SYSTEM POLITYCZNY RP II semestr, Politologia WSNHiD, Licencjat, V SEMESTR, System polityczny RP


SYSTEM POLITYCZNY RP

8.02.2003

Tryb stanowienia ustawy

Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje:

Wnioskodawca musi dołączyć do tekstu ustawy:

    1. Uzasadnienie na piśmie dlaczego i w jakiej mierze taka regulacja jest niezbędna

    2. Określenie skutków finansowych ustalenia ustawy

    3. Musi stwierdzić jakie akty prawne przestaną obowiązywać a jakie muszą być dodatkowo wydane

    4. Akty wykonawcze do ustawy

    5. Rada Ministrów oprócz tego musi dołączyć jakie rozporządzenia muszą być wydane do tej ustawy - projekt rozporządzeń (do projektów aktów wykonawczych)

    6. Oświadczenie o zgodności ustawy z prawem UE jeśli są niezgodne to i tak projekt jest rozpatrywany przez sejm

Po skompletowaniu dokumentów można złożyć projekt ustawy do marszałka sejmu przyjmuje on go warunkowo, przekazuje go do kancelarii sejmu bada ona projekt technicznie (czy są wszystkie papiery) jeśli projekt narusza prawa człowieka to przekazuje go do komisji Praw Człowieka w sejmie lub do Komisji konstytucyjnej gdy narusza konstytucje. Jeśli nie ma takich wątpliwości to projekt ustawy jest rozpatrywany.

ROZPATRYWANIE: Marszałek sejmu pisze w planie obrad I czytanie projektu ustawy, nie ma przepisu kolejności rozpatrywania projektu zależy to od Prezydium sejmu. W zależności od treści ustawy I czytanie odbywa się albo na forum sejmu (gdy projekt budzi wiele kontrowersji) albo na forum komisji.

I czytanie - po 7 dniach od dostarczenia posłom projektu ustawy. Polega na zaprezentowaniu projektu przez wnioskodawcę następnie debata nad treścią ustawy lub poprawką ustawy. Jeśli czytanie przeprowadza się w komisjach to wyznacza ona sprawozdawcę, który przez cały czas zdaje relację z debaty. Gdy zgłasza się poprawki do projektu to komisja może je przyjąć (nowy projekt) odrzucić lub przyjąć ustawę z poprawkami i to w II czytaniu przedstawia zawsze na forum sejmu. Rozpoczyna się sprawozdanie posła sprawozdawcy wraz z konkluzją (czy odrzucić projekt itd..) prezentuje on jednolity wniosek projektu ale na wniosek członków komisji może przedstawić również stanowiska sporne.

Debata - najpierw wypowiadają się obywatele klubów parlamentarnych (od najwyższego do najmniejszego) potem koła parlamentarne potem pojedynci posłowie, tutaj mogą zgłaszać poprawki.

Cecha charakterystyczna - wnioskodawca w trakcie II czytania może jeszcze wycofać projekt ustawy (gdy na skutek poprawek projekt proponowany przez komisje sejmową znacznie odbiega od projektu wnioskodawcy), gdy z 15 posłów jeden odpada to projekt też odpada ale może go zastąpić inny poseł, podpisuje projekt i projekt zostaje, nie ma takiej możliwości w przypadku Rady Ministrów, Prezydenta, senatu, obywateli.

Marszałek sejmu może ale nie musi poddać pod głosowanie poprawki, która w trakcie II czytania została dopiero złożona, musi poddać pod głosowanie poprawkę złożoną w I czytaniu lub w II czytaniu ale przed debatą (poprawkę zgłosi się marszałkowi)

III czytanie może odbywać się na tym samym posiedzeniu sejmu co II czytanie gdy tekst ustawy jest ustalony- uchwalenie ustawy - koniec. Gdy II czytanie nie kończy się jednolitym tekstem ustawy to Marszałek sejmu zarządza odesłanie projektu do komisji (po raz drugi) potem debata nad poprawkami, uporządkowanie aż uzyska się jednolity tekst ustawy.

III czytanie odbywa się ZAWSZE NA FORUM SEJMU, sprawozdanie, wystąpienie klubów lub kół i na tym koniec bo marszałek sejmu już żadnej poprawki pod obrady sejmu poddać nie może. Jest to tylko głosowanie: przyjęcie jednolitego tekstu ustawy - zwykłą większością głosów na sali sejmu (forum = zwykła większość - ponad połowa rzeczywistej liczby Sejmu nie od 460). Uchwalona ustawa musi być przekazana od marszałka sejmu do marszałka senatu ma on 30 dni na zajęcie stanowiska.

Senat może:

Marszałek senatu po otrzymaniu ustawy przekazuje ją do odpowiedniej komisji ustawodawczej tam następuje debata. Sprawozdawca przedstawia wynik debaty na forum sejmu, gdy senat nie zajmie stanowiska w ciągu 30 dni tzn. że się zgadza i nie wnosi poprawek.

Gdy są jakieś poprawki do projektu przekazuje się znowu do komisji sejmowej, która zapoznaje się z poprawką senatu na forum sejmu, sprawozdawca przedstawia konkluzje (którą poprawkę przyjąć a którą odrzucić)następnie debata.

Sejm odrzuca poprawki senatu - bezwzględną większością głosów, przyjmuje - zwykłą większością głosów. Jest to PONOWNE UCHWALENIE USTAWY PRZEZ SEJM. Po tej procedurze ustawa przekazywana jest Prezydentowi w celu promulgacji - podpisanie ustawy i zarządzenie jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw - ma na to 21 dni. Ustawa wchodzi w życie najwcześniej w dniu ogłoszenia, z reguły wchodzi w życie po 14 dniach od jej ogłoszenia, czasem sama ustawa określa kiedy wchodzi w życie.

Prezydent może:

W tych warunkach ustawa wraca do komisji sejmu - sprawozdawca - konkluzja na forum sejmu i głosowanie czy przyjąć weto lub poprawkę czy nie. Warunkiem odrzucenia stanowiska prezydenta - większością 3/5 ustawowej liczby posłów.

Jeżeli sejm odrzuci poprawki to jest to ponowne ustalenie ustawy i prezydent w ciągu 7 dni musi ją promulgować. Prezydent może przesłać ustawę do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem zbadania ustawy z konstytucją lub z wnioskiem o zbadanie tylko poszczególnych aktów.

Po sprawdzeniu przez trybunał i po orzeczeniu, że ustawa jest zgodna z konstytucją to prezydent już nic nie może zrobić musi ją podpisać w ciągu 7 dni.

Jeśli ustawa jest nie zgodna z konstytucją - wyrzucona zostaje do kosza. Jeśli część się zgadza z konstytucją a część nie to prezydent może podpisać te akty z pominięciem tych niezgodnych lub odesłać ustawę w celu jej poprawienia.

Termin ustalenia ustawy - ustawa jest uchwalana w III czytaniu przez sejm zwykłą większością głosów, u prezydenta jest to już poprawka ustawy (nie projekt ustawy).

Mała Konstytucja z 1992 - jeśli sejm nie uchwali ustawy w ciągu 3 miesięcy od trafienia tam projektu ustawy to prezydent może rozwiązać sejm.

USTAWY PILNE - Rada Ministrów ma prawo wnieść projekt pilny. I czytanie na forum sejmu (rzadko w komisji). Różnica - limitowany czas pracy komisji - 30 dni na poprawki. II czytanie na najbliższym posiedzeniu sejmu, II czytanie musi przejść w III - nie można odesłać do komisji, jeśli nie ustali się jednolitego tekstu projektu odpada. Przed II czytaniem Rada Ministrów nie może wycofać klauzury pilności. Senat ma 14 dni na podjęcie decyzji w sprawie ustawy - reszta tak samo. Prezydent ma 7 dni na decyzje (weto, przyjąć, poprawienie).

W uzasadnieniu Rada Ministrów musi napisać dlaczego ten projekt uznany jest za pilny.

Ograniczenie przedmiotowe ustaw pilnych:

Ustawa budżetowa - wyłącznie Rada Ministrów, projekt ustawy musi być zgłoszony 3 miesiące przed początkiem nowego roku budżetowego od momentu zgłoszenia projektu przez Radę Ministrów parlament ma 4 miesiące od przedstawienia ustawy na prezydentowi do podpisu.

Kompetencje prezydenta - możliwość skrócenia pracy parlamentu gdy nie złoży mu ustawy budżetowej do podpisu w ciągu 4 miesięcy. Decyzje tą podejmuje w ciągu 14 dni.

Projekt ustawy budżetowej - ustalony jest konstytucyjnie, deficyt, budżet jest ustalony przez konstytucje (3/5 PKB nie może być większy) budżet nie może być oparty na kredycie z NBP. Projekt ustawy budżetowej trafia do sejmu, senatu i prezydenta potem do Komisji Budżetu i Finansów.

Sejm nie może zwiększyć deficytu budżetowego może zmniejszyć. II i III czytanie na tych samych zasadach

22.02.2003

PREZYDENT RP- władza wykonawcza. Za wybranego na prezydenta uważa się tego, który zdobył 50% głosów. Kandydat na prezydenta musi najpierw zostać zgłoszonym przez komitet = 15 osób i pod wnioskiem musi być 1000 podpisów. Każdy komitet wyborczy potrzebuje min 100 tyś. Podpisów wyborców pod kandydatura danego kandydata.

Kandydat musi wyrazić chęć i złożyć oświadczenie lustracyjne oraz oświadczenie że zgadza się na wzięcie udziału w wyborach, 35 lat. Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy na podstawie sprawozdać w komisji . Prezydent obejmuje stanowisko z chwilą złożenia przysięgi.

Prezydent reprezentuje państwo w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych:

Prezydent samodzielnie polityki zagranicznej nie może - może sam w ramach tej polityki ratyfikować umowy międzynarodowe.

Zgoda parlamentu w drodze ustawy na ratyfikacje jest potrzebna przy decyzjach:

Prezydent reguluje funkcje właściwe dla zwierzchnika sił zbrojnych (związane jest to z funkcją odpowiedzialności za bezpieczeństwo)ma charakter bierny oznacza to, ze realizuje zwierzchnictwo za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej ale posiada kompetencje własne:

Komitet Obrony Kraju - działa pod przewodnictwem prezydenta (przewodniczący) oraz wszyscy którzy zajmują wyższe miejsca (premier, sekretarz - jest szef biura bezpieczeństwa narodowego - Marek Siwiec)

Prezydent wydaje akty prawne wykonawcze:

Prezydent w Polsce nie jest chroniony immunitetem ale odpowiada on wyłącznie przed Trybunałem Stanu (nie przed sądem powszechnym)

Prezydent może wydawać specjalny akt prawny

  1. w stanie wojennym

  2. gdy sejm nie może zebrać się na posiedzeniu

  3. Na wniosek Rady Ministrów

Wchodzi w życie natychmiast po opublikowaniu ale jest zatwierdzane na posiedzeniu sejmu (jeśli nie zatwierdzi odpada)

Akty prawne prezydenta wymagają kontrasygnaty - podpis premiera na akcie prawnym wydanym przez prezydenta. Zdejmuje odpowiedzialność polityczną z prezydenta ale prezydent nie może zmusić premiera do podpisania (kontrasygnowanie tego aktu) ale w to miejsce konstytucja wprowadza prerogatywy prezydenta, które dla swojej ważności nie wymagają kontrasygnaty, jest to domniemanie negatywnej kompetencji prezydenta. Prerogatyw jest 30 wszystko co nie jest wymienione wymaga kontrasygnaty

  1. powołanie premiera, przyjęcie dymisji rządu

  2. skrócenie kadencji rządu

  3. kwestie personalne

Kompetencja: Prezydent może zwołać Radę Gabinetową - posiedzenie rządu pod przewodnictwem prezydenta (nie ma ona kompetencji Rady Ministrów) wymiana poglądów relacji ale żadnych aktów prawnych wydać nie może, dopiero to co ustalą mogą jako Rada Ministrów uchwalić w akcie prawnym.

Rada Ministrów jest odpowiedzialna przed parlamentem a nie przed prezydentem.

Prezydent ma stanowić przeciwwagę dla parlamentu (Rada Ministrów nie)

Mechanizmy równoważenia władzy ustawodawczej i wykonawczej

Trzy sposoby usunięcia prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe:

Prezydent może skrócić kadencje sejmu (oznacza to też skrócenie kadencji senatu) kiedy:

Prezydent jest reprezentantem państwa nie jest reprezentantem narodu, nie jest organem przedstawicielskim.

RADA MINISTRÓW

Jest kolegialnym organem władzy wykonawczej, formalnie jest powołana przez prezydenta ale nie może funkcjonować bez zgody sejmu.

Rada Ministrów przestaje funkcjonować w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu nowej kadencji: premier składa dymisje rządu, dymisja ta musi być przyjęta przez prezydenta, musi on przyjąć dymisje również gdy sejm uchwali wotum nieufności do rządu.

Kiedy udziela się wotum nieufności do rządu:

Skład Rady Ministrów:

Premier określa zakres kompetencji wicepremiera. Wicepremierzy są szefami określonych resortów.

Ministrowie są powoływani przez prezydenta na wniosek premiera ale urząd ministra jest tworzony w drodze ustawy.

Dwa rodzaje ministerstw:

Różnica: pozycja ustrojowa: w Radzie Ministrów - niczym się nie różni

Szef komitetu Badań Naukowych - minister nauki

Prokurator generalny- minister sprawiedliwości (2 podmioty personalne, połaczone)

Szef Komitetu Integracji europejskiej - Leszek Miller

Wiceminister - Sekretarz Stanu - D. Hibner

Szef Rządowego centrum Strategicznego - nie ma łączenia stanowiska

Komitety wewnętrzne danych resortów np. komitet ekonomiczny, premierami są ministrowie resortów

Rada Ministrów funkcjonuje jako:

Minister po pierwsze jest członkiem Rady Ministrów a po drugie jest jednoosobowym organem administracji rządowej.

Minister musi się dostosować do wydanych aktów prawnych przez Radę Ministrów, nie może wydać sprzecznych rozporządzeń, bo jeśli tak zrobi to premier może zgłosić wniosek odwołania ministra do prezydenta. Prezydent może ale nie musi przyjąć wniosku premiera.

Premier przewodniczy i zwołuje posiedzenia Rady Ministrów, nawet w przypadku Rady Gabinetowej zwołuje prezydent ale przewodniczy premier. Premier ustala porządek obrad, dysponuje 1 głosem tak jak wszyscy członkowie Rady Ministrów.

SĄDOWNICTWO

Wymiar sprawiedliwości: Sądy i Trybunały - brak relacji wzajemnych. Organy wymiaru sprawiedliwości są niezależne i niezawisłe (brak strukturalnego skrępowania niezależności w egzekwowaniu prawa)

W Polsce są sądy powszechne i sądy szczególne.

Sady specjalne i tryb doraźne są zakazane w Polsce mogą być stosowane tylko w stanie wojny.

Sądy szczególne to:

Sądy powszechne:

Sąd Najwyższy - osobna pozycja

Zasady ustrojowe:

  1. Niezależność sądu i niezawisłość sędziów

  2. Zasada instancyjności (trójinstancyjność) polega na apelacji - odwołanie się do wyższych instancji

  3. Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

  4. Zasada jednolitości sądu

Ad 1.

Niezawisłość dotyczy niezawisłości sędziów: sędzia nie może być uzależniony w orzekaniu od żadnych czynników zewnętrznych.

Sędzia orzeka w oparciu o znajomość prawa i o własne sumienie

Sędzia może być:

Sędzia jest dożywotnio mianowany, chyba że sprzeciwia się regulaminowi Krajowa Rada Sądownictwa decyduje czy usunąć. Sędzia nie jest emerytowany, przechodzi w stan spoczynku ale otrzymuje pełne wynagrodzenie. Sędzia nie może być przeniesiony bez jego zgody. Sędzia nie może być posłem, senatorem, radnym w czasie wypełniania obowiązków sędziego ale po zrezygnowaniu tak. Nie może wykonywać żadnej pracy, poza wykładaniem na wyższej uczelni. Współmałżonek i dzieci nie mogą być adwokatami i prawnikami w tym samym sądzie (sędziami mogą być)

Immunitet - nie wolno aresztować, nałożyć kary, żeby prowadzić sprawę przeciw sędziemu musi być cofnięty immunitet. Sędzia musi się zwrócić do Krajowej Rady Sadownictwa o zgodę na jeszcze 10 lat aktywnego sprawowania urzędu.

Instancyjność

I instancja - Sądy Rejonowe - sprawy zwykłe

Sądy Okręgowe - gdy sprawy nie są o wysokie kary np. o morderstwo

II instancja: Sąd Administracyjny dla Okręgowego

Trójinstancyjność - można wnieść o kasacje, kasacje rozpatruje Sąd Najwyższy. Wniosek o kasacje można wnieść gdy kwestionujemy prawidłowość postępowania sądowego.. Sąd Najwyższy działa w trybie kaucyjnym (bada sprawę jeśli stwierdzi że są błędy to kwestionuje, jeśli nie to uprawomocnia)

Ławnicy - Rada Gminy wybiera na 4 letnią kadencję, uczestniczy w postępowaniu sądowym i podjęciu decyzji o karze. Ławnikowi przysługuje dieta, utracone zarobki, dojazd

Jednomyślność sądów - sądy orzekają w imieniu Rzeczpospolitej, akty na podstawie których orzekają sądy są identyczne w całym kraju.

8.03.2003

SĄDY SZCZEGÓLNE:

Sądy administracyjne - od 2002 jest sądem instancyjnym, sąd który rozpatruje sprawy w zakresie decyzji administracyjnych, orzeka wyłącznie w trybie kasacyjnym tzn. jeżeli stwierdzi, że decyzja odmienna została wydana z naruszeniem prawa. Struktura w NSA jest trzy stopniowa. Sędziowie powoływani są jak sędziowie sądów powszechnych. Prezes - Roman Hausner.

Sądy wojskowe - funkcjonują wyłącznie w wojsku są dwu instancyjne: garnizonowe i okręgów wojskowych i rodzaju sił zbrojnych, organem odwoławczym jest Izba Sądu Najwyższego. Wymiar sprawiedliwości w wojsku jest kierowany organizacyjnie przez Ministra Obrony Narodowej - wnosi sądy wojskowe za zgodą Ministra Sprawiedliwości. Adwokatem przed sądem wojskowym mogą być adwokaci zamieszczani na liście adwokatów przed sądem wojskowym.

SĄDY POWSZECHNE:

  1. rejonowe - I instancji

  2. okręgowe - I instancji i II instancji

  3. apelacyjne

Apelacje można wnosić z każdego powodu. Sądy rejonowe są tworzone na terenie powiatu. Sądy okręgowe nie mogą działać na połowie powiatu są to dawne sądy wojskowe różnica polega zasięgu terytorialnym.

Sądy grockie spełniały udział w sądzie rejonowym, wcześniej tymi sprawami zajmowały się kolegia.

Sprawa do apelacji tylko jeden raz. Wniosek o kasacji rozpatruje wyłącznie Sąd Najwyższy. Sąd Najwyższy wniosek o kasację rozpatruje ale nie musi go uwzględnić. Jeśli się dopatrzy nieprawidłowości to kasacja jeśli się nie dopatrzy to doprowadzenie do wyroku. Jeśli kasacja jest dokonana przez Sąd Najwyższy to sprawa jest rozpatrywana od samego początku.

Prezesi sądów rejonowych podlegają prezesowi sądów okręgowych. Prezesa obu sądów powołuje Minister Sprawiedliwości. Na szczeblu sądu rejonowego stoi Prezes - organ jednoosobowy, nie kolegialny. Na szczeblu sądu okręgowego występuje Zgromadzenie Ogólne Sędziów - wchodzą wszyscy sędziowie sądu okręgowego oraz wybrani sędziowie sądów rejonowych.

Kadencja przedstawicieli trwa 4 lata.

Wyrażają opinię na temat kandydatów na sędziów tych sądów, wybierają przedstawicieli do kolegium sądu okręgowego.

Kolegium Sądu Okręgowego - kolejny organ kolegialny 4 -10 osób, skład: prezes sądu i jego zastępcy, wiceprezesi wybrani przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów. Decyduje o zasadach podziału czynności w sądzie.

SĄD NAJWYŻSZY

Podzielony na cztery izby:

  1. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

  2. Izba Cywilna

  3. Izba Wojskowa

  4. Izba Karna

Organami kolegialnymi są Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.

Zgromadzenie Sędziów Sądu Izby Sądu Najwyższego.

Kolegium Sądu Najwyższego - prezes oraz reprezentant każdej z izb, z urzędu wchodzi szef kancelarii, dyrektor biura prezydialnego, szef biura orzecznictwa.

Sędziowie powoływani tak samo jak wszyscy inni sędziowie. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje prezydent z pośród dwóch kandydatów zgłoszonych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów na kadencje - 6 lat.

Prezesów Sądu Najwyższego powołuje prezydent z pośród dwóch kandydatów zgłoszonych przez Zgromadzenie Sędziów Izby - kadencja 6 lat.

Sąd Najwyższy - dwie grupy kompetencji:

  1. o charakterze jurydycznym

  • te, które dotyczą działań poza jurydycznych tzw. inne kompetencje