Wykład I.

We współczesnej gospodarce coraz częściej problemy makro rozpatrywane są w saki szerszej niż jedno państwo. Typowym przykładem jest Unia Europejska, ale jest to szerszy problem, ponieważ gospodarki w poszczególnych krajach są coraz bardziej zintegrowane w skali światowej. To oznacza globalizacje w gospodarce

Wejście Polski do UE zmusza naszą politykę gospodarczą dostosowania się do wymogów Unii i do zaakceptowania prowadzonej w Unii polityki gospodarczej. Tracimy więc część suwerenności ekonomicznej aby uzyskać korzyści wejścia do Unii Europejskiej. Przykładem jest polityka monetarna w strefie euro. Państwa musiały zrezygnować ze swoich walut i podporządkować się decyzją Europejskiego Banku Centralnego.

Stopy Procentowe:

• Polska- ok. 4%

• Unia Europejska (Strefa Euro) - 1%

• Japonia - 0.01%

3 Najbiedniejsze kraje w UE:

• Rumunia

• Bułgaria

• Polska

Najbogatszy rejon UE: Londyn

Podstawowe problemy makroekonomii dotyczą:

• poziomu produkcji (PKB), uwarunkowań, które determinują poziom i tempo jego zmian,

• Bezrobocia (Poziom, przyczyn, sposobów przeciwdziałania)

• Inflacji (poziom, przyczyn, skutków, sposobów przeciwdziałania)

PKB:

1. W czasie wielkiego kryzysu (1929-1933) - PKB w Polsce spadło ok. 30%. W roku 1992 i 1991 w Polsce PKB spadło także ok. 30%. W 1993 tempo wzrostu produkcji wzrosło osiągając w latach 1995-1997 6-7% rocznie. Potem tempo wzrostu znów obniżał się, osiągając w latach 2001-2002 1-2% rocznie. Potem gospodarka przyspieszyła, osiągając w latach 2004-2997 około 6% rocznie.

2. Na początku kryzysu Polska miała względnie wysokie tempo wzrostu w granicach 3-4% rocznie. W 2013 przewiduje się, że będzie to ok. 1-1,5% rocznie.

3. W Unii Europejskiej w czasie kryzysu tempo wzrostu było dość stabilne rzędu 3-4% rocznie. Przewiduje się spadku PKB w UE rzędu 1-1,5% rocznie a w strefie euro 0-(-0,5%) rocznie.

4. W USA tempo wzrostu w czasie kryzysu to 3,5-4%, Obecnie PKB rośnie ok. 3 % rocznie

5. Od 1991 w Japonia jest w permanentnej stagnacji.

Bezrobocie:

W połowie lat 80tych w PUP na przeciętnego mężczyznę przypadało 80 ofert pracy, 60 na 1 kobietę.

W 1994 W PUP było ok. 3 mln zarejestrowanych bezrobotnych

W następnych latach bezrobocie szybko malało i w 1993r, zarejestrowanych bezrobotnych było ok. 1mln 800tyś, lecz potem ta liczba ciągle wzrastała:

• 2002r - 3mln 350 tyś

• 2007r. - 1 mln 400tyś

• 2013= 2 mln 150 tyś

Przyczyny względnie małego bezrobocia

• Po wejściu do Unii Europejskiej do pracy za granicą wyjechało ok. 1mln 200tyś

• Bardzo duży udział zatrudnionych na tzw. Umowach śmieciowych. Mamy obok Hiszpanii najwyższy procent umów śmieciowych - 26%

• Duże bezrobocie ukryte w rolnictwie 600tyś-1mln 200tyś. (Polska południowo-wschodnia). Najwyższy udział ludzi utrzymujących się z rolnictwa w Unii Europejskiej.

Stopy bezrobocia:

• Unia Europejska - ok. 8%

• Hiszpania, Grecja - 25/26%

• Austria - 3,5%

• Stany Zjednoczone - ok. 8%, a przed kryzysem 4-5%

• Japonia do 1991 - 2-3%, obecnie ok. 5%

Inflacja

Polska:

Obecnie - 2,5-3%. Konstytucyjnie inflacja musi się mieścić od 1,5-3,5%

Do 1990-niska inflacja

Inflacja rzędu 380% wystąpiła w 1990 i w 1989r.

W latach 2001/2002- najniższa inflacja w Europie

2010 - 4%

2013= ok. 2%. Nie przewiduje się wzrostu.

Inne Kraje:

Przed kryzysem inflacja stabilna. Teraz także w okolicach 2%. Nie przewiduje się wzrostu.

USA stabilna. Na początku kryzysu lekko wzrosła, lecz potem znów się ustabilizowała. Nie przewiduje się zmian

W Japonii po 1991- inflacja bardzo mała, czasem występowała deflacja.

Wykład II.

Produkt krajowy brutto-obejmuje wartość produkcji wytworzonej w danym kraju przy użyciu czynników należących do kraju, niezależnie kto jest właścicielem tych czynników

PNB=PKB+dochody netto z tytułu własności za granicą

PNN=PNB-amortyzacja

Amortyzacja - środki finansowe, które zbiera się po to, by potem odtworzyć dochód

Dochód narodowy (PNN)

• Nie uwzględnia dóbr szkodliwych i niekorzystnych (zanieczyszczenie środowiska)

• Nie uwzględnia się części działalności (praca w domu, majsterkowanie)

Determinanty dochodu narodowego w okresie krótkim

• Między produkcją rzeczywistą- czyli taką jaką osiągamy

• Między produkcją potencjalną- czyli taką, która byłaby przy pełnym wykorzystaniu czynników produkcji

Założenia w analizie:

• Płace i ceny są dane - nie ulegają zmianie

• Nie wykorzystuje się wszystkich możliwości zatrudnienia i mocy produkcji

• Ograniczenia wzrostu mają charakter popytowy (niedostateczny popyt), produkcja zależy od globalnego popytu

Keynes - odrzuca prawo Saya

Przyjmujemy że nie ma państwa i wymiany z zagranicą. W tej sytuacji dochód narodowy, PNB i PKB i rozporządzane dochody są sobie równe

Popyt agregatowy determinowany jest przez popyt konsumpcyjny-gospodarstw domowych (C) i przez popyt inwestycyjny przedsiębiorstw (I)

Popyt konsumpcyjny

C-konsumpcja

Y-dochód

Co-Tzw. Popyt autonomiczny wobec poziomu dochodu (niezależny od dochodu)

Końcowa skłonność do konsumpcji- pokazuje o ile wzrośnie konsumpcja, gdy dochód wzrośnie o jednostkę

Przyjmujemy że globalny popyt konsumpcyjny rośnie wraz ze wzrostem globalnych, rozporządzalnych dochodów osobistych

Ponieważ nie ma państwa, nie ma podatków i transferów a rozporządzane dochody są równe dochodowi narodowemu

Założenie:

Środki na popyt autonomiczny są z oszczędności. Nie ma bieżących dochodów

Nachylenie funkcji konsumpcji zależy do krańcowej skłonności do konsumpcji. Przy wyższej skłonności do konsumpcji, ta prosta jest bardziej stroma, przy niższej jest bardziej płaska.

Analogicznie do funkcji konsumpcji możemy mówić o funkcji oszczędności, które pokazuje wielkości zamierzonych oszczędności przy każdym poziomie dochodów.

S-oszczędności

Y-dochód

S-krańcowa skłonności do oszczędzania-pokazuje o ile wzrosną oszczędności gdy dochód narodowy wzrośnie o jednostkę

Im wyższa jest krańcowa skłonność do oszczędzania, tym jest bardziej stroma

Popyt inwestycyjny

Występuje gdy przedsiębiorstwa zamierzają powiększyć zasoby kapitału trwałego oraz zasobów. Inwestycje zależą przede wszystkim od przyszłego zysku, a czynniki które odgrywają największą rolę to:

• Stopa procentowa-im wyższa stopa procentowa, tym mniej opłaca się inwestować

• Przewidywane zmiany popytu inwestycyjnego

• Koszty i efektywność wyposażenia kapitałowego- gdy spadają koszty tego wyposażenia (np. ceny maszyn) lub rośnie jego efektywność, to bardziej opłaca się inwestować

• Oczekiwania dotyczące rozwoju gospodarki i kształtowania się warunków istotnych dla inwestowania

Przyjmujemy, że nie ma związku między bieżącą produkcją i dochodem a popytem inwestycyjnym . Popyt inwestycyjny jest autonomiczny względem dochodu

Nachylenie wyznaczone przez krańcową skłonność do konsumpcji. Poziom inwestycji jest taki sam przy różnym poziomie dochodu

Krótkookresowa równowaga w gospodarce występuje wtedy, gdy globalny popyt (konsumpcyjny i inwestycyjny) jest taki sam jak faktyczne wytworzona produkcja

Poniżej punktu E planowane wydatki (popyt globalny) są większe niż produkcja i dochód, wtedy maleją zapasy i są bodźce do wzrostu produkcji. Powyżej punktu E popyt globalny jest mniejszy niż produkcja i dochód. Wtedy rosną zapasy i nie ma bodźców do wzrostu produkcji

Punkt E nie oznacza, że osiągnięto poziom produkcji potencjalnej

Równowagę możemy także rozpatrzyć jako stan, w którym planowane oszczędności są równe planowanym inwestycją I=S

Problem polega na tym, że oszczędności planowane są w gospodarstwach domowych a inwestycje w przedsiębiorstwach. A obie te grupy podejmują decyzje oddzielnie

Powyżej punktu E gospodarstwa domowe chcą zaoszczędzić więcej niż chcą zainwestować przedsiębiorcy. A to znaczy, że zamierzenia konsumpcyjne gospodarstw domowych i zamierzenia inwestycyjne przedsiębiorstw są za małe aby zakupić przy danych cenach całą produkcję. Rosną wtedy nieplanowane zapasy i produkcja zmniejsza się.

Poniżej punktu E oszczędności są mniejsze niż rozmiary inwestycyjne. Planowane rozmiary konsumpcji i inwestycji są większe od produkcji. Zapasy maleją a produkcja rośnie

Spadek popytu globalnego

Według teorii Keynesa najczęstszą przyczyną spadku popytu globalnego jest obniżenie autonomicznego popytu inwestycyjnego, wywołane np. pesymistycznymi ocenami przedsiębiorstw dotyczącymi przyszłości. Często mówi się, że pesymizm jest samosprawdzającą się przepowiednią kryzysu, a optymizm odsuwa kryzys lub zmniejsza jego nasilenie

Spadek inwestycji powoduje spadek dochodu

Działa tu mnożnik, czyli stosunek zmiany dochodu (produkcji), zapewniającego utrzymanie równowagi do powodującej ją zmiany w wydatkach autonomicznych (w tym przypadku inwestycje)

Im wyższa krańcowa skłonność do konsumpcji, tym mnożnik inwestycyjny jest wyższy

Wykład III. Główne podejścia teoretyczne dotyczące krzywej agregatowej podaży.

Agregatowy popyt - ilość towarów, które nabywcy chcą kupić w danych warunkach. Jest malejącą funkcją ogólnego poziomu cen (maleje gdy ceny rosną) i rosnącą funkcją dochodów ludności

Agregatowa podaż-ilość towarów, które producenci chcą wytworzyć i sprzedać w danych warunkach.

Agatowa podaż zależy od:

• Zasobów czynników produkcji

• Efektywności wykorzystania czynników produkcji

• Ogólnego poziomu cen towarów

• Kosztów produkcji

Gdy zasoby są stałe (a tak zakładamy, ponieważ działamy w okresie krótkim) to agregatowa podaż zależy głównie od ogólnego poziomu cen i kosztów produkcji

Gdy ceny rosną lub koszty maleją to agregatowa podaż rośnie, ponieważ produkcja jest bardziej opłacalna. Gdy ceny spadają lub koszty rosną to agregatowa podaż zmniejsza się, ponieważ produkcja jest mniej opłacalna

Krzywa agregatowego popytu pokazuje zależność agregatowego popytu od ogólnego poziomu cen towarów, przy założeniu że pozostałe czynniki nie zmieniają się.

Występuje zgodność co do kształtu krzywej agregatowego popytu.

Krzywa agregatowej podaży pokazuje zależność agregatowej podaży od ogólnego poziomu cen, przy założeniu, że inne czynniki są niezmienne.

Kształt krzywej agregatowej podaży wywołuje spory. Występują w tej kwestii dwa krańcowe podejścia:

1. Ekstremalne podejście neoklasyczne

2. Ekstremalne stanowisko keynesistowskie

Ekstremalne podejście neoklasyczne

Pionowa krzywa agregatowej podaży odpowiada poziomowi produkcji potencjalnej Yp, jest to zgodne z przekonaniem neoklasyków, że mechanizm rynkowy działa szybko i skuteczne, a ceny są doskonale giętkie. Ceny rozumiane są tutaj szeroko, łącznie z cenami czynników produkcji

Doskonale giętkie ceny-jeżeli na rynku pracy pojawi się bezrobocie, to płace natychmiast spadają i likwidują bezrobocie. Ceny szybko dostosowują się do sytuacji rynkowej.

W tym podejściu wszystkie czynniki produkcji są w pełni wykorzystane. To podejście zakłada, że zmiany agregatowego popytu, w wyniku której następuje przesunięcie krzywej agregatowego popytu prowadzą tylko do zmian ogólnego poziomu cen. W tej sytuacji zmienia się wielkość produkcji tylko wtedy, gdy zmienia się zasób czynników produkcji lub efektywność ich wykorzystania.

Ekstremalne Stanowisko keynesistowskie

Keynesiści nie zgadzają się z tezą o szybkim i skutecznym działaniu mechanizmu rynkowego i doskonałej giętkości cen. Ich zdaniem przykładem są płace. Krzywa agregatowej podaży jest tutaj płaska aż do produkcji potencjalnej Yp (w punkcie B). Po osiągnięciu Yp dalsze podnoszenie popytu nie prowadzi do wzrostu produkcji, a powoduje tylko wzrost cen. Keynesiści uważają, że w rzeczywistości agregatowy popyt kształtuje się na poziomie niższym niż Yp, co uniemożliwia pełne wykorzystanie czynników produkcji. Jest to swoista ułomność rynku, powinno więc pomóc państwo i uzupełnić brakujący popyt.

Budżet

Budżet państwa-plan finansowy zawierający dochody i wydatki państwa. Sporządzany na okres jednego roku, najczęściej kalendarzowy. Przygotowany przez rząd, zatwierdzany przez władzę ustawodawczą (parlament) i akceptowany przez prezydenta, który sprawdza poprawność budżetu z punktu widzenia norm prawnych a zwłaszcza konstytucji

Funkcje budżetu:

• Fiskalna- eksponowana jest gdy najważniejsze jest zgromadzenie odpowiedniej ilości przychodów

• Redystrybucyjna-

• Stymulacyjna-budżet do czegoś zachęca lub zniechęca nie koniecznie w sprawach ekonomicznych. Obecnie przez budżet zachęca się przede wszystkim do inwestowania. Inwestujący często płacą mniejsze podatki i otrzymują dotacje. Często stymulowano eksport, obecnie coraz mniej, ponieważ nasila się przekonanie, że w szczególny kłopotliwy sposób psuło to rynek i godziło w zasady uczciwej konkurencji

Budżet składa się z:

• Budżetu centralnego-zawiera dochody i wydatki władzy centralnej.

• Budżetu władz lokalnych (samorządowych)- ok. 180 mld

• Ubezpieczenia społeczne (zwłaszcza emerytalno-rentowe)-ponad 100 mld rocznie

Te trzy elementy nazywane są finansami publicznymi

• Stabilne-ubezpieczenia społeczne

• Najmniej stabilne-wydatki władz lokalnych

Zasady polityki budżetowej

1. Zasada rocznego budżetowania

Stany zjednoczone-oj jesieni do jesieni

Indie-od wiosny do wiosny

W Polsce-od stycznia do grudnia

W Polsce występuje problem związany z terminem wyborów politycznych (parlamentarnych, prezydenckich), kolidującym z systemem przygotowania budżetu. Ten temat byłby prosty do rozwiązania (Wszędzie w Europie go rozwiązano)

2. Zasada zupełności - w budżecie powinny się znajdować wszystkie wydatki i dochody państwa.

3. Zasada jedności-budżet powinien stanowić zwartą, spójną całość. Wszystkie jego elementy powinny być ze sobą powiązane.

4. Zasada jawności-budżet powinien być podany do publicznej wiadomości. Zarówno dochody jak i wydatki

5. Zasada równowagi budżetowej- według niej bieżące dochody budżetu powinny wystarczyć do pokrycia bieżących płatności.

W Polsce połowa wszystkich dochodów i wydatków państwa znajduje się poza budżetem

Krzywa Laffera-pokazuje wpływy podatków do budżetu.

Artur Laffer-ekonomista angielski, który był głównym doradcą Reagana. Przeciwnik wysokich podatków

Dochodem budżetu państwa są:

• Podatki

• Cła

• Dywidendy od spółek z udziału

• Opłaty sądowe, skarbowe, notarialne

Głównym dochodem państwa są podatki. Stanowią one 90% dochodów.

Podatki-przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne, pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa.

Podział ze względu na przedmiot opodatkowania:

• Dochodowe-pobierane od dochodów osobistych ludności oraz dochodów osób prawnych.

Podatki dochodowe w Polsce są względnie niskie.

PIT-Francja-75%, USA (Przedsiębiorcy, którzy korzystają z pomocy publicznej-93%)

CIT-15 UE- Mniej niż 19%, USA/Kanada-ok.30%, Chiny-ponad 30%

Koszty związane z pracą: Wyższe ma 26 państw. Najniższe w UE.

• Konsumpcyjne-nakładane na dobra i usługi, będące przedmiotem obrotu.

W Polsce są niższe niż w innych państwach.

• Majątkowe-od majątku i przenoszenia praw do majątku (niskie na tle innych krajów)

Podatek od nieruchomości, płacony od budynków, budowli i ziemi użytkowanych do celów nierolniczych jest liczony od powierzchni, a nie od wartości rynkowej. Wpłacany jest do budżetu władz lokalnych. Jest on uważany za przestarzały prawie wszędzie w UE wyeliminowany, ponieważ utrudnia swobodne gospodarowanie zasobami. Podatek od nieruchomości ma być zastąpiony podatkiem katastralnym, płaconym od wartości rynkowej

W literaturze podatkowej często podkreśla się, że są dwa typy społeczeństw z punktu widzenia mentalności:

• Północna-społeczeństwo w sposób zdyscyplinowany płacą podatki (Skandynawia, Wielka Brytania, Niemcy, Australia. Nowa Zelandia)

• Południowa-Społeczeństwo niechętnie płaci podatki (Grecja, Południowe Włochy, Cypr, Hiszpania, Portugalia). Ponieważ znacznie łatwiej jest ściągać podatki pośrednie to w tych krajach jest tendencja, by te podatki stanowiły ważną rolę.

Budżet Polski w 2012r (bez budżetów samorządowych)

• Dochody nie podatkowe: 27 mld

• VAT-200 mld

• Akcyza: 1/3

• 40 mld - PIT

• CIT- 177 mld

Inny podział podatków:

• Progresywne-PIT (USA-CIT)- Im wyższy dochód tym wyższy podatek

• Proporcjonalne-CIT (liniowy)

• Degresywne-Im wyższy dochód tym niższy podatek

W Polsce od 1997r toczy się dyskusja, czy wprowadzić liniowy PIT. Zwolennicy zapewniają, że jest to podatek sprawiedliwy (Występuje od w większości postkapitalistycznych krajach i Rajach podatkowych- Rosji, Rumunii i Białorusi).

W powszechnej ocenie w krajach rozwiniętych o utrwalonej demokracji jest powszechne przekonanie, że podatki liniowe są niesprawiedliwe ale przede wszystkim podatek taki zakłócałby długookresową …, zagroził stabilności społeczeństw, bo podatek przerzuca obciążenie na biednych.

Wydatki budżetu państwa:

1. Wydatki związku z tradycyjnie pełnionymi przez państwo funkcjami:

1. Administracja

2. Wymiar sprawiedliwości

3. Obrona narodowa

Udział tych wydatków w długim okresie jest stabilny.

2. Związane z realizacją szeroko pojętych celów społecznych

1. Edukacja

2. Ochrona Zdrowia

3. Kultura

4. Sport i Rekreacja

5. Świadczenia Socjalne

Udział tych wydatków rośnie w długim okresie.

3. Wydatki na interwencje państwa w gospodarce:

1. Wspieranie inwestycji

2. Wspieranie eksportu

3. Tworzenie infrastruktury technicznej

To grupa wydatków ma coraz mniejszy udział. Dotacje i Subsydia to teraz mniej niż 2% wydatków budżetowych,

Dwie cechy wydatków:

• Mają charakter inercyjny

• Rosnący udział wydatków sztywnych w całych wydatkach budżetu

• W początkach lat `90 - ok. 24%

• Obecnie- 73%

Deficyt budżetowy a dług publiczny

Badając nasilenie nierównowagi budżetowej zwykle wysokość deficytu odnosi się do wielkości PKB. Przykładowo zgodnie z tak zwanymi zasadami z traktatu z Maastricht, które regulują warunki przystąpienia danego kraju do strefy euro, deficyt nie powinien być wyższy niż 3% PKB.

Powody utrzymywania się deficytu w większości krajów:

• Podnoszenie podatków w celu zmniejszenia deficytu jest niepopularne i przyczynia się do osłabienia wzrostu gospodarczego

• Alternatywna metoda zmniejszania deficytu, czyli zmniejszanie wydatków publicznych jest także niepopularne i może osłabić wzrost gospodarczy. W rezultacie następuje naturalna presja do nie zmniejszania wydatków.

Najbardziej znanym elementem deficytu jest deficyt budżetu państwa, ustalany w ustawie budżetowej i przyjmowany przez sejm.

Ustawa budżetowa nie obejmuje wszystkich dochodów i wydatków publicznych np. finanse samorządów lokalnych i fundusze celowe np. ubezpieczenia społeczne. W rezultacie różnica między wszystkimi wydatkami a dochodami publicznymi może być odmienna niż ta zapisana w ustawie budżetowej. Różnica wszystkich wydatków i dochodów to deficyt sektora finansów publicznych.

Polityka krótkookresowa

Wysokość deficytu budżetowego może wpływać na aktywność gospodarczą w krótkim okresie. Zwiększanie deficytu przez wyższe wydatki publiczne lub niższe podatki powoduje że rośnie popyt w gospodarce i PKB w gospodarce także rośnie. Określa się to jako ekspansywną politykę państwa.

Obniżanie deficytu budżetowego przez obniżanie wydatków rządowych i zwiększanie podatków powoduje że popyt w gospodarce maleje i maleje także PKB. Określa się to jako restrykcyjną politykę państwa.

Polityka długookresowa

Zwiększanie deficytu budżetowego w dłuższym okresie ogranicza aktywność gospodarczą.

Aby sfinansować deficyt budżetowy rząd musi wyemitować obligacje. Obligacje dla inwestorów mogą się wydać atrakcyjniejsze niż inwestowanie w działalność gospodarczą (inwestowanie w fabryki, maszyny i urządzenia). W rezultacie emitowanie obligacji może negatywnie wpływać na poziom inwestycji i ilości kapitału w gospodarce. Ilość kapitału ma istotny wpływ na to ile w danej gospodarce można wyprodukować, czyli na możliwości wytwórcze gospodarki.

Deficyt w długim okresie prowadzi do niższego tempa wzrostu gospodarki. Deficyt finansowany emisją obligacji powoduje, że rośnie zadłużenie państwa (dług publiczny)

Dług publiczny często określa się w % PKB. Zgodnie z kryteriami Maastricht dług publiczny nie powinien przekraczać 60% PKB. Również z Polską Konstytucją - 60% PKB.

Wysoki dług publiczny może prowadzić do niewypłacalności państwa i powstania tzw. Spirali zadłużenia. Polega ona na tym, że gdy dług publiczny jest wysoki, wysokie są także odsetki od długu publicznego. Wysokie wydatki na odsetki utrudniają zbilansowanie budżetu, to powoduje, że utrzymuje się deficyt, co z kolei zwiększa jeszcze bardziej dług publiczny coraz szybciej.

Podczas kryzysu szczególnie widoczny jest pozytywny i negatywny wpływ polityki fiskalnej. Z jednej strony ekspansywna fiskalna może znacząco zwiększać popyt w gospodarce i ułatwić wyjście z kryzysu. Z drugiej strony ekspansywna polityka fiskalna powoduje narastanie długu publicznego i prowadzić może do problemów z wypłacalnością państwa.

Ekonomiści nie są zgodni, którą politykę fiskalną prowadzić w czasie kryzysu.

Sytuacja gospodarcza ma też wpływ na stan finansów publicznych. Podczas kryzysu ludzie mniej zarabiają, więc płacą mniejsze podatki. Wpływy z podatków są niższe, co powoduje że w sposób automatyczny rośnie deficyt budżetowy. Dlatego państwa mają problem z bilansowanie budżetu nawet gdy nie podejmują kroków w celu stymulowania gospodarki przez politykę fiskalną.

Podatki i wydatki państwa jako instrumenty stabilizacji koniunktury

Y=C+I+G

G-wydatki państwa na zakup dóbr i usług, bez transferów.

Przyjmijmy że dochody państwa są autonomiczne względem dochodu.

mg>mt

mt ma mniejszą siłę niż mg

Tłumaczymy to następująco: Jeżeli rząd wydaje jednostkę pieniężną na zakup produktów to cała ta kwora jest elementem dochodu narodowego. Jeżeli obniżamy podatek o jednostkę to nie cała kwota jest przeznaczana na zakup dóbr i usług, ponieważ część jest oszczędzana i dlatego mt jest mniejszy od mg.

Pasywna polityka fiskalna-polega na tym, że państwo tworzy reguły polityki fiskalnej, przygotowuje instrumenty i wartości numeryczne. Gdy to zostaje już ustalone państwo przez długi czas nie zmienia reguł, instrumentów i wartości numerycznych

Wartości numeryczne-wartości, które są przypisywane instrumentom.

+ Przewidywalność, transparentność, stabilność

- Nieelastyczność, nie dostosowuje się do zmian warunków.

Aktywna polityka fiskalna-Państwo tworzy reguły, rozwiązania systemowe, instrumenty i rozwiązania numeryczne. Jednak zmienia je gdy warunki się zmieniają

+ Elastyczność

- Nieprzewidywalność, nieprzejrzystość, niestabilność.

Automatyczne stabilizatory koniunktury

Są to instrumenty wykorzystywane do stabilizacji gospodarki. Dotyczą strony dochodowej i wydatków budżetowych. Działają one niejako automatycznie, bez potrzeby częstych ingerencji państwa

Przykłady:

1. Progresywne podatki dochodowe

2. Zasiłki dla bezrobotnych

3. Gwarantowanie przez rząd ceny podstawowych produktów rolnych

W okresie ekspansji hamują one tempo wzrostu dochodów ludności i powodują, że dochody te rosną wolniej niż rośnie dochód narodowy. W okresie recesji jest odwrotnie. Rozporządzalne dochody gospodarstw domowych zmniejszają się w tempie wolniejszym niż zmniejsza się dochód narodowy. Gospodarka jest podgrzewana.

Funkcje pieniądza:

Ewolucja pieniądza

„Pieniądz gorszy wypiera lepszy” - Kopernik

Pieniądz pełnowartościowy to taki, w którym wartość nominalna i substancjonalna jest taka sama. Istniał w pełni do I wojny światowej. Oprócz tego istniały noty bankowe.

Kolejne gwoździe do trumny pieniądza pełnowartościowego:

• I wojna światowa

• Ograniczenie wymienialności papierowych substytutów złota

• Wielka inflacja w latach `20

• Kryzys 1929-1933

• II wojna światowa (wymienialność prawie żadna)

• II wielki kryzys 1973-1975

Pieniądz papierowy- znak wartości niewymienialny na złoto i nie mający wartości substancjonalnej. Jest on symbolem wartości, któremu państwo nadało kurs przymusowy.

Zasoby pieniądza:

Ekonomiści na ogół przyjmują, że pieniądzem jest gotówka oraz salda na rachunkach bankowych na żądania.

Żeby karty płatnicze i awista były pieniądzem, muszą być spełnione 2 warunki:

• Rachunki na żądanie nie powinny być oprocentowane

• Karty płatnicze powinny być powszechnie akceptowane

Największą miarą pieniądza jest agregat obejmujący banknoty i monety danego kraju znajdujące się w obiegu oraz pogotowie kasowe banków komercyjnych i wkłady gotówkowe banków komercyjnych, znajdujące się w Banku Centralnym. Ten agregat nazywany jest bazą monetarną albo pieniądzem wielkiej mocy.

Są też agregaty szersze. Obejmują one m.in. wkłady w bakach długoterminowych, wkłady w bankach ubezpieczeniowych, bony skarbowe i obligacje.

Proste agregaty stanowią parę procent wartości agregatów szerokich

Przechowywanie bogactwa w formie pieniądza związane jest z kosztem. Ten koszt jest równy nominalnej stopie procentowej.

Popyt na pieniądz i podaż pieniądza

Popyt na pieniądz jest to ilość pieniądza na jakie istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze. Jego wielkość zależy od:

• Rozmiarów produkcji

• Liczby zawieranych transakcji

• Od przeciętnego poziomu cen

• Od nominalne i realnej stopy oprocentowania środków pieniężnych

• Od kosztów zmiany aktywów na pieniądz

Czynniki determinujące popyt na pieniądz:

Ilościowa teoria pieniądza. J. Fisher

M*Vm=P*Qtr

M-ilość pieniądza w obiegu w ujęciu nominalnym

Vm- szybkość obiegu pieniądza

P-przecietny poziom cen

Qtr- liczba transakcji zawartych w danym czasie

Vm i Otr są stałe

Zmiana poziomu cen wzywana na zmianę popytu na pieniądz:

L=km*P*Y

Km=1/Vm - odwrotność szybkości obiegu pieniądza

L-agregatowy popyt na nominalne zasoby pieniądza

P*Y- nominalny dochód narodowy

Keynes wprowadził 3 rodzaje motywów zgłaszania popytu na pieniądz

• Motyw transakcyjny

• Motyw przezornościowy

• Motyw spekulacyjny

Nominalny popyt na pieniądz zależy przede wszystkim od:

Poziomu cen. Im wyższy jest poziom cen, tym wyższy jest popyt na pieniądz(wykres)

Od realnego dochodu narodowego. Im wyższy jest dochód realny tym wyższy jest poziom popytu na pieniądz

Od stopy procentowej. Jeżeli stopa procentowa jest niższa, każdy trzyma pieniądze przy sobie. Im jest większa tym większe oprocentowanie w banku.

Realny poziom na pieniądz

L/P=f(Y,r,Ktr)

L/P-realny popyt na pieniądz

Y-realny dochód narodowy. Im wyższy tym realny popyt na pieniądz jest wyższy

r- stopa procentowa. Gdy nominalna stopa procentowa rośnie to popyt na pieniądz w ujęciu realnym maleje.

Ktr- koszt zmiany różnych aktywów na pieniądz. Im większy koszt tym popyt na pieniądz w ujęciu realnym jest większy.

Podaż na pieniądz-to ilość pieniądza wprowadzanego do obiegu. Zależy od polityki państwa i jego Banku Centralnego.

---