I. Czym jest a czym nie jest ZESPÓŁ NADPOBUDLIWOSCI PSYCHORUCHOWEJ?

Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej (Z.N.P), znany jest na świecie od prawie 150 lat. Oczywiście nie zawsze nazywał się tak samo. Przykładowo w Polsce, w ciągu kilkunastu ostatnich lat, używano m.in. następujących terminów: zespół nadpobudliwości psychoruchowej; zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi; zespół hiperkinetyczny wieku dziecięcego; zespół min. uszkodzenia mózgu; lekka encefalopatia; nadruchliwość dziecięca; ZDUN-zespół deficytu uwagi i nadruchliwości; i in.

Obecnie w piśmiennictwie światowym używane są dwie nazwy:

 w klasyfikacji Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego (DSM-IV) mowa jest o „zespole nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD: podtyp z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi; podtyp z przewagą nadpobudliwosci psychoruchowej; podtyp mieszany)”;

 w proponowanej przez Światową Organizację Zdrowia Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10), występuje termin „zespół hiperkinetyczny lub zaburzenia hiperkinetyczne”.

Obie klasyfikacje mają punkty wspólne:

1. Muszą  wystąpić zaburzenia uwagi, ruchliwości i impulsywności.

2. Zaburzenia muszą wystąpić przed 7r.ż.

3. Zaburzenia muszą występować w więcej niż jednej sytuacji.

4. Zaburzenia muszą utrzymywać się min.6 miesięcy.

5. Objawy muszą powodować klinicznie istotne cierpienie lub upośledzenie funkcjonowania społecznego, szkolnego lub zawodowego.

Zespół nadpobudliwości - to zespół cech, który dotyczy czynności psychicznych i motorycznych. Tworzą one stały wzór zachowania dziecka i w różnym nasileniu, ale są obecne przez cały czas i występują w postaci:

 wzmożonego pobudzenia ruchowego;

 nadmiernej reaktywności emocjonalnej;

 oraz specyficznych zaburzeń funkcji poznawczych.

(Jeśli nie są spełnione te warunki, to należy szukać innych przyczyn problemów dziecka i diagnozować inne zaburzenia.)

Z wielu badań wynika jednak, że u każdego dziecka można rozpoznać w kolejnych, przeprowadzanych co kilka lub kilkanaście miesięcy badaniach, inny podtyp tego zaburzenia. Wynika to prawdopodobnie z tego, że w różnym wieku bardziej są nasilone i widoczne odmienne problemy — czym młodsze dziecko, tym wyraźniejsze objawy nadruchliwości i kłopotów z kontrolą impulsów, czym starsze -na pierwszy plan wysuwają się problemy z koncentracją uwagi.

Zespół Nadpobudliwości może trwać latami:

 u 70% dzieci objawy utrzymują się w okresie dojrzewania;

 30%-50% dorosłych osób ma nadal objawy Z.N.P.

Z tego, że Z.N. jest pewną raczej stałą cechą , wynika kilka wniosków:

1. Dziecko nadpobudliwe  jest: nieuważne, impulsywne i nadpobudliwe zawsze lub prawie zawsze.

2. Objawy mogą (muszą) mniej lub bardziej przeszkadzać i utrudniać życie dziecku    i  innym.

3. Jeśli objawy nadpobudliwosci naprawdę występują tylko w jednej sytuacji np. tylko w domu, zapewne nie jest to Z.N., a przyczyn należy poszukać na terenie występowania zaburzenia.

4. Jeśli dziecko było zwykle raczej spokojne w domu czy szkole, a od pewnego momentu zaczyna być nadmiernie ruchliwe i nieuważne, to wymaga to dokładnego przyjrzenia się sytuacji.

5. Nadpobudliwość nie jest cechą, na podstawie której można podzielić dzieci na zdrowe i chore.

6. Nadmiernie żywe emocje jak i agresja, często są obecne u dzieci nadpobudliwych, ale nie są to ani podstawowe, ani najważniejsze objawy tego zespołu.

7. Jeśli dziecko jest bardzo żywe, nieuważne, impulsywne, ale ono i wszyscy wokół nie uważają tego za problem i są zadowoleni, to dziecko takie nie jest uznawane za nadpobudliwe.

Dziecko nadpobudliwe nie ma czegoś za dużo.

Dziecko nadpobudliwe ma za mało zdolności do wewnętrznej kontroli i hamowania.

II. SYMPTOMATOLOGIA.

1. Najbardziej widocznym i uciążliwym dla otoczenia objawem jest nadmierna ruchliwość. Wyraża się ona niepokojem ruchowym- nasila się on, gdy dziecko jest zmuszane do spokojnego siedzenia.

2. Nadmierna pobudliwość emocjonalna oznacza, że reakcje emocjonalne są:

 niewspółmiernie silne w porównaniu z wywołującymi je bodźcami;

 gwałtowne;

 zmienne.

Zachowanie dziecka nadpobudliwego cechuje:

 drażliwość / agresywność

lub

 płaczliwość / lękliwość.

Działanie jest słabo kontrolowane; dziecko wykazuje małą wytrwałość, szybko zniechęca się w sytuacjach trudnych; jest mało odporne na niepowodzenia.

Napięcie emocjonalne i motywacyjne, łatwo dezorganizuje jego działanie.

Dzieci te cechuje niedojrzałość i niezrównoważenie emocjonalne.

3. Nadpobudliwość ujawnia się także w czynnościach orientacyjno-poznawczych. Wzmożony odruch orientacyjny powoduje, że wszystkie nowe bodźce zwracają uwagę dziecka.

Zaburzenia przyjmują postać:

 słabej koncentracji uwagi;

 małej trwałości uwagi;

 nadmiernej przerzutowości uwagi;

 braku selektywności uwagi.

Ze względu na zaburzenie procesów motywacyjnych dzieci nadpobudliwe nie potrafią kierować procesami spostrzegania; są mało wytrwałe. W konsekwencji są: roztrzepane, zapominalskie, chaotyczne, słabo organizują działanie.

Wnioski te zawsze trzeba odnosić do prawidłowości rozwoju i typowych dla danego wieku reakcji oraz stanów emocjonalnych!

III. PRZYCZYNY NADPOBUDLIWOŚCI PSYCHORUCHOWEJ.

Do tej pory pojawiło się wiele koncepcji wyjaśniających przyczyny nadpobudliwości psychoruchowej.

Najnowsze badania nad Z.N. pokazują:

 w całej populacji dzieci ryzyko, że u dziecka wystąpi ADHD wynosi 3-10%;

 jeśli w bliższej lub dalszej rodzinie stwierdzono ADHD, to ryzyko wystąpienia ADHD u dziecka wzrasta 5-7x;

 jeśli ADHD stwierdzono u jednego z rodziców-ryzyko wzrasta do 50%.

To skłoniło specjalistów do wysunięcia hipotezy, że Z.N. Może być uwarunkowany genetycznie.

W chwili obecnej uważa się, że Z.N. dziedziczy się wielogenowo.

W badaniach naukowych, które opublikowano w połowie lat 90-tych stwierdzono, że: u osób z Z.N. istnieje zaburzona równowaga między dwoma podstawowymi neuroprzekaźnikami: noradrenaliną i dopaminą. Osoby cierpiące z powodu Z.N. mogą mieć specyficzne wzorce pracy mózgu.

Wśród przyczyn Z.N. podkreśla się dużą rolę środowiska. Może być ono zasadniczym źródłem nadpobudliwości poprzez wzmaganie naturalnej w wieku dziecięcym pobudliwości i utrwalanie niewłaściwych wzorców zachowań. Jako istotne wymienia się:

 rygorystyczny, połączony z karaniem, styl wychowania;

 wychowanie niekonsekwentne;

 nacechowaną lękiem i niepewnością atmosferę rodzinną;

 dużą amplitudę wahań atmosfery rodzinnej;

 niekorzystne cechy osobowości najbliższych.

Dzieci nadpobudliwe wywołują swoim zachowaniem niewłaściwe postawy otoczenia i błędy w postępowaniu, co utrwala nieprawidłowe formy zachowań dziecka i potęguje trudności wychowawcze. Działa mechanizm błędnego koła. W wielu więc przypadkach dochodzi do wtórnego wzmożenia, pobudzenia i pogłębienia dezorganizacji zachowania oraz funkcjonowania społecznego.

U niektórych dzieci pojawiają się:

 dodatkowe zaburzenia: zaburzenia snu; lęki dzienne i nocne; moczenie się itp.

 wybiórcze opóźnienia rozwoju funkcji percepcyjno-motorycznych.

Nadpobudliwość psychoruchowa i współwystępujące zaburzenia, tworzą skomplikowane powiązania przyczynowo-skutkowe. Narastające trudności wychowawcze, trudności w nauce i błędy wychowawcze otoczenia, prowadzą do nieprawidłowego rozwoju osobowości.

IV. TERAPIA

A) Terapia w szerokim znaczeniu (skierowana „na otoczenie”)

1. Wspomaganie rodziców — Treningi Umiejetności Wychowawczych: Cutton, Gordon, Faber-Mazlih i in.

2. Wspomaganie nauczycieli przedszkoli i szkół.

B) Terapia w węższym znaczeniu (skierowana „na dziecko”)

1. Terapie, które wspomagają rozwijającą się osobowość dziecka, porządkują jego stosunek do siebie i do innych.

2. Terapie, które kierują aktywność ruchową dziecka i poprawiają jego zdolność skupienia uwagi i koncentracji.

3. Biochemiczne leczenie nadpobudliwości: dieta, leczenie farmakologiczne.

Ogólne zasady postępowania z dzieckiem nadpobudliwym:

 nie należy hamować nadmiernej aktywności dziecka, lecz stale dyskretnie ją     ukierunkowywać na właściwy cel;

 czuwać nad stawianiem celów na miarę możliwości dziecka, na odpowiednim etapie trudności;

 dyskretnie pomagać w organizowaniu działania dziecka, tak by zawsze osiągnęło zamierzony cel;

 odległość celów działania, zakres obowiązków- muszą być dostosowane do wieku dziecka i powinny zmieniać się odpowiednio do poziomu jego rozwoju;

 uporządkować otoczenie;

 mówić tak, by dziecko usłyszało;

 nie karać, a pomóc naprawić szkodę.

             LITERATURA:

1. „Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym”- M. Bogdanowicz; W-wa 1991

2. „Psychiatria wieku rozwojowego” - pod red. A. Popielarskiej; PZWL 2000.

3. „Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci” - T.Wolańczyk, A. Kołakowski, M.Skotnicka; Wyd. BiFolium, Lublin 1999.

4. „Niespokojne dzieci” - J.Prekop, Ch. Shweizer; Media Rodzina of Poznań, Poznań 1997.

5. „Wychowanie bez porażek” - T.Gordon; PAX 2000.

6. „Jak mówić żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać żeby dzieci do nas mówiły.”- Faber, Mazlih; Media Rodzina, Poznań 1992.

7. DSM IV.

8. ICD-10.

Artykuł

Nadpobudliwość psychoruchowa - część 1: rozpoznawanie, obraz kliniczny

opublikowano: 2005-02-04
aktualizacja: 2005-04-14, 14:56

Czy moje dziecko ma zaburzenia zachowania, czy tylko jest dzieckiem żywym i aktywnym? To pytanie zadaje sobie wielu rodziców. W pierwszej części artykułu autorstwa psychologa klinicznego omówiono definicje i obraz kliniczny zespołu nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD). W drugiej części, która ukaże się wkrótce, przedstawione zostaną praktyczne zasady codziennego postępowania z dzieckiem nadpobudliwym.

„Poszłam na zebranie rodziców w szkole zupełnie nieświadoma niczego. Wiedziałam, że mój syn jest pobudliwy i ruchliwy, ale jakoś chyba przyzwyczailiśmy się do tego z mężem i nie stanowiło to dla nas już takiego wielkiego kłopotu. Owszem, problem z odrabianiem lekcji istniał, ale który pierwszoklasista garnie się sam do nauki? Chociaż rzeczywiście, muszę przyznać, że bardzo trudno mu było usiąść do lekcji. Przypominało mu się wtedy, że musi iść do ubikacji, zjeść jeszcze jednego cukierka czy poszukać ołówka. Po pięciu minutach machał pod stołem nogami, po siedmiu zerkał w okno, a po dziesięciu nie słyszał już nic co do niego mówię. Podobne informacje, jednak bardziej ostre i nieprzyjemne, usłyszałam od wychowawczyni. Nic nie rozumie z lekcji, nie słucha co się do niego mówi, chodzi po klasie, przeszkadza innym, ciągle zapomina przynosić zadanych rzeczy, nie odrabia zadań domowych, nie pisze w zeszycie - takie informacje zostały mi przekazane na zebraniu rodziców klasy mojego syna (...)”

Ten opis zachowań chłopca może sugerować, iż występuje u niego zespół nadpobudliwości psychoruchowej (określany również skrótem od angielskiej nazwy: ADHD), choć ostatecznie musi to stwierdzić specjalista. Opinie wychowawczyni - mającej w klasie trzydzieścioro pierwszaków, którzy co dopiero opuścili pełne wrzawy i zabawy przedszkole - mogą być bowiem przesadzone, a ponadto pierwsze miesiące dla takich uczniów rzeczywiście są często „szokiem” w porównaniu do zajęć przedszkolnych.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest zaburzeniem, które posiada dokładnie określone kryteria konieczne do jego rozpoznania, występuje na całym świecie i we wszystkich kulturach. Jego częstość wśród dzieci w wieku młodszym ocenia się na 3 - 10% (polskie statystyki niestety nie dysponują danymi dotyczącymi naszych dzieci).

Prowadzone w ostatnim czasie badania wykazały, iż jest on uwarunkowany genetyczne (jeżeli u kogoś z bliższych lub dalszych krewnych występował zespół nadpobudliwości, to ryzyko wystąpienia choroby u kolejnego członka jest 5-7 razy większa niż u dzieci z rodzin, u których ten problem nie występuje; ryzyko wystąpienia zespołu nadpobudliwości wzrasta nawet do 50%, gdy dotyczyło ono jednego z rodziców).

Czy dzieci z ADHD różnią się funkcjonowaniem mózgu od dzieci zdrowych? Wydaje się, że tak właśnie jest. Badania naukowe wykazały, iż osoby dotknięte tym zaburzeniem mogą mieć odmienne, specyficzne wzorce przetwarzania informacji, wskutek czego np. informacje mało ważne stają się najważniejsze, lub też pewne nie są w ogóle odbierane, co jest związane z nieprawidłową w tym względzie pracą kory przedczołowej mózgu, struktur podkorowych, spoidła wielkiego oraz móżdżku.

U osób z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej występuje również zaburzona równowaga pomiędzy dwoma neuroprzekaźnikami: dopaminą i noradrenaliną. Właściwy poziom dopaminy odpowiada za stan gotowości do odbioru i przetwarzania dalej informacji, a także za ciągłą zdolność naszego umysłu do koncentrowania się na jednym wybranym bodźcu. Pozwala nam on również odrzucić nieważne informacje i utrzymać uwagę na zadaniu. Natomiast niedobór noradrenaliny może powodować niedocenianie zagrożenia, zaś nadmiar sprawia, że organizm jest w stanie ciągłego pobudzenia.

Wyobraźmy sobie następującą sytuację. Mamy napisać raport z wykonanej wczoraj pracy. W związku z tym siadamy przy biurku, wyjmujemy potrzebne materiały i piszemy. Nie zwracamy uwagi na odgłos piorącej pralki dobiegający z łazienki, rozmowę, którą prowadzi brat przez telefon, odgłos jadącego samochodu za oknem. Nie interesuje nas w tym momencie gdzie leży nasz pies, ani nie zastanawiamy się co dostaniemy na urodziny. Po prostu robimy swoje. Dziecko z ADHD tego nie potrafi. Nie jest ono w stanie z dochodzących do niego bodźców wybrać najważniejszego. Dla niego odgłos pralki, dźwięk auta, pies leżący na podłodze oraz zeszyt z języka polskiego są równorzędnymi bodźcami. Każdy z nich jest tak samo ważny. Podobnie dziecko z zespołem nadpobudliwości ma zwykle ogromne trudności, by utrzymać uwagę na dwóch bodźcach jednocześnie (np. słuchać nauczyciela i robić z tego notatki) oraz w sytuacji oczekiwania na kolejny bodziec (np. na kolejne zdanie podczas dyktanda).

Rozpoznanie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej odbywa się przez lekarza psychiatrę dziecięcego, neurologa, lekarza pierwszego kontaktu bądź psychologa. Wymaga wyraźnego stwierdzenia nieprawidłowego nasilenia zaburzeń uwagi, nadmiernej aktywności i niepokoju, które wzmagają się w różnych sytuacjach i utrzymują się w czasie, a które nie są spowodowane przez inne zaburzenia, takie jak autyzm i zaburzenia afektywne. W Polsce rozpoznanie to odbywa się zwykle w oparciu o kryteria diagnostyczne ICD-10 (choć czasem również inne - np. DSM-IV). Kryteria te przedstawiono poniżej.

G1. BRAK UWAGI

• Częste niezwracanie bliższej uwagi na szczegóły lub częste beztroskie błędy w pracy szkolnej, pracy lub innych czynnościach

• Częste niepowodzenia w utrzymaniu uwagi na zadaniach lub czynnościach związanych z zabawą

• Często wydaje się nie słyszeć co zostało do niego (do niej) powiedziane

• Częste niepowodzenia w postępowaniu według instrukcji albo w kończeniu pracy szkolnej, pomocy w domu lub obowiązków w miejscu pracy (ale nie z powodu zachowania opozycyjnego, ani nie zrozumienia poleceń)

• Często upośledzona umiejętność organizowania zadań i aktywności

• Częste unikanie lub silna niechęć do takich zadań, jak praca domowa wymagająca wytrwałego wysiłku umysłowego

• Częste gubienie rzeczy niezbędnych do niektórych zadań lub czynności, jak wyposażenie szkolne, ołówki, książki, zabawki lub narzędzia 

• Często łatwa odwracalność uwagi przez zewnętrzne bodźce

• Częste zapominanie w toku codziennej aktywności

G2. NADMIERNA AKTYWNOŚĆ

• Często niespokojnie porusza rękami lub stopami, albo wierci się na krześle

• Opuszcza siedzenie w klasie lub innych sytuacjach, w których oczekiwane jest utrzymywanie pozycji siedzącej

• Często nadmierne rozbieganie lub wtrącanie się w sytuacjach, w których jest to niewłaściwe (w wieku młodzieńczym lub u dorosłych może występować jedynie poczucie niepokoju)

• Często przesadna hałaśliwość w zabawie lub trudność zachowania spokoju w czasie wypoczynku 

• Przejawia utrwalony wzorzec nadmiernej aktywności ruchowej, praktycznie nie modyfikowany przez społeczny kontekst i oczekiwania

G3. IMPULSYWNOŚĆ

• Często udziela odpowiedzi zanim pytanie jest dokończone

• Często nie umie czekać w kolejce lub doczekać się swej rundy w grach lub innych sytuacjach grupowych

• Często przerywa lub przeszkadza innym (np. wtrąca się do rozmów lub gier innych osób)

• Często wypowiada się nadmiernie bez ograniczeń społecznych

Kryteria G1-G3 rozpoznajemy, gdy co najmniej jeden z objawów utrzymywał się przez co najmniej 6 miesięcy w stopniu prowadzącym do nieprzystosowania lub niezgodnym z poziomem rozwoju dziecka:

G4. POCZĄTEK ZABURZENIA NIE PÓŹNIEJ NIŻ W WIEKU 7 LAT

G5. CAŁOŚCIOWOŚĆ

Kryteria są spełnione w więcej niż jednej sytuacji, np. połączenie braku uwagi i nadaktywności występujące w szkole, i w domu lub zarówno w szkole, jak i w innych okolicznościach, gdzie dzieci są obserwowane, takich jak klinika. Potwierdzenie takiej sytuacyjnej rozpiętości zwykle będzie wymagało informacji z więcej niż jednego źródła, relacje rodziców na temat zachowania w klasie mogą okazać się niewystarczające.

G6. OBJAWY G1 - G3 POWODUJĄ ISTOTNIE KLINICZNE CIERPIENIE LUB UPOŚLEDZENIE W ZAKRESIE FUNKCJONOWANIA SPOŁECZNEGO, SZKOLNEGO LUB ZAWODOWEGO

G7. ZABURZENIE NIE SPEŁNIA KRYTERIÓW CAŁOŚCIOWYCH ZABURZEŃ ROZWOJOWYCH, EPIZODU MANIAKALNEGO, EPIZODU DEPRESYJNEGO, ANI ZABURZEŃ LĘKOWYCH

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej zwykle najlepiej widoczny jest u dzieci w wieku szkolnym, u których zaburzenia uwagi znacząco wpływają na osiągnięcia szkolne i możliwość uzyskania wykształcenia. Nasilenie objawów zmniejsza się wraz z wiekiem dziecka. U młodzieży szkolnej objawy nadruchliwości przyjmują formę uczucie niepokoju oraz trudności uczestniczenia w zajęciach wymagających spokojnego siedzenia. ADHD może powodować, że dzieci lub nastolatki nie są w stanie odnieść sukcesu szkolnego, sportowego, społecznego, czy towarzyskiego. Poważnym problemem bywa często nieakceptacja ze strony rówieśników (szczególnie w okresie dojrzewania), co może prowadzić u pewnych osób do depresji, uzależnienia czy rozwoju osobowości aspołecznej.

U chłopców - ze względu na bardziej agresywne zachowania - ADHD rozpoznawane jest częściej niż u dziewczynek, u których zazwyczaj zdecydowanym problemem są zaburzenia koncentracji uwagi, podczas gdy u chłopców problemem jest częściej nieumiejętność usiedzenia w miejscu oraz kontrolowania swojego zachowania, co z reguły bardziej przeszkadza rodzicom i nauczycielom.

Pamiętaj, że nawet jeśli postawiono twojemu dziecku diagnozę: zespół nadpobudliwości psychoruchowej, nie oznacza to, że dziecko nie dostarczy Ci radości i pięknych chwil. W wielu kwestiach na pewno będzie trudniej, lecz z pewnością twoje dziecko nie zostanie uznane za nudne i niezauważone. 

Postępowanie z dziećmi z ADHD jest poważnym wyzwaniem dla rodziców i terapeutów. Rodzice najczęściej pytają o możliwość farmakoterapii, ale należy pamiętać, że nie wynaleziono jeszcze tabletki na grzeczność, a proponowane leki zwykle jedynie nieco zmniejszają objawy, dając często objawy uboczne. Leczenie farmakologiczne powinno być zatem jedynie częścią programu terapeutycznego, obejmującego również inne formy pomocy, które są tak samo ważne, a często nawet ważniejsze od farmakoterapii. Postępowanie z dzieckiem nadpobudliwym zostanie przedstawione w drugiej części niniejszego artykułu.

LITERATURA:

1. Kozłowska Anna: O trudnościach w wychowywaniu dziecka, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1991.

2. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne, Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków - Warszawa 1998.

3. Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M.: Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. Prawie wszystko co chcielibyście wiedzieć. Książka dla rodziców, nauczycieli i lekarzy, Wydawnictwo Bifolium, Lublin 1999.

4. Oszwa U.: Dzieci z zaburzeniami uwagi, Remedium, kwiecień 2002

5. Wielowiejska - Comi I: Praktyka w ADHD i ADD, Remedium, kwiecień 2002

Artykuł

Nadpobudliwość psychoruchowa - część 2: postępowanie lecznicze

opublikowano: 2005-03-19
aktualizacja: 2005-04-27, 11:46

Druga część artykułu autorstwa psychologa klinicznego, poświęconego zespołowi nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD), przedstawiająca praktyczne zasady codziennego postępowania z dzieckiem nadpobudliwym.

Pierwszą, bezwzględnie konieczną zasadą pomocy dziecku nadpobudliwemu jest po prostu zaakceptowanie go - takim jakie jest, z jego nerwowymi wymachami nóg pod stołem, wchodzeniem na szafy czy niemalże codziennym zapominaniem, co jest zadane w szkole. Musimy uwierzyć, że ono nie jest niegrzeczne lub bezczelne. Wręcz przeciwnie bardzo się stara, tylko nie potrafi zbyt długo skupić się na jednej rzeczy. Dla wszystkich dzieci - a w szczególności nadpobudliwych - bardzo ważne jest dostrzeganie sukcesów i chwalenie za nie -  to ich mobilizuje do dalszej pracy!

Wyobraźmy sobie, że dla dziecka z ADHD skupienie się na tym, co pani mówi w klasie jest tym, czym dla przeciętnego człowieka uważne słuchanie nudnego wykładu przez trzy godziny. To samo dotyczy pracy lub rozmowy dziecka nadpobudliwego. Po krótkiej chwili ciężkiego dla niego wysiłku dziecko musi się odprężyć, dlatego też przełącza swoją uwagę na inny bodziec (czyli po prostu rozprasza się). Przestaje słuchać mamy, która mówi, że powinien zaraz posprzątać w swoim pokoju, babci proszącej go o przyniesienie pewnych rzeczy, czy nauczyciela opowiadającego historię potopu szwedzkiego. Dlatego, aby dotrzeć do dziecka nadpobudliwego bardzo pomocne jest przestrzeganie trzech zasad:

• ograniczenie ilości dochodzących do niego bodźców

• dostosowanie tempa pracy do możliwości dziecka

• zastosowanie takiej metody, która skupi jego uwagę na tym, co uważamy w danym momencie za najważniejsze 

Odrabianie lekcji

• ustalić konkretną godzinę, o której dziecko siada do lekcji

• pomóc mu przygotować się do tego (pomagając mu i przypominając, co ma zabrać ze sobą na biurko)

• być obecnym i aktywnie pomagać w pracy domowej (niestety trzeba założyć taką wersję - przynajmniej w klasach młodszych)

•  starać się ograniczyć ilość bodźców mogących rozpraszać uwagę dziecka (jeżeli dziecko rozpraszane jest przez wszystko, co wokół niego się dzieje, proponuje się ustawić biurko naprzeciw pustej ściany, zdejmując z niego wszystkie niepotrzebne w tym momencie przedmioty; okno zamknąć i zasłonić zasłoną w ciepłym kolorze (spokojne, pastelowe kolory działają uspokajająco - to samo dotyczy koloru ścian - ostre kolory budzą agresję); wypraszamy z pokoju psa, chomika czy jeszcze inne zwierzę, wyłączamy grające sprzęty

• pracować należy tak długo, jak długo dziecko potrafi się skoncentrować (15, 20, 10 minut - w zależności od umiejętności koncentracji dziecka ), następnie konieczne jest zrobienie przerwy (ważne, by podczas niej uczeń nie zajął się czymś ekscytującym, od czego trudno go będzie oderwać np. oglądaniem telewizji, czy graniem na komputerze)

• niezwykle ważne jest motywowanie dziecka - np.: „popatrz pracujemy już 12 minut, to o dwie minuty dłużej niż wczoraj, postarajmy się jeszcze minutę”

• dobre efekty przynosi zakreślanie, pisanie kolorami ważnych informacji

Gdy dziecko nie słucha (tzn. jego uwaga koncentruje się na czymś innym, niż komunikat od nas):

• ważne jest zwrócenie uwagi dziecka słowami: ”posłuchaj, powiem ci coś ważnego”, „spójrz na mnie”, „popatrz” a jeśli dziecko jest małe, lub jego zaburzenia uwagi są silne - dobrze jest podejść do niego, przytrzymać za ramiona lub kucnąć i dopiero wtedy zacząć mówić

• dziecko powinno widzieć wasze usta, gdy do niego mówicie

• dla zwrócenia uwagi pomocne bywają różne gesty wymyślone przez rodzinę

• komunikaty powinny być jasne i krótkie np. : „pościel łóżko”,  lub po prostu ”łóżko” zamiast: „twoje łóżko jest wiecznie w nieładzie, poduszka na ziemi, kołdra wywleczona z powłoczki” lub „wynieś śmieci” albo najlepiej „śmieci”; gdy powiemy „kurtka” dziecko bez wyjaśniania, że leży rozrzucona na podłodze, będzie wiedziało co z nią zrobić (tego typu komunikaty niosą jeszcze jedną korzyść: nie obarczają dziecka poczuciem winy i nie przypominają, że znowu czegoś nie zrobiło)

Gdy dziecko nie potrafi doprowadzić czynności do końca:

• gdy zadanie przerasta dziecko należy podzielić je na kilka krótszych np. zamiast „posprzątaj pokój” - „pozbieraj zabawki”, „ odkurz dywan”, „zetrzyj kurz z szafki”

• zmiana negatywnego komunikatu na pozytywny zwiększa szansę na to, że dziecko wykona polecenie - np. zamiast „przestań patrzeć przez okno” - „spójrz w zeszyt”

Słowa na piśmie mają często większą wagę. Dlatego też dobre efekty przynoszą zazwyczaj porozwieszane w domu kartki (np. godzinowy plan dnia dziecka uwzględniający odrabianie lekcji, przerwy na odpoczynek, rozrywkę). Informacje na kartach są również często pomocne w przekazywaniu potrzebnych w danej chwili informacji np.: „Siostra śpi. Boli ją głowa. Baw się cicho” lub po prostu „Cisza poobiednia”. 

Istnieją słowa, które nas samych bardzo denerwują a dziecko z ADHD mogą doprowadzić do furii, dlatego zróbmy wszystko, by ich nie używać.

Lista zakazanych słów:

• ty nigdy!

• ty zawsze!

• nie wolno!

• zabraniam!

• musisz natychmiast!

• ja ci każę!

Bardzo ważne jest, by dzieci wiedziały co mogą a czego nie, jakie zachowania są niewskazane oraz nieakceptowane społecznie, dlatego też normy i zasady obowiązujące w danej rodzinie muszą być jasno określone. Nie można raz pozwolić dziecku na pewne zachowania a innym razem za nie karać. Ściśle określone normy i zasady dają dziecku poczucie pewności i bezpieczeństwa, pomagają również uniknąć wielu sporów a także oszczędzają czas dziecka i rodzica.

Pochwały i nagrody są jednym z najskuteczniejszych środków wychowawczych. Nie bójmy się, że „zepsują nasze dziecko”! Pamiętajmy jednak, że pochwała działa tylko wtedy, kiedy jest skuteczna i natychmiastowa. Nagrody i pochwały nie zwalniają nas oczywiście ze stanowczego zareagowania na niepożądane zachowania dziecka. W takiej sytuacji trzeba działać natychmiast - np. rozdzielić bijące się rodzeństwo, zgasić telewizor. Konieczne jest następnie pokazanie dziecku jak naprawić wyrządzone zło oraz spowodowanie, by odczuło konsekwencje swego zachowania (np. jeśli stłucze doniczkę - powinno posprzątać po sobie). Jeśli dziecko nie potrafi się uspokoić, krzyczy, zostawcie go w spokoju. Odeślijcie w bezpieczne, ciche i nudne miejsce aż przestanie krzyczeć, płakać czy kląć.  

Trudności wychowawcze ze strony dziecka nadpobudliwego dotyczą nie tylko rodziców, lecz także nauczycieli, którzy spędzają z dzieckiem w klasach I - III około 20 godzin w tygodniu. Na dodatek nie są to zwykle zajęcia indywidualne, lecz lekcje odbywające się w około trzydziestoosobowej grupie. Nasuwa się pytanie czy nauczanie normalnym trybem jest odpowiednie dla dziecka. Moim zdaniem w większości przypadków tak. Dużymi mankamentami nauczania indywidualnego są: mała ilość godzin nauczania, izolowanie od rówieśników oraz znacznie mniejsze możliwości nauki zasad społecznych w grupie rówieśniczej. Ponadto dziecko będzie trzeba zaprowadzić do szkoły na ten krótki czas, a jeśli lekcje odbywałyby się w domu, to musi być w nim przecież ktoś z dorosłych. Optymalnym miejscem nauczania dziecka z ADHD byłaby mało liczna (10-15 osobowa) klasa o charakterze integracyjnym, najlepiej z dwójką nauczycieli.

Krótkie rady dla nauczycieli:

• dziecko nadpobudliwe ma odmienne możliwości i wymagania, do których należy się dostosować

• karanie za objawy, a nie za intencje rodzi lęk i niechęć

• trzeba zauważać kiedy dziecko robi coś dobrze i zachęcać je do dalszej pracy

• bliska współpraca z rodzicami ułatwi pracę nauczycielowi i naukę dziecku

• polecenia powinny być krótkie i proste a ich wykonanie sprawdzane

• trudniejsze zadania warto rozłożyć na etapy

• zasady powinny być stałe i jednoznaczne

• dziecko trzeba uczyć samokontroli, sprawdzania, porządkowania i organizowania

• pomocne dla dziecka są plany, listy, schematy

• miejsce pracy dziecka powinno być spokojne

• warto poszukiwać możliwych do zaakceptowania form rozładowywania nadpobudliwości

BIBLIOGRAFIA:

1. Faber A. Mazlish E.: Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Media Rodzina, Poznań 1993.

2. Faber A. Mazlish E.: Jak mówić, żeby dzieci się uczyły. W domu i w szkole. Media Rodzina, Poznań 1996.

3. Prekop J., Schweizer Ch.: Niespokojne dzieci. Media Rodzina, Poznań1997.

4. Sarfontein G.: Twoje nadpobudliwe dziecko. Prószyński i S-ka, Warszawa 1999.

5. Wolańczyk T., Kołakowski A., Skotnicka M.: Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci. Prawie wszystko co chcielibyście wiedzieć. Książka dla rodziców, nauczycieli i lekarzy, Wydawnictwo Bifolium, Lublin 1999.

6. Oszwa U.: Dzieci z zaburzeniami uwagi, Remedium, kwiecień 2002

7. Wielowiejska - Comi I: Praktyka w ADHD i ADD, Remedium, kwiecień 2002

(F90 - F98) Zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym
Liczba pozycji: 36

Kod	Nazwa Choroby
F90	Zaburzenia hiperkinetyczne (zespoły nadpobudliwości ruchowej)
F90.0	Zaburzenie aktywności i uwagi
F90.1	Hiperkinetyczne zaburzenie zachowania
F90.8	Inne zaburzenia hiperkinetyczne
F90.9	Zaburzenie hiperkinetyczne, nie określone
F91	Zaburzenia zachowania
F91.0	Zaburzenie zachowania ograniczone do środowiska rodzinnego
F91.1	Zaburzenie zachowania z nieprawidłowym procesem socjalizacji
F91.2	Zaburzenie zachowania z prawidłowym procesem socjalizacji
F91.3	Zaburzenie opozycyjno-buntownicze
F91.8	Inne zaburzenia zachowania
F91.9	Zaburzenie zachowania, nieokreślone
F92	Mieszane zaburzenia zachowania i emocji
F92.0	Depresyjne zaburzenie zachowania
F92.8	Inne mieszane zaburzenia zachowania i emocji
F92.9	Mieszane zaburzenia zachowania i emocji, nie określone
F93	Zaburzenia emocjonalne rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie
F93.0	Lęk przed separacją w dzieciństwie
F93.1	Zaburzenie lękowe w postaci fobii w dzieciństwie
F93.2	Lęk społeczny w dzieciństwie
F93.3	Zaburzenie związane z rywalizacją w rodzeństwie
F93.8	Inne zaburzenia emocjonalne okresu dzieciństwa
F93.9	Zaburzenie emocjonalne okresu dzieciństwa, nie określone
F94	Zaburzenia funkcjonowania społecznego rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie lub w wieku młodzieńczym
F94.0	Mutyzm wybiórczy
F94.1	Reaktywne utrudnienie nawiązywania relacji społecznych w dzieciństwie
F94.2	Nadmierna łatwość w nawiązywaniu relacji społecznych w dzieciństwie
F94.8	Inne dziecięce zaburzenia funkcjonowania społecznego.
F94.9	Dziecięce zaburzenia funkcjonowania społecznego, nie określone BNO
F95	Tiki
F95.0	Tiki przemijające
F95.1	Przewlekłe tiki ruchowe lub głosowe (wokalne)
F95.2	Zespół tików głosowych i ruchowych (zespół Giles de la Tourette)
F95.8	Inne tiki
F95.9	Tiki, nie określone
F98	Inne zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym

(F90) Zaburzenia hiperkinetyczne (zespoły nadpobudliwości ruchowej)

Grupa zaburzeń charakteryzujących się wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia), brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną, nadmierną aktywnością. Mogą występować inne nieprawidłowości. Dzieci z zaburzeniami hiperkinetycznymi są często lekkomyślne i impulsywne, skłonne do wypadków. Popadają w kłopoty z dyscypliną raczej z powodu bezmyślnego łamania zasad, niż z powodu przemyślanego nieposłuszeństwa. Ich

osunki z dorosłymi są często pozbawione dystansu, brak im normalnej ostrożności i rezerwy. Są niepopularne wśród innych dzieci i mogą być izolowane. Często pojawia się osłabienie funkcji poznawczych i specyficzne opóźnienia zarówno w rozwoju ruchów jak i mowy. Wtórne komplikacje obejmują zachowania aspołeczne oraz niską ocenę własnej wartości.

Nie obejmuje: zaburzenia lękowe (F41.-)

zaburzenia nastroju (afektywne) (F30-F39)

całościowe zaburzenia rozwojowe (F84.-)

schizofrenia (F20.-)

(F90.0) Zaburzenie aktywności i uwagi

Deficyt uwagi: - zaburzenie z nadmierną aktywnością - zaburzenie nadmiernej aktywności - zespół z nadmierną aktywnością Nie obejmuje:    zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącymi zaburzeniami zachowania (F90.1)

Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącymi zaburzeniami zachowania

F98.8Inne specyficzne zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczymZaburzenie z deficytem uwagi bez nadruchliwości
Nadmierne onanizowanie się
Obgryzanie paznokci
Dłubanie w nosie
Ssanie kciuka

Hyperkinetic disorders A group of disorders characterized by an early onset (usually in the first five years of life), lack of persistence in activities that require cognitive involvement, and a tendency to move from one activity to another without completing any one, together with disorganized, ill-regulated, and excessive activity. Several other abnormalities may be associated. Hyperkinetic children are often reckless and impulsive, prone to accidents, and find themselves in disciplinary trouble because of unthinking breaches of rules rather than deliberate defiance. Their relationships with adults are often socially disinhibited, with a lack of normal caution and reserve. They are unpopular with other children and may become isolated. Impairment of cognitive functions is common, and specific delays in motor and language development are disproportionately frequent. Secondary complications include dissocial behaviour and low self-esteem. Excludes: anxiety disorders ( F41.- )
mood [affective] disorders ( F30-F39 )
pervasive developmental disorders ( F84.- )
schizophrenia ( F20.- )
F90.0 Disturbance of activity and attention Attention deficit:
· disorder with hyperactivity
· hyperactivity disorder
· syndrome with hyperactivity
Excludes: hyperkinetic disorder associated with conduct disorder ( F90.1 )
F90.1 Hyperkinetic conduct disorder Hyperkinetic disorder associated with conduct disorder
F90.8 Other hyperkinetic disorders F90.9 Hyperkinetic disorder, unspecified Hyperkinetic reaction of childhood or adolescence NOS
Hyperkinetic syndrome NOS

F98.8 Other specified behavioural and emotional disorders with onset usually occurring in childhood and adolescence Attention deficit disorder without hyperactivity
Excessive masturbation
Nail-biting
Nose-picking
Thumb-sucking

Other behavioural and emotional disorders with onset usually occurring in childhood and adolescence A heterogeneous group of disorders that share the characteristic of an onset in childhood but otherwise differ in many respects. Some of the conditions represent well-defined syndromes but others are no more than symptom complexes that need inclusion because of their frequency and association with psychosocial problems, and because they cannot be incorporated into other syndromes. Excludes: breath-holding spells ( R06.8 )
gender identity disorder of childhood ( F64.2 )
Kleine-Levin syndrome ( G47.8 )
obsessive-compulsive disorder ( F42.- )
sleep disorders due to emotional causes ( F51.- )

(F90) Zaburzenia hiperkinetyczne (zespoły nadpobudliwości ruchowej)

Grupa zaburzeń charakteryzujących się wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia), brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną, nadmierną aktywnością. Mogą występować inne nieprawidłowości. Dzieci z zaburzeniami hiperkinetycznymi są często lekkomyślne i impulsywne, skłonne do wypadków. Popadają w kłopoty z dyscypliną raczej z powodu bezmyślnego łamania zasad, niż z powodu przemyślanego nieposłuszeństwa. Ich osunki z dorosłymi są często pozbawione dystansu, brak im normalnej ostrożności i rezerwy. Są niepopularne wśród innych dzieci i mogą być izolowane. Często pojawia się osłabienie funkcji poznawczych i specyficzne opóźnienia zarówno w rozwoju ruchów jak i mowy. Wtórne komplikacje obejmują zachowania aspołeczne oraz niską ocenę własnej wartości. Nie obejmuje:    zaburzenia lękowe (F41.-)         zaburzenia nastroju (afektywne) (F30-F39)         całościowe zaburzenia rozwojowe (F84.-)         schizofrenia (F20.-)

(F90.0) Zaburzenie aktywności i uwagi

Deficyt uwagi: - zaburzenie z nadmierną aktywnością - zaburzenie nadmiernej aktywności - zespół z nadmierną aktywnością Nie obejmuje:    zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącymi zaburzeniami zachowania (F90.1)

(F90.1) Hiperkinetyczne zaburzenie zachowania

Zaburzenie hiperkinetyczne z towarzyszącymi zaburzeniami zachowania

F98) Inne zaburzenia zachowania i emocji rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym

Wspólna cecha tej heterogennej grupy zaburzeń polega na tym, że rozpoczynają się w dzieciństwie, różnią się jednak pod wieloma względami. Niektóre z tych stanów są dobrze zdefiniowanymi zespołami, ale większość jest tylko zbiorem objawów, które zostały włączone do tej kategorii z uwagi na ich częstość i skojarzenie z problemami psychospołecznymi oraz ponieważ nie mieszczą się w innych kategoriach. Nie obejmuje:    napady powstrzymywania oddechu (R06.8)         zaburzenia identyfikacji płciowej okresu dzieciństwa (F64.2)         zespół Kleine-Levina (G47.8)         zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (F42.-)         zaburzenia snu uwarunkowane emocjonalnie (F51.-)

ICD-10 Zaburzenia hiperkinetyczne (zespoły nadpobudliwości ruchowej) Kod ICD-10F90

F90.0 Zaburzenie aktywności i uwagi
F90.1 Hiperkinetyczne zaburzenie zachowania
F90.8 Inne zaburzenia hiperkinetyczne
F90.9 Zaburzenie hiperkinetyczne, nieokreślone DSM IV Deficyty uwagi i destrukcyjne zaburzenia zachowania

314.00 Zespół deficytu uwagi z nadpobudliwością
314.9 Zespół deficytu uwagi z nadpobudliwością niewyspecyfikowany gdzie indziej
312.81 Zaburzenia zachowania
313.81 Zaburzenie opozycyjno - buntownicze
312.9 Destrukcyjne zaburzenie zachowania niewyspecyfikowane gdzie indziej

ADHD - skrót z ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder, czyli Zespół nadpobudliwości psychoruchowej, określany w literaturze jako zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi lub zaburzenia hiperkinetyczne.

W przypadku zaburzeń uwagi i braku nadpobudliwości ruchowej mówimy o ADD (Attention Deficit Disorder).

Jest to grupa zaburzeń charakteryzujących się wczesnym początkiem (zazwyczaj w pierwszych pięciu latach życia), brakiem wytrwałości w realizacji zadań wymagających zaangażowania poznawczego, tendencją do przechodzenia od jednej aktywności do drugiej bez ukończenia żadnej z nich oraz zdezorganizowaną, słabo kontrolowaną nadmierną aktywnością.^[1]

Uważa się, że ADHD występuje u 4-8% dzieci w wieku wczesnoszkolnym (6-9 lat), głównie chłopców, niezależnie od rasy i kultury. Następnie częstość występowania zmniejsza się o 50% na każde 5 lat, jednakże u 60% dorosłych utrzymują się niektóre cechy zespołu (zwłaszcza dotyczące deficytów uwagi). Noszą wtedy nazwę AADD -ang. Adult attention-deficit disorder.

Artykuł wymaga poszerzenia. Zajrzyj na stronę dyskusji, by dowiedzieć się, czego brakuje i uzupełnij braki, jeśli to możliwe.

Spis treści [ukryj] 1 Gdzie zaklasyfikować nadpobudliwość? 2 Przyczyny 2.1 Biologiczne 2.2 Korelacja czynników biologicznych ze społecznymi 3 Objawy 3.1 Sfera ruchowa 3.2 Sfera poznawcza 3.3 Sfera emocjonalna 3.4 Często występujące cechy osobowości dziecka z zaburzeniami koncentracji uwagi 4 Diagnoza i wykrywanie 4.1 We wczesnym dzieciństwie 4.2 W wieku szkolnym 5 Działanie diagnostyczne i terapeutyczne 5.1 Ocena profilu psychoedukacyjnego 5.2 Sposoby działania 5.3 Ogólne zasady dotyczące postępowania wychowawczego 6 Polecana literatura 7 Przypisy 8 Linki zewnętrzne

Gdzie zaklasyfikować nadpobudliwość? [edytuj]

Zgodnie z obowiązującymi również w Polsce międzynarodowymi klasyfikacjami zaburzeń zdrowia, takimi jak np. DSM-III R, nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci zaliczana jest do grupy zaburzeń związanych z zachowaniami destrukcyjnymi. Natomiast wg cytowanej ICD-10, należy do zaburzeń zachowania i emocji rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie i wieku młodzieńczym.

Przyczyny [edytuj]

Schemat aktywności fal theta w EEG

u osoby zdrowej (14 lat)

u osoby z ADHD (14 lat)

Skan PET metabolizmu glukozy w mózgu zdrowego dorosłego (po lewej) w porównaniu do dorosłego z ADHD (po prawej).^[2]

Biologiczne [edytuj]

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej jest zespołem zaburzeń, najczęściej o podłożu genetycznym, który powoduje powstawanie objawów z trzech grup impulsywności, nadruchliwości i zaburzeń koncentracji uwagi, spowodowany jest zaburzeniami równowagi pomiędzy układami dopaminowym i noradrenalinowym w CUN.

Objawy nadpobudliwości mogą również występować w wyniku:

• uszkodzenia centralnego układu nerwowego,

• niedotlenienia w czasie porodu,

• także przy innych zespołach objawowych np. u pacjentów z łamliwym chromosomem X.

Korelacja czynników biologicznych ze społecznymi [edytuj]

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej ma podłoże biologiczne to znaczy, że nie wynika on z błędów wychowawczych, czy czynników psychogennych.

Niektóre objawy podobne do zespołu nadpobudliwości psychoruchowej mogą występować u dzieci wychowywanych bez systemów zasad i konsekwencji, ale także np. u dzieci maltretowanych fizycznie, psychicznie lub seksualnie.

Objawy [edytuj]

Sfera ruchowa [edytuj]

• wyraźny niepokój ruchowy w zakresie dużej i małej motoryki

• niemożność pozostawania w bezruchu przez nawet krótki czas

• podrywanie się z miejsca

• bezcelowe chodzenie

• zwiększona szybkość i częsta zmienność ruchów (wrażenie ciągłego pośpiechu)

• bieganie

• przymusowe wymachiwanie rękami

• podskakiwanie

• wzmożone drobne ruchy kończyn (machanie nogami, głośne deptanie, poruszanie palcami rąk, ciągłe zajmowanie się rzeczami, które leżą w zasięgu rąk lub nóg, kiwanie się na krześle itp.)

• bieganie bez celu

Sfera poznawcza [edytuj]

• trudności w skupieniu uwagi (uwaga chwiejna, wybitnie zależna od czynników afektywnych)

• brak wytrwałości w przypadku małego zainteresowania i niedostrzegania bezpośredniej korzyści z działania

• wzmożony odruch orientacyjny

• pochopność

• znaczna męczliwość w pracy intelektualnej i związana z tym nierównomierna wydajność

• pobieżność myślenia

• przerzucanie uwagi z obiektu na obiekt (udzielanie nieprawidłowych, nieprzemyślanych odpowiedzi na pytania lub nieprawidłowe rozwiązywanie zadań)

• w badaniach inteligencji niektórzy autorzy stwierdzają poziom "poniżej spodziewanego", głównie w skalach wykonawczych

• trudności wizualno-motoryczne

• trudności syntetyzowania w myśleniu

• brak umiejętności planowania

• u wielu dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi występują pewnego rodzaju zaburzenia mowy lub języka, do których należą:

• opóźnienie rozwoju mowy

• kłopoty z artykulacją

• problemy ze strukturą zdania

• nieprawidłowe układanie dźwięków

• Trudności stanowi również pisemne wyrażanie myśli i słowa

pamięć krótkotrwała

Sfera emocjonalna [edytuj]

• nieopanowane, nieraz bardzo silne reakcje emocjonalne

• wzmożona ekspresja uczuć

• zwiększona wrażliwość emocjonalna na bodźce otoczenia

• wybuchy złości

• impulsywność działania

Często występujące cechy osobowości dziecka z zaburzeniami koncentracji uwagi [edytuj]

• działanie impulsywne,

• chęć dominowania w grupie

• niska samoocena

• okresowo występująca depresja

• niedojrzałe zachowanie

• zaburzenia snu:

• wczesne budzenie się

• trudności z zaśnięciem

• niespokojny sen

• rozwój fizyczny:

• wysoki poziom aktywności fizycznej

• rozwój społeczny:

• opóźniony rozwój społeczny

• trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami,

• popisują się przed rówieśnikami żeby zwrócić na siebie uwagę (tzw. błazny klasowe)

Diagnoza i wykrywanie [edytuj]

Diagnoza różnicowa z zespołem Aspergera - nawet do 35% osób może mieć problemy typowe dla zespołu Aspergera.

We wczesnym dzieciństwie [edytuj]

Diagnoza ADHD we wczesnym dzieciństwie nie jest możliwa. Natomiast występuje kilka objawów sugerujących wystąpienie ADHD w następnych latach:

• ciągła aktywność ruchowa

• dziecko nie uczy się na własnych błędach,

• opóźniony albo przyspieszony rozwój mowy

• problemy ze snem

• problemy z jedzeniem (wygląda na to, że dziecko nie ma czasu na jedzenie), łącznie z występowaniem wymiotów, lub słaby odruch ssania

• ataki kolki, które mogą wynikać z uczulenia, ale również mogą być wynikiem zaburzeń koncentracji uwagi

• dzieci nadpobudliwe nie lubią (wg opinii wielu rodziców), gdy się je przytula (to jest związane z współwystępującą nadwrażliwością dotykową, ale nie z ADHD)

W wieku szkolnym [edytuj]

• trudność w dostosowaniu się do wymagań szkolnych (zajęcia w pozycji siedzącej)

• trudność w utrzymaniu uwagi przez całą lekcję, "bujanie w obłokach"

• nadmierna gadatliwość i impulsywność, która narzuca dziecku rolę błazna w oczach klasy

Działanie diagnostyczne i terapeutyczne [edytuj]

Ocena profilu psychoedukacyjnego [edytuj]

W skład oceny profilu psychoedukacyjnego wchodzą:

• test na inteligencję

• ocena osiągnięć dziecka w zakresie pięciu podstawowych umiejętności: czytania, literowania, liczenia, pisania i mówienia

• testy inteligencji przeprowadza się z dwóch powodów:

• aby ocenić ogólne możliwości dziecka oraz zorientować się, czy istnieje znacząca różnica między możliwym a aktualnym poziomem osiągnięć w zakresie podstawowych umiejętności

• dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi maja charakterystyczną dużą rozpiętość w wynikach IQ

• stwierdzenie pewnego stopnia niedojrzałości ośrodkowego układu nerwowego dziecka, np. poprzez korowe potencjały wywołane (EEG), co pozwala na dokładne stwierdzenie zaburzeń koncentracji uwagi u dzieci, a nawet na ich sklasyfikowanie.

Dzięki wszechstronnemu badaniu dziecka, w skład którego wchodzi badanie lekarskie, badanie psychopedagogiczne, badania neurofizjologiczne, ocena mowy oraz terapia zajęciowa, tylko u nielicznych dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi diagnoza nie ujawnia problemu.

Zdecydowana większość będzie sklasyfikowana jako pacjenci z łagodną, średnią lub ciężką postacią zaburzeń koncentracji uwagi. Badania wykażą też, czy nadpobudliwość jest częścią obrazu klinicznego choroby, czy nie. W ten sposób zdiagnozowane dziecko, można poddać właściwej terapii.

Sposoby działania [edytuj]

1. Terapia behawioralna: celem jest modyfikacja zachowania dziecka poprzez wygaszanie złych nawyków, a wzmacnianie dobrych (zasada zasad i konsekwencji). Jest to jedyna terapia, która daje skutki długoterminowe.

2. Nauczanie wyrównawcze: dodatkowe zajęcia podczas których, dziecko nabywa pewnych nawyków pomocnych w uczestniczeniu w zajęciach. Ważne jest tutaj zaangażowanie rodziców.

3. Terapia mowy i języka: u dzieci nadpobudliwych psychoruchowo mogą (jak u każdych innych dzieci) występować zaburzenia mowy (takie jak jąkanie, problemy z artykulacją), dlatego w takich przypadkach niezbędna jest pomoc logopedy.

4. Terapia zajęciowa: nacisk głównie na prawidłowy rozwój motoryczny dziecka.

5. Kontrola dietetyczna: istnieje przypuszczenie, że spożywanie takich produktów jak: kakao, środki konserwujące, barwniki, salicylany i cukier mogą dodatkowo wzmagać aktywność dziecka - jednak brak na ten temat dokładnych badań naukowych.

6. Leczenie farmakologiczne: w Polsce jest bardzo rzadko stosowane. Leki takie jak Ritalin, Dexedrine, Cylert, poprawiają przebieg procesów neurochemicznych zachodzących w mózgu.

Ogólne zasady dotyczące postępowania wychowawczego [edytuj]

1. Cel, do którego ma prowadzić działanie dziecka, nie może być zbyt odległy (niecierpliwość).

2. Konsekwentne przyzwyczajanie dziecka do kończenia każdego rozpoczętego zadania.

3. Stała kontrola i przypominanie o zobowiązaniach:

• zakres określonych obowiązków musi być dostosowany do możliwości i ograniczeń dziecka

• trzeba zaoszczędzić wystąpienia dodatkowych niepotrzebnych bodźców

• nie dać się zdominować dziecku

• należy przygotować dziecko do przezwyciężania trudności (a nie chronić przed nimi)

• po wystąpieniu konfliktu - należy go przedyskutować z dzieckiem w atmosferze spokoju i rzeczowości, po uspokojeniu dziecka

• należy unikać agresji słownej i fizycznej, która bardzo mocno pobudza dodatkowo dziecko (może doprowadzić do objawów nerwicowych takich jak: lęki, moczenie nocne, natręctwa, czy też reakcje obronne: arogancka postawa, agresja, kłamstwa, a nawet doprowadzić do niewłaściwego rozwoju osobowości);

Pomoc w nauce

• czytanie - ze względu na małą zdolność koncentracji, opowiadania powinny być ciekawe

• czytanki powinny być opowiedziane przez dziecko (w celu skontrolowania zapamiętanego tekstu)

• odrabianie lekcji powinno się odbywać o regularnych porach (w domu powinien wtedy panować względny spokój)

• dziecko powinno wykonywać prace zręcznościowe (uczą cierpliwości, a także skrupulatności)

• zasada trzech R: rutyna, regularność, repetycja.

Nauka powinna odbywać się pod kontrolą rodziców.

Polecana literatura [edytuj]

• Iwona Górka: Mały nieszczęśliwy człowiek z ADHD, 2005, ISBN 83-923080-0-X

• Ratey John J., Hallowell Edward M.: W ŚWIECIE ADHD. Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi u dzieci i dorosłych, 2004, ISBN 83-7278-111-7

• Ratey John J., Hallowell Edward M.: Jak żyć z ADHD? Nadpobudliwość psychoruchowa z zaburzeniami uwagi w świetle najnowszych badań, 2007, ISBN 978-83-7278-273-3

• Gordon Serfontein: Twoje nadpobudliwe dziecko, The hidden handicap, 1999, ISBN 83-7469-109-3

• Tomasz Wolańczyk, Artur Kołakowski, Magdalena Skotnicka: Nadpobudliwość psychoruchowa u dzieci, 1999, ISBN 83-87991-07-4

Przypisy

1. ↑ ICD-10 Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób, Urazów i Przyczyn Zgonów

2. ↑ Zametkin AJ, Nordahl TE, Gross M, et al. "Cerebral glucose metabolism in adults with hyperactivity of childhood onset." N Engl J Med. Listopad 1990 15;323(20):1361-6. PMID 2233902

Attention-deficit hyperactivity disorder

From Wikipedia, the free encyclopedia

Jump to: navigation, search

Attention-deficit/hyperactivity disorder (USA) Classification and external resources
ICD-10	F90.
ICD-9	314.00, 314.01
OMIM	143465
DiseasesDB	6158
MedlinePlus	001551
eMedicine	med/3103  ped/177
MeSH	D001289

Attention-deficit/hyperactivity disorder (AD/HD or ADHD) is a neurobehavioral^[1] developmental disorder.^[2] It affects about 3 to 5% of children with symptoms starting before seven years of age.^[3] Global prevalence for children is approximately 5%, with wide variability dependent on research methodologies utilized in studies.^[4] It is characterized by a persistent pattern of impulsiveness and inattention, with or without a component of hyperactivity.^[5] ADHD is twice as common in boys as in girls^[6], though studies suggest this discrepancy may be due to subjective bias.^[7] ADHD is generally a chronic^[8] disorder with 30 to 50% of individuals diagnosed in childhood continuing to have symptoms into adulthood.^[9][10] As they mature, adolescents and adults with ADHD are likely to develop coping mechanisms to compensate for their impairment.^[11]

Though previously regarded as a childhood diagnosis, ADHD can continue throughout adulthood.^[12] ADHD has a strong genetic component.^[13]

Methods of treatment usually involve some combination of medications, behavior modifications, life-style changes, and counseling. The American Academy of Pediatrics states that stimulant medications and/or behavior therapy are appropriate and generally safe treatments for ADHD.^[14] However, a 2006 meta-analysis found a lack of data regarding ADHD drugs' potential adverse effects,^[15] with very few studies assessing the safety or efficacy of treatments beyond 4 months,^[16] and no randomized controlled trials assessing either for periods of usage longer than two years.^[17][18][12] Treatment of pre-school children is not recommended.^[19]

ADHD and its diagnosis and treatment have been considered controversial since the 1970s.^{[20][21][22][23]} The controversies have involved clinicians, teachers, policymakers, parents, and the media, with opinions regarding ADHD that range from not believing it exists at all to believing there are genetic and physiological bases for the condition, and also include disagreement about the use of stimulant medications in treatment.^[21]

Contents [hide] 1 Classification 2 Symptoms 3 Causes 3.1 Genetic factors 3.2 Environmental factors 3.2.1 Diet 3.2.1.1 Additives 3.2.1.2 Sugar regulation 3.2.1.3 Omega-3 supplement 3.3 Social factors 3.4 Alternative theories 3.4.1 Hunter vs. farmer theory of ADHD 3.4.2 Neurodiversity 3.4.3 Social construct theory of ADHD 3.4.4 Low arousal theory 3.5 Head injury 4 Pathophysiology 5 Diagnosis 5.1 DSM-IV criteria 5.2 ICD-10 5.3 Other diagnostic guidelines 5.4 Comorbid conditions 5.5 Differential diagnoses 6 Management 6.1 Behavioral interventions 6.2 Pharmacological treatment 6.3 Lifestyle 7 Prognosis 8 Epidemiology 9 History 9.1 Terminology 9.2 18th century 9.3 20th century 9.4 Encephalitis epidemic 1917-1918 10 Adult ADHD 11 Society and culture 11.1 Major League Baseball 12 Controversies 13 See also 14 References 15 Further reading 16 External links


[edit] Classification

ADHD may be seen as an extreme of one or more continuous traits found throughout the population.^[19] ADHD is a developmental disorder in which certain traits such as impulse control lag in development when compared to the general population.^[24] Using magnetic resonance imaging of the prefrontal cortex, this developmental lag has been estimated to range from 3 to 5 years.^[25] These delays are considered to cause impairment. ADHD has also been classified as a behavior disorder.^[26] A diagnosis of ADHD does not, however, imply a neurological disease.^[19]

ADHD is classified as a disruptive behavior disorder along with oppositional defiant disorder, conduct disorder, and antisocial disorder.^[27]

[edit] Symptoms

The most common symptoms^[28][29] of ADHD are:

• Impulsiveness: acting before thinking of consequences, jumping from one activity to another, disorganization, tendency to interrupt other peoples' conversations.^[28]

• Hyperactivity: restlessness, often characterized by an inability to sit still, fidgeting, squirminess, climbing on things, restless sleep.^[28]

• Inattention: easily distracted, day-dreaming, not finishing work, difficulty listening.^[28]

The DSM-IV categorizes the symptoms of ADHD into three clusters, referred to as subtypes: (1) Inattentive; (2) hyperactive/impulsive; and (3) combined.^[30] Most people exhibit some of these behaviors but not to the point where they significantly interfere with a person's work, relationships, or studies. ADHD may accompany other disorders such as anxiety or depression.

Hyperactivity is common among children with ADHD but tends to disappear during adulthood. However, over half of children with ADHD continue to have some symptoms of inattention throughout their lives.

Inattention and "hyperactive" behavior are not the only problems in children with ADHD. ADHD exists alone in only about 1/3 of the children diagnosed with it. Many co-existing conditions require other courses of treatment and should be diagnosed separately instead of being grouped in the ADHD diagnosis. Some of the associated conditions are:

• Oppositional defiant disorder (35%) and conduct disorder (26%) which both are characterized by anti-social behaviors such as stubbornness, aggression, frequent temper tantrums, deceitfulness, lying, or stealing.^[29]

• Primary disorder of vigilance, which is characterized by poor attention and concentration, as well as difficulties staying awake. These children tend to fidget, yawn and stretch, and appear to be hyperactive in order to remain alert and active.^[29]

• Mood disorders. Boys diagnosed with the combined subtype have been shown more likely to suffer from a mood disorder.^[31]

• Bipolar disorder. As many as 25% of children with ADHD have bipolar disorder. Children with this combination may demonstrate more aggression and behavioral problems than those with ADHD alone.^[29]

• Anxiety disorder, which has been found to be more common in girls diagnosed with the inattentive subtype of ADHD.^[32]

• Obsessive-compulsive disorder. OCD is believed to share a genetic component with ADHD, and shares many of its characteristics.^[29]

[edit] Causes

A specific cause of ADHD is not known.^[33] There are, however, a number of factors that may contribute to ADHD including genetics, diet and social and physical environments.

[edit] Genetic factors

Twin studies indicate that the disorder is highly heritable and that genetics are a factor in about 75% of ADHD cases.^[19] Hyperactivity also seems to be primarily a genetic condition; however, other causes do have an effect.^[34]

Researchers believe that a large majority of ADHD cases arise from a combination of various genes, many of which affect dopamine transporters. Candidate genes include dopamine transporter, dopamine receptor D4, dopamine beta-hydroxylase, monoamine oxidase A, catecholamine-methyl transferase, serotonin transporter promoter (SLC6A4), 5-hydroxytryptamine 2A receptor (5-HT2A), 5-hydroxytryptamine 1B receptor (5-HT1B),^[35] the 10-repeat allele of the DAT1 gene,^[36] the 7-repeat allele of the DRD4 gene,^[36] and the dopamine beta hydroxylase gene (DBH TaqI).^[37]

The broad selection of targets indicates that ADHD does not follow the traditional model of a "genetic disease" and should therefore be viewed as a complex interaction among genetic and environmental factors. Even though all these genes might play a role, to date no single gene has been shown to make a major contribution to ADHD.^[38]

[edit] Environmental factors

Twin studies to date have also suggested that approximately 9% to 20% of the variance in hyperactive-impulsive-inattentive behavior or ADHD symptoms can be attributed to nonshared environmental (nongenetic) factors.^[39]

Environmental factors implicated include alcohol and tobacco smoke exposure during pregnancy and environmental exposure to lead in very early life.^[40] The relation of smoking to ADHD could be due to nicotine causing hypoxia (lack of oxygen) to the fetus in utero.^[41] It could also be that women with ADHD are more likely to smoke^[42] and therefore, due to the strong genetic component of ADHD, are more likely to have children with ADHD.^[43] Complications during pregnancy and birth—including premature birth—might also play a role.^[44]

[edit] Diet

[edit] Additives

A meta-analysis has found that dietary elimination of artificial food coloring and preservatives provides a statistically significant benefit in children with ADHD.^[45] Other more recent studies agree with these conclusions.^[46][47]

The European Food Safety Authority (EFSA) reviewed the literature on the association between food additives and hyperactivity and concluded that there is only limited evidence of an association between the intake of additives and activity and attention, and then only in some children studied. They further indicated that the effects reported in the study were not consistent for the two age groups and for the two food additive mixtures used in the study.^[48] Others have suggested a trial of removing additives from the diet for children with ADHD as it is harmless and might be helpful.^[49]

The UK Food Standards Agency (FSA) has called for a ban on the use of six artificial food colorings^[50] and the European Union (EU) has ruled that some food dyes must be labeled with the relevant E number as well as this warning: "may have an adverse effect on activity and attention in children."^[51]

[edit] Sugar regulation

A number of studies have found that sucrose (sugar) has no effect on behavior and in particular it does not exacerbate the symptoms of children diagnosed with ADHD.^[52][53][54] Corn syrup and high fructose corn syrup, the sugars found in most sweets, were not part of any of these studies.

[edit] Omega-3 supplement

Preliminary research suggests that Omega-3 supplementation might be effective in the treatment of ADHD; however, some of the studies give conflicting results. ^[55]

[edit] Social factors

There is no compelling evidence that social factors alone can cause ADHD.^[24] Many researchers believe that relationships with caregivers have a profound effect on attentional and self-regulatory abilities. A study of foster children found that a high number of them had symptoms closely resembling ADHD,^[56] while other researchers have found behavior typical of ADHD in children who have suffered violence and emotional abuse.^[57][19] Furthermore, Complex Post Traumatic Stress Disorder can result in attention problems that can look like ADHD.^{[citation needed]} ADHD is considered a contributing factor to Sensory Integration Disorders.^[58]

[edit] Alternative theories

[edit] Hunter vs. farmer theory of ADHD

Main article: Hunter vs. farmer theory

The hunter vs. farmer theory is a hypothesis proposed by author Thom Hartmann about the origins of ADHD. He believes that these conditions may be a result of adaptive behavior of the human species. His theory states that those with ADHD retain some of the older "hunter" characteristics associated with early pre-agricultural human society.^[59]

[edit] Neurodiversity

Main article: Neurodiversity

Proponents of this theory assert that atypical (neurodivergent) neurological development is a normal human difference that is to be tolerated and respected just like any other human difference. Social critics argue that while biological factors may play a large role in difficulties with sitting still in class and/or concentrating on schoolwork in some children, these children could have failed to integrate others' social expectations of their behavior for a variety of other reasons.^[60]

[edit] Social construct theory of ADHD

Main article: Social construct theory of ADHD

Some social critics question whether or not ADHD is wholly or even predominantly a biological illness. A minority of these critics maintain that ADHD was "invented and not discovered." They believe that no such disorder exists and that the behavior observed is not abnormal and can better be explained by environmental causes or simply the personality of the "patient."^[19]

[edit] Low arousal theory

Main article: Low arousal theory

The low arousal theory explains that people with ADHD seek self-stimulation or excessive activity in order to ascend their state of abnormally low arousal.^[61][62] The theory states that those with ADHD cannot self-moderate, and their attention can only be gained by means of environmental stimuli.^[61]

One with ADHD creates a great deal of theta brainwaves, which are slow and create a haze through which high levels of physical activity or stimulation can pass. The theory explains, that among many other tendencies and preferences for high-stimulation activities in ADHD subjects, why an activity of high stimulation, such as playing a video game, attracts more attention from an ADHD child than reading a novel, which is a low-stimulation activity.

Without enough stimulation coming from the environment, an ADHD child will create it him or herself by walking around, fidgeting, talking, etc. This theory also explains why stimulant medications have high success rates and can induce a calming effect at therapeutic dosages among children with ADHD. It establishes a strong link with scientific data that ADHD is connected to abnormalities with the neurochemical dopamine and a powerful link with low-stimulation PET scan results in ADHD subjects. ^[61]

[edit] Head injury

ADHD patients have been observed to have higher than average rates of head injuries;^[63] however, current evidence does not indicate that head injuries are the cause of ADHD in the patients observed.^[64]

[edit] Pathophysiology

PET scans measure the activity of various parts of the brain. The image on the right illustrates glucose metabolism in the brain of a person diagnosed with ADHD while doing an assigned task. The image on the left illustrates glucose metabolism in the brain of a normal subject when given that same task. The significance of the research was that the harder a person with ADHD concentrated the less activity was measured. This was the exact opposite for the non ADHD group. However, that was remedied when the ADHD subjects took stimulant medication. These findings are still not definitive.^[65][66]

The pathophysiology of ADHD is unclear and there are a number of competing theories.^[67] Neuroimaging studies in ADHD have not always given consistent results and as of 2008 are only used for research purposes.^[68]

In one study a delay in development of certain brain structures by an average of three years occurred in ADHD elementary school aged patients. The delay was most prominent in the frontal cortex and temporal lobe, which are believed to be responsible for the ability to control and focus thinking. In contrast, the motor cortex in the ADHD patients was seen to mature faster than normal, suggesting that both slower development of behavioral control and advanced motor development might be required for the fidgetiness that characterizes ADHD.^[69]

The same laboratory had previously found involvement of the "7-repeat" variant of the dopamine D4 receptor gene, which accounts for about 30 percent of the genetic risk for ADHD, in unusual thinness of the cortex of the right side of the brain; however, in contrast to other variants of the gene found in ADHD patients, the region normalized in thickness during the teen years in these children, coinciding with clinical improvement.^[70]

Additionally, SPECT scans found people with ADHD to have reduced blood circulation (indicating low neural activity),^[71] and a significantly higher concentration of dopamine transporters in the striatum which is in charge of planning ahead. ^[72][73] Medications focused on treating ADHD (such as methylphenidate) work by reducing dopamine reuptake in certain areas of the brain, such as those that control and regulate concentration. As dopamine is a stimulant, this increases neural activity and thus blood flow in these areas (blood flow is a marker for neural activity). A study by the U.S. Department of Energy's Brookhaven National Laboratory in collaboration with Mount Sinai School of Medicine in New York suggest that it is not the dopamine transporter levels that indicate ADHD, but the brain's ability to produce dopamine itself. The study was done by injecting 20 ADHD subjects and 25 control subjects with a radiotracer that attaches itself to dopamine transporters. The study found that it was not the transporter levels that indicated ADHD, but the dopamine itself. ADHD subjects showed lower levels of dopamine across the board. They speculated that since ADHD subjects had lower levels of dopamine to begin with, the number of transporters in the brain was not the telling factor. In support of this notion, plasma homovanillic acid, an index of dopamine levels, was found to be inversely related not only to childhood ADHD symptoms in adult psychiatric patients, but to "childhood learning problems" in healthy subjects as well.^[74]

Although there is evidence for dopamine abnormalities in ADHD, it is not clear whether abnormalities of the dopamine system are the molecular abnormality of ADHD or a secondary consequence of a problem elsewhere. Researchers have described a form of ADHD in which the abnormality appears to be sensory overstimulation resulting from a disorder of ion channels in the peripheral nervous system.

A 1990 PET scan study by Alan J. Zametkin et al found that global cerebral glucose metabolism was 8% lower in medication-naive adults who had been hyperactive since childhood.^[75] The image on the left illustrates glucose metabolism in the brain of a 'normal' adult while doing an assigned auditory attention task; the image on the right illustrates the areas of activity in the brain of an adult who had been hyperactive since childhood when given that same task. The regions with the greatest deficit of activity included the premotor cortex and the superior prefrontal cortex.^[75] Further studies found that chronic stimulant treatment had little effect on global glucose metabolism,^[76] a study in girls failed to find a decreased global glucose metabolism,^[77] and in teenagers PET scans were unable to differentiate normal children from those with ADHD.^[78] The significance of the research by Zametkin has not been determined and neither his group nor any other has been able to replicate the 1990 results.^[79][80][81] It may represent a biological phenomenon, ( a physical difference in their brain) or it may simply mean that the ADHD subjects were not using the parts of the brain ordinarily associated with focusing on a task, exactly what would be expected from some one with ADHD from whatever cause.

[edit] Diagnosis

No objective test exists to make a diagnosis of ADHD. It thus remains a clinical diagnosis.^[82]

In North America, the DSM-IV criteria are often the basis for a diagnosis, while European countries usually use the ICD-10.^[83]

Many of the symptoms of ADHD occur from time to time in everyone; in patients with ADHD, the frequency of these symptoms is greater and significantly impairs their life. This impairment must occur in multiple settings to be classified as ADHD. As with many other psychiatric and medical disorders, the formal diagnosis is made by a qualified professional in the field based on a set number of criteria. In the USA these criteria are laid down by the American Psychiatric Association in their Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-IV), 4th edition. Based on the DSM-IV criteria listed below, three types of ADHD are classified:

1. ADHD, Combined Type: if both criteria 1A and 1B are met for the past 6 months

2. ADHD Predominantly Inattentive Type: if criterion 1A is met but criterion 1B is not met for the past six months

3. ADHD, Predominantly Hyperactive-Impulsive Type: if Criterion 1B is met but Criterion 1A is not met for the past six months.

The previously used term ADD expired with the most recent revision of the DSM. Consequently, ADHD is the current nomenclature used to describe the disorder as one distinct disorder which can manifest itself as being a primary deficit resulting in hyperactivity/impulsivity (ADHD, predominately hyperactive-impulsive type) or inattention (ADHD predominately inattentive type) or both (ADHD combined type).

[edit] DSM-IV criteria

I. Either A or B:^[30]

A. Six or more of the following symptoms of inattention have been present for at least 6 months to a point that is disruptive and inappropriate for developmental level:

1. Often does not give close attention to details or makes careless mistakes in schoolwork, work, or other activities.

2. Often has trouble keeping attention on tasks or play activities.

3. Often does not seem to listen when spoken to directly.

4. Often does not follow instructions and fails to finish schoolwork, chores, or duties in the workplace (not due to oppositional behavior or failure to understand instructions).

5. Often has trouble organizing activities.

6. Often avoids, dislikes, or doesn't want to do things that take a lot of mental effort for a long period of time (such as schoolwork or homework).

7. Often loses things needed for tasks and activities (e.g. toys, school assignments, pencils, books, or tools).

8. Is often easily distracted.

9. Often forgetful in daily activities.

B. Six or more of the following symptoms of hyperactivity-impulsivity have been present for at least 6 months to an extent that is disruptive and inappropriate for developmental level:

• Hyperactivity:

1. Often fidgets with hands or feet or squirms in seat.

2. Often gets up from seat when remaining in seat is expected.

3. Often runs about or climbs when and where it is not appropriate (adolescents or adults may feel very restless).

4. Often has trouble playing or enjoying leisure activities quietly.

5. Is often "on the go" or often acts as if "driven by a motor".

6. Often talks excessively.

• Impulsiveness:

1. Often blurts out answers before questions have been finished.

2. Often has trouble waiting one's turn.

3. Often interrupts or intrudes on others (e.g., butts into conversations or games).

II. Some symptoms that cause impairment were present before age 7 years.

III. Some impairment from the symptoms is present in two or more settings (e.g. at school/work and at home).

IV. There must be clear evidence of significant impairment in social, school, or work functioning.

V. The symptoms do not happen only during the course of a Pervasive Developmental Disorder, Schizophrenia, or other Psychotic Disorder. The symptoms are not better accounted for by another mental disorder (e.g. Mood Disorder, Anxiety Disorder, Dissociative Disorder, or a Personality Disorder).

[edit] ICD-10

In the tenth edition of the International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-10) the symptoms of ADHD are given the name "Hyperkinetic disorders". When a conduct disorder (as defined by ICD-10^[84]) is present, the condition is referred to as "Hyperkinetic conduct disorder". Otherwise the disorder is classified as "Disturbance of Activity and Attention", "Other Hyperkinetic Disorders" or "Hyperkinetic Disorders, Unspecified". The latter is sometimes referred to as, "Hyperkinetic Syndrome".^[84]

[edit] Other diagnostic guidelines

The American Academy of Pediatrics Clinical Practice Guideline for children with ADHD emphasizes that a reliable diagnosis is dependent upon the fulfillment of three criteria:^[14]

• The use of explicit criteria for the diagnosis using the DSM-IV-TR.

• The importance of obtaining information about the child's symptoms in more than one setting.

• The search for coexisting conditions that may make the diagnosis more difficult or complicate treatment planning.

All three criteria are determined using the patient's history given by the parents, teachers and/or the patient.

Adults often continue to be impaired by ADHD. Adults with ADHD are diagnosed under the same criteria, including the stipulation that their symptoms must have been present prior to the age of seven.^[85] Adults face some of their greatest challenges in the areas of self-control and self-motivation, as well as executive functioning, usually having more symptoms of inattention and fewer of hyperactivity or impulsiveness than children do.^[86]

[edit] Comorbid conditions

Common comorbid conditions include oppositional defiant disorder (ODD). About 20% to 25% of children with ADD meet criteria for a learning disorder.^[87] Learning disorders are more common when there are inattention symptoms.^[88]

Comorbid disorders or substance abuse can make the diagnosis and treatment of ADHD more difficult. Psychosocial therapy is useful in treating some comorbid conditions.^[89]

[edit] Differential diagnoses

To make the diagnosis of ADHD, a number of other possible medical and psychological conditions must be excluded.

Medical conditions

Medical conditions that must be excluded include: hypothyroidism, anemia, lead poisoning, chronic illness, hearing or vision impairment, substance abuse, medication side effects, sleep impairment, and child abuse, among others.^[90]

Sleep conditions

Among other psychological and neurological issues, the relationship between ADHD and sleep is complex. In addition to clinical observations, there is substantial empirical evidence from a neuroanatomic standpoint to suggest that there is considerable overlap in the central nervous system centers that regulate sleep and those that regulate attention/arousal.^[91] Primary sleep disorders play a role in the clinical presentation of symptoms of inattention and behavioral dysregulation. There are multilevel and bidirectional relationships among sleep, neurobehavioral functioning, and the clinical syndrome of ADHD.^[92]

Behavioral manifestations of sleepiness in children range from classic manifestations (yawning, rubbing eyes), to externalizing behaviors (impulsivity, hyperactivity, aggressiveness), to mood lability and inattentiveness.^[91]

From a clinical standpoint, mechanisms that account for the phenomenon of excessive daytime sleepiness include:

• Chronic sleep deprivation, that is insufficient sleep for physiologic sleep needs,

• Fragmented or disrupted sleep, caused by, for example, obstructive sleep apnea (OSA) or periodic limb movement disorder (PLMD),

• Primary clinical disorders of excessive daytime sleepiness, such as narcolepsy, and

• Circadian rhythm disorders, such as delayed sleep phase syndrome (DSPS).

All of these are important causes of symptoms which may overlap with the cardinal symptoms of ADHD, and children with ADHD should be regularly and systematically assessed for sleep problems.^[91][93]

[edit] Management

Main article: Attention-deficit hyperactivity disorder management

Methods of treatment often involve some combination of behavior modifications, life-style changes, counseling, and medication. Several ADHD specific support groups exist as informational sources and to help families cope with challenges associated with dealing with ADHD.

[edit] Behavioral interventions

Psychological therapies use to treat ADHD include psychoeducational input, behavior therapy, cognitive behavioral therapy (CBT), interpersonal psychotherapy (IPT), family therapy, school-based interventions, social skills training and parent management training.^[19]

Parent training and education have been found to have short term benefits.^[94] Family therapy has shown to be of little use in the treatment of ADHD,^[95] though it may be worth noting that parents of children with ADHD are more likely to divorce than parents of children without ADHD, particularly when their children are under the age of 8 years.^[96]

[edit] Pharmacological treatment

Stimulant medications are the most clinically and cost effective method of treating ADHD.^[97] A 2008 review found that the use of stimulants improved teachers' and parents' ratings of disruptive behavior; however, it did not improve academic achievement.^[17] Stimulants neither increased nor decreased rates of delinquency or substance abuse at 3 years.^[17] No significant differences between the various drugs in terms of efficacy or side effects have been found.^[15][98] About 70% of children improve after being treated with stimulants.^[99] Medications, however, are not recommended for pre-school children with ADHD.^[19] Stimulants, in the short term, have been found to be safe in the appropriately selected patient and appear well tolerated over 5 years of treatment.^[100] A 2007 drug class review found that there are no good studies of comparative effectiveness between various drugs for ADHD, and that there is a lack of quality evidence on their effects on overall academic performance and social behaviors.^[101]

Long term safety, however, has not been determined. There are no randomized controlled trials assessing the harms or benefits of treatment beyond two years.^[17] The American Heart Association and the American Academy of Pediatrics feels that it is prudent to carefully assess children for heart conditions before treating them with stimulant medications.^[102] The FDA has added black-box warnings to some ADHD medications.^[103] Amphetamines such as Adderall have warnings about potential for abuse, drug dependence, and sudden death.^[104]

A recent review states that ADHD studies "have major methodological deficiencies which are compounded by their restriction to school-age children, relatively short follow-up, and few data on adverse effects."^[105]

[edit] Lifestyle

Aerobic fitness may improve cognitive functioning and neural organization related to executive control during pre-adolescent development, though more studies are needed in this area^[106]. One study suggests that athletic performance in boys with ADHD may increase peer acceptance when accompanied by fewer negative behaviors^[107].

[edit] Prognosis

The proportion of children meeting the diagnostic criteria for ADHD dropped by about 50% over three years after the diagnosis. This occurred regardless of the treatments used.^[17][108] It persists into adulthood in about 30-50% of cases.^[9] Those affected are likely to develop coping mechanisms as they mature thus compensating for their previous ADHD. ^[11]

In the United States, 37% of those with ADHD do not get a high school diploma even though many of them will receive special education services.^[24] The combined outcomes of the expulsion and dropout rates indicate that almost half of all ADHD students never finish high school.^[109] Also in the US, less than 5% of individuals with ADHD get a college degree^[110] compared to 28% of the general population.^[111]

People with ADHD tend to work better in less structured environments with fewer rules^{[citation needed]}. Self-employment or jobs with greater autonomy are generally well suited for them. Hyperactive types are likely to change jobs often due to their constant need for new interests and stimulations to keep motivated. Recent studies suggest that many expatriates^{[citation needed]} have the 7-repeat allele of DRD4 associated with the ADHD diagnosis.

[edit] Epidemiology

ADHD's global prevalence is estimated at 3-5% in people under the age of 19. There is, however, both geographical and local variability among studies. Geographically, children in North America appear to have a higher rate of ADHD than children in Africa and the Middle East,^[112] well published studies have found rates of ADHD as low as 2% and as high as 14% among school aged children.^[113] The rates of diagnosis and treatment of ADHD are also much higher on the east coast of the USA than on the west coast.^[114] The frequency of the diagnosis differs between male children (10%) and female children (4%) in the United States.^[115] This difference between genders may reflect either a difference in susceptibility or that females with ADHD are less likely to be diagnosed than males.^[116]

Rates of ADHD diagnosis and treatment have increased in both the UK and the USA since the 1970s. In the UK an estimated 0.5 per 1,000 children had ADHD in the 1970s, while 3 per 1,000 received ADHD medications in the late 1990s. In the USA in the 1970s 12 per 1,000 children had the diagnosis, while in the late 1990s 34 per 1,000 had the diagnosis and the numbers continue to increase.^[19]

[edit] History

[edit] Terminology

It may be helpful to understand that "ADD" and "ADHD" are the same thing, and constitute a single syndrome, with several important and distinctive variations. The clinical definition of "ADHD" dates to the mid-20th century, but was known by other names. Physicians developed a diagnosis for a set of conditions variously referred to as "minimal brain damage", "minimal brain dysfunction", "learning/behavioral disabilities" and "hyperactivity". Some of these labels became problematic as knowledge expanded. For example, as awareness grew that many children with no indication of brain damage also displayed the syndrome, the label which included the words "brain damage" did not seem appropriate.

The DSM-II (1968) began to call it "Hyperkinetic Reaction of Childhood" even though the professionals were aware that many of the children so diagnosed exhibited attention deficits without any signs of hyperactivity. In 1980, the DSM-III introduced "ADD (Attention-Deficit Disorder) with or without hyperactivity." That terminology (ADD) technically expired with the revision in 1987 to ADHD in the DSM-III-R. In the DSM-IV, published in 1994, ADHD with sub-types was presented. The current version (as of 2008), the DSM-IV-TR was released in 2000, primarily to correct factual errors and make changes to reflect recent research; ADHD was largely unchanged.^[117]

Under the DSM-IV, within the ADHD syndrome, there are three sub-types, including one which lacks the hyperactivity component.^[118] Approximately one-third of people with ADHD have the predominantly inattentive type (ADHD-I), meaning that they do not have the hyperactive or overactive behavior components of the other ADHD subtypes.

Even today, the ADHD terminology is objectionable to many. There is some preference for using the ADHD-I, ADD, and AADD terminology when describing individuals lacking the hyperactivity component, especially among older adolescents and adults who find the term "hyperactive" inaccurate, inappropriate and even derogatory.

[edit] 18th century

In 1798, a Scottish-born physician and author, Sir Alexander Crichton (1763-1856), described what seems to be a mental state much like the inattentive subtype of ADHD, in his book An inquiry into the nature and origin of mental derangement: comprehending a concise system of the physiology and pathology of the human mind and a history of the passions and their effects. In the chapter "Attention", Crichton described a "mental restlessness".^[119][120]

"The incapacity of attending with a necessary degree of constancy to any one object, almost always arises from an unnatural or morbid sensibility of the nerves, by which means this faculty is incessantly withdrawn from one impression to another. It may be either born with a person, or it may be the effect of accidental diseases.

"When born with a person it becomes evident at a very early period of life, and has a very bad effect, inasmuch as it renders him incapable of attending with constancy to any one object of education. But it seldom is in so great a degree as totally to impede all instruction; and what is very fortunate, it is generally diminished with age."^[121]

Dr. Crichton further observed: "In this disease of attention, if it can with propriety be called so, every impression seems to agitate the person, and gives him or her an unnatural degree of mental restlessness. People walking up and down the room, a slight noise in the same, the moving of a table, the shutting a door suddenly, a slight excess of heat or of cold, too much light, or too little light, all destroy constant attention in such patients, inasmuch as it is easily excited by every impression."^[122]

Crichton has noted that "they have a particular name for the state of their nerves, which is expressive enough of their feelings. They say they have the fidgets".^[123] Dr. Crichton suggested that these children needed special educational intervention and noted that it was obvious that they had a problem attending even how hard they did try. "Every public teacher must have observed that there are many to whom the dryness and difficulties of the Latin and Greek grammars are so disgusting that neither the terrors of the rod, nor the indulgence of kind intreaty can cause them to give their attention to them."^[124]

Alexander Crichton was almost two centuries ahead of his time in his observations of what is now known as the Inattention subtype of ADHD. He wrote about the salient features of this disorder, including attentional problems, restlessness, early onset, and how it can affect schooling, without any of the moralism introduced by George Still and later authors.^[125][126]

[edit] 20th century

On 4th, 6th and 11th March 1902, the father of British paediatrics Sir George Frederick Still (1868-1941) gave a series of lectures to the Royal College of Physicians in London under the name “Goulstonian lectures” on `some abnormal psychical conditions in children', which were published later the same year in the Lancet.^[127]

He described 43 children who had serious problems with sustained attention and self-regulation, who were often aggressive, defiant, resistant to discipline, excessively emotional or passionate, which showed little inhibitory volition, had serious problems with sustained attention and could not learn from the consequences of their actions; though their intellect was normal. He wrote “I would point out that a notable feature in many of these cases of moral defect without general impairment of intellect is a quite abnormal incapacity for sustained attention.^[128]

Dr. Still wrote: “there is a defect of moral consciousness which cannot be accounted for by any fault of environment” When Still was talking about Moral Control, he was referring to it as William James had done before him, but to Still, the moral control of behavior meant “the control of action in conformity with the idea of the good of all” ^[129]

"Another boy, aged 6 years, with marked moral defect was unable to keep his attention even to a game for more than a very short time, and as might be expected, the failure of attention was very noticeable at school, with the result that in some cases the child was backward in school attainments, although in manner and ordinary conversation he appeared as bright and intelligent as any child could be."^[130] He proposed a biological predisposition to this behavioral condition that was probably hereditary in some children and the result of pre- or postnatal injury in others. ^{[131] [132]}

George Still certainly did not use the current terminology for this disorder, but many historians of ADHD have inferred that the children he described in his series of three published lectures to the Royal College of Physicians would likely have qualified for the current disorder of ADHD combined type, among other disorders. ^{[133][134] [135]}

[edit] Encephalitis epidemic 1917-1918

The treatment of children with similar behavioral problems who had survived the epidemic of encephalitis lethargica from 1917 to 1918 and the pandemic of influenza from 1919 to 1920 led to terminology which referred to "brain damage." ^[136]

[edit] Adult ADHD

Main article: Adult attention-deficit disorder

In the 1970s researchers began to realize that the condition now known as ADHD did not always disappear in adolescence, as was once thought. At about the same time, some of the symptoms were also noted in many parents of the children under treatment. The condition was formally recognized as afflicting adults in 1978, often informally called adult ADD, since symptoms associated with hyperactivity are generally less pronounced.

It has been estimated that about eight million adults have ADHD in the United States.^[137] Untreated adults with ADHD often have chaotic life-styles, may appear to be disorganized, and may rely on non-prescribed drugs and alcohol to get by.^[138] They often have such associated psychiatric comorbidities as depression, anxiety, bipolar disorder, substance abuse, or a learning disability.^[138] In 2004, noted researchers estimated the yearly income loss for adults with ADHD in the United States as $77 billion. This may be partially because it is also estimated that only 15% of adults in the U.S. with ADHD are aware that they have the disorder, although many adults struggle with it.^[139]

A diagnosis of ADHD may offer adults insight into their behaviors and allow patients to become more aware and seek help with coping and treatment strategies.^[137] Studies show that adult ADHD is treated successfully with a combination of medication and behavior therapy.^[140] A mature patient, moreso than a child, may be able to provide feedback and help self-direct the process.

Many professionals have speculated that in the next DSM (tentatively DSM-V), ADHD in adults may be differentiated from the syndrome as it occurs in children.^[141] Only recognized as occurring in adults in 1978, it is currently not addressed separately. Obstacles that clinicians face when assessing adults who may have ADHD include developmentally inappropriate diagnostic criteria, age-related changes, comorbidities, and the possibility that high intelligence or situational factors can mask ADHD symptoms.^[142]

[edit] Society and culture

ADHD has been found across the world when DSM-IV criteria are used in diagnosis.^[143] The DSM-IV estimates that 3%-7% of children suffer from ADHD. Some studies have estimated higher rates in community samples, and ADHD is diagnosed 2 - 4 times more often in boys than in girls.^[144][145] The core impairments are expressed in different cultural contexts^[146] although there is disagreement about this observation.^[147] ADHD is considered differently based on how those who have an interest in the topic approach the subject. They can use descriptors used in the DSM4. They can frame the issue on a biological basis verse character flaws. Others see relief and hope in identifying and labeling a real problem.^[148]

The media has reported on many issues related to ADHD. In 2001 PBS's Frontline aired a one-hour program about the effects of the diagnosing and treating of ADHD in minors, entitled "Medicating Kids."^[149] The program included a selection of interviews with representatives of various points of view. In one segment, entitled backlash, retired neurologist Fred Baughman and Peter Breggin who PBS described as "outspoken critics who insist [ADHD is] a fraud perpetrated by the psychiatric and pharmaceutical industries on families anxious to understand their children's behavior,"^[150] were interviewed on the legitimacy of the disorder. Russell Barkley and Xavier Castellanos, then head of ADHD research at the National Institute of Mental Health (NIMH), defended the viability of the disorder. In Castellanos's interview he stated how little is scientifically understood.^[151] Lawrence Diller was interviewed on the business of ADHD along with a representative from Shire Plc.^{[citation needed]}

A number of notable individuals have given controversial opinions on ADHD. Scientologist Tom Cruise's interview with Matt Lauer was widely watched by the public. In this interview he spoke about postpartum depression and also referred to Ritalin and Adderall as being "street drugs" rather than as ADHD medication.^[152] In England Baroness Susan Greenfield, a leading neuroscientist,^[153] spoke out publicly about the need for a wide-ranging inquiry in the House of Lords into the dramatic increase in the diagnosis of ADHD in the UK and possible causes^[154] following a 2007 BBC Panorama programme which highlighted US research (The Multimodal Treatment Study of Children with ADHD by the University of Buffalo showing treatment results of 600) suggesting drugs are no better than therapy for ADHD in the long-term.^{[citation needed]}

[edit] Major League Baseball

As of 2009, eight percent of all Major League Baseball players have been diagnosed with ADHD, making the disease epidemic among this population. The increase coincided with the League's 2006 ban on stimulants (q.v. Major League Baseball drug policy).^[155]

[edit] Controversies

Main article: Attention-deficit hyperactivity disorder controversies

Attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD) is a highly controversial psychiatric disorder.^[156][157] The controversies have involved clinicians, teachers, policymakers, parents, and the media, with opinions regarding ADHD ranging from those who do not believe it exists at all to those who believe that there are genetic and physiological bases for the condition.^[158]

Researchers from the McMaster University Evidence-based Practice Center identified five features of ADHD that contribute to its controversial nature: 1) it is a clinical diagnosis for which there are no laboratory or radiological confirmatory tests or specific physical features; 2) diagnostic criteria have changed frequently; 3) there is no curative treatment, so long-term therapies are required; 4) therapy often includes stimulant drugs that are thought to have abuse potential; and 5) the rates of diagnosis and of treatment substantially differ across countries.^[159]

There are questions about the long term effectiveness and side effects of the medication used to treat ADHD.^[160]

Diagnostic criteria for Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (cautionary statement)   A. Either (1) or (2):  (1) inattention: six (or more) of the following symptoms of inattention have persisted for at least 6 months to a degree that is maladaptive and inconsistent with developmental level:  (a) often fails to give close attention to details or makes careless mistakes in schoolwork, work, or other activities  (b) often has difficulty sustaining attention in tasks or play activities  (c) often does not seem to listen when spoken to directly  (d) often does not follow through on instructions and fails to finish school work, chores, or duties in the workplace (not due to oppositional behavior or failure to understand instructions)  (e) often has difficulty organizing tasks and activities  (f) often avoids, dislikes, or is reluctant to engage in tasks that require sustained mental effort (such as schoolwork or homework)  (g) often loses things necessary for tasks or activities (e.g., toys, school assignments, pencils, books, or tools)  (h) is often easily distracted by extraneous stimuli  (i) is often forgetful in daily activities  (2) hyperactivity-impulsivity: six (or more) of the following symptoms of hyperactivity-impulsivity have persisted for at least 6 months to a degree that is maladaptive and inconsistent with developmental level: Hyperactivity  (a) often fidgets with hands or feet or squirms in seat  (b) often leaves seat in classroom or in other situations in which remaining seated is expected  (c) often runs about or climbs excessively in situations in which it is inappropriate (in adolescents or adults, may be limited to subjective feelings of restlessness)  (d) often has difficulty playing or engaging in leisure activities quietly  (e) is often "on the go" or often acts as if "driven by a motor"  (f) often talks excessively Impulsivity (g) often blurts out answers before questions have been completed  (h) often has difficulty awaiting turn  (i) often interrupts or intrudes on others (e.g., butts into conversations or games)  B. Some hyperactive-impulsive or inattentive symptoms that caused impairment were present before age 7 years.  C. Some impairment from the symptoms is present in two or more settings (e.g., at school [or work] and at home).  D. There must be clear evidence of clinically significant impairment in social, academic, or occupational functioning.  E. The symptoms do not occur exclusively during the course of a Pervasive Developmental Disorder, Schizophrenia, or other Psychotic Disorder and are not better accounted for by another mental disorder (e.g., Mood Disorder, Anxiety Disorder, Dissociative Disorders, or a Personality Disorder).  Code based on type:  314.01 Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, Combined Type: if both Criteria A1 and A2 are met for the past 6 months  314.00 Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, Predominantly Inattentive Type: if Criterion A1 is met but Criterion A2 is not met for the past 6 months 314.01 Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder, Predominantly Hyperactive-Impulsive Type: if Criterion A2 is met but Criterion A1 is not met for the past 6 months  Coding note: For individuals (especially adolescents and adults) who currently have symptoms that no longer meet full criteria, "In Partial Remission" should be specified.

Also: ADD, ADHD, hyperkinetic child syndrome, hyperkinetic reaction of childhood, minimal brain damage, minimal cerebral dysfunction, minor cerebral dysfunction

---