PROFILAKTYKA ZAKAŻEŃ W ZAKŁADACH FRYZJESKICH, KOSMETYCZNYCH TATUAŻU I ODNOWY BIOLOGICZNEJ WYMAGANIA SANITARNE ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ZAGADNIEŃ DEZYNFEKCJI I STERYLIZACJI
I. ZAGROŻENIA WYSTĄPIENIA ZAKAŻEŃ W GABINETACH FRYZJERSKICH, KOSMETYCZNYCH i TATUAŻU
Zakłady, w których wykonuje się zabiegi związane z naruszeniem ciągłości tkanek (tatuaż, percing, manicure, pedicure) należy traktować jak gabinety zabiegowe stosując odpowiednie procedury sanitarne. Klienci korzystający z usług tych gabinetów są anonimowi. O ich stanie zdrowia nic nie wiemy.
Mogą być nosicielami różnych chorób wywołanych przez:
grzyby np. drożdżaki (Candida), (Pityrosporium) łupież
bakterie ropotwórcze np. gronkowca złocistego, paciorkowca
wirusy np. opryszczki (Herpex), grypy oraz najgroźniejsze przenoszone drogą krwi HBV, HCV, HIV.
Nic nie wiedząc o stanie zdrowia klientów, każdego z nich powinno się traktować jako osobę potencjalnie zakażoną. Zagrożenie stwarza zamierzone lub niezamierzone przerwanie ciągłości tkanek podczas zabiegów kosmetycznych, golenia, tatuażu oraz innych czynności wykonywanych w zakładzie. Na ryzyko zakażenia narażeni są pracownicy mający kontakt z klientem, ale również inni klienci poprzez zainfekowane dłonie personelu lub źle przygotowane narzędzia.
Zapobieganie zakażeniom wymaga odpowiedniego postępowania ze sprzętem i narzędziami, aby przeciąć drogi szerzenia.
Zagrożenie wystąpienia zakażenia podczas świadczenia usług można odnieść do trzech dróg:
droga bezpośrednia
droga pośrednia
droga inhalacyjna
Przyczyny zakażeń
nieracjonalne korzystaniu z ochron osobistych
nieprawidłowo przygotowany sprzęt
Sposoby zapobiegania zakażeniom to:
antyseptyka odnosi się do tkanek żywych
dezynfekcja odnosi się do powierzchni nieożywionych
sterylizacja odnosi się do powierzchni nieożywionych, jej zadaniem jest zabicie wszystkich drobnoustrojów, ich form wegetatywnych i przetrwalnikowych.
Ogólne zasady bezpiecznej pracy przy wykonywaniu czynności mogących naruszać ciągłość tkanek.
Warunki odnoszące się do osoby wykonującej czynności mogące naruszać ciągłość tkanek dotyczą:
posiadanej wiedzy i sprawdzonych umiejętności praktycznych
zawodowego przygotowania osobistego (wykonywanie czynności bez biżuterii na dłoniach, z zachowaniem odpowiedniej higieny rąk i w odzieży ochronnej)
używania właściwego sterylnego sprzętu, ochron osobistych (rękawiczki) i odzieży ochronnej
zastosowanie właściwego toku postępowania zakończonego zabezpieczeniem sprzętu i materiału przed możliwością przeniesienia zakażenia.
Zagrożenia epidemiczne wynikające z ingerencji w poszczególne obszary ciała spowodowały konieczność posługiwania się narzędziami/sprzętem o odpowiednim poziomie czystości mikrobiologicznej. Należy pamiętać, iż w zakładach fryzjerskich i kosmetycznych może dojść do zakażenia na skutek używania nie zdezynfekowanych lub nieprawidłowo zdezynfekowanych albo niesterylnych narzędzi i przyborów takich jak np. nożyczki, cążki, igły, grzebienie, szczotki.
Wymagania dotyczące czystości mikrobiologicznej narzędzi przed ich użyciem są zróżnicowane i zależą od kontaktu z tkankami. W związku z tym narzędzia mające kontakt:
z uszkodzoną tkanką lub naruszają ciągłość powłok ciała, muszą być sterylne tj. wolne od wszystkich form drobnoustrojów, zarówno wegetatywnych jak i spor;
z nieuszkodzoną błoną śluzową powinny być sterylne;
z nieuszkodzoną powierzchnią skóry powinny być wolne od wegetatywnych form drobnoustrojów zakres wymaganej czystości mikrobiologicznej zależy od aktualnie występujących zagrożeń.
W przypadku braku możliwości sterylizacji narzędzi np. ze względów technicznych (rodzaj tworzywa, konstrukcja używanego sprzętu) muszą być one dezynfekowane z zastosowaniem czynników zapewniających wysoki poziom dezynfekcji tj. zniszczenie wszystkich wegetatywnych form bakterii łącznie z prątkami gruźlicy, grzybów i wirusów.
Obowiązki placówek świadczących usługi, podczas, których dochodzi do przerwania ciągłości tkanek wobec pacjenta/klienta.
Prawidłowo zorganizowana jednostka świadcząca usługi w zakresie kosmetyki i tatuażu, a także placówka gdzie podczas świadczenia usług dochodzi do naruszenia ciągłości tkanki powinna dysponować taką ilością sprzętu jednorazowego lub wielorazowego użytku, aby istniała możliwość zastosowania dla każdego klienta sprzętu o właściwej czystości mikrobiologicznej. Wymaga to posiadania dużej ilości sprzętu lub możliwości dodatkowego sterylizowania narzędzi w czasie pracy.
Jakość usług świadczonych w gabinecie kosmetycznym, tatuażu uzależnione jest od:
odpowiednio zorganizowanej pracy w gabinecie podział na strefę czystą i brudną,
przeszkolonego, świadomego zagrożeń i odpowiedzialnego personelu,
prewencji działań mających na celu zapobieganie zakażeniom.
W związku z zagrożeniami występującymi w gabinetach kosmetycznych i tatuażu należy je traktować jako gabinety zabiegowe podlegające odpowiednim regułom reżimu sanitarnego.
II. AKTUALNE PRZEPISY DOSTOSOWUJĄCE PRAWO POLSKIE DO PRAWA UNIJNEGO
Przepisy dotyczące kosmetyków:
Ustawa z dnia 30.03.2001r. o kosmetykach (Dz. U. nr 42, poz. 473 z późn. zm. ostatnia zawarta w Dz. U. z 2004r. nr 23, poz. 2158)
Ustawa z dnia 11.01.2001r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz.U. nr 84, poz. 11 z późn. zm. ostatnia zawarta w Dz. U. z 2004r. nr 121, poz. 1268)
Ustawa z dnia 02.03.2000r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. nr 22, poz. 271)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25.05.2004r. w sprawie wzorów formularzy przekazania danych o kosmetyku i przypadkach zachorowań spowodowanych użyciem kosmetyku oraz sposobu gromadzenia ich w krajowym systemie informowania o kosmetykach wprowadzonych do obrotu (Dz. U. nr 138, poz. 1471)
Niedopuszczalne jest stosowanie preparatów kosmetycznych nie spełniających wymagań określonych w przepisach o kosmetykach oraz o substancjach i preparatach chemicznych.
Wymienione ustawy rozszerzają odpowiedzialność wytwórców i importerów produktów zagranicznych za wprowadzany produkt;
Zobowiązują do umieszczania na opakowaniach napisów w języku polskim;
Zobowiązują do dostarczania konsumentom krajowym informacji o składzie, substancjach niebezpiecznych w języku polskim,
Ustawa o kosmetykach tworzy krajowy system informowania o kosmetykach wprowadzanych do obrotu, do którego zadań należy:
-gromadzenie danych o kosmetyku
-informacji o przypadkach zachorowań spowodowanych użyciem tego kosmetyku.
Przed wprowadzeniem kosmetyku do obrotu producent (importer) musi przekazać do krajowego systemu informacje obejmujące:
nazwę,
kategorię kosmetyku,
dane producenta oraz wszelkie zmiany.
Krajowy system informowania o kosmetykach
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 25.05.2004r. w sprawie wzorów formularzy przekazania danych o kosmetyku i przypadkach zachorowań spowodowanych użyciem kosmetyku oraz sposobu gromadzenia ich w krajowym systemie informowania o kosmetykach wprowadzonych do obrotu (Dz. U. nr 138, poz. 1471)
określa wzory formularzy przekazania danych o kosmetyku i przypadków zachorowań spowodowanych użyciem kosmetyku oraz sposobu gromadzenia ich w krajowym systemie informowania o kosmetykach wprowadzonych do obrotu.
Krajowy system prowadzony jest przez Instytut Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi. Dane zawarte w krajowym systemie informowania o kosmetykach udostępniane są organom Inspekcji Sanitarnej, a informacje dotyczące składu są udostępniane również zakładom opieki zdrowotnej oraz lekarzom i stomatologom w celu podjęcia leczenia, jeżeli zachodzi podejrzenie, że stosowanie kosmetyku było przyczyną zachorowania.
Nadzór nad przestrzeganiem przepisów ustawy o kosmetykach sprawuje Inspekcja Sanitarna oraz Inspekcja Handlowa w zakresie:
znakowania
zafałszowań
prawidłowości obrotu
Nadzór obejmuje:
kontrolę
pobieranie próbek kosmetyku
przeprowadzanie badań laboratoryjnych
przewiduje nakładanie grzywny za nieprawidłowe oznakowanie lub stosowanie po terminie trwałości
PRZEPISY DOTYCZĄCE ŚRODKÓW DEZYNFEKCYJNYCH
Ustawa z dnia 06.09.2001r. Prawo farmaceutyczne (Dz. U. nr 126, poz. 1381)
Ustawa z dnia 30.04.2004r. o wyrobach medycznych (Dz. U. nr 93, poz. 896)
Ustawa z dnia 13.09.2002r. o produktach biobójczych (Dz. U. nr 175, poz.1433 z późn. zm. ostatnia zawarta w Dz. U. z 2004r. nr 173, poz. 1801)
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17.01.2003r. w sprawie kategorii i grup produktów biobójczych według ich przeznaczenia (Dz. U. nr 16, poz. 150)
Ustawa z dnia 27.07.2001r. o powołaniu Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (Dz. U. nr 126, poz. 1379)
Ustawa z dnia 06.09.2001r. przepisy wprowadzające ustawę - Prawo farmaceutyczne, ustawę o wyrobach medycznych oraz ustawę o Urzędzie Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (Dz. U. nr 126, poz. 1382 z późn. zm. ostatnia zawarta w Dz. U. z 2004r. nr 92 i 93, poz. 882 i 896)
Zakres działania Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych obejmuje m in. nadzór nad wprowadzaniem do obrotu i dopuszczanie do używania produktów leczniczych i wyrobów medycznych.
Wprowadzenie środka dezynfekcyjnego do obrotu
Preparaty przeznaczone do dezynfekcji powierzchni w pomieszczeniach (ściany, podłogi, wyposażenie, meble) zakładów związanych z ochroną zdrowia, wg polskiego prawa są zaliczane do produktów biobójczych. Zgodnie z komunikatem Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych (listopad 2002r.) jedynym warunkiem uzyskania pozwolenia na obrót produktem biobójczym na terenie Polski było udowodnienie, że substancja czynna wchodząca w jego skład jest składnikiem produktu będącego w obrocie przed 01.12.2002r. Podobnie jak w przypadku preparatów dezynfekcyjnych zakwalifikowanych jako wyposażenie wyrobu medycznego, nie było wymagane udowodnienie działania bójczego, w tym przypadku dezynfekcyjnego. Obecnie zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 06.01.2004r. w sprawie jednolitych procedur oceny dokumentacji produktu biobójczego oraz kryteriów postępowania przy ocenie produktu biobójczego (Dz. U. nr 9, poz.74) ocenie podlegają dane umożliwiające ocenę skuteczności deklarowaną przez wnioskodawcę. Dane te muszą przedstawić dowód, że zgłoszony przez wnioskodawcę produkt działa skutecznie na organizmy będące przedmiotem zwalczania w warunkach normalnego stosowania, zgodnego z warunkami pozwolenia. Badania skuteczności należy wykonywać zgodnie z wytycznymi UE, o ile są one dostępne. Dopuszcza się stosowanie badań pochodzących z następujących źródeł: ISO, CEN i innych norm międzynarodowych, Polskich Norm, zaakceptowanych norm przemysłowych lub producenta, zaakceptowanych danych producenta pochodzących z badań danego produktu biobójczego.
Stosowane podczas świadczenia usług preparaty kosmetyczne zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 17.02.2004r. powinny podlegać następującym wymaganiom:
preparaty kosmetyczne wykorzystywane przy świadczeniu usług przechowuje się, w oryginalnych opakowaniach, w sposób chroniący je przed utratą ich właściwości,
jeżeli preparat kosmetyczny jest przechowywany w opakowaniu innym niż oryginalne, na opakowaniu tym umieszcza się etykietę zawierającą nazwę preparatu, jego wytwórcę oraz termin, do którego może być użyty.
Na pojemnikach zawierających roztwór preparatów kosmetycznych i środków do dezynfekcji umieszcza się etykietę zawierającą:
nazwę preparatu lub środka;
datę przygotowania roztworu;
termin, do którego może być użyty;
imię i nazwisko osoby przygotowującej roztwór
PRZEPISY DOTYCZĄCE ZAKŁADÓW FRYZJERSKICH, KOSMETYCZNYCH, TATUAŻU I ODNOWY BIOLOGICZNEJ
Ustawa z dnia 06.09.2001 o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. nr 126, poz.1384) szczególnie art.13.1. (użytkownik nieruchomości jest zobowiązany do utrzymywania jej w stanie sanitarnym nie naruszającym wymagań higienicznych i zdrowotnych, w tym w szczególności nie stwarzającym zagrożenia przeniesienia chorób zakaźnych i zakażeń);
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 17.02.2004r w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej (Dz. U. nr 31 poz.273)
OBOWIĄZKI PRACODAWCY
Ustawa z dnia 26.06.1974r. Kodeks Pracy (Dz. U. z 1998r. nr 21, poz. 94 z późn.zm.) nakłada obowiązek na każdego pracodawcę, który powinien:
zapewnić bezpieczne i higieniczne warunki pracy oraz prowadzić systematyczne szkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy,
dostarczać pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować pracownika o sposobach posługiwania się tymi środkami.
III. ZASADY WYKONYWANIA DEZYNFEKCJI W GABINETACH FRYZJERSKICH I KOSMETYCZNYCH
Podstawową strategią w zapobieganiu zakażeniom jest zapewnienie higieny. W kompleksie zabiegów higienicznych istotną rolę odgrywa skuteczna antyseptyka, dezynfekcja i sterylizacja. Proces dezynfekcji zapobiega rozwojowi drobnoustrojów w środowisku przez wpływ na strukturę lub metabolizm drobnoustrojów, powoduje ich zabicie. Dezynfekcja redukuje liczbę drobnoustrojów znajdujących się na nieożywionych powierzchniach lub rękach do poziomu bezpiecznego w określonych warunkach. Jej celem jest przecięcie dróg przenoszenia drobnoustrojów. Wrażliwość drobnoustrojów na preparaty dezynfekcyjne jest zróżnicowana, zależy od budowy komórki bakteryjnej i jej metabolizmu.
Preparaty dezynfekcyjne muszą wykazywać działanie bójcze w sposób nieodwracalny.
HIGIENA RĄK
Skutecznym sposobem zmniejszenia częstości zakażeń, podczas przeprowadzania zabiegów, jest właściwa higiena rąk w tym:
dbałość o dłonie (zwłaszcza paznokcie) pracowników świadczących usługi tak, aby nie stanowiły zagrożenia dla klienta
zabezpieczenie wszelkich skaleczeń, zadrapań, pęknięć skóry plastrem opatrunkowym przed przystąpieniem do pracy
unikanie kontaktu z klientami w przypadku sączących się i trudno gojących się zmian na dłoniach wówczas, gdy odpowiednie ich zabezpieczenie jest niemożliwe
w przypadku zranienia w czasie pracy przerwanie usługi, umycie, zdezynfekowanie rany i odpowiednie jej zabezpieczenie
zakładanie rękawic ochronnych przy zwiększonym ryzyku zakażenia tj. przy możliwym kontakcie z drobnoustrojami, wydzielinami lub zanieczyszczeniu rąk krwią (zmieniane po każdym zabiegu)
unikanie noszenia biżuterii w pracy (pierścionki, zegarki) szczególnie podczas świadczenia usług
Redukcję liczby drobnoustrojów przejściowych, znajdujących się na powierzchni skóry rąk, uzyskuje się poprzez ich usuniecie lub zabicie. W tym celu stosuje się:
mycie rąk
higieniczne mycie rąk
higieniczną dezynfekcję rąk
MYCIE RĄK
Mycie rąk przy użyciu mydła zwykłego (w gabinetach szczególnie kosmetycznych i tatuażu zaleca się mydło w płynie z dozownika) ma na celu usuniecie brudu, czyli substancji obcych, złuszczającego się naskórka oraz drobnoustrojów znajdujących się na powierzchni skóry. W tym procesie zostaje usunięta część drobnoustrojów określana jako flora stała. Skuteczność tego postępowania zależy od techniki i czasu mycia rąk. Prawidłowe mycie rąk przez 1 minutę powoduje znaczną redukcję liczby drobnoustrojów i jest postępowaniem wystarczającym, jeżeli nie było kontaktu z materiałem zakaźnym.
HIGIENICZNE MYCIE RĄK
Zastosowanie środka przeznaczonego do higienicznego mycia rąk ma na celu uzyskanie redukcji większej liczby drobnoustrojów przejściowych niż przy myciu rąk przez 1 minutę zwykłym mydłem w płynie. Każdy etap higienicznego mycia rąk powtarza się pięciokrotnie. Zwykle na zwilżone dłonie nakłada się 5 ml preparatu i wykonuje higieniczne mycie rąk przez 60 lub 30 sekund. Nie należy zmniejszać ilości preparatu, ani skracać zalecanego czasu. Mydło do higienicznego mycia rąk jest wyrobem medycznym: zawiera substancję bakteriobójczą, jego skuteczność jest potwierdzona odpowiednimi badaniami. Po zakończeniu mycia rąk należy je osuszyć ręcznikiem jednorazowym. Higieniczne mycie rąk nie zastępuje higienicznej dezynfekcji rąk.
HIGIENICZNA DEZYNFEKCJA RĄK
Najczęściej jest wykonywana preparatami alkoholowymi;
Preparaty, w ilości nie mniejszej niż zalecana przez producenta (najczęściej dwie porcje z dozownika po 5 lub 3 ml), należy nakładać na suche ręce, wcierać w dłonie i nadgarstek, ze zwróceniem szczególnej uwagi na powierzchnie wewnętrzne i zewnętrzne między palcami, końce palców, obszary okołopaznokciowe (paznokcie) i kciuki;
Ręce należy pozostawić wilgotne przez czas zalecany przez producenta (60-30 sekund);
Antyseptyki alkoholowe należy stosować na suche ręce. Widoczne zabrudzenia należy uprzednio umyć wodą z mydłem;
Higieniczną dezynfekcję rąk wykonuje się po umyciu i dokładnym wysuszeniu rąk, przed następującymi czynnościami:
inwazyjnymi procedurami związanymi z naruszeniem ciągłości tkanek;
nałożeniem rękawiczek (rękawiczki należy nakładać po całkowitym wyschnięciu preparatu)
HIGIENA RĄK WNIOSKI
zabiegi związane z naruszeniem ciągłości tkanek i w trakcie których może dojść do krwawienia należy wykonywać w sterylnych rękawiczkach jednorazowego użytku;
również obsługując klientów z widocznymi niebezpiecznymi skaleczeniami oraz przy usuwaniu zanieczyszczeń z krwi należy stosować jako zabezpieczenie rękawiczki jednorazowego użytku;
rękawiczki po użyciu należy traktować tak, jak zużyte gaziki i waciki, czyli jak odpady zanieczyszczone krwią lub wydzielinami;
po zdjęciu rękawic należy umyć ręce przy użyciu mydła zwykłego lub przeznaczonego do higienicznego mycia rąk.
DEZYNFEKCJA POWIERZCHNI
Powierzchnie są rezerwuarem drobnoustrojów, które mogą stanowić zagrożenie i z którego mogą zostać przeniesione na inne powierzchnie, sprzęty lub osoby. Przenoszenie drobnoustrojów z powierzchni następuje głównie na drodze kontaktu rąk z powierzchnią. Ryzyko rozprzestrzeniania drobnoustrojów jest zmniejszane przez używanie rękawic, natomiast czyszczenie i dezynfekcja powierzchni ogranicza potencjalną rolę drobnoustrojów występujących na powierzchniach w występowaniu zakażeń. Wykazano, iż po prawidłowo przeprowadzonym procesie mycia i dezynfekcji powierzchni już około 80% drobnoustrojów zostaje z niej usunięta. Zakres działania dezynfekcyjnego zależy od stopnia zagrożenia.
Sprzęt i powierzchnie minimalnego ryzyka stanowiące małe zagrożenie przeniesienia zakażenia np. ściany, podłogi, meble nie muszą być rutynowo dezynfekowane, a jedynie poddawane czyszczeniu i myciu.
Powierzchnie wyposażenia aparatury np. powierzchnia rękojeści pistoletu do przekłuwania uszu, widełki do osadzania kolczyka, urządzeń do tatuażu (rękojeść, pojemniczki do barwników), łóżek opalających, brodzików do pedicure, pasy do masażu mogą być zanieczyszczone pewną liczba drobnoustrojów chorobotwórczych i w związku z tym powinny być myte i dezynfekowane po każdym kliencie, zgodnie z przyjętymi w zakładzie procedurami np. z zastosowaniem środków dezynfekujących o zakresie działania dostosowanym do zagrożenia np bakteriobójczym i wirusobójczym - powierzchnia rękojeści pistoletu do przekłuwania uszu, widełki do osadzania kolczyka, urządzeń do tatuażu (rękojeść, pojemniczki do barwników), bakteriobójczym i grzybobójczym np łóżek opalających, brodzików do pedicure, pasy do masażu
W zakładzie można wydzielić obszary specjalne np. podłoga i ściany wokół umywalki, zlewu, powierzchnie w pobliżu miejsc, gdzie wykonywane są zabiegi z naruszeniem ciągłości tkanek (np. blaty stolików, fotele, łóżka, na których przeprowadza się zabiegi kosmetyczne), które są szczególnie narażone na zanieczyszczenie substancjami organicznymi. Tam także należy stosować dostosowane do zagrożenia procedury higieniczne to jest mycie i dezynfekcja po każdym kliencie z zastosowaniem preparatów dezynfekcyjnych wykazujących działanie bakteriobójcze, wirusobójcze, ewentualnie grzybobójcze.
DEZYNFEKCJA POWIERZCHNI
Do dezynfekcji powierzchni stosuje się preparaty (roztwory) wykazujące działanie dezynfekujące w czasie do 15 minut.
Warunkiem uzyskania właściwego efektu dezynfekcyjnego jest kontakt z roztworem preparatu, czyli dokładne pokrycie powierzchni i zachowanie zalecanych parametrów.
Należy pamiętać o tym, iż :
zanieczyszczenia organiczne i nieorganiczne
-zmniejszają aktywność środków dezynfekcyjnych
-przyspieszają rozkład preparatu
-stanowią barierę utrudniającą dostęp preparatu do drobnoustroju
-sprzyjają zatrzymywaniu zanieczyszczeń i bakterii
Powierzchnię dezynfekuje się po jej umyciu (musi być sucha) lub stosuje się jednostopniowy proces mycia i dezynfekcji (z zastosowaniem środka myjąco-dezynfekującego).
Do dezynfekcji powierzchni o różnym stopniu zagrożenia należy stosować oddzielne pojemniki ze środkiem dezynfekcyjnym i zmywaki przeznaczone do określonego celu (np. różniące się kolorem).
Do dezynfekcji powierzchni nie należy stosować preparatów zawierających formaldehyd ( jako wykazujące właściwości drażniące, mutagenne, potencjalnie rakotwórcze.
W obecności klientów i personelu dezynfekować tylko małe powierzchnie (do 2m²).
Przy zastosowaniu preparatów zawierających glioksal, sklasyfikowanych i oznakowanych jako uczulające, szkodliwe, drażniące w następstwie narażenia drogą oddechową, zawierających aldehyd glutarowy - stężenie w roztworach użytkowych nie powinno przekraczać 0,2%.
Stosowanie spryskiwaczy do aplikacji preparatu dezynfekcyjnego powinno być ograniczone do małych i trudno dostępnych powierzchni.
W celu zapewnienia właściwego efektu dezynfekcji powierzchni należy:
posługiwać się profesjonalnym sprzętem do mycia i dezynfekcji
stosować odpowiednie preparaty myjące i dezynfekcyjne (do określonego zastosowania) i w prawidłowych stężeniach
opracować szczegółowe instrukcje mycia i dezynfekcji powierzchni w pomieszczeniach
przygotowywać roztwór myjący czy myjąco-dezynfekujący bezpośrednio przed użyciem
nie zanieczyszczać roztworu - często wymieniać, zawsze gdy zmieni barwę, używać świeżych zmywaków i sprzętu, gdy zmieniany jest roztwór myjący/dezynfekujący
cały sprzęt mopy, zmywaki po użyciu czyścić, wysuszyć lub używać jednorazowych
nie należy używać rutynowo środków o pełnym zakresie działania i sporobójczych
nie należy stosować preparatów czyszczących z dodatkiem substancji bakteriostatycznej ponieważ sprzyja to selekcjonowaniu szczepów opornych
LAMPY BAKTERIOBÓJCZE
UV promieniowanie nadfioletowe o długości fali około 264 nm wykorzystywane w lampach bakteriobójczych służą do dezynfekcji powietrza. Do dezynfekcji powierzchni potrzebne jest duże natężenie promieniowania UV, źródło promieniowania musi być blisko powierzchni, ponieważ intensywność zmniejsza się wraz z kwadratem odległości. Promienie UV mogą być użyte tylko do dezynfekcji powierzchni gładkich np. stalowych, szklanych, natomiast w bardzo ograniczonym zakresie działania na drobnoustroje znajdujące się na powierzchniach porowatych. Okres działania lamp, czyli emitowania promieniowania inaktywującego drobnoustroje, jest ograniczony, zależy od elektrod i częstości używania. Czas używania lampy musi być kontrolowany i po osiągnięciu 60-70% deklarowanego czasu należy lampę wymienić. Zanieczyszczenia i kurz osiadający na powierzchni lampy pochłaniają promienie UV, dlatego promienniki należy czyścić okresowo, (co najmniej raz na dwa tygodnie) ściereczka zwilżoną czystym alkoholem.
DEZYNFEKCJA SOLARIÓW
Zgodnie z §25.4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z 17.02.2004 łóżko lub kabinę do opalania po każdym użyciu należy zdezynfekować, a informację o wykonaniu tej usługi umieścić w widocznym miejscu. Powierzchnie, z którymi styka się skóra, powinny być wolne od drobnoustrojów (bakterii, grzybów), które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia człowieka, więc do dezynfekcji powierzchni łóżek opalających zalecane są środki dezynfekcyjne o działaniu bakteriobójczym i grzybobójczym. Bardzo ważne jest, aby stosowany środek nie uszkadzał płyty akrylowej oraz nie powodował podrażnień i alergii.
W postępowaniu z preparatami dezynfekcyjnymi należy przestrzegać:
-zaleceń producenta lub dystrybutora,
-parametrów działania środka (stężenie i czas), które zapewniają skuteczność bakteriobójczą i grzybobójczą
-informacji zawartych w etykiecie/ulotce dotyczących środków ostrożności oraz ujemnych skutków stosowania preparatu.
Użytkownicy preparatów dezynfekcyjnych mają obowiązek zapoznać się również z kartą charakterystyki preparatu, która zawiera informacje o niebezpiecznych właściwościach substancji lub preparatu oraz zasadach i zaleceniach ich bezpiecznego stosowania.
Przykłady preparatów, które uzyskały pozytywną opinię PZH, przeznaczonych do dezynfekcji solariów:
substancja aktywna czwartorzędowe zasady amoniowe (posiadające jednocześnie dobre właściwości myjące, mogą być stosowane do powierzchni zanieczyszczonych)
np. San Clear MED. 5a, IVORY, SOLAR Sept, Biogen O2 SOL, SUD DES
substancja aktywna alkohol - jeżeli producent solarium dopuszcza stosowanie preparatów alkoholowych (należy pamiętać, iż środki alkoholowe słabo penetrują w materiale biologicznym stąd mogą być stosowane do dezynfekcji powierzchni poddanych wcześniej odpowiednim procesom mycia)
np. INCIDIN SUN
Dezynfekcja różnego rodzaju narzędzi i sprzętu po użyciu
Przy doborze metody oraz preparatu do dezynfekcji narzędzi, sprzętu i powierzchni należy uwzględnić:
ryzyko zakażenia i poziom czystości mikrobiologicznej niezbędny dla dezynfekowanego przedmiotu,
zdolność do eliminowania drobnoustrojów stanowiących zagrożenie (zakres działania),
obecność zanieczyszczeń organicznych i nieorganicznych i ich wpływ na czynnik dezynfekcyjny,
szkodliwość dla ludzi (klienta, personelu),
wpływ na dezynfekowane przedmioty, powierzchnie gdy jest stosowany zgodnie z przeznaczeniem oraz z zalecanym sposobem użycia,
względy organizacyjne tj.: łatwość przygotowania roztworu, stabilność w koncentracie i roztworze,
koszt.
Preparaty przeznaczone do dezynfekcji narzędzi, powinny wykazywać działanie bakteriobójcze, prątkobójcze, grzybobójcze, wirusobójcze oraz sporobójcze.
Narzędzia przerywające ciągłość tkanek muszą być sterylne (wolne od form wegetatywnych i spor bakterii oraz wirusów). Przy zabiegach o tym charakterze należy stosować:
jednorazowy sterylny sprzęt np. igły
sterylne jednorazowe materiały np. tampony, rękawice, waciki, ligninę, gaziki, serwety z gazy.
Ww. sprzęt i materiały po użyciu, należy umieścić w pojemnikach odpornych na uszkodzenie i postępować zgodnie z procedurami dotyczącymi unieszkodliwiania odpadów. Sprzętowi wielokrotnego użycia, stosowanemu przy zabiegach związanych z naruszeniem ciągłości tkanek, a także takiemu, który przypadkowo stwarza takie zagrożenie np. brzytwy, cążki należy zapewnić sterylizację.
Narzędzia i sprzęt, który kontaktuje się z nieuszkodzonymi błonami śluzowymi powinien być sterylny.
W przypadku braku możliwości sterylizacji narzędzi np. ze względów technicznych (rodzaj tworzywa, konstrukcja używanego sprzętu) dopuszcza się wysoki poziom dezynfekcji, w którym zostaną zabite wszystkie drobnoustroje (bakterie wegetatywne, prątki gruźlicy, grzyby, wirusy, spory). Do narzędzi takich będą należeć np. widełki, w których osadza się kolczyk podczas przekłuwania uszu, głowice maszyny używanej do wykonywania tatuażu, pojemniki napełniane barwnikami.
Przy dezynfekcji różnego rodzaju narzędzi i sprzętu należy postępować zgodnie z zaleceniami producenta sprzętu, z uwzględnieniem parametrów działania preparatów (stężenie, czas, zakres działania). Narzędzia wielokrotnego użytku, naruszające ciągłość tkanek, bezpośrednio po zabiegu, należy zdezynfekować w roztworach preparatów o szerokim zakresie działania obejmującym bakterie włącznie z prątkami gruźlicy, grzyby, wirusy np. Aldesan E+ aktywator, Sekucid, sekusept Forte, Chiroisan, PeraMed, Sekusept Activ. Zdezynfekowany sprzęt należy umyć, stosując środki ochrony osobistej (rękawice, fartuch). W zależności od wymaganego poziomu czystości mikrobiologicznej, zastosować następnie proces sterylizacji lub ponownie dezynfekcji chemicznej, używajac roztworów środków dezynfekcyjnych warunkujących wysoki poziom dezynfekcji np. Cidex Solution + aktywator, NU CIDEX, Polsept Holifa + aktywator, Sekusept Activ. Po procesie dezynfekcji, narzędzia należy przepłukać sterylna wodą, a następnie wysuszyć.
Standardowym postępowaniem, w zapobieganiu zakażeniom, jest stosowanie środków ochrony osobistej, dostosowanych do istniejącego zagrożenia.
W trakcie zabiegów należy używać narzędzi, sprzętu, bielizny o odpowiedniej czystości mikrobiologicznej;
Wszelkie czynności należy wykonywać, stosując: sterylne rękawice jednorazowego użytku, fartuch;
Należy pamiętać o stosowaniu dla każdego klienta, nowej pary sterylnych rękawic oraz wymiany ich, w przypadku uszkodzenia podczas wykonywanego zabiegu.
Zasady przechowywania preparatu dezynfekcyjnego celem zachowania jego aktywności
w odpowiednich warunkach określonych przez producenta
w określonej temperaturze, chroniąc przed światłem dziennym
w oryginalnym opakowaniu
w miejscu niedostępnym dla osób postronnych/niepowołanych.
Bezpieczne stosowanie preparatów dezynfekcyjnych
Preparaty powinny być przechowywane w zamkniętych opakowaniach oryginalnych, w miejscach niedostępnych dla osób niepowołanych i w warunkach przechowywania określonych w karcie charakterystyki;
Roztwory użytkowe należy przygotowywać w wyznaczonym do tego celu pomieszczeniach lub miejscach o sprawnie działającej wentylacji, zgodnie z zaleceniami producenta, najlepiej bezpośrednio przed wykonaniem dezynfekcji;
Roztwory użytkowe powinny być wymieniane codziennie, dłuższe niż jeden dzień użytkowanie roztworów dopuszczalne jest tylko w przypadku, gdy można kontrolować w nich stężenie substancji aktywnych, dostarczonymi przez producenta wraz z preparatem wskaźnikami;
W przypadku roztworów nietrwałych tj. uwalniających aktywny chlor, jod lub tlen przechowywanie powoduje zmniejszenie lub utratę aktywności w związku z tym należy je wymieniać po użyciu;
Do sporządzania roztworów w przypadku, gdy nie ma innych zaleceń producenta należy stosować wodę o temperaturze 20º-30ºC;
Nie wolno łączyć różnych preparatów dezynfekcyjnych, ani dodawać preparatów myjących;
Należy sprawdzać dokładność dozowania, czyli objętość produktu płynnego lub masę produktu sypkiego, odmierzonego miarką;
Naczynia zawierające roztwory użytkowe powinny być oznakowane: nazwą preparatu, stężeniem, datą (godziną, gdy roztwór jest nietrwały) przygotowania, danymi identyfikacyjnymi osoby przygotowującej roztwór;
osoby przygotowujące roztwory i wykonujące dezynfekcję powinny stosować środki ochrony osobistej:
▪ jednorazowe rękawice i fartuch
▪ okulary ochronne
▪ chronić drogi oddechowe przy pracy z preparatami zawierającymi aldehydy lub substancje utleniające oraz w przypadku stosowania urządzeń do spryskiwania.
W przypadku dezynfekcji narzędzi i sprzętu zaleca się przeprowadzenie procesu w pojemnikach pod przykryciem, po dezynfekcji narzędzia należy wypłukać w wodzie o odpowiedniej jakości mikrobiologicznej, a cały proces prowadzić w pomieszczeniach ze sprawną wentylacją.
IV. STERYLIZACJA NARZEDZI WIELOKROTNEGO UŻYTKU, KTÓRYCH STOSOWANIE POWODUJE NARUSZENIE CIĄGŁOŚCI TKANEK
Sterylizacja jest procesem mającym na celu zabicie wszystkich form drobnoustrojów, w tym także spor (form przetrwalnikowych) bakterii. Art. 11.2. rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 17.02.2004r. mówi, że narzędzia, których stosowanie powoduje naruszenie ciągłości tkanek po każdorazowym użyciu należy zdezynfekować, umyć i poddać sterylizacji. Jednocześnie w art.11.3. mówi, iż w przypadku, gdy narzędzia wykonane są z materiałów uniemożliwiających poddanie ich sterylizacji dopuszcza się stosowanie zamiast sterylizacji dezynfekcji. W art.12 tego rozporządzenia powiedziane jest, że narzędzia wielorazowego użytku naruszające ciągłość tkanek poddaje się sterylizacji lub dezynfekuje. Zapis ten jest w sprzeczności z art.11.2. i wprowadza nieco zamieszania, bo procesów dezynfekcji i sterylizacji nie można traktować zamiennie. Są to dwa odmienne procesy, które przeprowadza się w zależności od żądanej czystości mikrobiologicznej.
WYMAGANIA DOTYCZĄCE STERYLIZACJI
W sytuacji, gdy ze względu na wrażliwość materiału, z którego wykonane są narzędzia nie można ich sterylizować, należy poddać je dezynfekcji w preparacie o działaniu sporobójczym tzw. dezynfekcja wysokiego poziomu. Takie działanie wymaga:
stosowania wody o wysokiej jakości,
sprawia trudności z postępowaniem z narzędziami po procesie,
w związku z tym prawidłowe przeprowadzenie go w warunkach gabinetów kosmetycznych lub fryzjerskich jest praktycznie niemożliwe.
Narzędzia wielorazowe stosowane w takich zabiegach jak: przekłuwanie uszu, ciała (kolczyk do przekłuwania), tatuażu (głowice maszynki), makijażu permanentnego, elektrokoagulacji, czy sprzęt fryzjerski potencjalnie mogący naruszyć ciągłość tkanki (nożyki, brzytwy, cążki) wymagają sterylizacji.
Gwarancję sterylności narzędzi uzyskuje się przez:
zachowanie właściwego toku postępowania przed sterylizacją
właściwe przeprowadzanie procesu sterylizacji
odpowiednie postępowanie z materiałem po przeprowadzonym procesie
Wszystkie ogniwa w sterylizacyjnym łańcuchu zależności są ważne. Jeżeli jednego z warunków nie zachowamy i przerwiemy ten łańcuch zależności, możemy doprowadzić do użycia niesterylnego narzędzia, a w konsekwencji do zakażenia klienta.
Ogniwa sterylizacyjnego łańcucha zależności
dezynfekcja po użyciu
dokładne mycie, wysuszenie, dokonanie przeglądu
odpowiednie opakowanie
właściwe ułożenie w komorze sterylizatora
przestrzeganie parametrów sterylizacji
kontrola procesu
wyładunek z komory
przechowywanie
dystrybucja
transport
aseptyczne otwarcie opakowania
użycie
METODY STERYLIZACJI
Dobór metody sterylizacji uzależniony jest od:
rodzaju i właściwości sterylizowanych materiałów
od sposobu ich opakowania
zaleceń producentów sprzętu
Przed przystąpieniem do sterylizacji należy upewnić się, czy dany sprzęt może być sterylizowany daną metodą. Producent sprzętu przeznaczonego do sterylizacji, powinien podać jaka metoda sterylizacji jest zalecana dla konkretnego wyrobu. Jest to związane z możliwością penetracji czynnika sterylizującego, a jednocześnie ze skutecznością procesu, jak również z ewentualnym działaniem uszkadzającym tego czynnika na materiał, z którego sprzęt jest wykonany. W każdej metodzie sterylizacji należy ustalić odporność sprzętu na czynnik sterylizujący oraz na zmiany ciśnienia w czasie procesu ( jest to obowiązek producenta sprzętu).
METODY STERYLIZACJI STRYLIZACJA PARĄ WODNĄ
Czynnik sterylizujący :
nasycona para wodna w nadciśnieniu
w temperaturze 121ºC (nadciśnienie 1 atmosfery) lub
w temperaturze 134ºC (nadciśnienie 2 atmosfery)
Sterylizacja parowa osiąga pełny efekt, jeżeli para nasycona oddziałuje na sterylizowany materiał przez ściśle określony czas. Wszystkie powierzchnie sterylizowanych materiałów muszą być w kontakcie z parą. Ważnym czynnikiem jest całkowite usunięcie powietrza z komory sterylizatora, w tym także z załadunku, oraz jakość pary (zależna od generatora pary i od jakości wody). Pomiary danych fizycznych w czasie sterylizacji parowej są bardzo istotne. Parametry fizyczne powinny być kontrolowane i monitorowane w sposób ciągły. Sterylizacja parowa jest metodą:
uniwersalną
pewną
szybką
nietoksyczną
ekonomiczną
para wodna w nadciśnieniu dobrze penetruje sterylizowany materiał
powinna być stosowana wszędzie tam, gdzie jest to tylko możliwe
W STERYLIZACJI OBOWIĄZUJE ZASADA, ŻE DLA SPRZĘTU, KTÓRY MOŻNA WYJAŁAWIAĆ PARĄ WODNĄ POD CIŚNIENIEM NIE NALEŻY STOSOWAĆ INNEJ METODY STERYLIZACJI, A W SUCHYM GORĄCYM POWIETRZU NIE STERYLIZUJE SIĘ NARZĘDZI STOSOWANYCH W ZABIEGACH NARUSZAJĄCYCH CIĄGŁOŚC TKANEK.
Sterylizacja promieniami UV wykorzystywana do dezynfekcji powietrza, wody, ewentualnie w ograniczonych przypadkach powierzchni, nie jest w żadnym wypadku sterylizacją. Praktycznym natomiast wydaje się wykorzystywanie urządzeń z promieniowaniem UV do przechowywania czystych narzędzi.
Problemy dotyczące sterylizacji w zakładach fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu i odnowy biologicznej
Problemy te można rozwiązać albo przeprowadzając proces sterylizacji we własnym zakresie w zakładzie lub zlecając tę usługę placówce zewnętrznej np. szpitalom. Wykonywanie sterylizacji poza gabinetem wymaga zawarcia umowy z podmiotem świadczącym usługi w zakresie sterylizacji i mającym możliwości zapewnienia właściwego rodzaju sterylizacji. Przed przekazaniem narzędzi do placówki wykonującej sterylizację należy je opakować w specjalistyczne opakowanie sterylizacyjne i umieścić w pojemnikach transportowych. Również autoklawowane na miejscu narzędzia powinny być pakowane. Tylko sprzęt przeznaczony do natychmiastowego użycia po procesie sterylizacji może być nie opakowany. Jednak trzeba pamiętać, że nawet po jednorazowym otwarciu sterylizatora, pozostały w nim sprzęt nie może być uważany za jałowy. Z tego też powodu, powszechnie dotychczas stosowane w gabinetach fryzjerskich i kosmetycznych sterylizatory kulkowe nie mogą być traktowane jako urządzenia działające zgodnie z zasadami sterylizacji. Przy zastosowaniu rozwiązania organizacyjnego polegającego na przygotowaniu narzędzi w zakładzie i przeprowadzaniu sterylizacji w placówce zewnętrznej, powstaje problem, kto ponosi odpowiedzialność za proces sterylizacji. Błędy mogą wynikać z nieprawidłowego postępowania w zakładzie (np. źle umyty sprzęt bądź umieszczony w niespecjalistycznych opakowaniach) lub w placówce wykonującej sterylizację (np. nieprawidłowy załadunek sterylizatora, niewłaściwe parametry sterylizacji).
RODZAJE STERYLIZATORÓW
Urządzenia do sterylizacji powinny spełniać odpowiednie normy:
PN-EN 285 duże sterylizatory parowe
EN 13060 małe sterylizatory parowe
PN-EN 14180 sterylizatory na niskotemperaturową parę wodną i formaldehyd
PN-EN 1422 sterylizatory na tlenek etylenu
Duże sterylizatory parowe to urządzenia o pojemności komory mogącej zmieścić, co najmniej jedną lub więcej jednostkę wsadu. Jednostka wsadu ma wymiary 300mm x 300mm x 600mm. Sterylizatorami tego typu dysponują przede wszystkim sterylizatornie szpitalne.
W przypadku wykonywania sterylizacji narzędzi, na miejscu, w zakładach, najwygodniej posługiwać się małymi sterylizatorami parowymi (zgodnymi z normą EN 13060). Termin ten odnosi się do sterylizatorów parowych przeznaczonych do sterylizacji wyrobów medycznych z komorą, w której nie można umieszczać jednostki wsadu jak ww. (300mm x 300mm x 600mm) i jednocześnie o pojemności przestrzeni użytkowej komory poniżej 601.
OPAKOWANIA STERYLIZACYJNE
Sprzęt przeznaczony do sterylizacji po dezynfekcji, umyciu, wysuszeniu, sprawdzeniu funkcjonowania, należy we właściwy sposób opakować. Opakowanie powinno zabezpieczać sterylizowane wyroby przed zakażeniem drobnoustrojami po procesie sterylizacji, w czasie wyładowania z komory sterylizatora, przechowywania i transportu do miejsca użycia. Wybór rodzaju opakowania sprzętu zależy od stosowanej metody sterylizacji. Opakowanie sterylizacyjne odpowiednio zaprojektowane, dobrze wykonane i właściwie użyte umożliwia prawidłową sterylizację i stanowi ochronę produktu sterylnego przed wtórnym skażeniem po zakończeniu procesu sterylizacji, a przed użyciem. Aktualnie w państwach europejskich istnieje w dużym stopniu znormalizowany system specjalistycznych opakowań sterylizacyjnych. Znormalizowany system specjalistycznych opakowań sterylizacyjnych, pozwala na:
zapakowanie sprzętu poddawanego sterylizacji
umożliwia jego sterylizacje w opakowaniu
przechowywanie
transport
aseptyczny sposób wyjmowania z opakowania.
Normą europejską odnoszącą się do opakowań sterylizacyjnych (obecnie również polską) jest norma PN EN 868.
RODZAJE OPAKOWAŃ STERYLIZACYJNYCH
opakowania jednorazowego użycia
papier sterylizacyjny
włóknina
torebki papierowe
torebki lub rękawy papierowo-foliowe
opakowania Tyvek folia
opakowania foliowe
opakowania wielorazowego użytku
prostopadłościenne pojemniki sterylizacyjne z filtrami lub zaworami
Właściwości materiałów stosowanych do produkcji opakowań powodują, że różne opakowania bardziej lub mniej nadają się do poszczególnych metod sterylizacji. Wybór opakowania zależy, więc od metody sterylizacji, ponadto należy przestrzegać zaleceń producenta dotyczących przeznaczenia danego opakowania do odpowiednich technik sterylizacji.
OPAKOWANIA PAPIEROWO-FOLIOWE
Jednym z najwygodniejszych i najchętniej stosowanym rodzajem opakowań są opakowania papierowo-foliowe.
Opakowania te posiadają zalety:
przedmiot umieszczony w opakowaniu jest widoczny,
opakowanie można bez trudu otworzyć (odrywając folię od papieru) bez używania środków pomocniczych
można wyjąć zawartość nie powodując jej skażenia
zamykanie opakowania przy pomocy zgrzewczych urządzeń ciągłych jest łatwe i skuteczne.
ZASADY DOTYCZĄCE SPOSOBU PAKOWANIA
opakowania jednorazowego użytku można sterylizować tylko raz
w przypadku przerwania procesu sterylizacyjnego należy sprzęt ponownie opakować i poddać procesowi sterylizacji
torebki można napełniać tylko do ¾ objętości, gdyż w przeciwnym razie prawie niemożliwe staje się prawidłowe wykonanie zgrzewu oraz zwiększa się niebezpieczeństwo pęknięcia opakowania
między materiałem sterylizowanym a zgrzewem torebki musi być 30 mm odstępu
w przypadku ryzyka przebicia opakowania przedmiot powinien być zabezpieczony papierową nakładką
materiał opakowaniowy nie może być zbyt naciągnięty, ani zwisać zbyt luźno, aby nie wpływał na zmiany ciśnienia podczas sterylizacji
opakowanie wielowarstwowe jest niezbędne, aby stopniowo ograniczać zanieczyszczenie zewnętrznej strony opakowania, powstałe po dłuższym okresie przechowywania, a tym samym zmniejszyć ryzyko zanieczyszczenia podczas otwierania. W przypadku opakowań wielowarstwowych należy pakować sterylizowany sprzęt układając warstwy opakowania w taki sposób, żeby strona papierowa stykała się ze stroną papierową, gdyż wymiana powietrza i przenikanie pary może odbywać się tylko przez papier
ta sama zasada dotyczy sposobu umieszczania opakowań papierowo-foliowych w koszach sterylizacyjnych
optymalny sposób układania opakowań papierowo-foliowych polega na naprzemiennym układaniu ich wg schematu folia na folię, papier na papier.
Momenty krytyczne
po procesie sterylizacji materiał pozostaje jałowy do czasu skażenia go w czasie przechowywania, transportu lub przy wyjmowaniu z opakowania.
zawartość opakowania uszkodzonego uważa się za nie sterylną.
prawdopodobieństwo skażenia materiału przy wyjmowaniu go z opakowania jest dużo większe niż prawdopodobieństwo przeniknięcia bakterii przez nieuszkodzone, właściwie zamknięte i przechowywane w odpowiednich warunkach opakowanie.
należy ograniczać do minimum wszelkie manipulacje ze sprzętem po sterylizacji jak przenoszenie, dotykanie pakietów sterylnych.
OKRES PRZECHOWYWANIA
Sterylność zawartości opakowania zależy przede wszystkim od sposobu przechowywania. W czasie przechowywania opakowania należy chronić przed wilgocią, wodą rozpryskową, kontaktem ze środkiem dezynfekcyjnym. W Polsce nie ma norm regulujących sposób i czas przechowywania. W związku z tym, jeżeli sprzęt do sterylizacji przygotowywany jest w sposób prawidłowy, a warunki przechowywania dobre, należałoby przyjąć maksymalne okresy przechowywania:
1 miesiąc podwójna warstwa papieru lub warstwa papieru i warstwa włókniny
6 miesięcy opakowania papierowo-foliowe, przy założeniu, że warunki przechowywania są dobre (zamknięte szafy, temperatura powietrza 15-25ºC, wilgotność powietrza 40-60%, pomieszczenia - suche, wolne od insektów i kurzu).
W przypadku złych warunków przechowywania, okresy te należy skrócić.
KONTROLA PROCESÓW STERYLIZACJI
Procesy sterylizacji należy kontrolować wskaźnikami:
fizycznymi,
biologicznymi
chemicznymi
Wskaźniki fizyczne zamontowane są na stałe w sterylizatorze i określają stan techniczny urządzenia, należą do nich:
termometry
manometry
kontrolki świetlne
Wskaźniki biologiczne
Informują o fakcie zabicia drobnoustrojów, gdyż zawierają spory wyselekcjonowanych bakterii wysoce opornych na dany czynnik sterylizujący. Negatywny wynik posiewu wskaźnika biologicznego po ekspozycji (procesie sterylizacji) daje gwarancję uzyskania sterylności materiałów. Wyniki kontroli biologicznej można odczytać po okresie inkubacji bakterii tj. po 7 dniach w przypadku tradycyjnych wskaźników do posiewu (np. Sporal A) lub po 48 godzinach po użyciu wskaźników fiolkowych tzw. szybkiego odczytu (Rapid).
Wskaźniki chemiczne
Zawierają substancje, które po osiągnięciu wymaganych parametrów sterylizacji zmieniają barwę. Informację o przeprowadzonym procesie otrzymuje się natychmiast po jego zakończeniu. Wśród wskaźników chemicznych rozróżniamy:
wskaźniki chemiczne wielu zmiennych (wieloparametrowe) wkładane do wnętrza pakietu, które wskazują, że wewnątrz ładunku zostały osiągnięte wszystkie parametry sterylizacji lub kilka z tych parametrów (co najmniej dwa); informują o prawidłowości przebiegu procesu;
wskaźniki chemiczne procesu sterylizacji przeznaczone do użycia zewnętrznego, których zmiana barwy świadczy o tym tylko, że pakiet poddany był działaniu czynnika sterylizującego; zmiana barwy następuje pod wpływem osiągnięcia jednego z parametrów sterylizacji np. temperatury (nie wykazują jak długo ta temperatura się utrzymywała); pozwalają na wizualne odróżnienie sprzętu, który był poddany sterylizacji od sprzętu nie wyjałowionego. Do wskaźników procesu należą wskaźniki umieszczone na opakowaniach sterylizacyjnych, taśmy samoprzylepne.
KONTROLA PROCESÓW STERYLIZACJI
Skuteczność procesów sterylizacji powinna być kontrolowana :
okresowo przy użyciu wskaźników biologicznych
na bieżąco przy użyciu wskaźników chemicznych każdy proces.
Wskaźniki biologiczne i chemiczne należy umieszczać wewnątrz pakietów lub kontenerów, aby stwierdzić, czy czynnik sterylizujący dotarł do wnętrza i spenetrował wyjałowiony materiał. Okresową kontrolę biologiczną użytkownik powinien przeprowadzać co najmniej 1 raz w miesiącu umieszczając trzy lub przy użytkowej objętości komory poniżej 20l dwa wskaźniki wewnątrz pakietów wybranych spośród załadunku, reprezentatywnych dla materiału przeznaczonego do wyjałowienia w danym cyklu. Pakiety ze wskaźnikami należy umieścić w różnych miejscach komory sterylizatora, najtrudniej dostępnych dla czynnika sterylizującego. Każdy proces użytkownik powinien kontrolować wskaźnikami chemicznymi. Wskaźniki chemiczne podobnie, jak w przypadku wskaźników biologicznych trzy lub dwa, należy umieścić w różnych miejscach w komorze sterylizatora, najtrudniej dostępnych dla czynnika sterylizującego, wkładając do wnętrza pakietów reprezentatywnych dla sterylizowanego materiału. Wszystkie pakiety powinny być dodatkowe oznakowane za zewnątrz wskaźnikami chemicznymi procesu. Nie można stosować tych wskaźników procesu, zamiast wskaźników chemicznych, gdyż informują one wyłącznie o tym, że dany sprzęt był sterylizowany, natomiast nie rejestrują prawidłowości wszystkich parametrów procesu. Wskaźniki procesu spełniają rolę kontroli dodatkowej, obok wskaźników chemicznych, natomiast ich nie zastępują.
DOKUMENTACJA PROCESÓW STERYLIZACJI
System dokumentacji procesów sterylizacji powinien uwzględniać:
rodzaj sterylizacji
parametry procesu (temperatura, czas, ciśnienie)
numer sterylizatora
cyklu
wyniki kontroli chemicznej
wyniki kontroli biologicznej
datę
osobę odpowiedzialną za proces
jeśli jest to możliwe wydruk parametrów w czasie cyklu pracy
Dokumentacja procesów sterylizacji zgodnie z art. 442 Kodeksu Cywilnego powinna być przechowywana przez okres 10 lat.
V. POSTEPOWANIE Z ODPADAMI
Ustawa z dnia 27.06.2001r. o odpadach (Dz. U. nr 62, poz. 628 z późn. zm.)
określa zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska
Odpady w zakładach fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu i odnowy biologicznej:
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r.(Dz. U. nr 112, poz. 1206) wydane na podstawie art.4 ust.1 pkt.1 ww. Ustawy określa katalog odpadów dzieląc je na 20 grup. Większość odpadów pochodzących z zakładów fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu i odnowy biologicznej można uznać za odpady komunalne, gromadzone nie selektywnie (zmieszane) o kodzie 20 03 01 lub komunalne nie wymienione w innych podgrupach o kodzie 20 03 99. Część odpadów powinna być gromadzona selektywnie. Dotyczy to głównie tych, które uznane są za niebezpieczne np. lampy fluorescencyjne i inne odpady zawierające rtęć o kodzie 20 01 21*.
Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 17.02.2004r. w zakładzie ustala się instrukcję postępowania z odpadami zgodnie z którą:
odpady powinny być gromadzone w pojemnikach zamykanych, zaopatrzonych w worki foliowe,
pojemniki na odpady umieszcza się w każdym pomieszczeniu zakładu, gdzie są świadczone usługi,
zużyte materiały, które mogły ulec zanieczyszczeniu krwią lub wydzielinami, gromadzi się w oznakowanych, przeznaczonych do tego celu pojemnikach lub w workach foliowych
przedmioty o ostrych końcach i krawędziach powinny być zbierane do pojemników sztywnych, odpornych na przebicie
nie zaleca się otwierania raz zamkniętych pojemników, czy worków jednorazowego użytku
odpady do momentu odbioru powinny być przechowywane, w przystosowanym do tego celu wydzielonym miejscu, odizolowanym od części, gdzie świadczone są usługi.