ZARZĄDZANIE LOGISTYCZNE

Logistyka - to system wiedzy o racjonalizacji działań gospodarczych organizacji róż­nej natury (tzn. produkcyjnych, usługowych i handlowych) poziomu makro - meta - mikro­ekonomicznego wielkich systemów działania z zakresu globalnego - kontynentalnego - kra­jowego - racjonalnego - mikroregionalnego ( to przedsiębiorstwa dużego, średniego i ma­łego) polegającego na kalkulacji potrzeb, możliwości, czasu i przestrzeni dla zwiększenia efektywności działań gospodarczych związanych z utworzeniem i funkcjonowaniem spraw­nego łańcucha postaw dóbr fizycznych w sytuacji wolnego rynku bezwzględnej walki konku­rencyjnej w osiąganiu zysków w społeczeństwie.

Swoim zakresem logistyka obejmuje procesy: podejmowania decyzji logistycznych, plano­wania i organizowania infrastruktury logistycznej, realizacji i kontrolowania sprawności i ekonomicznej efektywności, przypływu dóbr fizycznych łańcuchami dostaw oraz związanymi z tym przypływem strumieni informacji i finansów, od miejsc pochodzenia dóbr fizycznych do miejsc ich konsumpcji dla zaspokojenia wymagań klienta przy minimalnych kosztach i oszczędnym zaangażowaniu kapitału.

Logistyka współcześnie jako system wiedzy ( tj. wiedzy naukowej) obejmuje swoim zakresem obszar teorii i praktyki społecznej w aspekcie zastosowań militarnych i cywilnych. Jako nauka szczegółowa na poziomie podspecjalności użytkowana jest w specjalności zarzą­dzanie organizacjami dyscypliny ekonomia, dziedziny nauk społecznych.

Logistyka posiada zdeterminowany cel badawczy, przedmiot badań, swoją metodologię po­ziomu szczegółowego, swoją teorię i charakterystykę. Jej korzenie etymologiczne tkwią w ję­zyku greckim od słów: logistes - rachmistrz: logistykon - siła rozumu, rozsądek, logistyke - sztuka liczenia, kalkulacji. Jako termin została wprowadzona do wojskowości w 1837 roku przez szwajcarskiego generała Barona de Jomini (18?? - 1869).W 1885 roku przyjęta w si­łach morskich USA, gdzie rozwija się bardzo intensywnie. Ze sfery wojskowości na początku lat sześćdziesiątych przeniesiona do dyscypliny nauk ekonomicznych USA. Na początku lat osiemdziesiątych przyniesiona z NATO i upowszechniona w Europie Zachodniej, a w latach dziewięćdziesiątych w krajach Europy Środkowej, aktualnie przechodzi do krajów Europy Wschodniej i Rosji (gdzie funkcjonowała jako zaopatrzenie tyłowe).

Aktualnie w poznaniu naukowym problematyki logistycznej można zauważyć wykreowanie się szeregu szkół naukowych, z których najbardziej liczącymi się w świecie nauki wyróżnia się szkołę amerykańską, szkołę japońską, szkołę angielską i szkołę niemiecką. Istoty wkład do tej wiedzy ostatnio wnoszą również i naukowcy polscy. Biorąc pod uwagę fakt, że logistyka, jako system wiedzy (aktualnie jeszcze nie w pełni zdeterminowana wiedza naukowa, która jest wiedzą uporządkowaną) można zauważyć szereg podejść różnych autorów do próby jej zdefiniowania.

Według autorów zagranicznych logistyka to:

1. CHRISTOPHER

Logistyka - to strategiczne zarządzanie zaopatrzeniem, przechowywaniem i transpor­tem materiałów, części oraz gotowych produktów ( wraz z odpowiednią dokumentacją), w ramach organizacji i poprzez jej kanały marketingowe, zapewniające maksymalizację obec­nych i przyszłych zysków i najbardziej efektywną realizację zamówień.

2. J.J. CARTE

Logistyka - to fizyczne przemieszczanie towarów z miejsc dostawy do końcowego nabywcy i towarzyszące temu ruchowi czynności obsługowe w pośrednich punktach składo­wania.

3. A.CH. PFOHL

Logistyka - to suma wszystkich działań, dzięki którym dokonuje się kształtowanie, sterowanie i kontrola procesów ruchowych i procesów magazynowania w określonej sieci w taki sposób, aby przestrzeń i czas mogły zostać efektywnie wykorzystane.

4. WEBER

Logistyka - to fizyczne zaopatrywanie przedsiębiorstwa w zasoby (produkty, usługi, informacje) w taki sposób, aby materiały i energia (surowce i paliwa) oraz towary (wyroby gotowe i półprodukty) były zawsze w dyspozycji, we właściwym czasie, na właściwym miej­scu, we właściwej ilości i właściwej jakości.

Według autorów rodzimych (krajowych) logistyka to:

1. S.ABT???

Logistyka - to zintegrowane systemy planowania, organizowania, kontrolowania pro­cesów fizycznych, obiegu towarów i ich informacyjnych uwarunkowań w aspekcie optymali­zowania realizowanych celów i działań.

2. BLAIK

Logistyka - to zintegrowany system zarządzania strukturą fizycznego obiegu towarów i jego informacyjnych uwarunkowań w skali przedsiębiorstwa i całego układu rynkowego w aspekcie optymalizowania realizowanych działań i celów.

3. KRAWCZYK

Logistyka - to planowanie, koordynacja i sterowanie w aspekcie czasowym i prze­strzennym realnych procesów realizujących przyjęte w organizacji cele.

4. GOŁĘBSKA

Logistyka - to zarządzanie łańcuchem dostaw, sposobem najkrótszego w czasie i prze­strzeni przemieszczania ładunków.

Przedstawione wyżej aspekty możemy zobrazować na rysunku poniżej.

Jako system pojęciowy logistyki oprócz ukazanych aspektów przeprowadzona analiza wyżej ukazanych definicji pozwala na stwierdzenie, że logistyka swoim zakresem obejmuje teorię i praktykę efektywnego gospodarowania przepływami dóbr fizycznych oparta na podej­ściu systemowym do jej problematyki

Należy również zauważyć, że wszyscy autorzy definicji logistyki pomijają podejście naukoznawcze, gdzie determinuje się standardy kryterialne nauki szczegółowej (tj. cel, przedmiot, teorię, metody i charakterystykę) oraz nie wspominają o decyzjach logistycznych podejmowanych w poszczególnych obszarach działań logistycznych tj.:

1. Przemieszczanie i transport dóbr fizycznych

2. Magazynowanie i składowanie

3. Pakowanie przemysłowe

4. Manipulacja materiałami

5. Kontrola zapasów

6. Realizacja zamówień

7. Prognozowanie popytu

8. Planowanie produkcji lub usług

9. Zakupy

10. Obsługa klienta na odpowiednim poziomie

11. Globalizację zakładów i magazynów

12. Załatwiania zwrotów

13. Dostarczanie części zamiennych i obsługa posprzedażna

14. Gromadzenie i utylizacja odpadów - w zakresie operacyjnym i taktycznym

Prowadząc rozważania przedmiotowe odnoszące się do współczesnego ujęcia pojęcia lo­gistyki jako systemu wiedzy nie można pominąć innych definicji ukazanych w słownikach, leksykonach czy też w aktach normatywnych publikowanych przez organizacje i stowarzy­szenia logistyczne krajów o przodującej gospodarce np.:

J. Perc, Leksykon str. 228 - 229 podaje:

Logistyka (logistes) - to nauka i sztuka praktycznego działania zajmująca się proce­sami sprawnego i efektywnego sterowania przepływami materiałów i wyrobów oraz związa­nej z nimi informacji z otoczenia do firmy i z firmy do otoczenia; całość działań dotyczących przepływu materiałów i wyrobów łącznie z systemami informacyjnymi i systemami sterowa­nia.

Leksykon przedsiębiorcy (pod redakcją A. Szplita) na str. 82 podaje:

Logistyka (ang. logistes) - to termin międzynarodowy odnoszący się do myślenia. W węższym znaczeniu sprawy zakwaterowania, magazynowania, transportu, inwestycji itp. związane z działaniami wojennymi. Obecnie logistykę jako myślowe odzwierciedlenie i cał­kowite pojęcie istotnych cech przedmiotów czy zjawisk wprowadzono do teorii, organizacji i zarządzania. Współcześnie logistyka to strategia i koncepcja nowego kształtowania zaopa­trzenia, produkcji i dystrybucji. Najważniejsze obszary logistyki to transport, zapasy i ob­sługa.

Słownik zarządzania i finansów (aut. R. Koch, 1997 rok, str. 125) podaje:

Logistyka ( logisties) to bardzo ważny proces koordynacji całego systemu dostawy w celu dostarczenia produktu klientowi. Obejmuje przemieszczanie i planowanie zapasów, su­rowców, produkcji w toku, wyrobów gotowych oraz kontrole poziomu zapasów, magazyno­wanie, pakowanie i dystrybucję fizyczną.

Słownik menadżera, aut. Miłkowska, wyd. naukowo - techniczne, Wrocław 1998 rok, str.135 podaje:

Logistyka - to system kształtowania i kontroli fizycznego przepływu zasobów przed­siębiorstwa w związku z realizowanymi zadaniami w obszarach zaopatrzenia produkcji, dys­trybucji obejmujący infrastrukturę logistyczną tj. technikę i technologię przypływów, logi­stykę fizyczną (strukturę przepływów) oraz logistykę dyspozycyjną (informacyjno - decy­zyjną).

Omawiając poszczególne definicje logistyki trudno pominąć jest tzw. definicję dla la­ików określonej mianem „7R”. Określa ona logistykę jako udostępnienie właściwego pro­duktu we właściwej ilości i we właściwym stanie, we właściwym miejscu, we właściwym czasie, właściwym klientom, po właściwym koszcie.

Uwaga! „7R” ( od ang. right - właściwy, stąd w literaturze polskiej możemy spotkać miano „7W”).

Definicja „7W” wskazuje na podstawowe działania logistyczne, kładzie nacisk na wymiar przestrzenny i czasowy logistyki (miejsce i czas, albo przemieszczenie i składowa­nie). Ukazuje też znaczenie kosztu i obsługi. Z tej racji menadżerowie logistyki muszą ciągle oceniać koszt i obsługę a w przypadkach zauważonych zmian natychmiast oddziaływać na systemy logistyczne przedsiębiorstwa. Ważnym taż elementem w def. „7W” jest pojęcie ja­kości. Firmy amerykańskie coraz częściej dostrzegają, że jakość jest ważna nie tylko podczas wytwarzania produktu - usługi, ale też we wszystkich obszarach działalności funkcjonalnej przedsiębiorstwa a zwłaszcza w obszarze logistyki.

Reasumując - przedstawione rozważania odnoszące się do logistyki jako systemu wiedzy można zauważyć, że:

Logistyka - to termin opisujący proces planowania, realizowania i kontrolowania sprawnego i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, materiałów do produkcji wy­robów gotowych i towarzyszących temu przepływowi odpowiednich informacji i strumieni finansowych od punktu pochodzenia do punktu konsumpcji, (co nie odnosi się do strumieni finansowych, które mają kierunek przeciwny - zwrotny) w celu zaspokojenia wymagań klienta.

Działanie logistyczne (ukazane wyżej w 14 punktach - przy omawianiu decyzji) mogą obejmować, (choć nie muszą się do nich ograniczać) obsługę klienta, prognozowanie popytu, przepływ informacji, kontrolę zapasów, czynności manipulacyjne, realizowanie zamówień, czynności preparacyjne, zaopatrywanie w części, lokalizację zakładów produkcyjnych i skła­dów na obszarze funkcjonowania, procesy zaopatrzeniowe, pakowania, obsługę zwrotów, go­spoda­rowanie odpadami, czynności transportowe i składowanie, eksploatowanie majątku trwałego, przepływ zwrotny strumieni finansowych oraz analizy kosztów logistycznych.

Pobieżna analiza wyżej ukazanych elementów procesu (procesu ogólnego logistyki) pozwala wyróżnić tu trzy podstawowe zadania stawiane współczesnej logistyce:

1. To koordynacja przepływu surowców, materiałów do produkcji i wyrobów gotowych do konsumentów;

2. To minimalizacja kosztów tego przepływu;

3. To podporządkowanie całej działalności logistycznej wymogom obsługi klienta.

Zarządzanie tak rozumianymi przepływami może mieć miejsce w skali makroekono­micznej(globalnej, kontynentalnej, krajowej i regionalnej jak również w skali mikroekono­micznej - przedsiębiorstwa, organizacje różnej natury) w zakresach operacyjnych, taktycz­nych i strategicznych działań.

Proces gospodarczy

Procesy gospodarcze można sobie wyobrazić jako ciągły przepływ produktów - tj.: dóbr materialnych pozyskiwanych z przyrody przez kolejne fazy przetwarzania: transportu, magazynowania, manipulacji itp. aż do finalnych odbiorców tych dóbr tj. konsumentów lub inwestorów.

Na rysunku poniżej przedstawimy przepływ materiałów (dóbr fizycznych) w przedsię­biorstwie przemysłowym.

Legenda:

- fizyczny przepływ materiałów (dóbr fizycznych)

• 
  przepływ informacji

• 
  przepływ dyspozycji sterujących (zarządczych)

PROCES GOSPODARCZY ORGANIZACJI PRODUKCYJNEJ

PRZEPŁYW

TOWARÓW

Proces gospodarczy - to ciągły fizyczny przepływ towarów (dóbr materialnych), po­zyskiwanych z przyrody przez kolejne fazy przetwarzania, transportu, magazynowania, mani­pulacji, itp., aż do fizycznych odbiorców tych dóbr (tj. klientów, konsumentów, inwestorów). Jako podejście w swej strukturze wyróżnia:

1. Proces wydobywczy - związany z pozyskiwaniem zasobów naturalnych wydobywa­nych sposobem podziemnym, odkrywkowym lub tworzonym z ziemi i wody. Wydo­byte kopaliny zazwyczaj poddawane są dalszej przeróbce.

2. Proces obróbkowy - powodujący zmiany kształtów i cech powierzchni lub struktur we­wnętrznych wyrobów w operacjach kształtowania obróbki cieplnej, fizykoche­micznej lub innej.

3. Proces przetwórczy - powodujący przemiany własności fizykochemicznych surow­ców i często prowadzący do uzyskania zupełnie nowych materiałów.

4. Proces zaopatrzeniowy - to dobór dostawców i kształtowanie powiązań z nimi, które powinno być poprzedzone szczegółową analizą rynku zaopatrzenia.

5. Proces produkcji - to uporządkowany ciąg działań służący przekształceniu czynników produkcji w produkt finalny. Proces produkcji dzieli się na:

1. Proces podstawowy, w którym możemy wydzielić fazy produkcyjne cha­rakteryzujące się swoistą technologią oraz???

2. Procesy pomocnicze np.: transportu, magazynowania, kontroli, itp. W za­leżności od stosowanych środków procesy produkcyjne dzieli się na:

• ręczne, maszynowe, aparaturowe, zautomatyzowane, wspoma­gane komputerowo, zintegrowane komputerowo, pro­cesy montażowe, tj.: złożenie wyrobu z dwu lub wielu części i doprowadzenie go do stanu gotowości użytkowej.

6. Proces magazynowy - obejmuje swoim zakresem wszystkie fazy magazynowania tj.: przyjęcie, zasilanie, składowanie, kompletacja i wydawanie.

7. Proces dystrybucji - obejmuje swoim zakresem całą strukturę przemieszczania dóbr fi­zycznych (towarów - wyrobów) od wytwórców do finalnych odbiorców kanałami rynku i występującymi między nimi relacjami przy wykonywaniu określonych funkcji przez podmioty gospodarcze.

Zintegrowanym procesem (tzn. tworzenia się całości z jakiś części, zespolenie się elementów w całość) procesów cząstkowych występujących w poszczególnych sferach działalności przedsiębiorstwa (takich jak: zaopatrzenie, produkcja, dystrybucja) powstaje (jest tworzony) łańcuch logistyczny składający się z ogniw o złożonej strukturze różnych proce­dur działania, (które określa się również mianem procesów - a są to procesy cząst­kowe występujące w ogniwie). Jeżeli te procesy są zoptymalizowane pod względem orga­niza­cyjnym, czasu i kosztów jakości przypływu dóbr fizycznych to nazywamy je proce­sami logistycznymi.

Proces logistyczny - to złożony zoptymalizowany proces gospodarczy związany z przepływem strumieni materialnych i towarzyszących im informacji w przedsiębiorstwie (organizacji) rozpatrywanym jako system logistyczny poziomu makro - meto - mikrolo­gistycznym, które swoim zakresem obejmują strefę zaopatrzenia produkcji, dystrybucji oraz utylizacji dóbr materialnych (fizycznych) lub usług. Przedsiębiorstwo (organizacja), w którego działalności związanej z przepływem strumieni dóbr fizycznych (materiałów, wyrobów, usług)w sferze zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji występują procesy logi­styczne, to takie przedsiębiorstwa określa się mianem przedsię­biorstwa logistycznego i można go rozpatrywać jako system logistyczny na poziomie mi­kro - meto, - makrologi­stycznym.

Proces - to przebieg następujących po sobie i powiązanych przyczynowo określonych zmian stanowiących stadia, fazy, etapy rozwoju czegoś, przebieg, rozwijanie się, prze­obrażanie się czegoś. W strukturze tego pojęcia wyróżnia się procesy ekonomiczne, go­spodarcze, produkcyjne, technologiczne, regionalne, historyczne, społeczne, twórcze, du­chowe, psychologiczne, dziejowe, itp.

Transformacja dóbr (towarów) - to proces przemiany, przeobrażenia lub prze­kształcenia towarów z jednej postaci do drugiej. Według H. Ch. Pohla wyróżnia się trzy podstawowe systemy transformacji towarów w drodze do postaci produktu logistycznego.

System pierwszy - to pozyskiwanie dóbr drogą wydobywania, przetwarzania i wytwa­rzania, dokonywane w organizacjach przemysłowych (tj. pierwszych ogniwach łańcucha logistycznego). W tym systemie w dobrach występują zmiany jakościowe.

System drugi - to podział tych towarów realizowany drogą przepływu, czyli ruchu i składowania. Celem realizowanych procesów w tym systemie są zarówno zmiany jako­ściowe polegające na podnoszeniu wartości rynkowej (tzn. przepakowanie, łączenie w jednostki ładunkowe, itp.), jaki i przede wszystkim typowo logistyczne zmiany prze­strzenno czasowe. Procesy zachodzące w tym drugim ogniwie łańcuch logistycznego two­rzą pomost między sąsiadującymi systemami.

System trzeci - to ten, który ma miejsce w procesach konsumowania towarów jako produktów logistycznych (występuje on jako ostatnie ogniwo łańcucha logistycznego, a więc w gospodarstwach domowych, usługach i handlu).

We wszystkich ukazanych wyżej trzech systemach transformacji dóbr tj. od towarów do produktów logistycznych występują zmienne w czasie i w przestrzeni czynniki, ekono­miczne oraz poza ekonomiczne mające zasadniczy wpływ na cały system logistyczny. Efektem wpływu tych czynników na proces transformacji towarów czy usług jest produkt logistyczny charakteryzujący się takimi cechami, które przedstawiają określoną wartość dla klienta jako odbiorcy ostatecznego.

Podstawowe pojęcia i określeni logistyczne.

Przepływ dóbr fizycznych.

W każdej gospodarce można wyodrębnić określone systemy przepływów dóbr fizycz­nych. Systemy te funkcjonują w sferze wytwarzania dóbr ( w sferze produkcji), w sferze rozdziału dóbr, (w sferze obrotu towarowego) i w sferze użytkowania dóbr ( w sferze kon­sumpcji).

SFERA WYTWA­RZANIA DÓBR

System jakościowej transformacji dóbr (bardzo często rozpa­trywany jako system logistyczny) obejmu­jący procesy produk­cyjne w przedsiębior­stwach przemysło­wych.

SFERA

ROZDZIAŁU

DÓBR

System czasowo prze­strzenny transformacji dóbr, gdzie występuje jako system logistyczny. Procesy transferu w przedsiębiorstwach logi­stycznych (gdzie pokona­nie bariery przestrzennej i czasowej jest celem dzia­łania przedsiębiorstw usługowych) lub w przed­siębiorstwach przemy­słowych, handlowych i usługowych - gdzie po­konanie przestrzeni i czasu jest tylko zadaniem cząstkowym.

SFERA

UŻYTKOWANIA

DÓBR

System jakościowej trans­formacji dóbr (system lo­gistyczny) realizujący procesy konsumpcji w gospodarstwach domo­wych lub przedsiębior­stwach przemysłowych, handlowych i usługo­wych.

Warunki ramowe dla pro­cesów logistycz­nych określone przez charakter produkcji:

• logistyczne właściwości dóbr o cha­rakterze technolo­gicznym i ekonomicz­nym

• ilość dóbr

• struktura przestrzenna wytwarzania dóbr

• struktura cza­sowa wytwarzania dóbr

Warunki ra­mowe dla pro­ce­sów logistycz­nych o charakte­rze technolo­gicz­nym i in­stytucjonalnym:

• geografia transportu

• infrastruk­tura trans­portu

• technologia środków transporto­wych i po­mocniczych

• warunki po­lityczne i prawne

• poziom roz­woju kon­cepcji logi­stycznych

Warunki ramowe dla pro­cesów logistycznych o charakterze zapotrzebo­wania na dobro:

• korzyści dla strefy kon­sumpcji z tytułu poko­nania bariery przestrzennej i czasowej

• ilość zapo­trzebowa­nych dóbr

• struktura przestrzenna dóbr

• struktura cza­sowa użytkowania dóbr

Produkt logistyczny - to zbiór życzeń i oczekiwań klienta, co do towarów lub usług o postaci i jakości, które mogą być zrealizowane zgodnie z tymi wymaganiami tylko w syste­mie logistycznym.

W związku z tym towar lub usługa jako produkty logistyczne są z jednej strony pro­duktami przepływów w kanale logistycznym, a z drugiej - ekonomiczna forma tego produktu umożliwia osiągnięcie zysków wszystkim uczestnikom kanału.

W przypadku, gdy usługa jest produktem logistycznym należy łączyć z tym produk­tem takie jego trudno mierzalne cechy jak: dystynkcja, estetyka czy niepowtarzalność.

Wtedy, gdy produktem logistycznym jest towar to analizujemy jego właściwości fi­zyko - chemiczne takie jak: waga, postać, kształt oraz cechy ekonomiczne (np.: substytucyj­ność czy ekonomiczną podatność na przewozy, nie mówiąc o jego cenie).

Zadaniem systemu logistycznego w organizacji (firmie, przedsiębiorstwie) lub między poszczególnymi organizacjami w łańcuchu logistycznym jest stworzenie takich, technologicz­nych i ekonomicznych postaw tego systemu, aby odbiorca zgodnie ze swoimi oczekiwaniami mógł otrzymać od dostawcy żądany produkt, tzn. towar lub usługę w wymaganej ilości i ro­dzaju, we właściwym czasie i miejscu.

W związku z tym należy uznać za niezbędne tworzenie systemu logistycznego wokół pro­duktów (towarów lub usług) stosownie do cech fizyczno - chemicznych i ekonomicznych tych produktów. Proces przemieszczania towarów jako produktów logistycznych jest często utożsamiany z procesem transformacji tych produktów z systemem logistycznym.

Każdy produkt logistyczny charakteryzuje się złożoną strukturą wewnętrzną, w której wy­różnia się trzy poziomy, a mianowicie:

Poziom pierwszy - to fizyczna postać produktu, to jest jego istota w rozumieniu jego podstawowych cech fizyko - chemicznych i właściwości;

Poziom drugi - to towar jako ładunek charakteryzujący się określonym kształtem, wagą, opakowaniem a przede wszystkim marką;

Poziom trzeci - to produkt logistyczny, jako zbiór życzeń i oczekiwań klientów, - od­biorców, co praktycznie oznacza jakość, przemieszczanie i magazynowanie ładunku w łańcu­chu logistycznym, wespół z czynnościami dodatkowymi takimi jak: ubezpieczenie, kredyto­wanie dostaw, remonty i konserwacje(np. kuno samochodu u dealera).

Na cykl życia produktu logistycznego, poza wahaniami popytu i podaży znaczący wpływ mają takie czynniki jak:

• charakter zachowań i stopień zaspokojenia użytkowników systemu logistycz­nego;

• zachowania konkurencji;

• stopień substytucji produktów logistycznych.

Substytucyjność produktu logistycznego rozumie się tu w szerszym zakresie niż zdol­ność zastępowania jednego produktu drugim o podobnych cechach, jakości i cenie, np.: lepsza dystrybucja, poprawa obsługi transportowej, poprawa szybkości i niezawodności dostaw (do­kładnie na czas), zmniejszenie strat i ubytków, itp.

Usługa logistyczna jako podstawa tworzenia systemu logistycznego.

Powodem, dla którego tworzy się system logistyczny organizacji - przedsiębiorstwa jest konieczność zastąpienia fizycznej dystrybucji towarów usługą logistyczną. W okresie „przed logistycznym” transport w układzie lądowym - samochodowym, kolejowym; po­wietrzny, wodny - morski i śródlądowy obsługiwał obrót towarowy zgodnie z potrzebami produkcji i dystrybucji. Magazynowanie towarów dokonywane było albo w branżowych skła­dach gromadzenia zapasów, albo w składach (magazynach) regionalnych, zarządzanych przez ogniwa władz lokalnych. Związki organizacyjne i funkcjonalne między transportem i maga­zynowaniem ograniczały się wobec tego często tylko do korzystania ze wspólnych frontów przeładunkowych.

Przejście światowej gospodarki od teorii i praktyki masowej produkcji do masowej kon­sumpcji spowodowało konieczność stworzenia usługi logistycznej i to takiej, w której świadczenie możliwe jest w spójnym, sprawnym i skomputeryzowanym systemie logistycz­nym. Należy tu podkreślić, że pod pojęciem system logistyczny rozumie się w tym przypadku zbiór takich elementów jak produkcja, transport i magazynowanie, odbiorca - wraz z rela­cjami między nimi oraz między ich własnościami, warunkującymi świadczenie usługi logi­stycznej. W tym przypadku usługę logistyczną rozumie się jako transportowanie i magazy­nowanie produktu logistycznego o wielkości, postaci, ilości i jakości zgodnie z oczekiwa­niami klienta. Warunkiem koniecznym świadczenia usługi logistycznej jest połączenie ogniw transportu, produkcji i magazynowania w jeden łańcuch, gdzie ogniwa zostają ze sobą połą­czone dla przepływu fizycznego produktów; przepływu informacji oraz obrotu finansowego.

Tak, więc, jeżeli usługę logistyczną potraktujemy jako podstawę do tworzenie systemu logistycznego to zobowiązani jesteśmy do określenia najważniejszych związków między źró­dłami jej powstawania a warunkami jej realizacji w ogniwach: produkcja - transport i maga­zynowanie.

Ze źródłami powstawania potrzeby świadczenia usług logistycznych wiąże się potrzeba ich kwantyfikacji, poziomu jakości, czasu realizacji oraz drożności przepływu informacji. Stąd związki pomiędzy rodzajem i wielkością usługi logistycznej a pozostałymi elementami sys­temu logistycznego - gdzie transport i magazynowanie powinny być uwarunkowane takimi działaniami jak:

1. stosowanie metod przewidywań wielkości usług logistycznych i wyznaczanie optymal­nego ich poziomu;

2. koordynowanie procesów zamówień;

3. tworzenie logistycznego systemu informacji.

System logistyczny - to celowo zorganizowany złożony zautomatyzowany poliergo­tyczny socjotechniczny system działania w zakresie przepływu i transformacji dóbr fizycz­nych oraz transformowania strumieni energii, materiałów i informacji, którego elementami są zbiory wyróżnionych subsystemów w aspekcie instytucjonalnym, funkcjonalnym (struktu­ralno - de­cyzyjno - funkcjonalnym lub przedmiotowo - funkcjonalnym) oraz efektywno­ściowym, znajdujący się we wzajemnych relacjach (powiązania, zależności) tworzących okre­śloną ca­łość, której funkcją celu jest optymalny przepływ strumieni dóbr fizycznych oraz to­warzyszą­cych im informacji w sferze zaopatrzenia, wytwarzania i usług, dystrybucji i użyt­kowania na poziomach makro - meta - mikroekonomicznych. Odnosi się to do gospodarki materiałowej produkcji lub usług, transportu i magazynowania, dystrybucji oraz administracji w sytuacji wolnego rynku i bezwzględnej walki konkurencyjnej.

Strategia logistyczna - to złożona strategia cząstkowa (określana ostatnio strategią dziedzi­nową) o ogólnej zintegrowanej strategii przedsiębiorstwa związanej z jego działalno­ścią w ta­kich obszarach jak działalność główna i pomocnicza realizowana w obszarze cyfro­wego działania jej działania jako poliergotycznego, socjotechnicznego systemu działania.

Ogólna zintegrowana strategia organizacji, to określona koncepcja systemowego działania (plan działań) polegająca na formułowaniu zbioru długookresowych celów organizacji (przedsiębiorstwa) ich modyfikacji w zależności od zmian zachodzących w jej otoczeniu (ze­wnętrznym - bliskim i dalekim oraz wewnętrznym), określaniu zasobów i środków do reali­zacji tych celów oraz zasobów postępowania (reguł działania, dyrektyw, algorytmów) zapew­niających optymalne ich rozmieszczenie i wykorzystanie w celu estetycznego reagowania na wyzwania rynku, oraz zapewnienia organizacji (przedsiębiorstwu) korzystnych warunków eg­zystencji i rozwoju.

Przystępując do zdeterminowania pojęcia „strategia logistyczna” należy poszukać odpowiedzi na pytania:, czym jest zarządzanie logistyką we współczesnym rozumieniu? Aktualnie można zaobserwować wiele funkcjonujących definicji logistyki, generowanych przez różnych auto­rów i szkoły naukowe tego przedmiotu.

Przeprowadzona analiza ukazuje, że łączy je następująca koncepcja: ”logistyka to proces strategicznego zarządzania zaopatrzeniem, przechowywaniem, transportem materiałów, czę­ści oraz gotowych produktów (wraz z odpowiednią dokumentacją) w ramach przedsiębior­stwa oraz poprzez jego kanały marketingowe zapewniający maksymalizację obecnych i przy­szłych zysków oraz najbardziej efektywną realizację zamówień”.

Obserwując rozwój współczesnych metod zarządzania organizacjami różnej natury (produk­cyjnymi, usługowymi, handlowymi) można zauważyć nieuchronne zdążanie do zarządzania logistycznego. Należy przy tym zauważyć, że logistyka - jako wiedza systemowa proponuje rozwiązania, w których należy podchodzić w sposób kompleksowy do wszelkich działań (w tym i do działań logistycznych obejmujących swoim zakresem kluczową i pomocniczą dzia­łalność logistyczną), a zwłaszcza do optymalizacji podejmowania decyzji przy rozwiązywa­niu różnej problematyki występującej w przedsiębiorstwie. W zależności od strategii, zarzą­dzania w przedsiębiorstwie w odniesieniu do łańcuchów zaopatrzeniowych (kanałów logi­stycznych) należy stopniowo rozszerzać zakres zarządzania logistycznego i modernizować in­frastrukturę logistyczną (tj. infrastrukturę transportową, magazynową, manipulacji, gospoda­rowania opakowaniami, gospodarką informacyjną).

W zarządzaniu logistycznym - należy zwrócić szczególną uwagę na usprawnienie organizacji zaopatrzenia, procesu magazynowani i transportu oraz dystrybucji, w odniesieniu do przedsiębiorstwa określonego producentem, jak również na modernizacje kontaktów z ze­wnętrznymi klientami, co tworzy tzw. łańcuch logistyczny (tj. przepływ dóbr fizycznych od punktu pozyskania surowców, aż do ostatecznego konsumenta, mając zawsze na celu osta­teczne kryterium, jakim jest zaspokojenie potrzeb konsumenta). Obserwowane w nowocze­snej gospodarce przeprojektowywanie łańcuchów dostaw, (co w efekcie doprowadza do po­wstania łańcuchów logistycznych) jest podyktowane najczęściej z uzyskaniem lepszych wy­ników, co może prowadzić do daleko idącej integracji przedsiębiorstw. Dzięki obserwowa­nemu proce­sowi budowy łańcuchów logistycznych, do których dążą wszystkie przedsiębior­stwa pragnące zwiększyć strumień towarów dostarczanych na rynek z gwarancją ich zbytu, można lepiej zrozumieć wkraczanie logistyki do przedsiębiorstw (tj. strategii logistycznej).

Fakt konieczności przyjęcia przez dyrekcję przedsiębiorstw różnej natury odpowied­nio sformułowanej strategii logistycznej zasługuje współcześnie na podkreślenie. Strategia ta powinna wynikać ze stosownie sformułowanej misji przedsiębiorstwa oraz zdeterminowania jego celów strategicznych.

Formułowanie i realizacja strategii logistycznej.

Formułowanie a następnie realizacja strategii logistycznej wymaga spełnienia określo­nych warunków. Do ważniejszych z nich zalicza się tu takie jak:

1. Znajomość strategii globalnej (tj. ogólnej, zintegrowanej strategii przedsiębior­stwa) i strategii cząstkowych (tzw. dziedzinowych),

2. Możliwość kształtowania wielkości i struktury produkcji z punktu widzenia wy­magań logistyki,

3. Pionową integrację obszarów logistyki w przedsiębiorstwie (otwarcie zamówie­nia, zarządzanie zapasami, transport, zaopatrzenie, magazynowanie, manipulacja i obsługa zapasów),

4. Zorganizowanie przedsiębiorstwa w kierunku otwarcia na rynek,

5. Struktura zaopatrzenia, produkcji i dystrybucji, zorientowana na przepływ mate­riałów i wyrobów gotowych,

6. Odpowiedni system informacyjny i informatyczny w przedsiębiorstwie oraz sys­tem sterowania - zarządzania,

7. Przyjęcie właściwych norm efektywności działania.

8. Odpowiedni poziom automatyzacji w technologii produkcji przepływu materia­łów oraz informacji,

9. Zatrudnienie odpowiednio wykwalifikowanego personelu na poszczególnych sta­nowiskach operatorskich w strukturze przedsiębiorstwa.

Uszczegółowienie wyżej wymienionych ele­mentów formułowania i realizacji strategii logistycznej w dużym stopniu musi wynikać z właściwości danego przedsiębiorstwa, nato­miast wszelkie działania w przedsiębiorstwie po­winny być ukierunkowane na sprawność przepływu produktów i informacji z zgodnie z za­sadą (I i T) tj. dostarczenie właściwej ilości produktów, o odpowiedniej jakości, we właści­wym miejscu i czasie.

Miejsce strategii logistycznej w systemie planowania przedsiębiorstwa przedstawia ry­sunek poniżej:

Zarządzanie logistyką - swoim zakresem obejmuje wszystkie aspekty kierowania (zarządzania - sterowania) przepływem towarów, a jego celem jest integracja środków wzdłuż całego łańcucha podaży, które rozciąga się od dostawców aż po ostatecznych nabyw­ców, natomiast jego ocena, wymaga zastosowania takich kryteriów pomiaru, dzięki którym można określić koszty i wynik każdego z ogniw tego łańcucha.

Wyjaśnimy użyte w danej definicji zarządzania logistyką terminy, a mianowicie:

Cel, - jaki stawiają sobie zwolennicy zarządzania logistycznego, jest powiązanie wszystkich elementów łańcucha podaży, czyli rynku, sieci dystrybucji, procesu produkcji (procesu produkcji wyrobów lub usług) i zaopatrzenia w surowce w taki sposób, aby usługa, jaką w rezultacie otrzymają nabywcy była na wyższym poziomie, a jednocześnie znacznie tań­sza.

Łańcuch podaży - to sieć wzajemnie ze sobą powiązanych organizacji zaangażowanych w różne procesy i działania, których celem jest dostarczenie ostatecznemu odbiorcy pełnej oferty produktów lub usług. Łańcuch podaży obejmuje przepływ towarów lub usług do do­stawcy poprzez producenta (lub wytwórcę usługi) i dalej kanałami dystrybucji do finalnego użytkownika. Przedstawić to można w postaci jak na rysunku:

Zakres zarządzania łańcuchem podaży - obejmuje (jak łatwo to zauważyć z ukaza­nego wyżej łańcucha podaży) przepływ towarów od dostawcy poprzez producenta i da­lej kanałami dystrybucji do finalnego użytkownika.

Podstawowe zasady zarządzania łańcuchem podaży - obejmują:

1. To, że łańcuch podaży traktowany jest jako jedna całość, nie zaś jako zbiór osobnych seg­mentów odpowiedzialnych, za poszczególne sfery, odpowiadające takim funkcją przedsiębiorstwa jak: zaopatrzenie, wytwarzanie, dystrybucja i sprzedaż,

2. To, że zarządzanie łańcuchem podaży wymaga strategicznego podejmowania decyzji i od tego właściwie zależy podaż. To wspólny cel praktycznie wszystkich funkcji w łańcuchu, w związku z tym ma szczególne znaczenie strategiczne, gdyż w istotny spo­sób wpływa na koszty ogólne i udziały w rynku,

3. To, że zarządzanie łańcuchem podaży wiąże się z odmiennym spojrzeniem na problem zapasów, które są wykorzystywane jako ostateczny a nie podstawowy mechanizm równoważący.

4. To, że zarządzanie łańcuchem podaży wymaga nowego podejścia do systemów, a miano­wicie ich integracji, a nie jedynie połączenia.

Wszystkie wymienione cechy oraz wszystkie wyzwania, które wiążą się z transforma­cją w kierunku zarządzania łańcuchem podaży, wskazują na rolę najwyższego kie­rownictwa. Tylko ono może zagwarantować pogodzenie i zrównoważenie sprzecznych celów poszczególnych funkcji, tylko dzięki kontroli ścisłego kierownictwa, zapasy mogą stać się mechanizmem łagodzącym niespodziewane drobne wahania i tylko dzięki niemu można opracować strategię integrującą wszystkie systemy w przedsiębiorstwie.

Menadżerowie logistyki i kierownicy magazynów nadal będą odgrywać znaczącą rolę, ale jedynie od najwyższego kierownictwa można oczekiwać wystarczająco szerokiej perspektywy,dzięki której zarządzanie łańcuchem sprzedaży zyska sobie należne znaczenie i tylko ono może stać się motorem przemian.

Dążenie do zintegrowanego łańcucha podaży (tzn. integracja środków).

Swoim zakresem obejmuje ono cztery fazy integracji a mianowicie:

Faza pierwsza - punkt wyjścia.

Uwaga: poszczególne działy w organizacji są od siebie całkowicie niezależne.

Faza druga: integracja funkcyjna.

Uwaga: firmy uznają potrzebę przynajmniej ograniczonej integracji pokrewnych działów.

Faza trzecia: wewnętrzna integracja.

Uwaga: firmy uznały potrzebę opracowania i wprowadzenia w życie całościowego obejmują­cego wszystkie działy w planowaniu

Faza czwarta: zewnętrzna integracja.

Uwaga: firma postrzegana jest jako element systemu, który uzyskuje optymalną wartość do­daną w odniesieniu do wymagań nabywcy, a jednocześnie maksymalizują zysk łańcucha podaży.

Łańcuch wartości - to zespół skoordynowanych działań firmy, przedsiębiorstwa ma­jących na celu zaspokojenie potrzeb klientów, rozpoczynając od relacji z dostawcami poprzez produkcję, sprzedaż i marketing po dostawę do klienta i serwis posprzedażny. Każde ogniwo tego łańcucha jest powiązane z ogniwami sąsiednimi i uwarunkowane potrzebami klienta. Każde tez musi służyć uzyskaniu przez firmę konkurencyjnej przewagi (cenowej, kosztowej, jakości wyrobu, jakości dostaw, jakości usług, itp.). Idea łańcucha wartości od początku zwią­zana jest z koncepcją wartości dodanej i strukturą kosztów, a została sformułowana po raz pierwszy w 80 roku na Uniwersytecie Harwarda.

Proces zarządzania logistyką.

Zgodnie z definicją sformułowaną przez Międzynarodową Radę Zarządzania Logi­styką:

Zarządzanie logistyczne - to proces planowania, wdrażania i kontrolingu sprawnego, efektywnego kosztowo przepływu i przechowywania surowców, zapasów produkcyjnych, dóbr końcowych i odpowiadających im informacji od punktu pozyskania surowców do punktu konsumpcji w celu jak najlepszego dostosowania do wymogów klienta.

Z przedstawionej definicji łatwo zauważyć, że celem zarządzania logistycznego jest planowanie i koordynacja wszystkich działań koniecznych do osiągnięcia pożądanego po­ziomu dostaw wyrobów i usług oraz jakości przy możliwie najniższych kosztach. Z tej racji logistykę należy postrzegać jako ogniwo łączące rynek z działaniami ??? firmy (przedsiębior­stwa). Logistyka swym zakresem obejmuje wszystkie sfery (obszary) działania przedsiębior­stwa, począwszy od zarządzania surowcami aż po dostawę gotowego produktu lub usługi, co tworzy całościowy złożony system logistyczny.

Ukażemy to na rysunku:

16

System wiedzy naukowej

Narzędzie praktycznego działania

LOGISTYKA

ASPEKT

FUNKCJONALNY

ASPEKT PRZEDMIOTOWY

ASPEKT

OSOBOWY

PRZEPŁYW:

-MATERIAŁÓW

-USŁUG

-INFORMACJI

ZARZĄDZANIE

W ZAKRESIE:

-PLANOWANIA

-ORGANIZOWANIA

-KONTROLOWANIA

EFEKTYWNOŚĆ

RYNKOWEJ

OBSŁUGI

KLIENTA

CENTRUM

STEROWANIA

PRZEPŁYWEM

DÓBR

STREFA ZAOPATRZENIA

STREFA

PRODUKCJI

STREFA

DYSTRYBUCJI

SFERA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORSTWA

STRUMIENIE

DOSTAW WEWNĘTRZNYCH

STRUMIENIE DOSTAW ZEWNETRZNYCH

RYNEK

ZAOPA -TRZENIA

(DOSTAWCY)

RYNEK

ZBYTU

(KLIENCI)

PRZEDSIĘBIORSTWO

MAGAZYNY

ZAOPA -

TRZENIO -

WE

MAGAZYN

PRODUKCJI

MAGAZYN

ZBYTU

FIZYCZNY

RUCH

FIZYCZNA

DYSTRYBUCJA

FIZYCZNE

ZAOPATRZENIE

FIZYCZNY PRZEPŁYW TOWARÓW

ZWROTY

PUSTE

OPAKOWANIA

PRZEPŁY DÓBR FIZYCZNYCH

Misja przedsiębiorstwa

Cel przedsiębiorstwa (funkcjonalny)

PRODUKCYJNY

FINANSOWY

MARKETINGOWY

LOGISTYCZNY

ROZWOJOWY

Strategia przedsiębiorstwa

PRODUKCYJNA

FINANSOWA

MARKETINGOWA

LOGISTYCZNA

BADAWCZO

ROZWOJOWA

TECHNOLOGI

PRODUKCJI

PORTWELA

I

INWESTYCJI

PROGRAMU

MARKETINGO­WEGO

SYSTEMÓW

LOGISTYCZ­NYCH

JAKOŚCI USŁUG

PLAN LOGISTYCZNY

CELE

OPTYMALIZACJA POZIOMU ZAPASÓW

MINIMALIZACJA CZASU PRZEPŁYWU MATERIAŁÓW I WYROBÓW

ZAPEWNIENIE WYSOKIEGO POZIOMU OBSŁUGI KLIENTÓW

ZAPEWNIENIE JAK NAJMNIEJSZEGO, ALE AKCEPTOWANEGO POZIOMU KOSZTÓW GLOBALNYCH W KANALE LOGISTYCZNYM

BIZNES PLAN

IDENTYFIKACJA

I OCENA

DOSTAWCY

ZAMÓWIENIE

WYTWARZANIE

PRZEDSIĘBIORSTWO

PRODUKCYJNE

LUB USŁUGOWE

DYSTRYBUCJA

NABYWCA

FINALNY

UŻYTKOWNIK

SUROWCE

PRACA

W TOKU

ROZPROWADZENIE

WYROBÓW

PUNKT SPRZEDAŻY

ZAOPATRZENIE

KONTROLA

MATERIAŁÓW

PRODUKCJA

SPRZEDAŻ

DYSTRYBUCJA

PRZEPŁYW MATERIAŁÓW

OBSŁUGA KLIENTA

ZARZĄDZANIE

MATERIAŁAMI

OBSŁUGA KLIENTA

PRZEPŁYW MATERIAŁÓW

ZARZĄDZANIE

WYTWARZANIEM

DYSTRYBUCJA

ZARZĄDZANIE

MATERIAŁAMI

ZARZĄDZANIE

WYTWARZANIEM

ZARZĄDZANIE

DYSTRYBUCJĄ

PRZEPŁYW MATERIAŁÓW

OBSŁUGA KLIENTA

DOSTAWCY

WEWNĘTRZNY

ŁAŃCUCH

PODAŻY

NABYWCY

PRZEPŁYW MATERIAŁÓW

OBSŁUGA KLIENTA

PRZEPŁYW MATERIAŁÓW O WARTOŚCI DODANEJ

PRZEDSIĘWZIĘCIE PRZEMYSŁOWE JAKO ZŁOŻONY SYSTEM DZIAŁANIA

PRZEPŁYW INFORMACJI DOTYCZĄCYCH POPYTU

MOTYWY

DYSTRYBUCJA

WYTWARZANIE

ZAOPATRZENIE

DOSTAWCY

ZŁOŻONY SYSTEM LOGISTYCZNY

---