzinnym..Warunki umów mogą być różne, a dotyczą minimalnej wielkości depozytu i wysokości oprocentowania, które jednak zawsze jest wyższe od oprocentowania rachunków a vista. Wiele banków stosuje przy tym oprocentowanie progresywne. W tzw. lokatach dynamicznych oprocentowanie rośnie wraz z długością okresu utrzymywania lokaty. Lokatę można wycofać po upływie dowolnego czasu i zachować oprocentowanie proporcjonalne do okresu utrzymywania lokaty.

Banki otwierają rachunki bankowe także jednostkom budżetowym: obsługę budżetu państwa prowadzi NBP i inne banki. Polega ona na gromadzeniu, przekazywaniu i wydatkowaniu publicznych środków pieniężnych na zlecenie jednostek wykonujących budżet. W ramach obsługi budżetu państwa prowadzone są, na podstawie umowy rachunku bankowego, różne rachunki bankowe: najliczniej występują rachunki bieżące zakładów budżetowych i gospodarstw pomocniczych.

Rachunki bankowe są numerowane jednolicie, a każdy rachunek ma numer składający się z trzech zasadniczych elementów:

• numeru (symbolu) oddziału banku;

• numeru porządkowego rachunku klienta;

• numeru konta syntetycznego oraz numeru subkonta:

np. 10201013-27827-270-1-72

Liczba 10201013 oznacza w tym przypadku I oddział PKO BP w Warszawie, 27827 jest numerem porządkowym klienta, a reszta oznacza rachunek bieżący dla prywatnych podmiotów gospodarczych.

Od 1994 r. jednostki gospodarcze mają obowiązek posiadania rachunku bankowego i przeprowadzania za jego pośrednictwem określonych co do wysokości rozliczeń w formie bezgotówkowej.

W celu otwarcia rachunku bankowego jednostka gospodarcza składa w oddziale banku odpowiedni wniosek. Jako osoba prawna musi ona udokumentować bankowi podstawy prawne działania oraz wskazać osoby upoważnione do jej reprezentowania i dysponowania pieniędzmi. Do wniosku załącza się kartę wzorów podpisów (formularz bankowy), wymieniając w niej nazwiska osób upoważnionych do dysponowania rachunkiem oraz oryginalne wzory ich podpisów; wszystkie późniejsze dokumenty w obrocie z bankiem muszą być podpisywane w identyczny sposób. Zamknięcie rachunku bankowego może być dokonane na wniosek posiadacza rachunku lub jego jednostki nadrzędnej, na podstawie decyzji władz sądowych i prokuratorskich albo z inicjatywy banku.

Osoby fizyczne mogą otwierać w bankach rachunki czekowe (np. osoby wykonujące wolne zawody) oraz rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, nazywane kontami osobistymi. Na przykład w PKO BP zasady funkcjonowania tych kont ustala regulamin stanowiący, że posiadaczami kont mogą być osoby fizyczne o pełnej zdolności do czynności prawnych, a każda osoba może posiadać tylko jedno konto w oddziale właściwym dla jej miejsca zamieszkania lub zatrudnienia. Konto może być otwarte na nazwisko jednej osoby lub jako konto wspólne dla małżonków. Na konto mogą być wnoszone wpłaty w formie gotówkowej i przelewów (np. wynagrodzenia, emerytury i renty).

Posiadanie rachunków bankowych przez osoby fizyczne rozszerza zakres rozliczeń za pomocą czeków, stanowiąc równocześnie wyraz polityki sprzyjającej rozwijaniu oszczędności i rozliczeń bezgotówkowych.

Banki maja obowiązek przestrzegania tajemnicy obrotów i stanów rachunków bieżących, w tym udzielanych kredytów. Jednak mogą one przekazywać sobie nawzajem informacje o udzielanych kredytach oraz o obrotach i stanach rachunków bankowych w zakresie potrzebnym w związku z udzielaniem kredytów, poręczeń i gwarancji bankowych. Natomiast nie mogą być udzielane informacje dotyczące wkładów oszczędnościowych osób fizycznych, chyba że zażąda ich sąd lub prokurator oraz w innych szczegółowo określonych przypadkach.

4.2. Rozliczenia pieniężne.

a) Organizacja rozliczeń.

Organizacja obiegu pieniężnego i zasady rozliczeń pieniężnych wynikają z roli pieniądza w procesach gospodarczych. Podmioty gospodarcze i inne osoby prawne, a także osoby fizyczne gromadzą swe środki pieniężne na rachunkach bankowych. Rozliczenia między podmiotami gospodarczymi i osobami prawnymi przebiegają przeważnie za pośrednictwem banku i w formie bezgotówkowej. Pieniądz gotówkowy służy w zasadzie do ograniczonych kwotowo wypłat oraz do rozliczeń tych jednostek z ludnością i między ludnością.

Udział rozliczeń gotówkowych w operacjach pieniężnych jest u nas niewspółmiernie duży i znacznie większy niż w krajach rozwiniętych, gdzie zdecydowanie przeważają rozliczenia bezgotówkowe zarówno jednostek gospodarczych, jak i ludności.

Posiadanie rachunku w jakimkolwiek banku włącza jego posiadacza w sieć rozliczeniową, stanowiącą system naczyń połączonych, którymi przepływają strumienie pieniądza bezgotówkowego. Operacje rozliczeniowe wykonują terenowe oddziały operacyjne różnych banków, powiązanych wspólną organizacją rozliczeń.

Dynamiczny rozwój informatyki, zwłaszcza teletransmisji, sprawi, że obok tradycyjnych metod rozliczeń pojawiły się nowe, które cechuje oszczędność czasu i kosztów. Pieniądz bankowy (bezgotówkowy), występujący dotychczas w postaci zapisów w księgach bankowych, zastępuje "„pieniądz elektroniczny", rejestrowany w komputerach bankowych jako zapis elektromagnetyczny. Zrewolucjonizowało to w ostatnim dwudziestoleciu formy rozliczeń między bankami a jednostkami gospodarczymi i osobami fizycznymi. Nowy rodzaj techniki rozliczeniowej umożliwia wykorzystanie w różnych rozliczeniach kart płatniczych.

b) Formy rozliczeń bezgotówkowych.

Formy rozliczeń bezgotówkowych między jednostkami gospodarczymi powinny umożliwiać dostawcy oddziaływanie na terminowe regulowanie zobowiązań przez odbiorcę. Odbiorcy powinni zaś wpływać na należyte wywiązywanie się przez dostawcę z umownych świadczeń. Stosowane metody rozliczeń i oddziaływania uczestników tego procesu nie mogą wywoływać nieprzewidzianego zadłużenia się, gdyż osłabiłoby to oddziaływanie mechanizmów rynkowych. Pogodzenie przytoczonych postulatów nie jest łatwe, ponieważ ich realizacja wywołuje sprzeczne tendencje. Na przykład trudno pogodzić szybkie otrzymywanie należności przez dostawcę z umożliwieniem odbiorcy sprawdzenia dostawy pod względem jakościowym i ilościowym jeszcze przed dokonaniem zapłaty.

Ogólne zasady tryb rozliczeń pieniężnych przeprowadzanych za pośrednictwem banków ustala prezes NBP. Jako instytucjonalne formy rozliczeń bezgotówkowych obowiązują w obrocie krajowym:

• polecenie przelewu

• polecenie zapłaty

• czek rozrachunkowy

• akredytywa

• karty płatnicze

• rozliczenia planowe

• okresowe rozliczenia saldami

• polecenie pobrania

• bankowe inkaso faktur

Charakterystyczne cechy rozliczeń transakcji skłaniają uczestników tych operacji do wyboru określonej formy rozliczeń. Są one przeprowadzane głównie za pomocą polecenia przelewu lub czeku rozrachunkowego. Od kilku lat wzrasta popularność rozliczeń dokonywanych za pomocą kart płatniczych. Wśród instrumentów oddziaływania przez dostawcę na opieszałego dłużnika-odbiorcę można wymienić rozliczenia za pomocą akredytywy. W przyszłości można się spodziewać szerszego wykorzystania weksla w jego funkcji płatniczej.

Czeki.

Czeki należą do powszechnych i najstarszych form rozliczeń pieniężnych. Chociaż w ostatnim ćwierćwieczu straciły nieco na popularności, nadal znajdują zastosowanie na całym świecie - zarówno w obrotach krajowych, jak i zagranicznych. Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego. Zależnie od sposobu zapłaty rozróżnia się czeki kasowe (gotówkowe), zlecające bankowi wypłatę gotówką oraz czeki rozrachunkowe, służące wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych. Rzadko występuje także forma czeku wystawionego na określonego remitenta, bez prawa przeniesienia uprawnień na inną osobę.

W krajach o gospodarce rynkowej czeki używane są jako środek płatniczy i często zmieniają posiadaczy zanim zostaną zrealizowane przez bank. Prawa czeku, podobnie jak z weksla, mogą być bowiem przenoszone przez indos, czyniąc czek surogatem pieniądza. Zgodnie z prawem czekowym za brak pokrycia czeku wystawca ponosi odpowiedzialność karną. Sankcje karne i ich surowe egzekwowanie maja gwarantować bezpieczeństwo posługiwania się czekiem jako środkiem płatniczym. Wystawca czeku musi mieć w banku środki lub wolną marżę kredytu i tylko do tej wysokości wolno mu wystawić czek. Pokrycie dla wystawionego czeku powinno znajdować się na rachunku bankowym przez co najmniej 10 dni, będących okresem ważności czeku. W tym czasie otrzymujący czek powinien go przedstawić bankowi do realizacji.

Czeki rozrachunkowe, oznaczone napisem „tylko do rozrachunku”, albo nazwą formularza „czek rozrachunkowy”, służą do rozliczeń bezgotówkowych. Są one najwygodniejszą formą bezgotówkowego regulowania tych płatności, które muszą być pokryte natychmiast. Czek rozrachunkowy może być wystawiony w momencie ustalenia kwoty należności i wykorzystywany do natychmiastowej zapłaty.

Czeki rozrachunkowe są alternatywną formą rozliczeń w stosunku do polecenia przelewu. Odbiorca, po otrzymaniu towaru lub świadczenia płaci czekiem, wręczając go wierzycielowi (dostawcy). Ten opatruje czek (na odwrocie) pieczątką firmową i podpisami, a następnie przedkłada go do realizacji bezpośrednio u trasata (banku wystawcy) lub w swoim banku, gdzie posiada rachunek. Ale uznanie rachunku posiadacza czeku następuje dopiero po uzyskaniu przez ten bank od trasata środków pieniężnych niezbędnych do wypłacenia kwoty czeku. Sposób realizacji czeku rozrachunkowego jest ograniczony w stosunku do czeku gotówkowego, który może być przedstawiony do zapłaty w każdym banku.

Formą zabezpieczenia jednostki przyjmującej czek rozrachunkowy przed ewentualnym brakiem jego pokrycia jest potwierdzenie czeku przez bank. Istota czeku potwierdzonego polega na zagwarantowaniu jego realizacji przez bank, który odpowiednią kwotę przeksięgowuje na odrębny rachunek, zapewniając w ten sposób środki na wykupienie czeku oraz dokonuje potwierdzenia czeku oraz dokonuje potwierdzenia czeku, umieszczając klauzulę potwierdzającą na jego odwrotnej stronie.

W podróżach zagranicznych, a także przy płatnościach krajowych dogodną formą regulowania płatności są Euroczeki. Banki zrzeszone w organizacji Eurocheque International zaopatrują swych klientów w ujednolicone karty gwarancyjne (identyfikacyjne) oraz blankiety czeków, którymi mogą oni płacić w walicie kraju pobytu. Za pomocą euroczeku można pobierać gotówkę w bankach 40 krajów, a także płacić za towary i usługi.

Polskie przedsiębiorstwa handlowe i usługowe mogą przyjmować euroczeki wystawiane w złotych na banki zagraniczne, które mogą realizować w kraju za pośrednictwem banków należących do wspomnianej organizacji. Euroczek wystawiony w złotych jest gwarantowany do określonej wysokości. Euroczeki mogą być skupowane przez banki bezpośrednio od ich wystawców. Należy przy tym pamiętać, że podawca otrzymuje pełną kwotę, na jaką czek był wystawiony, bez potrącenia prowizji.

ROZLICZENIE ZA POMOCĄ CZEKU

Wręczenie czek przelew

Czeku przekazanie czeku do realizacji środków

do realizacji

zawiadomienie o

o realizacji czeku

Karty płatnicze.

Jedną z form kart płatniczych są karty kredytowe Karta kredytowa wystawiana przez określony bank informuje, że jej posiadaczowi udzielono kredytu. Wykorzystany kredyt podlega spłacie przeważnie z wpływu miesięcznego wynagrodzenia. Posiadacz karty bywa obciążany opłatą roczną, a od wykorzystanego kredytu płaci odsetki. Bankowe karty kredytowe służą zatem celom płatniczym, połączonym z możliwością zaciągania kredytu. Posiadacz bankowej karty kredytowej może za jej okazaniem dokonywać zakupów w przedsiębiorstwach handlowych i usługowych, a należność pokrywana jest z jego rachunku bankowego, przy czym może on zaciągać w banku kredyt w ramach określonej umownie kwoty. Natomiast rozliczenia za pomocą karty debetowej muszą mieć pokrycie w saldzie rachunku bankowego jej posiadacza; technika rozliczeń na ogół się nie różni. Karty płatnicze mogą być wystawiane również dla podmiotów gospodarczych - business card.

Karty płatniczej używa się również do podejmowania gotówki w złotych i w walucie obcej (sieci bankomatów). Coraz powszechniej stosuje się wielofunkcyjne karty płatnicze. Umożliwiają one zarówno dokonanie bezgotówkowego przelewu z rachunku swego posiadacza, jak i podjęcie gotówki w bankowej kasie automatycznej oraz otrzymanie wydruku wyciągu z rachunku bankowego, a także upoważniają do korzystania z innych usług bankowych. Wszechstronne wykorzystanie kart płatniczych w różnych operacjach rozliczeniowych sprawia, że konkurują one skutecznie z obrotem czekowym, a ich zastosowanie systematycznie wzrasta.

Karty płatnicze mogą być wykorzystywane w płatnościach zagranicznych lub tylko krajowych. Korzystanie z kart płatniczych w obrotach międzynarodowych wymaga wstąpienia danego banku do organizacji międzynarodowej. Najpopularniejsza w Polsce jest organizacja Visa International, ale oprócz niej działają także Europay, American Express i inne. Posiadacz karty płatniczej banku krajowego należącego do takiej organizacji może dokonywać nią płatności na całym świecie. Coraz więcej banków krajowych włącza się w międzynarodowe systemy kart płatniczych. Banki krajowe należące do tych systemów rozliczeniowych wypłacają pieniądze na polecenie posiadaczy kart wystawionych przez banki z całego świata, które należą do danej organizacji. Mogą one również wystawiać własne karty płatnicze, którymi ich klienci opłacają transakcje za granicą.

Polecenie przelewu.

Polecenie przelewu jest najpopularniejszą i uniwersalną formą rozliczeń bezgotówkowych. W zasadzie wszystkie rodzaje rozliczeń można przeprowadzać w tej najprostszej i najwygodniejszej formie. Polega ona na wydaniu bankowi dyspozycji przelania określonej kwoty z rachunku bankowego płatnika na wskazany przez niego rachunek w dowolnym banku. Jest ono przydatne dla jednostek gospodarczych w rozliczeniach za dostawy towarów, świadczone usługi czy wykonywane prace, a strony zawierające takie umowy mogą wprowadzić tę formę rozliczeń jako podstawową. Mogą z niego także korzystać wszystkie inne osoby prawne i fizyczne posiadające rachunek bankowy.

Bankowym dokumentem rozliczeniowym jest czteroodcinkowy formularz polecenia przelewu. Jeden egzemplarz zatrzymuje zleceniodawca jako dowód na dokonanie księgowania, które zmniejszyło saldo jego rachunku, oddział banku zleceniodawcy zachowuje kolejny egzemplarz polecenia jako dowód, że dokonał przelewu w sposób żądany przez zleceniodawcę; dwa egzemplarze zostają przesłane do banku właściwego dla odbiorcy przelewu; jeden z nich zachowuje bank dla księgowania na rachunku odbiorcy, drugi zaś otrzymuje odbiorca przy wyciągu z rachunku, jako zawiadomienie o zaksięgowaniu przelewu na jego rachunku.

W treści polecenia przelewu zleceniodawca poleca, aby oddział banku przelał z jego rachunku określoną kwotę pieniędzy na rzecz wskazanego odbiorcy. Dokument podpisują upoważnione osoby (które złożyły w banku wzory podpisów), podając przy tym datę.

Przyjęte przez oddział banku polecenie przelewu powinno być wykonane w tym samym dniu, a najpóźniej w następnym dniu roboczym po jego przyjęciu. Kwotą polecenia przelewu bank powinien niezwłocznie uznać rachunek adresata(wierzyciela). Bank może odmówić przyjęcia polecenia przelewu, które nie znajduje pokrycia na rachunku dłużnika. Inicjatorem rozliczeń poleceniem przelewu jest odbiorca, na ogół mniej zainteresowany terminową zapłatą niż dostawca.

ROZLICZENIE W FORMIE POLECENIA PRZELEWU

Faktura (przesłana pocztą)

zawiadomienie

Polecenie o dokonaniu

Przelewu przelewu

przelew środków

Polecenie zapłaty.

Polecenie zapłaty jest dyspozycja płatniczą udzieloną bankowi przez wierzyciela, aby obciążył określoną kwotą rachunek bankowy dłużnika i uznał nią rachunek wierzyciela. Dyspozycja wierzyciela zawiera równocześnie jego zgodę na cofnięcie przez bank dokonanego rozliczenia (zapisów), gdyby dłużnik odwołał polecenie zapłaty. Przeprowadzanie rozliczeń w tej formie wymaga, aby wierzyciel i dłużnik mieli rachunki w bankach, które zawarły porozumienie o stosowaniu tej formy rozliczeń, a dłużnik wyraził zgodę na stosowanie przez wierzyciela poleceń zapłaty przy rozliczaniu określonych zobowiązań w umowach terminowych.

Uznanie rachunku bankowego wierzyciela następuje po uzyskaniu środków przez jego bank od banku dłużnika, wystarczających do pokrycia dokonywanej dyspozycji płatniczej. Dłużnik może w określonym terminie odwołać pojedyncze polecenia zapłaty.

Maksymalna kwota pojedynczego polecenia zapłaty nie może przekroczyć równowartości 1000ECU, gdy dłużnikiem jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej, a 10 000ECU w przypadku pozostałych dłużników.

Zarówno polecenie przelewu jak i polecenie zapłaty mogą być skomputeryzowane. Wprowadzenie elektronicznego przelewu pieniądza wymaga normalizacji dyspozycji rozliczeniowej, aby zawierała ona równocześnie wszystkie niezbędne informacje, jak oznaczenie nadawcy i odbiorcy, kwoty rozliczenia i tytułu z jakiego dokonuje się rozliczeń. Informacje są wówczas kodowane przy zastosowaniu symboli cyfrowych i teletransmitowane. Dzięki pełnej normalizacji zleceń klientów, w tym także tytułów zapłaty, informacje zawarte w zapisach magnetycznych pozwalają na wyeliminowanie z obiegu dokumentów rozliczeniowych.

Akredytywa.

Akredytywę w obrocie krajowym stosuje się rzadko. Bank, działając na zlecenie klienta, ale we własnym imieniu , zobowiązuje się pisemnie wobec beneficjenta akredytywy, że dokona wpłaty po spełnieniu przez niego warunków określonych w akredytywie. Jest to forma rozliczeń zabezpieczająca przede wszystkim interes dostawcy, chociaż uwzględnia również interes odbiorcy. Pierwszemu zapewnia natychmiastowe otrzymanie należności, drugiemu zaś pozwala uzależnić zapłatę od spełnienia przez dostawcę ustalonych warunków. Z tych względów akredytywa nadaję się przede wszystkim do rozliczeń z nieznanymi kontrahentami, mającymi siedzibę w innej miejscowości lub z partnerami słabo wypłacalnymi, gdy dostawca pragnie dodatkowo zapewnić sobie należną zapłatę.

Istota rozliczeń za pomocą akredytywy polega na pokrywaniu (w formie bezgotówkowej) przez oddział właściwy dla wierzyciela określonych wierzytelności z wyodrębnionych na ten cel środków dłużnika, z zachowaniem warunków ustalonych przez dłużnika. Bank może zwolnić dłużnika od obowiązku wyodrębnienia środków, udzielając mu zapewnienia pokrycia zobowiązań rozliczonych za pomocą akredytywy z kredytu bankowego. To ułatwienie, zwalnia go od okresowego zamrażania własnych środków.

W krajowych rozliczeniach za pomocą akredytywy zapłata następuje w banku wierzyciela, który następnie obciąża rachunek akredytywy w banku dłużnika. Dlatego też akredytywę zazwyczaj otwiera się na rzecz jednego wierzyciela. Akredytywa wygasa po wyczerpaniu środków wydzielonych na rachunku akredytywy lub z upływem terminu jej ważności.

Podstawą otwarcia akredytywy jest wniosek dłużnika złożony w oddziale jego banku, a wskazujący wierzyciela (dostawcę) i oddział banku wierzyciela, w którym będą dokonywane wypłaty. Ponadto wniosek powinien określać, jakie dokumenty będzie zobowiązany składać dostawca dla uzyskania wypłaty (np. listy przewozowe). Odwołanie lub zmiana warunków akredytywy przez dłużnika ,może nastąpić tylko w wypadku, gdy zastrzegł on sobie takie prawo w warunkach akredytywy.

ROZLICZENIE ZA POMOCĄ AKREDYTYWY

djjnxjjs

wniosek o zawiadomienie faktura zawiadomienie o

otwarcie i faktura otwarciu

akredytywy akredytywy

zawiadomienie o

dokonanej płatności

i faktur

polecenie otwarcia

akredytywy

Bankowe inkaso faktur.

Bankowe inkaso faktur polega na tym, że ruch dokumentów płatniczych rozpoczyna się od dostawcy, który wystawia fakturę i przekazuje ją bankowi do inkasa przy żądaniu zapłaty. Płatność następuje w oddziale banku odbiorcy po wyrażeniu akceptu przez odbiorcę.

Sposób formułowania akceptu musi być bezwarunkowy. Dłużnik nie może uzależniać akceptu od spłacenia należności lub przyjęcia przez wierzyciela dodatkowych warunków. Możliwy jest jednak akcept częściowy. Dłużnik może także całkowicie odmówić akceptu, przy czym nie ma obowiązku podawania bankowi motywów swojej decyzji.

Rozliczenia inkasowe mają wiele zalet. Pozwalają one odbiorcy na sprawdzenie, czy dostarczony towar odpowiada umowie i stwarzają w ten sposób warunki do przeciwdziałania naruszeniu umów przez dostawców. Przede wszystkim tą formą rozliczeń są zainteresowani dostawcy, którzy dzięki pośrednictwu banku mają większą pewność, że ich należności zostaną uregulowane w terminie.

ROZLICZENIE W FORMIE BANKOWEGO INKASA FAKTUR:

Żądanie zawiadomienie akcept wezwanie

zapłaty o otrzymaniu do zapłaty

i faktura zapłaty

żądanie zapłaty

i faktura

przelew środków

Polecenie pobrania.

Polecenie pobrania polega na uznaniu rachunku dostawcy na sumę faktury złożonej do inkasa, a następnie na obciążeniu rachunku odbiorcy w momencie, gdy bank odbiorcy otrzyma fakturę z banku dostawcy.

Polecenie pobrania jest formą rozliczeń bardzo wygodną dla dostawcy (szybkie otrzymanie zapłaty), ale równocześnie pozbawia odbiorcę prawa kontroli dostawy przed dokonaniem zapłaty.

Inne rozliczenia bezgotówkowe.

Omówione dotychczas formy rozliczeń bezgotówkowych różnią się od siebie sposobem zapłaty, techniką rozliczeń, dokumentacja itp. Niezależnie od tych podstawowych form istnieje wiele innych sposobów regulowania należności, ale ostatecznie znajduje zastosowanie - przynajmniej w końcowej fazie - polecenie przelewu. Należą do nich:

• Rozliczenia planowe

• Okresowe rozliczenia saldami

Rozliczenia planowe - wprowadzone do dostaw o charakterze periodycznym - polegają na okresowym przelewaniu przez odbiorcę na rzecz dostawcy określonych kwot, wynikających z planowanej wartości dostaw. Różnicę między przekazywanymi wpłatami a wartością dostaw rozlicza się za dłuższy okres co znacznie upraszcza technikę rozliczeń i zmniejsza pracochłonność czynności rozliczeniowych.

Rozliczenia planowe mają wiele zalet, bo można nimi zastąpić kłopotliwe rozliczanie indywidualnych faktur. Wprawdzie inicjatywa rozliczenia spoczywa w rękach odbiorcy, lecz umowne terminy planowych wpłat zabezpieczają interes dostawcy. Odbiorca kontroluje dostawcę i może nie opłacić dostawy niezgodnej z warunkami umowy.

Zinstytucjonalizowaną formą rozliczeń kompensacyjnych są okresowe rozliczenia saldami, które mogą stosować kontrahenci wzajemnie świadczący sobie usługi, roboty i dostawy. Ponieważ występują oni wobec siebie w podwójnym charakterze (jako wierzyciel i dłużnik), okresowe rozliczenia saldami mogą znacznie uprościć procedurę rozrachunku, gdyż tylko jeden z uczestników będzie dokonywał rozliczenia w ustalonych odstępach czasu. Istota tej metody rozliczeń polega więc na zastąpieniu regulowania poszczególnych należności ewidencjonowaniem wzajemnych świadczeń i wyrównywaniem salda wzajemnych rozliczeń.

c) Rozliczenia gotówkowe.

Organizacja obiegu gotówkowego.

Udział rozliczeń gotówkowych w operacjach pieniężnych w Polsce jest niewspółmiernie duży i znacznie większy niż w krajach rozwiniętych, gdzie zdecydowanie przeważają rozliczenia bezgotówkowe zarówno jednostek gospodarczych, jak i ludności.

W miarę urynkowienia gospodarki ulega zmianie ruch strumieni pieniądza gotówkowego. W przeszłości pieniądz gotówkowy wypłacony z kas NBP dostawał się do rąk ludności głównie za pośrednictwem uspołecznionych jednostek gospodarczych i budżetowych, aby powrócić do kas bankowych przede wszystkim w postaci wpłat utargów sieci handlowo-usługowej, podatków i opłat oraz wkładów oszczędnościowych. Pieniądz wykonywał każdorazowo jeden ruch wahadła, a tylko nieznaczna część gotówki oscylowała między różnymi grupami ludności. Obecnie pieniądz gotówkowy opuszczający bank emisyjny (NBP), trafiając do banków operacyjnych i instytucji finansowych, a za ich pośrednictwem do jednostek gospodarczych oraz ludności, cyrkuluje dokonując wielu obrotów. Tylko relatywnie mała część znaków pieniężnych powraca do okręgowych oddziałów NBP dla wyrównania terytorialnych i technicznych różnic w obiegu pieniądza. Zaopatrywanie kraju w odpowiedni ilościowo asortyment banknotów i monet oraz wymiana zużytych znaków pieniężnych na nowe należy do obowiązków oddziałów okręgowych NBP, które zaopatrują inne banki, urzędy pocztowe itp.

Procesy inflacyjne sprawiły, że wysokość nominałów znaków pieniężnych zdecydowanie utrudniała obsługę płatności gotówkowych, a liczba zer w zapisach utrudniała ewidencję i statystykę. Powstała więc potrzeba przeprowadzenia denominacji oraz towarzyszącej jej wymiany znaków pieniężnych.

Denominacja jest reformą pieniężną polegającą na wycofaniu znaków pieniężnych znajdujących się w obiegu i zastąpieniu ich znakami pieniężnymi o niższym nominale, przy równoczesnej zmianie skali cen. Jest ona ekwiwalentna, gdy gotówkowe zasoby pieniężne są wymienialne, a wkłady bankowe i oszczędnościowe są przeliczane w tej samej proporcji co przeliczenie cen i płac (np. w Polsce w 1995r.). Denominacja jest nieekwiwalentna, gdy wymianie podlega tylko część zasobów pieniężnych bądź tez gdy wymiana lub przeliczenie zasobów pieniężnych następuje w mniej korzystnej dla ich posiadaczy relacji niż wynika to z przyjętej stopy denominacji (np. w Polsce w 1950r.).

Operacje kasowo-skarbcowe.

Ogół czynności bankowych polegających na wypłacaniu, przyjmowaniu i przechowywaniu znaków pieniężnych nazywa się operacjami kasowo-skarbcowymi. W oddziałach operacyjnych banków czynności te są wykonywane w wydzielonej komórce organizacyjnej, składającej się z trzech zespołów:

• kasy

• sortownie

• skarbiec

Kasy są obsługiwane jednoosobowo przez kasjerów. Mniejsze oddziały banków mają zazwyczaj jedną lub dwie kasy, a większe - kilka kas, często wyspecjalizowanych we wpłatach, wypłatach lub wymianie pieniądza. Gdy obroty gotówkowe są tak wielkie, że kasjerzy nie są w stanie przeliczyć wszystkich pieniędzy, organizuje się pomoc w formie sortowni pieniędzy, w których pracują wieloosobowe zespoły tzw. liczników(min 2 osoby ). W sortowniach „licznicy” przeliczają i sortują banknoty wpłacone do banku na nadające się oraz nie nadające się do obiegu. Banknoty nie nadające się do obiegu są niszczone przez NBP. W większości banków pracę kasjera i sortowni wspierają automaty do liczenia i sprawdzania liczby banknotów.

Banknoty i monety przechowuje się w skarbcu, który jest pomieszczeniem specjalnie zabezpieczonym i chronionym, gwarantującym całkowite bezpieczeństwo przechowywanych wartości. W skarbcu mogą być także przechowywane depozyty rzeczowe.

Najprostszą formą operacji gotówkowej jest dokonanie wpłaty gotówkowej do kasy dziennej banku przy użyciu tzw. dowodu wpłaty. Wpłaty gotówki mogą być jednak dokonywane w różnej formie, dostosowanej do potrzeb wpłacających. Szczególną formę wpłaty stanowi wrzucanie pieniędzy do skarbców nocnych. Są to urządzenia techniczne umożliwiające wrzucenie woreczka z wpłatą przez specjalną wrzutnię do odpowiednio przystosowanego skarbca. Ponieważ otwory wrzutni znajdują się na zewnątrz budynku banku, wrzucenia można dokonać o każdej porze.

W większych miastach może działać tzw. inkaso samochodowe. Za pomocą tej formy następuje odbieranie utargów gotówkowych przedsiębiorstw handlowych, zakładów gastronomicznych, przedsiębiorstw usługowych itp. Inkasenci przyjmują wpłaty w formie zamkniętej i odpowiadają za dostarczenie do banku nie naruszonego pakietu, który jest przyjmowany przez bank w kwocie zadeklarowanej przez przedsiębiorstwo.

Drugą grupę operacji gotówkowych stanowią wypłaty. Dokonują ich kasy dzienne banku. Przed podjęciem gotówki dysponent rozliczeń sprawdza dokument będący podstawą wypłaty (najczęściej czek) oraz pokrycie w środkach znajdujących się na rachunku klienta; dysponent legitymuje klienta i wydaje mu żeton kasowy. Kasjer wzywa posiadacza żetonu, a po sprawdzeniu dokumentu będącego podstawą wypłaty, ponownie legitymuje pobierającego gotówkę i po pokwitowaniu odbioru gotówki dokonuje wypłaty. W wielu oddziałach operacyjnych banków kasy są wyposażone w terminale połączone on-line z komputerem. Klient może wówczas podejmować wypłaty bezpośrednio w kasie, z pominięciem dysponenta rozliczeń.

Postęp techniczny umożliwia zastąpienie pracy kasjerów automatami - bankomaty. Są to urządzenia wielofunkcyjne. Użytkownik może podejmować w nich gotówkę, dokonywać przez nie przelewów na inne rachunki bankowe, zasięgać informacji o stanie konta i ostatnich obrotach, a także deponować czeki i gotówkę.

Kasy walutowe i kantory wymiany.

W bankach mających uprawnienia dewizowe działają kasy walutowe, obsługujące operacje gotówkowe w walutach obcych. Kasy te skupują i sprzedają waluty, przyjmują wpłaty i dokonują wypłat z rachunków walutowych oraz obsługują inne operacje walutowo-dewizowe. Od 1998 r. prawo dewizowe umożliwiło funkcjonowanie punktów kupna i sprzedaży walut obcych, czyli kantorów. Mogą one kupować po kursie rynkowym waluty obce od osób zagranicznych i krajowych nie będących podmiotami gospodarczymi.

Do najpowszechniejszych walutowych operacji kasowych należy skup i sprzedaż walut. Przedmiotem skupu i sprzedaży są przede wszystkim banknoty, rzadziej banki skupują bilon.

4.3. Rozrachunki międzybankowe.

Transakcjom gospodarczym przedsiębiorstw i rozmaitym operacjom bankowym towarzyszą rozliczenia pieniężne przebiegające między oddziałami banków. Do oddziałów operacyjnych banków wpływają dokumenty rozliczeniowe (np. polecenia przelewu, czeki rozrachunkowe), które mogą pochodzić od klientów innych oddziałów danego banku i wówczas są traktowane jako rozrachunki międzyoddziałowe albo mogą wpływać z oddziałów innych banków i wtedy stanowią rozrachunki międzybankowe. W każdym rozliczeniu uczestniczą dwa oddziały: oddział rozpoczynający rozliczenie, tj. dokonujący księgowań pierwotnych i przesyłający dokumenty do oddziału dokonującego rozliczeń wtórnych. Jeżeli w rozliczeniach uczestniczą oddziały tego samego banku, to zgodność księgowań pierwotnych z wtórnymi kontroluje centrum rozliczeniowe danego banku.

Istnieją różne systemy rozliczeń międzybankowych:

• Tworzone są systemy żyrowe w ramach określonych grup instytucji kredytowych, jak np. kasy oszczędnościowe, banki spółdzielcze, poczta czy wielkie banki, które rozliczają się poprzez swoje instytucje centralne. System ten pozwala możliwie długo zatrzymać transferowany pieniądz na rachunkach tych instytucji, a to stanowi korzystne rozwiązanie dla banków, gdyż dysponują nie oprocentowanymi środkami;

• W celu przeprowadzania rozrachunków międzybankowych uczestniczące w nim banki muszą posiadać w NBP rachunki bieżące. Jednym z istotnych zadań banku centralnego jest przeprowadzanie rozliczeń międzybankowych. Na rachunkach tego banku następuje codziennie clearing należności i zobowiązań bankowych, który obejmuje zarówno rozliczenia między poszczególnymi systemami żyrowymi, jak i między poszczególnymi bankami;

• Rozliczeniami międzybankowymi mogą się tez zajmować specjalne izby rozrachunkowe, które dokonują clearingu wzajemnych należności i zobowiązań między bankami. Tę rolę od 1993r. pełni Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. (KIR). W ramach KIR działa obecnie centrala oraz 17 regionalnych izb rozliczeniowych (BRIR). Do zadań centrali, oprócz ogólnego nadzoru, należy rejestracja oraz kompensata wzajemnych zobowiązań i należności uczestników Izby. Natomiast izby regionalne prowadzą punkty odbioru przesyłek z oddziałów operacyjnych banków, a następnie dostarczają te dokumenty do adresatów.

W celu uniknięcia pracochłonnych czynności manualnych, wynikających ze stosowania papierowych dokumentów rozliczeniowych wprowadzono elektroniczny system izb rozrachunkowych ELIKSIR (który zastąpił wcześniejszy SYBIRP- system bankowych izb rozliczeniowych). Jest to system wymiany zleceń płatniczych rejestrowanych na magnetycznych nośnikach informacji oraz rejestracji wierzytelności z tego tytułu z użyciem elektronicznego przetwarzania danych.

Polskie banki mogą się rozliczać z bankami zagranicznymi za pośrednictwem Stowarzyszenia Międzynarodowej Międzybankowej Teletransmisji Danych Finansowych SWIFT. Świadczy ono usługi polegające na przekazywaniu między bankami znormalizowanych informacji.-dyspozycji płatniczych. W przyszłości rozrachunki z bankami krajów Unii Europejskiej będą przebiegać w systemie TARGET, czyli transeuropejskiego zautomatyzowanego błyskawicznego systemu rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym.

4.4. Inne usługi bankowe.

Konkurencja w zdobywaniu klientów polega nie tylko na stosowaniu przez banki korzystnego oprocentowania i niskich prowizji, ale także na wzbogacaniu palety usług. Mogą to być usługi w postaci szczególnie dogodnych form konkretnych operacji bankowych, fachowego doradztwa lub szczegółowych i szybkich informacji z różnych sfer gospodarczych.

Zyskują na popularności usługi nazywane home banking. Banki świadczą te usługi w siedzibie przedsiębiorstwa lub w domu klienta. Korzystający z takich usług otrzymują terminal podłączony do telewizora i połączony z bankiem, co umożliwia dokonywanie przelewów między rachunkami w ramach banku, a także płatności na rzecz podmiotów w innych bankach. W wersji telefonicznej wykorzystywana jest klawiatura podłączona do telefonu.

Inną stosunkowo nową usługą, zbliżoną do home banking jest direct banking. Klient komunikuje się z bankiem w teletransmisji, wykorzystując własne i bankowe urządzenia elektroniczne.

Działem usług rozwijającym się w krajach o gospodarce rynkowej jest poradnictwo finansowe świadczone klientom, zwłaszcza w dziedzinach charakteryzujących się podwyższonym ryzykiem. Typowym przykładem może być pomoc banku w rozeznaniu ryzyka kursowego, które towarzyszy operacjom zagranicznym.

Banki mogą również świadczyć usługi maklerskie. Wiele banków w Polsce, nabywając odpowiednie uprawnienia, podjęło świadczenie usług maklerskich osobom fizycznym i prawnym. Warunkiem uzyskania takiego zezwolenia jest finansowe i organizacyjne wydzielenie w banku operacji maklerskich. Klient zawiera z bankowym biurem maklerskim umowę o świadczenie usług maklerskich i prowadzenie rachunku papierów wartościowych. Bank zobowiązuje się do sprzedaży i zakupu papierów wartościowych w imieniu własnym, lecz na rachunek klienta udzielającego zleceń oraz do prowadzenia rachunku papierów wartościowych, obejmującego:

• Rachunek depozytu pieniężnego, na którym lokowane są środki pieniężne klienta służące do zakupu papierów wartościowych;

• Rachunek depozytu papierów wartościowych, na którym lokowane są papiery wartościowe będące własnością klienta.

Skarbce posiadane przez bank gwarantują szczególne warunki bezpieczeństwa przechowywanym tam wartościom. Niektóre jednostki gospodarcze posiadające dokumenty lub przedmioty wymagające specjalnego zabezpieczenia mogą je złożyć w banku, który świadczy usługi polegające na przechowywaniu depozytów w skarbcach.

Szczególną formą przechowywania wartości jest udostępnienie klientom skrytek sejfowych. Sejf bankowy jest zabezpieczonym pomieszczeniem ogniotrwałym (skrytką) lub skrzynką służącą do przechowywania wartościowych przedmiotów, dokumentów, itp.

LITERATURA:

1. W. L. JAWORSKI: „Bankowość. Podstawowe założenia”, Poltex, Warszawa 1999

2. W. L. JAWORSKI, Z. KRZYŻKIEWICZ, B. KOSIŃSKI: „Banki, rynek, operacje, polityka”, Poltex Warszawa 1998

19

Odbiorca

Bank odbiorcy

Bank dostawcy

Dostawca

Dostawca

Odbiorca

Bank dostawcy

Bank odbiorcy

WIERZYCIEL

DŁUŻNIK

BANK DŁUŻNIKA

BANK WIERZYCIELA

Odbiorca

Dostawca

Bank odbiorcy

Bank dostawcy

---