Wyższa Szkoła Gospodarki Krajowej w Kutnie

Europeistyka - II semestr 2008/2009

Studia niestacjonarne - drugiego stopnia - magisterskie

Demokracja w Europie

„Systemy polityczne w wybranym kraju Europejskim”

Prof. Dr Hab. N. Antoniuk

Anna Stobicka

Nr albumu 5893

Kutno, czerwiec 2009

SYSTEM POLITYCZNY SZWECJI

Szwecja jest krajem demokratycznym. Słowo "demokracja" znaczy władza ludu. Oznacza to, że mieszkańcy Szwecji mają prawo decydować o tym, jak sprawowane będą rządy w państwie.

Szwecja jest monarchią konstytucyjną. Konstytucja nie jest jednolitym aktem prawnym. Obecnie są cztery dokumenty mające statut konstytucyjny, tworzące tzw. „prawa podstawowe” (grundlagar):

• Najważniejszym z nich jest uchwalony w 1974 roku „Akt o Formie Rządów” (Regeringsformen), który definiuje najważniejsze instytucje państwa i relacje pomiędzy nimi.

• „Akt o Sukcesji Tronu” (Successionsordningen) z 1810 r.

• „Akt o Wolności Prasy” (Tryckfrihetsförordningen) z 1766 r.

• „Podstawowe Prawo Swobody Wyrazu” (Yttrandefrihetsgrundlagen) z 1991r.

Oprócz tych praw fundamentalnych istnieje jeszcze „Akt o Riksdagu”, który ma niższą rangę, niż wcześniej wymienione, właściwie zajmuje pozycję pośrednią między prawami fundamentalnymi a zwykłymi ustawami. Tym niemniej można ją znaleźć obok wcześniej wspomnianych aktów w kolejnych wydaniach „Konstytucji Szwecji”.

Obecnie obowiązująca konstytucja weszła w życie 1 stycznia 1975 roku. Uchwalono ją po długich dyskusjach zapoczątkowanych w 1954 roku. Dyskusję tę zainicjował spory rozdźwięk między treścią ówczesnej konstytucji dającą w systemie ustrojowym przewagę królowi, a rzeczywistością, w której dominował parlament kontrolowany przez Szwedzką Socjaldemokratyczną Partię Robotniczą (SAP).

GŁOWA PAŃSTWA

Głową państwa jest król. Jest on symbolem państwowości i ciągłości historycznej kraju. Król ma dziś funkcje reprezentacyjne i honorowe, posiada niewielkie uprawnienia. Przez wieki systematycznie tracił je na rzecz innych organów państwowych: parlamentu, rządu i innych urzędów centralnych. Formalnie jednak nadal jest podmiotem władzy wykonawczej. „W myśl konstytucji z 1974 roku król nie posiada nawet symbolicznego prawa do wskazania kandydatury premiera, ani do jego formalnego powołania.” Premier natomiast musi na bieżąco informować głowę państwa o sprawach narodowych (w praktyce spotkania odbywają się kilka razy do roku). Głowa państwa przewodniczy Komitetowi Doradczemu Spraw Zagranicznych, który jest forum konsultacji rządu i Riksdagu w tej dziedzinie (posiedzenia odbywają się zwykle raz na dwa miesiące). Król przyjmuje też ambasadorów i bierze udział w oficjalnych wizytach państwowych. Monarcha cieszy się specjalną pozycją prawną: nie może być ścigany za wykroczenia, zaś te dokonane przeciw niemu są szczególnie surowo karane.

Od 1973 roku w Szwecji panuje Karol XVI Gustaw z dynastii Bernadotte, wywodzącej się od napoleońskiego marszałka, który został wybrany przez Riksdag w 1810 roku na dziedzica szwedzkiego tronu i rządził w latach 1818-44 jako Karol XIV Jan.

Żoną Karola XVI jest królowa Sylwia, trzy lata od niego starsza, pochodząca z rodziny niemiecko-brazylijskiej, z wykształcenia tłumaczka.

Zgodnie z wprowadzoną w 1980 roku poprawką do Aktu o Sukcesji, dziedzicem tronu jest najstarsze dziecko monarchy, bez względu na płeć. Kolejność następstwa tronu jest następująca:

1. księżniczka Victoria (ur. 1977),
2. książę Carl Philip (ur. 1979)
3. księżniczka Madeleine (ur.1982)

Członek rodziny królewskiej może więc stracić prawo sukcesji przez porzucenie wiary luterańskiej, bycie wychowanym za granicą, zmianę stanu cywilnego bez zgody rządu lub też zostanie głową innego państwa bez zgody monarchy i Riksdagu.

WŁADZA USTAWODAWCZA - PARLAMENT (RIKSDAG)

Władzę ustawodawczą sprawuje Riksdag (szw. Sveriges Riksdag), czyli jednoizbowy parlament królestwa Szwecji. „Szwecja zastąpiła dwuizbowość jednoizbowością w 1974 roku.” W Riksdagu zasiada 349 posłów. 29 wieloosobowych okręgów wyborczych wybiera od 2 do 35 reprezentantów. Łączna liczba 310 miejsc rozdzielana jest pomiędzy okręgi wyborcze w oparciu o wielkość (ludność) okręgu, na podstawie zmodyfikowanego systemu Sainte-Laguë. Tylko z jednym wyjątkiem, jedynie te partie, które w skali kraju uzyskają 4% głosów, otrzymują mandaty. Wspomniany wyjątek dotyczy sytuacji, w której partia osiągnie poparcie 12% w danym okręgu wyborczym - wówczas uczestniczy ona w podziale miejsc w Riksdagu przypisanych danemu okręgowi, nawet nie osiągnąwszy ogólnokrajowego progu 4%. Dość jednak wysoki 12-procentowy próg sprawił, że żadna partia nie dostała się do Riksdagu tylko w oparciu o tą zasadę. Dla partii, które uzyskają 4% głosów w skali kraju przewidziany jest udział w rozdziale dodatkowych 39 mandatów, tak by zapewniona została możliwie najlepsza proporcjonalność pomiędzy liczbą głosów a liczbą uzyskanych mandatów.

Chociaż głosowanie nie jest w Szwecji obowiązkowe, frekwencja w wyborach do Riksdagu 4-krotnie przekraczała 90% (w wyborach 1973 - 82). Najwyższy wynik w historii zanotowano w 1976 roku, gdy swój głos oddało 91,8% uprawnionych do tego osób. W ostatnich czasach frekwencja wykazuje raczej tendencję do spadku. W wyborach w 2002 roku uczestniczyło 80,1%, a w ostatnich wyborach, które miały miejsce w roku 2006 uczestniczyło 82,0 % obywateli uprawnionych do głosowania. Następne wybory odbędą się 19 września 2010 roku.

W wyborach do Riksdagu mogą brać udział obywatele szwedzcy, którzy ukończyli 18 lat. W wyborach do samorządów regionalnych i gminnych mogą uczestniczyć obywatele szwedzcy, którzy ukończyli 18 lat najpóźniej w dniu wyborów i są zameldowani w granicach danego województwa lub gminy/miasta. Osoby, które ukończyły 18 lat są uprawnione do głosowania i mają prawo wyborcze zarówno czynne jak i bierne.

Ciekawym zjawiskiem obserwowanym w polityce we wszystkich krajach skandynawskich w ostatnim ćwierćwieczu jest promowanie przez wszystkie ogólnokrajowe partie równej proporcji mężczyzn i kobiet na listach partyjnych. W efekcie, udział kobiet zasiadających w Riksdagu od 1985 roku zawsze przekraczał 30 proc, a od 1994 roku - 40%. Obecnie 47,3% mandatów poselskich sprawowanych jest przez kobiety.

Riksdag jest głównym organem władzy w państwie. Posiada funkcję ustawodawczą i kontrolną. „Szwedzki Riksdag dokonuje tylko wyboru premiera, który następnie samodzielnie konstruuje gabinet”. Dodatkowo jego pozycję wzmacnia wyłączne prawo do zmiany konstytucji i jej interpretacji. Szwedzi mimo że szanują ustawę zasadniczą, nie przywiązują dużej wagi do bezwzględnego przestrzegania jej. Ustawy wydawane przez Riksdag mogą być dalekie od zgodności z konstytucją. Dlatego też w Szwecji nie istnieje odpowiednik Trybunału Konstytucyjnego. Taki stan rzeczy nazywamy dualizmem konstytucyjnym w traktowaniu ustawy zasadniczej. Jeśli chodzi o wspomnianą zmianę konstytucji to, aby ją przeprowadzić, Riksdag musi ogłosić bezwzględną większością głosów dwie identyczne uchwały, przy czym muszą je oddzielać wybory parlamentarne. Z tymi wyborami można przeprowadzić referendum konstytucyjne. Aby je przeprowadzić wystarczy jedynie zgłoszenie wniosku przez 1/10 ogółu posłów i przyjęcie go przez 1/3. Jeśli obywatele opowiedzą się przeciw zmianie, parlament nie może podjąć drugiej uchwały. Jeżeli obywatele będą za, procedura zmiany konstytucji jest kontynuowana przez nowo wybrany Riksdag. Po wyborach powstaje Komitet Weryfikacji Wyborów, gdzie może być zaskarżone nieprawidłowe przeprowadzenie elekcji. W jego skład wchodzi: przewodniczący (zostaje nim sędzia lub były sędzia, który nie może być równocześnie deputowanym) oraz 6 członków.

Przewodniczącym Riksdagu jest talman. Od 2006 roku przewodniczącym parlamentu Szwecji - Riksdagu jest ekonomista i polityk Per Westerberg, były minister przemysłu i handlu. Talman stoi na czele parlamentu. Do jego funkcji należy: wyznaczanie premiera, powierzanie mu misji tworzenia rządu, interpretacja parlamentarnych procedur, ustalanie kolejności zabierania głosu przez posłów. Talman musi pozostać bezstronny, więc nie głosuje i nie przemawia w imieniu swojej partii. Talman razem ze swoimi zastępcami, przewodniczącymi frakcji, szefem kancelarii Riksdagu tworzy Radę Przewodniczących, która ma duży wpływ na procesy ustawodawcze. W Szwecji od 1809 roku funkcjonuje również instytucja ombudsmana (od 1809). Riksdag powołuje czterech ombudsmanów m.in. do spraw sprawiedliwości, spraw wojskowych, ochrony konsumentów.

Ich główne zadanie to egzekwowanie odpowiedzialności rządu przed parlamentem. I tak ombudsman do spraw sprawiedliwości czuwa, aby ustawy były przestrzegane przez organy państwowe (z wyjątkiem rządu). Informacje o nadużyciach przekazuje opinii publicznej. Ombudsman do spraw wojskowych zajmuje się kontrolą przestrzegania ustaw ze sfery obronności. Z kolei ombudsman do spraw ochrony konsumentów czuwa nad interesami kupujących, aby sprzedający przestrzegali prawa, dbali o jakość oferowanych produktów i byli uczciwi w kwestii cen. Interesy szwedzkiego konsumenta są naprawdę chronione. Oprócz ombudsmanów Riksdag powołuje również gubernatora Banku Szwecji, talmana, szefa kancelarii, sekretarza Riksdagu i przewodniczących stałych i specjalnych (ad hoc) komisji. Parlament powołuje również Doradczą Radę ds. Zagranicznych, składającą się z: 9 deputowanych, talmana i króla.

Jest to organ, który zajmuje się, jak nazwa wskazuje, doradzaniem i kontrolą podmiotów zajmujących się prowadzeniem polityki zagranicznej. Wspomniane stałe komisje mają dużą autonomię. Są wybierane na podstawie układu sił partyjnych w parlamencie. Ich kompetencje to: opiniowanie projektów ustaw i uchwał przedłożonych później Riksdagowi. Komisje to miejsce dyskusji z udziałem ekspertów i ministrów, które krystalizują ostatecznie kształt i treść przyszłej ustawy. Jeśli chodzi o przedterminowe rozwiązanie parlamentu, to może ono nastąpić w dwóch przypadkach. W pierwszym musi zostać czterokrotnie odrzucona przedłożona przez talmana kandydatura nowego premiera. W drugim, gdy rząd w ciągu tygodnia od uchwalenia wotum nieufności (instrument ten istnieje w Szwecji dopiero od 1969 roku) zarządzi nowe wybory.

„Parlament szwedzki może uchwalić wotum nieufności tylko wobec szefa rządu.” Wotum nieufności może być głosowane w odniesieniu do konkretnego ministra, ale jeśli dotyczy premiera, to cały gabinet, w wypadku jego przegranej, musi zrezygnować. Próby stosowania tej procedury w stosunku do premiera pojawiły się dotąd 4-krotnie, po raz ostatni w 2002 roku - nigdy nie były jednak skuteczne. Głosowania takie służą raczej demonstracji niezadowolenia z polityki rządu. W wypadku, gdy wynik głosowania jest przesądzony prawdopodobna jest także rezygnacja z urzędu ministra przed głosowaniem. Tak stało się np. w 1988 roku, gdy minister sprawiedliwości zrezygnował, by uniknąć usunięcia go z urzędu.

Konstytucja daje posłom do Riksdagu prawo zadawania ministrom pytań odnośnie kwestii objętych kompetencjami rządu. Jest to w wielu przypadkach użyteczne, gdyż zmusza danego ministra do poświęcenia uwagi konkretnej kwestii, udzielenia posłowi informacji, a czasem i do działania. Z poselskiego punktu widzenia korzystny jest też fakt przyciągnięcia uwagi mediów. Obecnie istnieją trzy formy takich pytań; pierwsza z nich to wprowadzone w 1991 roku cotygodniowe, transmitowane przez telewizję sesje, w których pytania zadawane są ustnie, a odpowiedzi są formułowane bezpośrednio przez ministrów. Posłowie mają też prawo formułowania pytań w formie pisemnej oraz interpelacji. O ile na te pierwsze odpowiedź może być przedstawiona tylko na piśmie, o tyle te drugie mogą wywołać debatę parlamentarną. W takiej debacie możliwa jest bezpośrednia dyskusja danego posła na forum parlamentu z ministrem, w którego obszarze odpowiedzialności znajduje się dyskutowana kwestia.

WŁADZA WYKONAWCZA - RZĄD

Władzę wykonawczą sprawuje Rząd, który składa się z premiera i powołanych przez niego ministrów. Konstytucja dała premierowi szerokie uprawnienia odnośnie nominacji, jak i zwalniania ministrów. W Szwecji istnieją dwie kategorie ministrów. Pierwsza to ministrowie kierujący określonymi ministerstwami, a druga to tzw. ministrowie radcy konsultanci. Ministerstwa nie są zbyt rozbudowane. Posiadają tylko funkcję kierowniczą i przygotowawczą ustaw, ponieważ istnieją obok nich rozbudowane urzędy centralne. Ich urzędnicy są apolityczni i dobrze wykształceni. Zadaniem tych urzędów jest bieżące zarządzanie. Taki stan rzeczy nazywamy dualizmem administracji rządowej. Dzięki niej zwiększa się sprawność działania instytucji państwowych. Wyjątkiem od tej zasady jest Ministerstwo Spraw Zagranicznych, które jako jedyne łączy funkcje kierowania i zarządzania.

Obecnie premierem Szwecji jest Fredrik Reinfeldt, który stoi na czele rządu mniejszościowego zależnego od głosów Zielonych i komunistów. Obecny rząd składa się z premiera i 22 ministrów.

Premierem rządu zostaje zawsze przywódca partii rządzącej, choć nie zawsze większościowej, gdyż w Szwecji istnieje zasada szwedzkiego parlamentaryzmu mniejszościowego. Jej fenomen polega na „możliwości uformowania gabinetu przez najsilniejszą partię, lub gabinetu mniejszościowego przez którąś ze słabszych partii. Jeżeli powołanie rządu mniejszościowego jest uznawane za sytuację patologiczną, to w grę wchodzić może utworzenie gabinetu koalicyjnego, obejmującego dwie lub więcej partii, nie dysponującego poparciem większości parlamentarnej.” Zasada ta wynika z pragmatyzmu Szwedów skłonnych do kompromisu i przedkładania interesu państwa nad interesem partyjnym. Z tej zasady często korzystała Szwedzka Socjaldemokratyczna Partia Pracy.

Premiera powołuje talman. Propozycję przedstawia Riksdagowi. Jeżeli zostanie ona czterokrotnie odrzucona przez parlament, procedurę powołania premiera przeprowadza się dopiero po nowych, zarządzanych wyborach. Jeśli premier otrzyma wotum nieufności, do dymisji musi podać się cały rząd. Powoduje to m.in. niezwykle silną pozycję premiera w Radzie Ministrów. W Szwecji zdarzają się często długoletnie rządy jednego premiera, np. Tage Erlander, rządził w latach 1946 - 1969.

Rząd oprócz odpowiedzialności przed Riksdagiem, ponosi również odpowiedzialność konstytucyjną. W Szwecji istnieje Komisja Konstytucyjna Riksdagu, która sprawdza, czy rząd jest praworządny i czy kieruje się w swojej polityce interesem Królestwa. Rząd powołuje własnych ombudsmanów, ale mają oni inne uprawnienia i zadania od ombudsmanów parlamentarnych. Powołani przez rząd zajmują się kontrolą przestrzegania prawa w określonych sferach życia publicznego. Rząd powołuje również Kanclerza Sprawiedliwości, którym zostaje wybitny prawnik. Jego główny cel to ochrona interesów państwa. Zajmuje się również kwestiami wolności prasy. Oprócz tego jest reprezentantem rządu w sporach cywilno - prawnych.

PARTIE POLITYCZNE

Po raz pierwszy partie polityczne wspomniane zostały w konstytucji w wyniku reformy, która weszła w życie z początkiem 1971 roku. Konstytucja z 1975 roku definiuje je jako "każde zrzeszenie lub grupę wyborców, która pojawia się w wyborach pod konkretną nazwą".

System partyjny Szwecji od lat trzydziestych XX wieku zdominowany jest przez Szwedzką Socjaldemokratyczną Partię Robotniczą (założoną w 1889 roku), rządzącą 1932-76, 1982-1991 i od 1994. Wsparcia socjaldemokratom na forum parlamentu udziela lewicowa Partia Lewicy (założona w 1917 roku). Przeciwwagę dla partii lewicowych stanowi w Szwecji tzw. blok partii mieszczańskich. Tworzą go: najsilniejsza w tym gronie konserwatywna Umiarkowana Partia Koalicyjna (założona w 1904 roku), ugrupowanie chłopskie, reprezentujące interesy rolników. Partia Centrum (założona w 1910), liberalna Partia Ludowa (założona w 1902 roku), centralna Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Społeczna (założona w 1964 roku). Poza tym układem politycznym działa Partia Zielonych (założona w 1981 roku), będąca kontynuatorką ruchów ekologicznych.

Program SAB, przyjęty na kongresie w 2001, zaczyna się od słów:

„Socjaldemokracja chce kształtować społeczeństwo oparte na ideałach demokracji oraz równości wszystkich ludzi. Wolni i równi ludzie w solidarnym społeczeństwie to cel demokratycznego socjalizmu.”

Socjaldemokraci są silnie związani (nawet uzależnieni) z centralą związków zawodowych LO. Jest to symbioza bardzo podobna do tej, jaka panowała w Polsce w okresie PRL. Jeszcze do niedawna, każdego kto zapisał się do związków zawodowych, a dla wielu było to konieczne by należeć do kasy bezrobotnych, przymusowo wcielano do Socjaldemokratów. Dawało to ogromne korzyści materialne partii.

Z niewielkimi przerwami Socjaldemokraci sprawują władzę w Szwecji od 1932 roku. Ich władza wykracza znacznie poza sferę polityki. Partia ma kontrolę nad wieloma instytucjami społecznymi, a nawet przedsiębiorstwami komercyjnymi. System partyjnej nomenklatury, pozwalający na dowolne przydzielanie wysokich stanowisk zasłużonym działaczom partyjnym, wzmacnia znacznie ich władzę nad krajem.

W kwietniu 2004 r. Socjaldemokraci byli jedyną partią, która chciała wprowadzić dyskryminacyjne „przepisy przejściowe” na modłę niemiecką, które miały zamknąć drogę Polakom i innym nowym obywatelom UE z byłego obozu socjalistycznego, do szwedzkiego rynku pracy. Szwedzki parlament - Riksdag - nie dopuścił jednak do tego.

Umiarkowana Partia Koalicyjna mimo swojej „umiarkowanej” nazwy, na szwedzkiej skali politycznej traktowana jest jako partia prawicowa, zwłaszcza przez oponentów. Założona 1904 jako partia narodowo-konserwatywna. W 1938 partia przybrała nazwę Högerpartier (Partia Prawicowa), a w 1969 obecną nazwę Modertata samlingspartiet.

Obecnie Moderaci jednoczą zarówno konserwatywne jak i liberalne idee społeczne. Od 1946 program Moderatów składa się z dwóch części - plan działania oraz program ideologiczny. Moderaci stawiają przede wszystkim na wolność obywatelską człowieka - społeczeństwo wolnych i niezależnych obywateli. „Wolność jednostki, wspólnot ludzkich oraz naszego narodu to podstawa tej polityki, która odnowi oraz rozwinie szwedzkie społeczeństwo” - głoszą pierwsze słowa programu partyjnego.

W sprawach gospodarczych partia popiera przedsiębiorców oraz gospodarkę wolnorynkową. Walczy z nadmiernymi podatkami oraz z uzależnianiem obywateli od dotacji państwowych. Stara się ograniczać totalitarne zapędy państwa, walcząc o jak największy obszar wolności dla indywidualnego obywatela. Pozytywnie nastawiona do UE oraz NATO.

Partia Centrum - nazwa partii odnosi się dzisiaj do skali politycznej prawo-lewo. I rzeczywiście Center zawierało sojusze na prawo i lewo, choć bardziej na prawo.

Partia wywodzi się z tradycyjnego ruchu chłopskiego. Jej początki sięgają roku 1910. Jest ona odpowiednikiem polskiego PSL, do którego zresztą odwołuje się ona w opisie swej historii. Początkowo konserwatywna, jednak wśród swych przywódców miała wielu liberałów. Obecnie pozbawiona wyraźnego profilu ideologicznego, odwołuje się do wartości ogólnohumanistycznych.

Głównym wyróżnikiem Center jest dbanie o interesy ludności wiejskiej i rolniczej. Center ma swych zwolenników najczęściej poza dużymi miastami. Center jest zdecydowanym zwolennikiem decentralizacji władzy.

W swoim programie partyjnym wymienia Center cztery priorytetowe dziedziny: przedsiębiorczość, demokrację, zdrowie, środowisko naturalne.

Folkpartiet odwołuje się do idei tradycyjnego liberalizmu i wolnomyślicielstwa. Swą tradycję wywodzi od ruchów wolnomyślicielskich (antychrześcijańskich), z początku wieku. Partia została ugruntowana w 1934 roku, ale jej korzenie sięgają powstałego w 1902 roku Frisinnade landsföreningen (Krajowy Związek Wolnomyślicieli).

W sprawach gospodarczych partia popiera przedsiębiorczość oraz gospodarkę wolnorynkową. Na płaszczyźnie problemów społecznych, konkuruje z Socjaldemokratami i poglądy obu partii są często zbliżone. Na skali prawo-lewo Folkpartiet profiluje się jako „partia politycznego środka”, ale jest zaliczana do partii mieszczańskich - czyli prawicy.

Chrześcijańsko-Demokratyczna Partia Społeczna - nazwa partii oddaje w pełni jej charakter. W praktyce jednak tytułowe „chrześcijaństwo” jest zawężone raczej do jego protestanckich odłamów. Przewagę sympatyków stanowią zielonoświątkowcy. Ostatnimi czasy KD nabiera jednak bardziej ogólnochrześcijańskiego charakteru.

Ideologia KD bazuje na ogólnych wartościach chrześcijańskich i chrześcijańskim pojmowaniu wartości człowieka. Wartość człowieka oraz podstawowe wartości etyczne spełniają centralną rolę w polityce KD.

Założona 1964. przez Birger Ekstedt. Od 1973 do 2004 przywódcą był Alf Svensson, najbardziej chyba szanowany polityk szwedzki.

Podobnie jak Moderatów, program KD składa się z planu działania oraz z programu ideologicznego.

Vänsterpartiet to partia komunistyczna, która dla niepoznaki unika komunizmu w nazwie. Użycie ogólnikowegego określenia „vänster” ma złagodzić nieco ideologiczny wizerunek partii. Partia mimo swego radykalizmu, akceptuje parlamentarną drogę do socjalizmu.

Partia Zielonych - pełna nazwa oznacza „Partia (ochrony) środowiska - zieloni”.

Jest to partia nowego typu, która nie ma odniesień do tradycyjnych ideologii. W zamian próbuje ona formułować „zieloną ideologię”, której podstawą mają być „cztery solidarności”. Partia wymienia je w takiej kolejności - solidarność:

• ze zwierzętami, naturą i systemem ekologicznym;

• z przyszłymi generacjami;

• z ludźmi świata;

• z ludźmi we własnym kraju.

Innym kanonem „zielonej ideologii” jest decentralizacja władzy. Oznaczenie „De gröna” (zieloni) przyjęła w 1985 roku. Zieloni są przeciwnikami urbanizacji, rozwoju przemysłu, rozwoju energii atomowej rozbudowy infrastruktury komunikacji oraz Unii Europejskiej.

W 1988 roku partia weszła po raz pierwszy do Riksdagu, jednak w wyborach 1991 nie osiągnęła już 4-procentowej bariery i opuściła Riksdag. Powróciła tam w 1994 r.

Tradycyjna jest w Szwecji pewna stabilność preferencji partyjnych wyborców. Aczkolwiek, od początku lat 70. XX wieku schematy głosowania zaczynają się zmieniać. Mniej wyborców jest zdeklarowanymi zwolennikami jednej partii, zaś większa ich liczba decyduje o tym, na którą partię oddać swój głos w późniejszym etapie kampanii wyborczej. Jednocześnie zarysowuje się zjawisko rosnącej nieufności do politycznych instytucji, w tym partii, oraz do polityków w ogóle.

Spada również liczba członków partii. Odsetek ludności mający legitymację partyjną był w Szwecji niegdyś bardzo wysoki, w dużej mierze dlatego, że socjaldemokraci pozwalali lokalnym związkom zawodowym rejestrować swoich członków grupowo jako członków partii. Stąd jeszcze w 1990 roku partie polityczne w kraju liczącym niewiele ponad 8 milionów ludzi miały 1,48 mln członków, zaś sama tylko Socialdemokraterna - ok. 1 milion. Pod presją opozycji i członków związków zawodowych socjaldemokraci zarzucili tą praktykę. W 2002 roku łączna liczba członków partii w Szwecji wyniosła 346 000, z czego 40% należało do Socialdemokraterny. Do tego spadku przyczynia się też niewątpliwie wspomniany spadek zaufania do polityków i polityki, a w związku z tym kłopoty z rekrutacją nowych członków.

PARTIE		Liczba posłów
				2002	2006
	Partia Socialdemokratyczna Socialdemokraterna	144	130
	Umiarkowana Partia Koalicyjna (Moderata samlingspartiet)	55	97
	Partia Centrum (Centerpartiet)	22	29
	Partia Ludowa (Folkpartiet)	48	28
	Partia Chrześcijańsko-Demokratyczna (Kristdemokraterna)	33	24
	Partia Lewicy (Vänsterpartiet)	30	22
	Partia Zielonych (Miljöpartiet de Gröna)	17	19
OGÓŁEM		349	349

Nominacja kandydatów wewnątrz partii nie jest regulowana odgórnie, decydują o tym lokalne i regionalne oddziały partyjne. Obecnie na szeroką skalę przeprowadza się niewiążące prawybory, w których członkowie danej partii głosują na wstępną listę kandydatów, co ma służyć ustaleniu listy partyjnej na późniejsze wybory.

WŁADZA SĄDOWNICZA

„Władza sądownicza uczestniczy w kształtowaniu i utrwalaniu szeroko rozumianego ładu społecznego. Wyznacza standardy zachowań politycznych i stoi na straży ich przestrzegania.”

Szwedzki system sądowniczy jest trójstopniowy. Na samej górze znajduję się Trybunał Najwyższy (Högsta domstolen), pod który podlega sąd odwoławczy (Hovrätter). Najniżej umiejscowiony jest sąd okręgowy tzw. sąd pierwszej instancji (Tingsrätter), który jest podstawową komórką całego systemu.

Sądownictwo administracyjne również tworzone jest przez trzy instancję:

• pierwszą instancję stanowią sądy administracyjne hrabstw (Länsrätter),

• drugą - administracyjne sądy apelacyjne (Kammarrätter),

• trzecią, ostateczną instancją jest Najwyższy Sąd Administracyjny (Regeringsrätten).

BIBLIOGRAFIA:

• „Europejskie systemy polityczne” Deszczyński Przemysław;

Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Warszawa 2008

• „Współczesne systemy polityczne” Marek Żmigrodzki, Bożena Dziemidok-Olszewska; Wydawnictwo Naukowe PWN 2007

• „Systemy polityczne współczesnej Europy” Antoszewski Andrzej, Herbut Ryszard; Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.

• „Fenomen szwedzkiej Socialdemokraterny” Krzysztof Dębiec 07.02.2006

• „Panorama systemów politycznych świata” Gulczyński Mariusz;

Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2004.

• http://www.riksdagen.se

• http://szwecja.net/EK/KRAJ/Wladza/Partie/index.shtml

---