1. Pytanie

Naruszenia a ochrona praw autorskich w Internecie

Ze względu na swoje powszechne zastosowanie, Internet staje się miejscem, gdzie coraz częściej dochodzi do łamania prawa. Olbrzymia liczba plików multimedialnych dostępnych w Internecie sprawia, iż często dochodzi do naruszenia praw autorskich. Podmioty - osoby prywatne, czy przedsiębiorcy, których prawa autorskie zostały naruszone nie pozostają jednak bezradne. Mogą skorzystać ze środków ochrony przewidzianych w ustawie z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Ktoś naruszył twoje prawa autorskie? Złóż pozew do sądu

Mając udokumentowany przypadek naruszenia, można wystąpić na drogę sądową, składając pozew do sądu cywilnego. Wszczynając spór sądowy, należy określić precyzyjnie przeciw komu sprawa się będzie toczyć, tj. kto naruszył prawa autorskie. Często jednak brak jest podstawowych danych osoby, która dopuściła się naruszenia, a jedyną informacją, jaka może pomóc w ustaleniu jej tożsamości jest numer IP komputera, którym się posługiwała.

W celu uzyskania danych tej osoby na podstawie posiadanego numeru IP, w pierwszej kolejności należało by zwrócić się do właściwego podmiotu o udostępnienie danych osobowych. Podmiotem takim będzie zazwyczaj przedsiębiorca dostarczający usługi dostępu do Internetu. Należy jednakże pamiętać, iż przedsiębiorca nie ma obowiązku udostępnić posiadanych danych osobowych, jeśli w wiarygodny sposób nie zostanie uzasadniona potrzeba ich uzyskania przez wnioskodawcę. Ponadto, występując o udostępnienie danych osobowych, należy zrobić to w stosunku do takiego przedsiębiorcy, który faktycznie dysponuje pożądanymi informacjami i ma możliwość zidentyfikowania konkretnej osoby w oparciu o numer IP.

Ustalenie użytkownika danego adresu IP nie takie proste

Trzeba podkreślić, że jednoznaczne ustalenie tożsamości danej osoby według samego numeru IP może niekiedy okazać się niemożliwe. Numery IP przypisywane są bowiem komputerom widniejącym w sieci komputerowej i nie wskazują one bezpośrednio na użytkowników tej sieci. Utrudniona identyfikacja będzie mieć miejsce zwłaszcza w przypadku, kiedy do komputerów połączonych z siecią Internet przypisywane są losowo różne numery IP lub kiedy trudno ustalić, kto korzystał z komputera, z którym związany jest konkretny numer IP.

Ochrona praw autorskich przez dedykowane organizacje

Działania mające na celu ochronę praw autorskich, podejmowane są nie tylko przez podmioty, którym te prawa przysługują, ale także przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi. Jedną z takich organizacji, działających w Polsce, jest Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, które zarządza m.in. prawami autorskimi należącymi do twórców piosenek. Organizacje te nie są podmiotami praw autorskich do poszczególnych utworów, a jedynie nimi zarządzają w zakresie i celu określonym w umowie z twórcą utworu. Wykonują więc uprawnienia przysługujące twórcy, na jego zlecenie. Mogą zatem dochodzić ochrony praw zarządzanych przez siebie, a należących do podmiotu trzeciego.

W przypadku, gdy organizacja będzie należycie upoważniona do reprezentowania praw twórcy, wówczas - o ile takie upoważnienie przewiduje udzielenie dalszego upoważnienia, w tym kancelarii prawnej - organizacja będzie mogła nawet wynająć prawnika w celu zwalczania naruszeń praw podlegających ochronie. Nie w każdym zatem przypadku naruszenia praw autorskich organizacja zbiorowego zarządzania będzie uprawniona do działania. Realizacja przez taką organizację środków ochrony praw autorskich będzie możliwa tylko wtedy, gdy zostanie ona do tego przez twórcę upoważniona.

Można zawrzeć ugodę

Na koniec warto zauważyć, iż występowanie z roszczeniami z tytułu naruszeń praw autorskich, w tym na drodze sądowej, nie musi wcale kończyć się wyrokiem sądu. Strony sporu mogą zawrzeć ugodę, dochodząc wspólnie do porozumienia w kwestii jego zakończenia. Z tego też względu za niewłaściwe, a niekiedy nawet sprzeczne z polskim prawem, uznać należałoby działania niektórych organizacji chroniących prawa autorskie, które jeszcze przed wszczęciem postępowania, występują do naruszyciela z propozycją „ugody”, na zasadzie: „zapłać proponowaną sumę albo cię pozwiemy”. Kierując roszczenia wobec określonej osoby można proponować zawarcie ugody, która polega na dwustronnym kształtowaniu jej treści i wzajemnych ustępstwach stron w celu jej zawarcia. Informowanie jednak o prawdopodobnym wszczęciu postępowania może w pewnych przypadkach naruszać przepisy, w tym przepisy karne.

Pozew - pismo procesowe wszczynające proces cywilny, zawierające powództwo (skonkretyzowane żądanie określonego zachowania wysunięte przez składającego - powoda przeciwko określonej osobie - pozwanemu) oraz uzasadnienie przytaczające okoliczności faktyczne na poparcie powództwa. Pozew nie musi zawierać podstawy prawnej przyszłego rozstrzygnięcia. Jak wynika z powyższej definicji, pozwem nie jest pismo, które nie zawiera żądania rozpoznania przez sąd sprawy o charakterze cywilnoprawnym. Pismu takiemu nie zostanie w ogóle nadany bieg w sądzie cywilnym, może ono zostać co najwyżej przesłane właściwemu organowi, o ile taki istnieje.

Pozew zawsze ma formę pisemną. Jedynie w sprawach z zakresu prawa pracy nie podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym pracownik działający bez adwokata (radcy prawnego) może zgłosić powództwo ustnie do protokołu w sądzie właściwym do rozpoznania sprawy (art. 466 Kodeksu postępowania cywilnego). Wyjątek ten jednak w praktyce nie jest stosowany.

W ściśle określonych przypadkach funkcję pozwu pełnią inne pisma:

• odwołanie od decyzji organu rentowego w postępowaniu odrębnym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477[9] § 1 kpc),

• wniosek o ustalenie wysokości opłaty rocznej z tytułu wieczystego użytkowania w sprawach o ustalenie wysokości tej opłaty (art. 80 ust. 2 ustawy 12 sierpnia 1997 o gospodarce nieruchomościami),

• wniosek pracownika o polubowne załatwienie sprawy przez zakładową komisję pojednawczą w sprawach z zakresu prawa pracy (art. 254 Kodeksu pracy).

Poprzez wniesienie pozwu następuje wytoczenie powództwa. Skutkiem prawidłowego wniesienia pozwu jest wszczęcie procesu. Wniesienie pozwu jest przy tym wymogiem bezwzględnym - proces bez pozwu toczyć się nie może. Pozew jest z reguły pismem kluczowym dla sprawy - właściwe sformułowanie pozwu może zadecydować o wygraniu bądź przegraniu sprawy, a zawsze nadaje jej tok, czyli decyduje o tym, czy postępowanie zakończy się szybko, czy będzie trwać dłużej. Dlatego, nawet jeśli powód nie korzysta z zastępstwa adwokata lub radcy prawnego, celowe jest napisanie pozwu przez fachowego pełnomocnika. Usługi w tym zakresie oferują również biura pisania podań oraz rozmaite poradnie prawne.

Z pewnymi wyjątkami, polska procedura cywilna dopuszcza możliwość dochodzenia jednym pozwem kilku roszczeń (kumulacja roszczeń) lub dochodzenia tylko części roszczenia (rozdrabnianie roszczeń). Po jednej stronie może także występować kilka osób (współuczestnictwo procesowe). Dopuszczalna jest wreszcie (z pewnymi ograniczeniami) zmiana przedmiotowa i podmiotowa powództwa w toku procesu.

Warunki formalne pozwu

Kodeks postępowania cywilnego nakłada na pozew pewne wymagania co do formy i treści. Przede wszystkim pozew musi spełniać warunki formalne wymagane od wszystkich pism procesowych:

Art. 126. § 1. Każde pismo procesowe powinno zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
2) oznaczenie rodzaju pisma;
3) osnowę wniosku lub oświadczenia oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności;
4) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
5) wymienienie załączników.
§ 2. Gdy pismo procesowe jest pierwszym pismem w sprawie, powinno ponadto zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sporu, pisma zaś dalsze - sygnaturę akt.
§ 3. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa.
§ 4. Za stronę, która nie może się podpisać, podpisuje pismo osoba przez nią upoważniona, z wymienieniem przyczyny, dla której strona sama się nie podpisała.

Ponadto, w myśl art. 128 kpc, do pozwu należy dołączyć jego odpisy i odpisy załączników dla doręczenia ich uczestniczącym w sprawie osobom.

Poza tym pozwowi stawia się pewne szczególne wymogi, wynikające z jego funkcji jako pisma wszczynającego proces cywilny. Dotyczą one koniecznej treści pozwu:

Art. 187. § 1. Pozew powinien czynić zadość warunkom pisma procesowego, a nadto zawierać:
1) dokładnie określone żądanie, a w sprawach o prawa majątkowe także oznaczenie wartości przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna;
2) przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniających również właściwość sądu.

"Dokładne określenie żądania" znaczy w szczególności, że:

• domagając się zasądzenia kwoty pieniężnej trzeba tę kwotę jednoznacznie określić (żadne "około" ani "w przybliżeniu" nie wchodzą w rachubę); dotyczy to także świadczeń dochodzonych obok tej kwoty (odsetek, pożytków itp.)

• domagając się świadczenia czegoś innego, niż pieniądze, trzeba dokładnie i jednoznacznie opisać przedmiot żądania (nieruchomość lub lokal - poprzez wskazanie położenia, powierzchni, numeru księgi wieczystej, rzecz ruchomą określoną co do tożsamości - poprzez wskazanie indywidualnych cech identyfikacyjnych, rzecz określoną co do gatunku - poprzez wskazanie ilości , jakości, istotnych właściwości),

• trzeba dokładnie określić osobę, która ma dane świadczenie spełnić: w przypadku osób fizycznych poprzez podanie imienia, nazwiska i adresu miejsca zamieszkania, a w razie potrzeby - również dalszych cech identyfikacyjnych (np. imię ojca), zaś w przypadku osób prawnych - poprzez podanie dosłownego brzmienia firmy, wskazanie formy organizacyjnej (np. spółka akcyjna, fundacja), ewentualnie oddziału, z którego działalnością wiąże się przedmiot procesu, dokładnego adresu siedziby).

Wskazanie w pozwie wartości przedmiotu sporu jest potrzebne do ustalenia wysokości tzw. wpisu (opłaty sądowej) od pozwu, właściwości rzeczowej sądu i rodzaju postępowania, w którym sprawa będzie rozpoznana. Zasady ustalania wartości przedmiotu sporu są zawarte w art. 19-26 kpc.

Okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie to fakty, które w świetle właściwych przepisów prawa stanowią przesłanki powstania i istnienia roszczenia objętego powództwem (causa petendi). Należy je dokładnie opisać, wskazując skutki prawne, które powód z nich wywodzi. Wskazania te mogą zostać uzupełnione również w dalszym postępowaniu - aż do zamknięcia rozprawy. Natomiast nie jest konieczne wskazywanie przepisów prawa, na których powód opiera swoje roszczenie (zasada iura novit curia).

Przytoczenie okoliczności uzasadniających właściwość sądu jest potrzebne, gdy podstawy tej właściwości nie wynikają z innych faktów wskazanych w pozwie. Ich niewskazanie może spowodować przekazanie sprawy z sądu wybranego przez powoda do sądu właściwego według zasad ogólnych.

Wskazanie dowodów wraz z wnioskiem o ich dopuszczenie (art. 187 § 2 kpc) nie należy do koniecznej treści pozwu, więc ich brak nie może być podstawą do zwrotu pozwu. Należy jednak mieć na uwadze, że niewskazanie dowodów może dla strony spowodować bardzo negatywne skutki, do przegrania procesu włącznie. Dlatego wskazanie dowodów już w pozwie jest wskazane.

Powyższe wymagania formalne dotyczą każdego pozwu. Obok nich mogą występować szczególne wymagania dla pozwów składanych przez szczególne podmioty bądź w szczególnych postępowaniach. Najczęstszym z takich wymagań jest wniesienie pozwu na tzw. urzędowym formularzu (art. 505[2] i art. 187[1] kpc).

Zwrot pozwu

Każdy wniesiony pozew jest w pierwszej kolejności oceniany pod kątem spełnienia powyższych wymagań formalnych. Jeżeli im nie odpowiada, przewodniczący właściwego wydziału w sądzie, do którego wniesiono pozew, wezwie stronę do usunięcia braków formalnych w terminie tygodnia od doręczenia wezwania. Termin ten jest ustawowy (art. 130 § 1 kpc), nie podlega przedłużeniu ani skróceniu, może zostać co najwyżej przywrócony. Jeżeli braki formalne pozwu zostaną w wyznaczonym terminie usunięte, pozwowi zostanie nadany dalszy bieg. Jeżeli braki nie zostaną usunięte w terminie, przewodniczący wydziału wyda zarządzenie o zwrocie pozwu. Zarządzenie to można zaskarżyć zażaleniem. Prawomocny zwrot pozwu ma ten skutek, że pozew nie wywoła żadnych skutków prawnych (np. nie dojdzie do przerwania biegu przedawnienia).

Dopóki pozew znajduje się w sądzie (tzn. nie został jeszcze odesłany stronie), a jego braki formalne zostały usunięte, można złożyć wniosek o nadanie sprawie biegu na nowo. Wówczas pozew uważa się za wniesiony w dacie złożenia tego wniosku.

Skutki wniesienia pozwu

Wniesienie pozwu należy wyraźnie odróżnić od jego doręczenia. Są to odrębne zdarzenia - pierwsze polega na złożeniu pozwu w sądzie, drugie - na doręczeniu przez sąd odpisu pozwu pozwanemu (który staje się pozwanym właśnie w tym momencie).

Wniesienie pozwu wywołuje skutki materialnoprawne i procesowe. Skutki procesowe to:

• ustalenie właściwości sądu (perpetuatio fori) - jeżeli sąd był właściwy do rozpoznania sprawy w chwili wniesienia pozwu, to zmiana podstaw właściwości w toku postępowania nie wpływa na tę właściwość,

• ustalenie jurysdykcji krajowej (perpetuatio iurisdictionis) - to samo w odniesieniu do jursydykcji krajowej,

• wszczęcie wstępnej fazy procesu - z reguły, jeżeli pozew odpowiada warunkom formalnym, zostanie mu nadany dalszy bieg, zależny od rodzaju powództwa. Najczęściej rozpocznie się rozpoznawanie sprawy, w ramach którego odpis pozwu zostanie doręczony pozwanemu (pozwanie) i zostanie wyznaczona rozprawa. Jednakże od tego toku postępowania mogą zaistnieć wyjątki. Jeżeli brak którejś z przesłanek procesowych, pozew zostanie odrzucony. Jeżeli pozew został wniesiony do niewłaściwego sądu, sprawa zostanie przez ten sąd przekazana sądowi właściwemu. W myśl zasady kontradyktoryjności pozew może też zostać przez powoda cofnięty, czego skutkiem będzie umorzenie postępowania.

Skutki materialnoprawne to:

• przerwa biegu przedawnienia (art. 123 i następne Kodeks cywilny|Kodeksu cywilnego), przerwa biegu zasiedzenia (art. 175 kc), przerwanie biegu terminów zawitych, wyznaczonych przez prawo materialne dla sądowego dochodzenia roszczeń,

• dopuszczalność naliczania odsetek od zaległych odsetek (tzw. anatocyzm; art. 482 kc),

• możliwość przejścia na następców prawnych powoda niektórych jego uprawnień o charakterze osobistym, które w innych okolicznościach wygasają wraz ze śmiercią uprawnionego (art. 445 § 3 kc).

Odpis pozwu (i pozostałych pism procesowych) sąd doręcza drugiej stronie procesowej z urzędu (zasada oficjalności doręczeń). W momencie doręczenia odpisu pozwu (pozwania) osobie wskazanej w pozwie jako pozwany następuje jej wejście do procesu jako pozwanego. W tym momencie osoba ta dowiaduje się o wysuniętym przeciwko niej żądaniu. Zdarzenie to rodzi skutki procesowe wskazane w art. 192 kpc: 1) nie można w toku sprawy wszcząć pomiędzy tymi samymi stronami nowego postępowania o to samo roszczenie (litispendencja, czyli zawisłość sprawy); 2) pozwany może wytoczyć przeciw powodowi powództwo wzajemne; 3) zbycie w toku sprawy rzeczy lub prawa, objętych sporem, nie ma wpływu na dalszy bieg sprawy; nabywca może jednak wejść na miejsce zbywającego za zezwoleniem strony przeciwnej. Najdonioślejszym zaś skutkiem jest umożliwienie pozwanemu podjęcia obrony procesowej.

Wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego

W postępowaniu nieprocesowym odpowiednikiem pozwu jest wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, z tym, że nie zawsze jest on konieczny do wszczęcia postępowania - w niektórych przypadkach może ono zostać wszczęte z urzędu (art. 506 kpc).

Wniosek powinien odpowiadać wymogom formalnym pozwu, z tą różnicą, że zamiast pozwanego należy wymienić zainteresowanych w sprawie (z momentem doręczenia odpisu wniosku staną się oni uczestnikami postępowania) (art. 511 § 1 kpc). Wniosek podlega badaniu formalnemu przez przewodniczącego wydziału w takim samym trybie i z takimi samymi skutkami, jak pozew w procesie. Wyjątkowo w sprawie, w której postępowanie może zostać wszczęte z urzędu, formalna wadliwość wniosku nie może być podstawą jego zwrotu. W takim przypadku wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego traktuje się jako impuls do podjęcia przez sąd postępowania z urzędu.

Cofnięcie wniosku jest dopuszczalne, ale muszą się na nie zgodzić (w sposób domniemany - art. 512 § 1 kpc) wszyscy uczestnicy postępowania - inaczej pozostanie bezskuteczne. Bezskuteczne - w tym sensie, że sąd nie jest nim związany - jest także cofnięcie wniosku w sprawie, która mogła zostać wszczęta z urzędu (art. 512 § 2 kpc).

Pozew to pismo wszczynające postępowanie. Osoba składająca pozew to powód. Natomiast osoba przeciwko, której skierowany jest pozew to pozwany. Pozew kieruje się do właściwego sądu. Powód chcąc dochodzić swoich praw przed sądem musi sformułować pozew. Pozew to pierwsze pismo w postępowaniu cywilnym. Wniesienie go do sądu powoduje doniosłe skutki. Przerywa się bowiem w ten sposób bieg terminów przedawnienia.

Sąd

Pisząc pozew w pierwszej kolejności należy określić sąd właściwy w sprawie. Kwestię tę reguluje kodeks postępowania cywilnego.

Powód

Powód to osoba pisząca pozew. W pozwie musi ona podać swoje imię i nazwisko (nazwę w wypadku osoby prawnej), adres i adres do doręczeń.

Zobacz: Umowa niezgodna z prawem? Jak i do kogo wnieść pozew?

Pozwany

Powód musi dokładnie określić dane pozwanego. W pozwie należy podać imię i nazwisko pozwanego (lub jego nazwę w wypadku osób prawnych). Należy również podać adres zamieszkania lub siedzibę pozwanego. Dane te można znaleźć w odpisie z ewidencji działalności gospodarczej (w wypadku indywidualnej działalności gospodarczej) lub w odpisie z KRS (w wypadku spółek)

Wartość przedmiotu sporu

Powód musi w pozwie określić precyzyjnie kwotę o którą toczy się sprawa. Zasady wyliczania wartości przedmiotu sporu określa kodeks postępowania cywilnego.

Żądanie pozwu

W dalszej kolejności powód powinien podać dokładne żądanie pozwu, a więc napisać czego domaga się od pozwanego.

Uzasadnienie

Powód powinien również uzasadnić żądanie pozwu. W wypadku postępowania gospodarczego w uzasadnieniu trzeba podać wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie. Jeżeli powód nie poda jakiś twierdzeń lub dowodów w pierwszym piśmie wtedy traci prawo do powoływania się na nie w dalszej części postępowania.

Podpis

Pozew tak jak każde inne pismo procesowe należy podpisać. Podpisuje je powód.

Zobacz: Przed sąd jakiego państwa należy wnieść pozew wszczynający europejskie postępowanie nakazowe?

Załączniki

Do pozwu należy dołączyć wszystkie załączniki. Powód powinien również wymienić te załączniki w treści pozwu. Specyficznym załącznikiem jest wezwanie do dobrowolnego spełnienia żądania. Jest to bowiem obligatoryjny załącznik.

Ilość egzemplarzy

Pozew należy sporządzić w tylu egzemplarzach ile jest pozwanych. Dodatkowo należy sporządzić odpis pozwu dla sądu. Pozew wysyła się na adres sądu.

Pozew jest pismem procesowym wszczynającym postępowanie cywilne w trybie procesowym. Postępowanie cywilne odbywa się w dwóch trybach: procesowym i nieprocesowym. Są dwa odmienne tryby postępowania, choć mają one cechy wspólne (np. niekiedy w postępowaniu nieprocesowym przeprowadzana jest rozprawa). Postępowanie nieprocesowe wszczynane jest na wniosek lub z urzędu, zaś postępowanie procesowe wszczynane jest po wniesieniu pozwu. Pisma procesowe - w tym pozwy - muszą zawierać określone elementy, aby były uznane za poprawne formalnie i mogły być przedmiotem dalszego procedowania. Uwagi zawarte w tym poście dotyczą przede wszystkim pozwów, choć wymagania ogólne co do pism procesowych mają też zastosowanie do wniosków, apelacji czy zażaleń. Należy jednak pamiętać, że wnioski wszczynające postępowanie nieprocesowe mają określone wymogi formalne w określonych kategoriach spraw. Podobnie apelacje czy zażalenia muszą zawierać opisane przepisami prawa procesowego elementy, których w tym poście nie omawiam.

Pozew - tak jak każde inne pismo procesowe - powinien zawierać przede wszystkim:

1. oznaczenie sądu do którego jest kierowane - pozew musi być skierowany do konkretnego sądu - rejonowego lub okręgowego, dlatego przed wniesieniem pozwu należy ustalić który sąd w naszej sprawie będzie właściwy;

2. imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych lub pełnomocników - należy oznaczyć stronę wnoszącą pozew - powoda, jak też stronę pozwaną. W przypadku, gdy stroną w procesie jest osoba która samodzielnie nie może w nim występować (np. niepełnoletnie dziecko), należy w pozwie wskazać przedstawiciela ustawowego takiej osoby (rodzica lub opiekuna). Jeśli powód działa poprzez pełnomocnika, w pozwie należy wskazać kto nim jest.

3. oznaczenie rodzaju pisma, tj. wskazanie tytułu „Pozew”;

4. osnowę wniosku oraz dowody na poparcie przytoczonych okoliczności - pozew powinien zawierać konkretne żądanie, tj. wniosek o wydanie przez sąd określonego rozstrzygnięcia (np. wniosek o zasądzenie określonej kwoty pieniężnej, wniosek o stwierdzenie nieważności umowy itp.). Pozew powinien też zawierać dowody - o czym szerzej piszę poniżej.

5. podpis strony, jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;

6. wymienienie załączników.

Ponadto pozew powinien zawierać oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby stron (przedstawicieli ustawowych, pełnomocników). Należy też w nim wskazać jaki jest przedmiot sporu, a w sprawach o prawa majątkowe należy oznaczyć jaka jest wartość przedmiotu sporu, chyba że przedmiotem sprawy jest oznaczona kwota pieniężna.

Charakterystycznymi elementami, które obligatoryjnie musi zawierać pozew jest:

1. dokładnie określone żądanie,

1. przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie, a w miarę potrzeby uzasadniające właściwość sądu.

W pozwie można także zawierać wnioski o zabezpieczenie powództwa, nadanie wyrokowi rygoru natychmiastowej wykonalności, przeprowadzenie rozprawy w razie nieobecności powoda, a także inne wnioski takie jak:

1. wezwanie na rozprawę wskazanych świadków,

2. dokonanie oględzin,

3. polecenie pozwanemu dostarczenia na rozprawę dokumentu będącego w jego posiadaniu, potrzebnego do przeprowadzenia dowodu lub przedmiotu oględzin,

4. zażądanie na rozprawę dowodów znajdujących się w sądach, urzędach lub u osób trzecich.

Układ samego pisma zawierającego pozew nie jest sprecyzowany w przepisach i może być w zasadzie dowolny. Oczywiście praktyka wykształciła pewne najczęściej stosowane schematy. Niemniej jednak należy pamiętać, że w pierwszej części pozwu należy wskazać jego obowiązkowe elementy (oznaczenie sądu, oznaczenie stron, wskazanie żądań), zaś w części dalszej zasadne jest przytoczenie uzasadnienia i podanie dowodów. Korzystając z gotowych wzorów pozwów należy uważać, albowiem nie wszystko co znajduje się w internecie ma wysoką wartość merytoryczną i jest właściwe. Ponadto dostępne wzory mają charakter ogólny, a każdy pozew składany do sądu ma charakter indywidualny, albowiem musi być dostosowany do określonej sprawy. Dlatego też polecam w tym zakresie daleko idącą ostrożność, bądź konsultacje ze specjalistami.

Dodatkowo warto wiedzieć, że w niektórych kategoriach spraw pozwu powinny być składane na formularzu urzędowym. Dotyczy to spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym, a więc dotyczących roszczeń wynikających z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza kwoty 10000 zł lub dotyczących zapłaty czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu. W tego typu sprawach pozew składa się na formularzu dostępnych na witrynie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości.

2. Pytanie

Środki zaskarżenia i oskarżenia - różnice

Środki zaskarżenia, to możliwość odwołania się od wydanych decyzji, wyroków, postanowień, zarządzeń itd. Akt oskarżenia (wniosek o ukaranie itd.) to wniosek skierowany do uprawnionego organu o postawienie jakiejś osoby w stan oskarżenia.

Podać chociaż 2 proste przykłady do jednego i drugiego:

Apelacja od wyroku rozwodowego (środek zaskarżenia), która zmierza do uchylenia lub zmiany tego wyroku.

Akt oskarżenia skierowany przez prokuratora do sądu w związku z popełnieniem przez Kowalskiego przestępstwa zabójstwa. Zmierza do skazania Kowalskiego.

W sprawach cywilnych kierujesz apelację do sądu cywilnego odpowiedniego rzędu (jako odwołanie od wyroku sądu I instancji), w sprawach administracyjnych kierujesz skargę do WSA (na II-instancyjną decyzję organu administracji), a w sprawach karnych kierujesz apelację do sądu karnego odpowiedniego rzędu (od wyroku sądu I instancji). Aktu oskarżenia zasadniczo nie kierujesz sam do sądu, tylko składasz zawiadomienie na policji o popełnieniu przestępstwa.

1. Jakie są podobieństwa i różnice między oznaczeniem pochodzenia i oznaczeniem regionalnym
2. Podaj przykłady naruszenia przepisów postępowania o naruszenie praw patentowych
3. Podaj przykład zastosowania środka zaskarżenia w postępowaniu karnym o naruszenie praw autorskich.

ad 3 - apelacja od wyroku karnego skazującego za przestępstwo z art. 115 ust. 1 ustawy o prawie autorskim, czyli za przestępstwo przywłaszczenia sobie autorstwa cudzego utworu.

BTW, dziwne te wasze pytania Naruszenie przepisów postępowania o naruszenie praw patentowych??? Jesteś pewna? Boże, no nie wiem, wchodzi w rachubę każde naruszenie procedury cywilnej w procesie o naruszenie praw patentowych, typu nieodroczenie rozprawy w sytuacji, gdy istniały ważne powody albo brak doręczenia zawiadomienia o rozprawie stronie przeciwnej.
Ad. 1 musisz sobie poszukać w ustawie.

Pytanie:

Jak sformułować środek zaskarżenia dotyczący praw autorskich?

Globalizacja powoduje, że o wiele łatwiej, a tym samym częściej, dochodzi do naruszenia praw autorskich.

Dlatego chciałbym Tobie dziś napisać parę słów o postępowaniu sądowym dotyczącym praw autorskich. Na wypadek gdybyś jednak do sądu iść musiał:

Określenie właściwego sądu:

Zacznijmy od tego, że sąd okręgowy będzie właściwy w większości przypadków. Ale nie we wszystkich. W sytuacji bowiem dochodzenia wynagrodzenia z tytułu praw autorskich właściwym będzie - do kwoty 75.000 zł - sąd rejonowy.

Miejscowo właściwy jest sąd miejsca zamieszkania/siedziby pozwanego, sąd miejsca wykonania umowy lub sąd w którego okręgu doszło do zdarzenia wywołującego szkodę.

Jest jeden wyjątek - w sprawach o zatwierdzenie tabel wynagrodzeń ws organizacji zbiorowego zarządzania i dla wskazania właściwej organizacji właściwym dla całego kraju jest sąd okręgowy w Poznaniu (od końca lutego 2011r.)

Opłata:

Sądy za darmo spraw nie rozpoznają :). Pamiętaj zatem o załączeniu dowodu uiszczenia opłaty sądowej od pozwu. Stawki opłat znajdziesz w ustawie o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Opłata może być stała (bodaj od 100 do 1000 zł) ale również stosunkowa (5%). Oczywiście przysługuje Ci prawo starania się o zwolnienie od kosztów sądowych - wtedy wypełnić możesz odpowiedni druk oświadczenia, który znajdziesz >tutaj<. Druk załączasz do pozwu.

Oznaczenie stron:

W pozwie musisz dokładnie oznaczyć strony postępowania tj. powoda i pozwanego, tj. imię i nazwisko, lub też nazwę (w przypadku gdy pozwany nie jest osobą fizyczną) jak również dokładny adres.

Określenie roszczenia:

Jednym słowem, musisz wskazać czego się domagasz. Pamiętaj, że roszczenia związane z osobistymi prawami autorskimi różnią się od tych związanych z prawami majątkowymi. Roszczenie można kumulować, choć nie wszystkie i nie w każdym przypadku. O roszczeniach w sytuacji naruszenia praw osobistych mówi art. 78 PrAut, zaś w przypadku praw majątkowych odsyłam do art. 79 PrAut. W przypadku roszczeń majątkowych musisz ponadto wskazać wartość przedmiotu sporu, tj. wskazać kwotowo roszczenie, np. 50.000 zł.

Następnym razem napiszę Ci o obciążających powoda obowiązkach w zakresie wskazania dowodów na poparcie swoich roszczeń - a to dopiero początek drogi ku sprawiedliwości

Pytanie 3

Wyjaśnij na przykładzie pojęcie użytku dozwolonego osobistego utworu chronionego prawami autorskimi

Dozwolony użytek osobisty

Istotą dozwolonego użytku osobistego jest umożliwienie osobom prywatnym korzystania z utworów dla własnych potrzeb. Przy braku takiego uprawnienia byłoby teoretycznie możliwe, by np. twórca filmu zabronił jego nabywcy pokazywania tego filmu członkom swojej rodziny lub wypożyczania go znajomym. Trudno sobie oczywiście wyobrazić jak w praktyce taki zakaz miałby funkcjonować, byłby on także niemożliwy do wyegzekwowania. Stąd też polski ustawodawca, podobnie jak ustawodawcy z innych krajów, wprowadził zasady, na jakich każda osoba może korzystać z utworu w sposób, na który nie ma wpływu twórca.

Zasady te określone zostały opisane w art. 23 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z nim wolno korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego bez zezwolenia twórcy. Uprawnienie to polega na korzystaniu z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

Z dozwolonego użytku osobistego wyłączone są programy komputerowe, a także utwory architektoniczne, architektoczno-urbanistyczne oraz elektroniczne bazy danych spełniające cechy utworów.

Dozwolony użytek osobisty (prywatny) utworów chronionych prawem autorskim.

Zgodnie z art. 23 ust. 1 prawa autorskiego dopuszczalne jest nieodpłatne korzystanie bez zezwolenia twórcy z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, z wyjątkiem wykorzystania cudzego utworu architektonicznego i architektoniczno-urbanistycznego do stworzenia własnego utworu oraz korzystania z elektronicznych baz danych spełniających cechy utworu, chyba, że dotyczy to własnego użytku naukowego niezwiązanego z celem zarobkowym.

Zgodnie z tym artykułem nie będzie raczej karalne pobieranie z Internetu (poprzez technologie inne od programów P2P) plików MP3 i filmów czy kopiowanie książek^[1]. Odpowiedzialność cywilna i karna może zaistnieć wówczas, gdy osoba będzie udostępniała albo - tym bardziej - sprzedawała (przykładowo w sieci bezpośredniej wymiany plików) różnego rodzaju utwory (np. filmy, mp3 czy zdjęcia) podmiotom innym niż określone w ustępie 1 art. 23^[2].

Artykuł 23 nie ma natomiast zastosowania wobec programów komputerowych^[3], co oznacza, że korzystanie z programów chronionych prawem autorskim bez posiadania na nie licencji, nawet tylko do użytku osobistego, jest karalne. Oprócz odpowiedzialności karnej osobie, która narusza prawa autorskie, grozi odpowiedzialność cywilna^[4].

Ograniczenia co do dozwolonego użytku osobistego ustanawia art. 35 prawa autorskiego, który mówi, iż dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu lub godzić w słuszne interesy twórcy. Przykładowo naruszeniem zasad korzystania z utworu do użytku osobistego będzie wykonanie bardzo dużej ilości kopii jakiegoś utworu w celu np. jego rozpowszechniania.

Większość z nas z dozwolonym użytkiem osobistym styka się każdego dnia. Muzyka w samochodzie może być odtwarzana z kopii płyty cd, dźwięk budzika w komórce może być zgrany z kasety mc, czytana przez nas książka może być kopią sporządzoną w zakładzie kserograficznym, oglądany film na płycie dvd nie musi należeć do nas, tylko np. być pożyczony od bliskiego kolegi. W świetle rewolucji techniki medialnej, w której właściwie cały czas żyjemy od czasów Marconiego, wręcz trudno uciec od zalewu obrazów, dźwięków, przekazu, gdyż wiązałoby się to raczej z ucieczką od cywilizacji...

W dzisiejszym zinformatyzowanym społeczeństwie granica między interpretacją „piractwa” przyjmowaną w mediach, a dozwolonym użytkiem prywatnym jest bardzo wątła.

Dozwolony użytek należy pojmować jako możliwość korzystania z chronionego utworu bez zgody jego twórcy. Jest on obwarowany szeregiem warunków, które musi spełnić użytkownik, aby móc go stosować. Zakres praw i obowiązków dla korzystających w ten sposób z utworów umieszczono w przepisach 23- 35 upap, choć wypada dodać, iż odnosi się do nich również wiele innych przepisów. Doktryna nie jest natomiast zgodna co do włączenia do tej grupy programów komputerowych, których ochrona ustawowa jest odmienna i bardziej kazuistyczna.

Dozwolony użytek jest w jurysprudencji dzielony na osobisty (art. 23 i 23¹ upap) i publiczny (art. 24- 33 upap), przede wszystkim ze względu na cel. Korzystanie z dozwolonego użytku jest nieodpłatne.

Użytek publiczny

Dozwolony użytek publiczny ma teoretycznie nieograniczony zasięg podmiotów, czego odmówić trzeba użytkowi osobistemu. Dla przykładu można wskazać choćby prawo cytatu (art. 29) czy publiczne wykonywanie utworów podczas ceremonii (art. 31).

Pojęcie dozwolonego użytku prywatnego

Przepis art. 23 upap przyznaje możliwość nieodpłatnego korzystania „z już rozpowszechnionego utworu”. Uprawnienie to przysługuje podmiotom pozostającym w ścisłym związku osobistym.

Użytku prywatnego (osobistego) nie można traktować jako „hojności” ustawodawcy. Jest to raczej wyraz realizmu i uznania zasad współżycia społecznego rządzących relacjami międzyludzkimi. Nie da się kontrolować procederu korzystania z utworów, szczególnie biorąc pod uwagę ich powszechność, z którą każdy z nas ma do czynienia na co dzień. Byłoby to zresztą nieekonomiczne12.

Trudno też np. pozbawić osobę, która utwór zakupiła, prawnej możliwości użyczenia go współmałżonkowi, rodzicom etc.

Wydaje się również, że użytek prywatny może „wypełniać lukę” tam, gdzie nie spełnia swojej roli użytek publiczny lub robi to nieudolnie. Jako przykład niech

posłuży książka, której nie można wypożyczyć w bibliotece. W Polsce znaczna część bibliotek cierpi z powodu braku funduszów, więc nie na wszystkie tytuły może sobie pozwolić, często też dane pozycje dostępne są tylko w czytelni, co nie zawsze odpowiada czytelnikowi. Dzięki instytucji dozwolonego użytku prywatnego można sporządzić kopię fragmentu lub nawet całości danej książki, co może posłużyć chociażby w celach dydaktycznych. Można również skorzystać z użyczonej przez kolegę książki. A to wszystko nieodpłatnie (choć nie do końca) i bez pytania o zgodę autora lub właściciela praw majątkowych.

Każdy utwór wykorzystywany poprzez dozwolony użytek osobisty musi być rozpowszechniony. Za taki uznaje się utwór udostępniony publicznie za przyzwoleniem jego twórcy, któremu z tego tytułu przysługuje prawo do wynagrodzenia22.

Treścią dozwolonego użytku prywatnego jest korzystanie z utworu. Ustawa niezbyt wyraźnie zakreśla granicę tego korzystania.

Dozwolony użytek - kiedy z utworów można korzystać za darmo?

Dozwolony użytek jest uprawnieniem, na podstawie którego każdy może korzystać z już rozpowszechnionych utworów, w sposób, na warunkach i w okolicznościach określonych w ustawie. Ze względu na charakter i cel tego uprawnienia rozróżnia się dozwolony użytek prywatny oraz publiczny.

Dozwolony użytek osobisty

Istotą dozwolonego użytku osobistego jest umożliwienie osobom prywatnym korzystania z utworów dla własnych potrzeb. Przy braku takiego uprawnienia byłoby teoretycznie możliwe, by np. twórca filmu zabronił jego nabywcy pokazywania tego filmu członkom swojej rodziny lub wypożyczania go znajomym. Trudno sobie oczywiście wyobrazić jak w praktyce taki zakaz miałby funkcjonować, byłby on także niemożliwy do wyegzekwowania. Stąd też polski ustawodawca, podobnie jak ustawodawcy z innych krajów, wprowadził zasady, na jakich każda osoba może korzystać z utworu w sposób, na który nie ma wpływu twórca.

Zasady te określone zostały opisane w art. 23 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Zgodnie z nim wolno korzystać z już rozpowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego bez zezwolenia twórcy. Uprawnienie to polega na korzystaniu z pojedynczych egzemplarzy utworów przez krąg osób pozostających w związku osobistym, w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

W przepisie wskazany został dosyć ogólnie krąg osób, z którymi możemy dzielić się utworami. O ile wskazanie członków rodziny nie powinno nastarczać żadnych trudności, o tyle pewne wątpliwości pojawiają się w przypadku określenia jakie osoby mieszczą się w grupie osób, z którymi utrzymujemy stosunek towarzyski, a jakie nie. Problematyczne jest w szczególności zakwalifikowanie do tej grupy osób znanych wyłącznie przez Internet. Jak wiadomo, obecnie zażyłość z osobami znanymi wyłącznie z sieci potrafi być równie silna, co z osobami znanymi osobiście. Z drugiej jednak strony, ze względu na słuszne interesy twórców, wielu prawników skłania się do odmowy zaliczania internetowych znajomych do grupy osób wskazanych w art. 23 ustawy o prawie autorskim. Należy też pamiętać, że w przypadku dzielenia się utworami, osoba która taki utwór „użycza” musi być niego uprawniona.

Z dozwolonego użytku osobistego wyłączone są programy komputerowe, a także utwory architektoniczne, architektoczno-urbanistyczne oraz elektroniczne bazy danych spełniające cechy utworów.

W ramach dozwolonego użytku dopuszczalne jest korzystanie z pojedynczych egzemplarzy. Stwierdzenie to jest dosyć niefortunnie sformułowane językowo, jednakże nie oznacza ono, że każda osoba ma prawo sporządzenia wyłącznie jednej kopii, którą może się podzielić z bliskimi, lecz że w każdym przypadku powinno się sporządzić tylko jedną kopię (na własny użytek, dla każdego z bliskich).

Korzystanie w ramach dozwolonego użytku ograniczone jest wyłącznie do niekomercyjnego używania utworu. Niedopuszczalne jest więc odpłatne rozpowszechnianie kopii stworzonych w ramach dozwolonego użytku osobistego, wykluczone jest też wykorzystywanie utworów w ramach dozwolonego użytku dla celów zarobkowych.

Pytanie: Skoro spod zakresu dozwolonego użytku wyłączone są programy komputerowe, czy to oznacza że nie mogę nagrać małżonkowi zakupionych legalnie utworów w formacie mp3?

Nie. Utwory muzyczne, niezależnie od formatu w jakim zostały zapisane, nie są programami komputerowymi. Sam sposób zapisu i odtworzenia utworu nie ma w tym przypadku znaczenia. Tym, co „czyni” piosenkę utworem w rozumieniu prawa autorskiego, są jej dźwięki, kod w jakim zostały one zapisane ma w tym przypadku znaczenie drugorzędne.

Pytanie: Film który nabyłem na DVD jest zabezpieczony przed kopiowaniem, jednakże w Internecie łatwo dostępne jest oprogramowanie które pozwala na obejście tych zabezpieczeń, a ja pragnę stworzyć sobie kopię tego filmu na własne potrzeby - zgodnie z moim uprawnieniem do dozwolonego użytku. Czy obchodząc takie zabezpieczenia łamię prawo?

Zgodnie z art. 79 ust. 6 ustawy o prawie autorskim, usuwanie lub obchodzenie technicznych zabezpieczeń przed dostępem, zwielokrotnieniem lub rozpowszechnieniem utworu jest niedozwolone, jeżeli działania te mają na celu bezprawne korzystanie z utworu. Ponieważ jednak tworzenie kopii zapasowych nie jest bezprawnym korzystaniem z utworu, należy uznać że takie kopiowanie płyty DVD nie jest działaniem niedozwolonym.

 

Dozwolony użytek publiczny

Drugim rodzajem dozwolonego użytku jest dozwolony użytek publiczny. Jego przeznaczeniem jest umożliwienie publicznego wykorzystywania niektórych utworów  na warunkach wskazanych w ustawie w celach informacyjnych. Chodzi o zapewnienie przepływu informacji i wiedzy w taki sposób, by nie naruszał on uzasadnionych interesów twórców. Form dozwolonego użytku jest wiele i nie wszystkie mają znaczenie dla zwykłego internauty, dlatego poniżej omówione zostanie tylko kilka z nich. Z punktu widzenia internauty liczy się przede wszystkim to, jakie materiały dostępne w Internecie może wykorzystać dla własnych celów - np. na swojej stronie internetowej.

Należy przede wszystkim pamiętać, że cudze utwory wykorzystywać można bez zgody twórcy wyłącznie wtedy, gdy pozwala na to zakres dozwolonego użytku. Dotyczy to także drobnych materiałów chronionych prawem autorskim, takich jak amatorskie rysunki lub grafiki, prywatne zdjęcia, czy treści napisane przez inne osoby na ich stronach internetowych. Nawet wtedy, gdy wykorzystanie takich utworów można uzasadnić dozwolonym użytkiem (np. prawem cytatu), należy pamiętać zawsze o podaniu źródła oraz autora.

Jednym z przypadków dozwolonego użytku publicznego jest prawo do cytatu, opisane w art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Istotny jest w szczególności ustęp pierwszy tego artykułu, zgodnie z którym wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym wyjaśnieniem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości.

Cytat musi być umieszczony w utworze, stanowiącym odrębną całość - sam cytat nie może stanowić istoty nowego utworu. Musi on ponadto być uzasadniony - co ma znaczenie nie tylko dla samego faktu jego wykorzystania, ale także dla wielkości. Dozwolone jest bowiem zacytowanie nie większego urywku tekstu, niż taki, jaki wystarcza do celów w jakich został on wykorzystany. Uzasadnieniem do wykorzystania cytatu nie powinno być samo uatrakcyjnienie własnego utworu - zastosowanie i przeznaczenie cytatu powinno wynikać z treści takiego utworu.

Warunkiem wykorzystania cytatu jest podanie jego autorstwa oraz źródła. Nie ma odgórnie ustalonej formy opisu takiego cytatu, jednakże informacja taka powinna być na tyle szczegółowa, by móc bez wątpliwości wskazać z jakiego utworu pochodzi cytat oraz kto jest jego autorem.

Przykład: dozwolone jest zacytowanie elementu cudzej pracy naukowej we własnym opracowaniu; fragmentu książki lub utworu muzycznego podlegającego ocenie w krytycznym artykule; fragmentu artykułu, z którego pochodzi omawiana na stronie internetowej informacja.

W ramach dozwolonego użytku publicznego wynikającego z art. 29 ustawy, dozwolone jest również zamieszczanie rozpowszechnionych drobnych utworów lub fragmentów większych utworów w podręcznikach i wypisach. Wolno ponadto w celach dydaktycznych i naukowych zamieszczać rozpowszechnione drobne utwory lub fragmenty większych utworów w antologiach. W tych przypadkach twórcy wykorzystywanego utworu przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Utwory oraz inne twórcze dzieła nieobjęte prawem autorskim

Prawo autorskie chroni wyłącznie utwory, czyli wszelkie przejawy działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalone w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia, także niedokończone, pod warunkiem że zostały ustalone (tzn. są one możliwe do odczytania, obejrzenia, usłyszenia itp.). Istnieją jednak pewne kategorie twórczych wytworów ludzkiego intelektu, które nie podlegają prawu autorskiemu.

Po pierwsze nie będą ochronie prawno-autorskiej podlegać dzieła, które nie spełniają powyższych przesłanek. Nie są utworami prace o charakterze technicznym, powtarzalne i możliwe do niezależnego stworzenia przez różne osoby. Nie będą też utworami dzieła, które nie przejawiają w żaden sposób oryginalności i niepowtarzalności - np. prosta strona www stworzona w szablonie. Prawo autorskie nie chroni również pomysłów. Z punktu widzenia prawa autorskiego nie ma przeciwwskazań, by zrealizować cudzy pomysł. Jeżeli więc ktoś podpowie ciekawy pomysł na grafikę, to jej zrealizowanie nie będzie stanowiło naruszenia cudzych praw autorskich.

Drugą kategorią wyłączoną spod zakresu prawa autorskiego są dzieła wymienione w ustawie, czyli:

• Akty normatywne lub ich urzędowe projekty;

• Urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;

• Opublikowane opisy patentowe lub ochronne;

• Proste informacje prasowe.

Należy jednak zwrócić w tym przypadku uwagę na to, iż o ile wyżej wymienione materiały nie są chronione prawem autorskim, mogą być chronione innymi ustawami - uwaga ta dotyczy m.in. symboli państwowych lub prostych informacji prasowych. Bez ograniczeń można natomiast wykorzystywać akty normatywne lub ich urzędowe projekty (czyli: ustawy, rozporządzenia, umowy międzynarodowe, traktaty). Z kolei prawnej ochronie będą podlegać  ich opracowania, komentarze lub omówienia, a także tłumaczenia tych aktów.

Dowolnie wykorzystywać można również dokumenty urzędowe. Takimi dokumentami są dokumenty sporządzone w związku z formalnym działaniem urzędu, tzn. treści decyzji, oświadczeń urzędowych, orzeczeń etc.), stanowiące dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone lub zaświadczone. Podobny charakter mają materiały urzędowe, czyli wszelkie materiały pochodzące od urzędów, dotyczące sprawy urzędowej lub powstałe w wyniku procedury urzędowej. W skład tej kategorii wchodzą m.in. urzędowe opinie, ekspertyzy, wykresy, statystyki, wzory pism itp. Kategoria ta w doktrynie prawa wzbudza jednak wątpliwości - czy np. materiały informacyjne tworzone w ramach działalności urzędu (tak, jak chociażby niniejszy artykuł) stanowią materiał urzędowy, w związku z czym nie podlegają prawu autorskiemu? Na to pytanie trudno jest znaleźć jednoznaczną odpowiedź.

Nie są objęte prawem autorskim proste informacje prasowe. Chodzi o krótkie informacje zamieszczane w prasie, nie mające charakteru twórczego, takie jak notowania giełdowe, proste wzmianki o wydarzeniach, wyniki sportowe, prognozy pogody, cytaty z wypowiedzi polityków itp. Kategorię tę należy jednak traktować wąsko - wszelkie przejawy twórczości powiązane z takimi informacjami prasowymi podlegają prawu autorskiemu i bez zgody autora mogą być wykorzystywane wyłącznie w ramach dozwolonego użytku publicznego.

Trzecią kategorią dzieł wyłączonych spod ochrony autorskiej są utwory, które znalazły się w domenie publicznej w związku z wygaśnięciem ochrony. O ile osobiste prawa autorskie nie wygasają nigdy, o tyle majątkowe prawa autorskie wygasają z upływem 70 lat od:

• daty śmierci twórcy lub ostatniego współtwórcy;

• jeżeli twórca nie jest znany - daty pierwszego rozpowszechnienia utworu;

• jeżeli autorskie prawa majątkowe przysługują z mocy ustawy innej osobie niż twóca - daty ustalenia dzieła;

• w odniesieniu do utworu audiowizualnego - daty śmierci ostaniej z następujących osób: głównego reżysera, autora scenariusza, autora dialogów, kompozytora mouzyki skomponowanej do utworu audiowizualnego;

Wszystkie wyżej wymienione kategorie można wykorzystywać swobodnie w swojej działalności w Internecie - np. umieszczać na własnych stronach internetowych, blogach, opracowaniach etc.

Istnieje jeszcze jedna, specyficzna kategoria dzieł: tak zwane „dzieła osierocone”. Są to utwory, co do których wiadomo, że nie wygasły w związku z upływem czasu, a których autor nie jest znany. Takich dzieł wykorzystywać nie wolno, a ich powielanie i utrwalanie jest ograniczone wyłącznie do bibliotek i archiwów. Warto przy tym wspomnieć, iż w związku z objęciem przez Polskę przewodnictwa w Radzie UE w drugiej połowie 2011 r., polskie Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zapowiedziało wszczęcie starań dążących do włączenia dzieł osieroconych w Unii Europejskiej do domeny publicznej.

 

Granice dozwolonego użytku

Z dozwolonego użytku można korzystać tylko i wyłącznie w takim zakresie, na jaki wyraźnie pozwala ustawa. Ma on charakter wyjątku od uprawnień twórcy, tak więc nie można interpretować go rozszerzająco - wolno z dozwolonego użytku korzystać wyłącznie w takich sytuacjach, jakie są wyraźnie wskazane w ustawie. W przypadku wykorzystywania utworów w granicach dozwolonego użytku, należy respektować prawo twórcy do autorstwa dzieła i, posiłkując się nim, podawać każdorazowo źródło, w tym nazwisko autora. Co więcej, dozwolony użytek nie może naruszać normalnego korzystania z utworu, czyli w ramach dozwolonego użytku wolno korzystać z utworów tylko zgodnie z jego typowym przeznaczeniem. Korzystanie z dozwolonego użytku nie może również godzić w słuszne interesy twórcy. W każdym przypadku granice te powinno się określać indywidualnie, na podstawie racjonalnej oceny tego, czego mógłby twórca oczekiwać w przypadku eksploatacji utworu przez osoby z niego korzystające oraz wyważenia uprawnień pomiędzy twórcą a użytkownikiem.

 

---