Technologia Informacyjna - Dziedzina informatyki dająca ludziom możliwości i narzędzia do pozyskiwania, przetwarzania i zarządzania informacjami. Łączy w sobie informatykę, telekomunikację oraz wszelkie inne technologie związane z informacją.
Informacja - Jest to właściwość pewnych obiektów, układów lub systemów, a także relacja między elementami zbiorów, której istotą jest zmniejszenie niepewności (nieokreśloności). Są to dane (w różnej postaci), które zostały uporządkowane, usystematyzowane i przedstawione w sposób umożliwiający ustalenie pewnych schematów, a następnie ich interpretację.
Etapy zdobywania wiedzy
Ocena, zastosowanie - Wiedza
Interpretacja - Informacje, Dane
Źródłem informacji jest każdy obiekt dostarczający informacji.
Źródła informacji - Klasyfikacja:
-tradycyjne - drukowane, pisane, np. książki, czasopisma, materiały kserograficzne, plansze, tablice;
- tradycyjne - elektroniczne, np. radio, telewizja
- nowej generacji - elektroniczne, np. Internet, multimedialne programy dydaktyczne, multimedialne słowniki, encyklopedie, podręczniki, książki elektroniczne (e-booki, audio-booki)
Kodowanie - Przedstawienie informacji umożliwiające jej przekazanie dla odbiorcy, klasyfikację, przetwarzanie, etc.
Kompresja - przekształcenie i zakodowanie informacji dające w efekcie zmniejszenie jej
objętości (np. w celach transmisji, składowania, archiwizacji).
Dekompresja - przywrócenie pierwotnej informacji z postaci skompresowanej.
Rodzaje kompresji:
-bezstratna, metoda ta gwarantuje możliwość odtworzenia informacji z postaci skompresowanej do identycznej postaci pierwotnej (kodowanie Huffmana, kodowanie słownikowe Lempel-Ziv i pochodne, RLE, etc.)
- stratna, metoda zmniejszania liczby bitów potrzebnych do wyrażenia danej informacji, które nie dają gwarancji, że odtworzona informacja będzie identyczna z oryginałem (DPCM, JPEG, MPEG, oparte na transformatach, etc.)
Archiwizacja - zabezpieczenie informacji przed utratą. zabezpieczenie oraz odpowiednie
skatalogowanie informacji zapewniające nie tylko ich ochronę, ale także odpowiedni dostęp do nich w przyszłości.
Formaty przedstawienia informacji:
- tekst
- grafika, wykres, zdjęcie
- mowa, dźwięk
- film, animacja
Reprezentacja informacji:
- analogowo
- cyfrowo
Informacja w postaci analogowej:
źródło - układ zapisujący - nośnik - układ odtwarzający - emiter
Informacja w postaci cyfrowej:
źródło - przetwornik A/C - układ zapisujący - nośnik cyfrowy - układ odtwarzający - przetwornik C/A - emiter
Twierdzenie Nyquista - Sygnał można odtworzyć z sekwencji próbek pod warunkiem, że częstotliwość próbkowania jest co najmniej dwukrotnie wyższa niż najwyższa z częstotliwości występujących w sygnale
Dane można przesłać:
- sygnałów elektrycznych, fal radiowych lub światła
- jedno lub dwukierunkowo cyfrowo lub analogowo
- synchronicznie lub asynchronicznie
- w paśmie podstawowym lub szerokopasmowa
Medium transmisyjne:
- przewodowe - kabel symetryczny (np. Skrętka), kabel współosiowy (koncentryczny), światłowód (jednomodowy, wielomodowy), kable energetyczne
-bezprzewodowe - fale elektromagnetyczne (radiowe), promień lasera
Kabel współosiowy- przewód telekomunikacyjny, wykorzystywany do transmisji sygnałów zmiennych małej mocy.
Światłowód jednomodowy - rodzaj światłowodu służący do przesyłania jednego modu światła, nazywanego modem podstawowym. Największą zaletą tego typu światłowodów jest możliwość przesyłania danych na duże odległości, bez znaczącego zniekształcenia i tłumienia sygnału.
Światłowód wielomodowy - rodzaj światłowodu przenoszący wiele modów (promieni) światła, padających pod różnymi kątami do płaszcza światłowodu. W porównaniu ze światłowodem jednomodowym umożliwia transmisję na mniejszą odległość bez wzmacniacza sygnału.
Kierunek przesyłu:
- simpleks - transmisja tylko w jednym kierunku
- półdupleks - transmisja w obu kierunkach, ale nie w tym samym czasie
- dupleks - transmisja w obu kierunkach w tym samym czasie
Transmisja analogowa - przesył danych analogowych z wykorzystaniem różnego rodzaju modulowania (AM, FM, PM).
Transmisja cyfrowa - przesył danych cyfrowych z zastosowaniem różnych rodzajów modulacji impulsowej (PCM, PPM, PDM i in.)
Transmisja synchroniczna - przesył danych następuje w ściśle określonych chwilach czasu, synchronizowanych tzw. sygnałem zegarowym, wspólnym dla nadajnika i odbiornika. Sama transmisja odbywa się po dokonaniu synchronizacji, ze stałą prędkością, a 'odbiorca' musi zliczać przesyłane bity na podstawie czasu.
Transmisja asynchroniczna — sposób przesyłania pozwalający na nieregularne wysyłanie danych, przy czym początek i koniec transmisji oznaczane są odpowiednim znakiem.
Transmisja w paśmie podstawowym:
- sygnał jest reprezentowany przez dwa poziomy napięcia w przewodzie - ujemny dla wartości „1” i dodatni dla wartości „0”.
- cała szerokość pasma przenoszenia ośrodka łączącego stacje jest zajęta dla pojedynczej transmisji.
- sygnały rozchodzą się w obydwu kierunkach wzdłuż przewodu.
Transmisja szerokopasmowa:
- sygnał należy zmodulować;
- do modulacji i demodulacji sygnałów cyfrowych służy modem;
- wymaga łączy o dużym paśmie przenoszenia;
- sygnały wędrują tylko w jednym kierunku wzdłuż przewodów, by to zmienić stosuje się dwa przewody lu dzieli pasmo na dwa kanały.
Informatyka = Informacja + automatyka
Informatyka jest dziedziną wiedzy zajmującą się algorytmami oraz gromadzeniem, wyszukiwaniem i przetwarzaniem informacji za pomocą komputerów i odpowiedniego oprogramowania.
Komputer - maszyna elektroniczna przeznaczona do przetwarzania informacji, które da się zapisać w formie ciągu cyfr albo sygnału ciągłego.
Oprogramowanie - całość informacji w postaci zestawu instrukcji, zaimplementowanych interfejsów i zintegrowanych danych przeznaczonych dla komputera do realizacji wyznaczonych celów. Celem oprogramowania jest przetwarzanie danych w określonym przez twórcę zakresie.
Algorytm - skończony ciąg jasno zdefiniowanych czynności, koniecznych do wykonania pewnego rodzaju zadań.
Program - sekwencja symboli opisująca obliczenia zgodnie z pewnymi regułami zwanymi językiem programowania.
System komputerowy - układ współdziałania dwóch składowych: sprzętu komputerowego oraz oprogramowania, działających coraz częściej również w ramach sieci komputerowej.
W pamięci komputera dane są reprezentowane jako sekwencje bitów - cyfr binarnego systemu liczbowego. Sekwencje te są interpretowane w kontekście wewnętrznych typów danych: liczb całkowitych, liczb zmiennopozycyjnych i znaków
Znak binarny - zmienna przyjmująca tylko wartości 0 lub 1
Wektor znaków binarnych o długości:
1 - bit
4 - pół bajtu
8 - bajt
16 - słowo 16 bitowe, 2 bajtowe
32 - słowo 32 bitowe, 4 bajtowe
64 - słowo 64 bitowe, 8 bajtowe
System liczbowy - ogół zasad umożliwiających przedstawienie liczb za pomocą umownych znaków
Cyfry - znaki za pomocą których zapisujemy liczby
Rozróżniamy systemy liczbowe:
● pozycyjne - znaczenie cyfry zależy od pozycji
w liczbie (np. dziesiętny, binarny, trójkowy)
● niepozycyjne - znaczenie jest niezależne od
pozycji (np. system rzymski)
Kod dwójkowy (binarny)
Podstawa: 2, zbiór cyfr: {0, 1}
Kod ósemkowy (oktalny)
Podstawa: 8, zbiór cyfr: {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7}
Kod dziesiętny (decymalny)
Podstawa: 10, zbiór cyfr: {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}
Kod szesnastkowy (hexadecymalny)
Podstawa: 16, zbiór cyfr: {0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, A,
B, C, D, E, F}
System binarny:
Przekształcenie liczb Dziesiętnych na dwójkowe: dzielić liczbę przez 2 i zapisywać resztę z dzielenia, a następnie przewrócić kolumnę reszt w prawo
Żeby odtworzyć liczbę dziesiętną z binarnej,
mnożymy poszczególne cyfry binarne przez
odpowiadającą im wagę, a ilorazy sumujemy:
111001(2) = 1*32 + 1*16 + 1*8 + 0*4 + 0*2 + 1*1 = 57(10)
System binarny a liczby ujemne
Do reprezentacji liczb ujemnych służy najbardziej znaczący bit. Dla wartości 0 oznacza liczby dodatnie, dla wartości 1 - ujemne.
Notacja modułowa - Liczby ujemne różnią się od dodatnich tylko wartością najbardziej znaczącego bitu. Nie używa się jej do obliczeń!
Notacja uzupełnień do 2 (U2) - Mniej intuicyjna, ale pozwala na przeprowadzanie obliczeń. Liczby przeciwne otrzymujemy przez przeprowadzenie negacji wszystkich bitów liczby wyjściowej i dodanie 1 do otrzymanej liczby.
Kod BCD (Binary Coded Decimal) - system podający w postaci binarnej wyłącznie cyfry dziesiętne
Znak jest kodowany przy pomocy liczby, która jest przedstawiona jako ciąg bitów. Wartość tej liczby zależy od zastosowanego kodowania.
Kodowanie znaków:
- ASCII - 8 bitów, gdzie znak przedstawiony jest jako liczba 7-mio bitowa, a ósmy bit jest bitem kontrolnym (parzystości). Koduje 128 znaków.
- ISO 8859-2 (Latin-2) - wszystkie 8 bitów służy do kodowania 256 znaków.
- Unicode - w założeniu ma pokrywać wszystkie stosowane na Ziemi znaki.
Sieć komputerowa - komputery i inne urządzenia połączone ze sobą w celu wymiany informacji i zasobów.
Przykłady zastosowania sieci
- współdzielenie urządzeń np. drukarek
- wykorzystanie wspólnego oprogramowania
- dostęp do baz danych
- komunikacja między komputerami
Podstawowe topologie sieciowe
-magistrala (szyna)
- hierarchiczna
- gwiazda i gwiazda rozszerzona
- pierścień i podwójny pierścień
- sieć (siatka, ang. mesh)
W sieci jest:
-serwer - komputer udostępniający usługi, oprogramowanie, miejsce na dane;
- terminal - komputer końcowy korzystający z usług serwera;
- osprzęt sieciowy - karty sieciowe, huby, switche, routery, modemy;
- media transmisyjne - kable, światłowody, fale radiowe
- oprogramowanie - programy obsługujące ruch w sieci zgodnie ze zdefiniowanymi protokołami
Rodzaje oprogramowania sieciowego:
-klient-serwer - system, w którym serwer świadczy usługi dołączonym stacjom roboczym. W systemie tym programy wykonywane są w całości lub częściowo na stacjach roboczych
- host-terminal - do komputera głównego (hosta) dołączone zostają terminale lub komputery emulujące terminale.
- peer-to-peer - model komunikacji w sieci komputerowej, zapewniający wszystkim hostom te same uprawnienia, w odróżnieniu od architektury klient-serwer
Sieć od środka, czyli warstwy -Model ISO-OSI (ang. Open System Interconnection)
- Warstwa aplikacji - programy z których korzysta człowiek
- Warstwa prezentacji- kodowanie, konwersja, kompresja, dekompresja, szyfrowanie, deszyfrowanie
- Warstwa sesji- synchronizacja klienta i serwera, uwierzytelnianie, nadzór nad połączeniem,
- Warstwa transportowa - podział danych na pakiety, złożenie ich w strumień, transmisja, kontrola błędów
- Warstwa sieciowa - topologia sieci, trasowanie, rozdział pakietów na poszczególne łącza
- Warstwa łącza danych - dzieli dane na ramki i dostarcza je do odbiorcy, rozpoznaje błędy transmisji i naprawia je
- Warstwa fizyczna - fizyczne przesyłanie bitów za pośrednictwemprądu, światła lub fal radiowych
Oprogramowanie systemowe - zestaw programów sterujących działaniem komputera i urządzeń z nim współpracujących, dających środowisko pozwalające na używanie innych
programów. Inaczej mówiąc, najczęściej utożsamiamy je z systemem operacyjnym. Choć nie tylko.
System operacyjny ang. Operating System, OS
Podstawowe zadania:
● planowanie i przydział czasu procesora
● kontrola i przydział pamięci operacyjnej
● zapewnienie synchronizacji i komunikacji
między zadaniami
● obsługa sprzętu i zapewnienie zadaniom
niezależnego dostępu do niego
Podział systemów operacyjnych
Ze względu na planowanie czasu procesora:
● RTS
● niedeterministyczne
Ze względu na pracę przełącznika zadań:
● z wywłaszczeniem
● bez wywłaszczenia
Przykłady
- DOS
- Windows 95, 98, ME
- Windows NT, 2000, XP, Vista, 7, seria Server
- OS/2
- UNIX i wszystkie *NIX
- Mac OS
- Novel NetWare
Jądro systemu operacyjnego
-planista czasu procesora
- przełącznik zadań
- moduł synchronizacji i komunikacji między zadaniami
- moduł obsługi przerwań
- moduł obsługi pamięci
- inne elementy, zależne od przeznaczenia systemu
Społeczeństwo informacyjne - Jest to społeczeństwo w którym informacja nie jest jedynie środkiem do pozyskiwania dóbr materialnych, ale sama w sobie staje się towarem, dobrem niematerialnym, często cenniejszym niż dobra materialne.
Z punktu widzenia teorii rozwoju społeczeństw, jest ono kolejnym etapem po społeczeństwie przemysłowym. Jest nazywane także społeczeństwem post nowoczesnym, ponowoczesnym lub poprzemysłowym. Większość ludzi czynnych zawodowo zajmuje się przetwarzaniem informacji.
Główne cechy
-wysoko rozwinięte usługi nowoczesne (bankowość, finanse, telekomunikacja,informatyka, badania i rozwój, zarządzanie)
- gospodarka oparta na wiedzy
- wysoki poziom wykształcenia ludzi
- decentralizacja społeczeństwa
- odrodzenie się społeczności lokalnych
Co jest potrzebne żeby istniało społeczeństwo informacyjne:
- społeczeństwo wiedzy
- rozwój technologii cyfrowych
- cyfryzacja dokumentów
- systemy obiegu dokumentów
Społeczeństwo wiedzy - Z pojęciem społeczeństwa informacyjnego wiąże się termin społeczeństwo wiedzy, który to oznacza otwartość i odwagę intelektualną ludzi tworzących społeczeństwo, którzy są świadomi swoich możliwości i aktywnie i innowacyjnie je wykorzystują.
Cyfrowy świat
- telekomunikacja
- informatyka
- komputery „pod strzechą”
- Internet
Dokumenty cyfrowe - Plik tekstowy, graficzny, muzyczny, filmowy lub mieszany, powstały w wyniku wykorzystania programu komputerowego, dający się zapisać, a następnie odczytać. Ma cechy dokumentu, czyli potwierdza prawdziwość danego zdarzenia, okoliczności lub zjawiska.
Pamiętajmy, że należy odróżnić dokument cyfrowy od dokumentu podpisanego cyfrowo.
System obiegu dokumentów - Najprościej mówiąc - informatyczny system służący do zarządzania obiegiem dokumentów i zadań, działający o mechanizmy typu workflow (sposób przepływu informacji pomiędzy rozmaitymi obiektami biorącymi udział w jej przetwarzaniu).
Gdzie możemy go spotkać?
- administracja publiczna
- banki
- operatorzy telekomunikacyjni
- wszelkie inne przedsiębiorstwa, które widzą sens i potrzebę usystematyzowania przepływu dokumentów
Aspekty bezpieczeństwa danych:
- chcę aby dane były poufne (szyfrowanie)
- chcę aby danym można było ufać (podpis elektroniczny)
Szyfrowanie - proces kodowania informacji pozwalający uczynić ją niezrozumiałą dla strony trzeciej. Do szyfrowania stosuje się specjalne algorytmy szyfrujące (szyfry).
Rodzaje szyfrów
- ograniczony (prosty) - zapewnia minimum bezpieczeństwa, jest skuteczny gdy nie znamy algorytmu użytego do zaszyfrowania
- z kluczem - oprócz algorytmu stosowana jest także specjalna porcja danych zwana kluczem, bez którego znajomości nie jest możliwe odszyfrowanie przekazu. Stosowane są dwa rodzaje szyfrów tego typu:
- z kluczem symetrycznym
- z kluczem asymetrycznym
Szyfry z kluczem symetrycznym -Zastosowany klucz jest stosowany zarówno podczas szyfrowania, jak i podczas deszyfracji. Albo każdy z tych kluczy można wyznaczyć na podstawie drugiego z nich.
Szyfry z kluczami asymetrycznymi - Jest to sposób szyfrowania bazujący na dwóch całkowicie różnych kluczach z których jeden jest używany wyłącznie do szyfrowania, a drugi wyłącznie do deszyfracji. Najważniejsze jest to, że nawet jeśli zna się jeden z nich, to nie jest możliwe wygenerowanie drugiego. Klucze te są najczęściej generowane z użyciem par bardzo dużych liczb pierwszych.
Szyfry z kluczem publicznym - Jest to szyfr z kluczem asymetrycznym, gdzie jeden z kluczy został ujawniony. Najczęściej jawny jest klucz służący do szyfrowania.
Podpis elektroniczny - Użycie szyfrowania z kluczami asymetrycznymi dało nie tylko na zwiększenie bezpieczeństwa, ale także pozwoliło użyć kryptografii do poświadczania autentyczności dokumentów. Jeżeli teraz wyobrazimy sobie, że stosujemy algorytm z kluczem publicznym i ujawniamy nie klucz służący do szyfrowania, ale do deszyfracji, to każdy będzie mógł sprawdzić czy wiadomość pochodzi od nas, czy od kogoś innego.
Szyfrowanie całych dokumentów w celu ich podpisania mija się z celem - jest wolne, a podpis zajmuje co najmniej tyle samo ile sam dokument. Dlatego algorytm pospisywania został nieco zmodyfikowany - szyfrowany jest tzw. skrót, czyli specjalny ciąg znaków wygenerowany na podstawie podpisywanego dokumentu.
Problem klucza publicznego - skąd mamy pewność, że przynależy do danej osoby?
Rozwiązanie - poręczenie klucza przez osobę trzecią, a dokładniej przez urząd certyfikacyjny. Odbywa się to przez podpisanie klucza publicznego prywatnym kluczem CA. Alternatywnym rozwiązaniem jest zastosowanie systemu wzajemnej certyfikacja użytkowników (np. PGP).
Programowanie - proces projektowania, pisania, testowania i utrzymania kodu źródłowego programów komputerowych.
Wymaga ono szerokiej wiedzy i doświadczenia z zakresu technik projektowania, algorytmiki, struktur danych, znajomości kompilatorów, szczegółów architektury komputerów i/lub systemów operacyjnych oraz jak one działają.
Co jest potrzebne do programowania?
- komputer lub jego emulator
- edytor tekstów
- kompilator
- debugger
- biblioteki programistyczne
- inne narzędzia
Język programowania - Jest to formalny zbiór zasad określających sposób zapisu algorytmów i innych zadań z wykorzystaniem określonej składni i semantyki.
Wszystkie języki programowania można podzielić (m.in.) ze względu na:
- paradygmat programowania
- generację
- poziom
- sposób wykonywania
Przykłady paradygmatów programowania:
- programowanie proceduralne
- programowanie obiektowe
- programowanie zdarzeniowe
- programowanie logiczne
Generacje języków programowania:
- 1GL - binarny kod maszynowy
- 2GL - assembler
- 3GL - zbliżone do języka naturalnego
- 4GL - pozwalają w szybki sposób tworzyć gotowe programy (RAD)
- 5GL - nie używają algorytmów, a słownych lub symbolicznych opisów problemu
Języki programowania o różnych poziomach:
- niskopoziomowe - operujące blisko sprzętu
- wysokopoziomowe - oderwane od sprzętu, programista skupia się na problemie, a nie jak ma obsłużyć jakieś urządzenie
Ze względu na sposób wykonywania mamy:
- interpretery
- kompilatory
Przykłady języków programowania:
- assembler
- FORTRAN
- Algol
- Basic
- Pascal/Delphi
- C/C++
- Java
- Perl
- PHP
Fazy programowania
- Problem - Definicja problemu, określenie wymagań
- Projektowanie - Określenie założeń, opracowanie algorytmów
- Kodowanie - Zapisanie algorytmów w języku programowania
- Testowanie - Sprawdzenie poprawnościdziałania, szukanie dziur,idiotoodporność
- Program
Czym jest system informacyjny?
Według jednej z najprostszych definicji, podanej w 1974 r. przez Z. Gackowskiego, są to układy przetwarzające i kanały informacyjne. Czyli można uznać, że jest to każdy złożony system, który składa się z elementów przetwarzających i przesyłających.
Uszczegóławiając i dostosowując do potrzeb technologii informacyjnej, możemy powiedzieć, że jest to wielopoziomowa struktura pozwalająca na przetwarzanie informacji wejściowych w wyjściowe. Realizowane jest to za pomocą odpowiednich modeli i procedur.
Systemy informacyjne można podzielić na bardzo wiele sposobów, jednak najczęściej spotykanym w literaturze jest podział według generacji:
- systemy transakcyjne
- systemy informacji kierowniczej
- systemy wspomagania decyzji
- systemy ekspertowe
- systemy sztucznej inteligencji
Systemy transakcyjne - Są to systemy tzw. generacji 1, powstały i rozwijały się w latach 60-tych i 70-tych. Służą głównie do rejestracji zdarzeń, prowadzenia ewidencji, generowania raportów i sprawozdań o ściśle określonej zawartości. Dane na których operują są deterministyczne, informacje pełne, porównywalne i wiarygodne. Wykorzystywane modele i procedury są bardzo proste, bazują na czterech podstawowych działaniach.
Przykłady: ewidencja sprzedaży, bazy danych
Systemy informacji kierowniczej - Inaczej: systemy informowania kierownictwa. Rozwinęły się w latach 70-tych i 80-tych. Służą do w miarę swobodnego wydobywania danych, ich wizualizacji i przesyłania do innych systemów. Przetwarzane informacje są deterministyczne, ale nie muszą być pełne ani porównywalne. Zastosowane są modele proste modele w postaci równań i modeli przepływów. Dostarczają ogólnego poglądu nadzorowanych procesów.
Przykłady: kokpity menadżerskie, hurtownie danych.
Systemy wspomagania decyzji - Trzecia generacja systemów informacyjnych rozwinęła się w latach 80-tych i 90-tych. Głównym ich zastosowaniem jest podejmowanie rutynowych decyzji, diagnostyka, wnioskowanie, analiza trendów itp. Dane są probabilistyczne, często niepełne i obarczone błędem. Stosowane są modele optymalizacyjne i symulacyjne o dowolnej złożoności oraz bazy wiedzy.
Przykłady: analiza zdolności kredytowej, symulacje zachowania się systemów (różnych).
Systemy ekspertowe - Rozwinęły się pod koniec lat 80-tych i w latach 90-tych. Zastosowania są bardzo zbliżone do zastosowań systemów wspomagania decyzji. Dane na których operują pochodzą z różnych źródeł, niemal zawsze są niepełne, a bardzo często sprzeczne. Wykorzystywane są modele logiczne i heurystyczne (wiedza eksperta).
Przykłady: podejmowanie decyzji w sytuacjach awaryjnych, interpretacja przepisów.
Systemy sztucznej inteligencji - Podstawową ich cechą jest możliwość uczenia się na podstawie własnych doświadczeń. Obszar zastosowań podobny jak poprzednich systemów, podobnie jak źródła i precyzja danych. Wykorzystane metody: przede wszystkim całe spektrum sztucznych sieci neuronowych uzupełnione innymi metodami sztucznej inteligencji (głównie logika ostra i rozmyta).
Przykłady: systemy sterowania, zaawansowane systemy wspomagania decyzji.
System informacyjny czy informatyczny?
Ważne jest aby nie mylić tych pojęć.
System informacyjny przeważnie obejmuje znacznie większy obszar niż informatyczny.
System informacyjny częściowo skomputeryzowany
System informatyczny jest skomputeryzowaną częścią systemu informacyjnego
System informacyjny całkowicie skomputeryzowany to to samo co System informatyczny!
Proces tworzenia systemów informatycznych
Jeżeli mamy do czynienia z systemem gotowym, to możemy przedstawić jego życie jako następującą sekwencję zdarzeń:
- analiza wymagań
- dostosowanie (parametryzacja) systemu
- wdrożenie
- eksploatacja
- wycofanie
Możemy wyróżnić następujące fazy cyklu życia systemu informatycznego tworzonego „od zera”:
- analiza wymagań
- projektowanie systemu
- implementacja
- testowanie
- wdrożenie
- eksploatacja
- wycofanie
Prawo autorskie
1. Prawa przysługujące autorowi utworu
2. Przepisy prawne pozwalające autorowi decydować o używaniu działa oraz czerpaniu z tego korzyści majątkowych
Wyróżniamy dwa rodzaje praw autorskich:
- osobiste
- majątkowe
Autorskie prawa osobiste- Przysługują twórcy utworu i dają prawo do:
● autorstwa *
● podpisania utworu *
● nienaruszalności treści i formy utworu
● decyzji o pierwszym udostępnieniu
● nadzoru nad sposobem wykorzystania
Są to prawa NIEZBYWALNE.
*) te prawa przysługują autorowi programu komputerowego
Autorskie prawa majątkowe - Są nastawione na aspekty ekonomiczne i dają twórcy utworu wyłączne prawo do:
● korzystania z utworu
● rozporządzania nim na wszystkich polach
eksploatacji
● wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Są to prawa ZBYWALNE.
Prawa autorskie - czas trwania
1. Osobiste - bezterminowo
2. Majątkowe - w zależności czy:
● należą do autora - jeśli jest znany do końca jego życia i przez następne 70 lat, jeśli nie jest znany to 70 lat od upublicznienia utworu
● zostały przez niego zbyte:
- nagrania audio i wideo - 50 lat od upublicznienia lub ustalenia
- pozostałe - 70 lat od upublicznienia lub ustalenia
Utwór, czyli przedmiot praw autorskich
Według polskiego prawa utworem jest: każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Co nie jest utworem?
- idee i pomysły, chyba że są wyrażone w oryginalnej postaci
- urzędowe dokumenty, materiały, znaki, symbole, akty normatywne i ich projekty
- opublikowane opisy patentowe
- proste informacje prasowe
- tematy badawcze, teorie i fakty naukowe
- formy znane powszechnie i od dawna
- utwory wystawione na stałe w miejscach publicznych
- znaki firmowe użyte w calach informacyjnych
Korzystanie z utworów - Właściciel praw majątkowych może zezwolić innym osobom na korzystanie z utworu. Mówi się wtedy, że udziela on licencji.
Systemy licencjonowania
Copyright, All rights reserved - opiera się na pełnym zastosowaniu prawa autorskiego.
Creative Commons, Some rights reserved - pozwala na dowolną dystrybucję utworów, jednak pod pewnymi warunkami.
Copyleft, All rights reversed - najbardziej otwarta forma licencjonowania, pozwala na dowolną modyfikację i redystrybucję dzieła.
Systemy licencjonowania Jest to wiele licencji mogących posiadać cztery warunki, z czego pierwszy występuje zawsze.
Uznanie autorstwa (Attribution (BY))
Użycie niekomercyjne (Noncommercial (NC))
Bez utworów zależnych (No Derivative Works (ND))
Na tych samych warunkach (Share Alike (SA))
Systemy licencjonowania - Są to różne licencje pozwalające na dowolne rozpowszechnianie i modyfikowanie utworów, z zastrzeżeniem, że utwory pochodne muszą być rozpowszechniane na tej samej licencji, oraz do utworu musi być dołączony jej tekst.
Przykłady: GNU General Public License, Design Science License, Free Art. License.
Inne otwarte licencje na oprogramowanie:
X11 - użytkownik ma nieograniczone prawo do używania, kopiowania, modyfikowania i rozpowszechniania (w tym sprzedaży) oryginalnego lub zmodyfikowanego programu pod jednym warunkiem: we wszystkich wersjach musi zachować pierwotne warunki licencyjne i informacje o autorze.:
BSD - jest najbardziej liberalna dla użytkownika: zezwala na dowolną modyfikację kodu, jego rozpowszechnianie w każdej postaci. Pozwala także na rozprowadzanie programu bez postaci źródłowej czy wręcz włączenia rozpowszechnianego na jej zasadzie kodu do zamkniętego oprogramowania. Jedynym warunkiem jest załączenia informacji o autorach
oryginalnego kodu oraz treści samej licencji.
Komputery optyczne- Jeżeli uda się znaleźć materiał działający jak
półprzewodniki, ale w zakresie światła nie prądu.
Komputery kwantowe - Zamiast bitów stosują qbity - jednostki informacji kwantowej, które mogą być jednocześnie w stanie 0 i 1, dzięki czemu mogą wykonywać operacje na wielu danych jednocześnie, w jednym cyklu zegara.
Można sobie kupić: D-Wave One, za jedyne 10 000 000 $
Komputery DNA (biokomputery) - Informacja zakodowana jest w postaci łańcuchów DNA (4 zasady), obsługiwanych przez bramki oparte o enzymy sterujące reakcjami chemicznymi - tak jak w komórkach żywych organizmów. Jest to komputer probabilistyczny i dość wolny - obliczenie jednego ruchu w kółko i krzyżyk zajmuje od 10 do 30 minut.
Zastosowanie: wewnątrz organizmów żywych do diagnostyki i leczenia.