SYSTEM POLITYCZNY RP
8.02.2003
Tryb stanowienia ustawy
Prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje:
Grupie posłów co najmniej 15 (mogą być z różnych klubów) oraz komisje sejmowe - muszą być podpisani posłowie zasiadający w komisji
Senatowi (jako izbie) - grupa co najmniej 10 senatorów (projekt ustawy przekazują marszałkowi senatu on przekazuje go do komisji senackiej. Komisja przedstawia sprawozdanie (poparcie lub odrzucenie) lub naniesienie poprawek. Na forum senatu przeprowadza się debatę nad projektem, jeśli NIE to senat bezwzględną większością głosów zgłasza projekt ustawy pod obrady.
Rada Ministrów - najczęściej korzysta z prawa inicjatywy ustawodawczej wydaje rozporządzenia
Prezydent RP
Od 1997 (od nowej konstytucji) 100 tyś obywateli polskich posiadający czynne prawo wyboru do Sejmu
Wnioskodawca musi dołączyć do tekstu ustawy:
Uzasadnienie na piśmie dlaczego i w jakiej mierze taka regulacja jest niezbędna
Określenie skutków finansowych ustalenia ustawy
Musi stwierdzić jakie akty prawne przestaną obowiązywać a jakie muszą być dodatkowo wydane
Akty wykonawcze do ustawy
Rada Ministrów oprócz tego musi dołączyć jakie rozporządzenia muszą być wydane do tej ustawy - projekt rozporządzeń (do projektów aktów wykonawczych)
Oświadczenie o zgodności ustawy z prawem UE jeśli są niezgodne to i tak projekt jest rozpatrywany przez sejm
Po skompletowaniu dokumentów można złożyć projekt ustawy do marszałka sejmu przyjmuje on go warunkowo, przekazuje go do kancelarii sejmu bada ona projekt technicznie (czy są wszystkie papiery) jeśli projekt narusza prawa człowieka to przekazuje go do komisji Praw Człowieka w sejmie lub do Komisji konstytucyjnej gdy narusza konstytucje. Jeśli nie ma takich wątpliwości to projekt ustawy jest rozpatrywany.
ROZPATRYWANIE: Marszałek sejmu pisze w planie obrad I czytanie projektu ustawy, nie ma przepisu kolejności rozpatrywania projektu zależy to od Prezydium sejmu. W zależności od treści ustawy I czytanie odbywa się albo na forum sejmu (gdy projekt budzi wiele kontrowersji) albo na forum komisji.
I czytanie - po 7 dniach od dostarczenia posłom projektu ustawy. Polega na zaprezentowaniu projektu przez wnioskodawcę następnie debata nad treścią ustawy lub poprawką ustawy. Jeśli czytanie przeprowadza się w komisjach to wyznacza ona sprawozdawcę, który przez cały czas zdaje relację z debaty. Gdy zgłasza się poprawki do projektu to komisja może je przyjąć (nowy projekt) odrzucić lub przyjąć ustawę z poprawkami i to w II czytaniu przedstawia zawsze na forum sejmu. Rozpoczyna się sprawozdanie posła sprawozdawcy wraz z konkluzją (czy odrzucić projekt itd..) prezentuje on jednolity wniosek projektu ale na wniosek członków komisji może przedstawić również stanowiska sporne.
Debata - najpierw wypowiadają się obywatele klubów parlamentarnych (od najwyższego do najmniejszego) potem koła parlamentarne potem pojedynci posłowie, tutaj mogą zgłaszać poprawki.
Cecha charakterystyczna - wnioskodawca w trakcie II czytania może jeszcze wycofać projekt ustawy (gdy na skutek poprawek projekt proponowany przez komisje sejmową znacznie odbiega od projektu wnioskodawcy), gdy z 15 posłów jeden odpada to projekt też odpada ale może go zastąpić inny poseł, podpisuje projekt i projekt zostaje, nie ma takiej możliwości w przypadku Rady Ministrów, Prezydenta, senatu, obywateli.
Marszałek sejmu może ale nie musi poddać pod głosowanie poprawki, która w trakcie II czytania została dopiero złożona, musi poddać pod głosowanie poprawkę złożoną w I czytaniu lub w II czytaniu ale przed debatą (poprawkę zgłosi się marszałkowi)
III czytanie może odbywać się na tym samym posiedzeniu sejmu co II czytanie gdy tekst ustawy jest ustalony- uchwalenie ustawy - koniec. Gdy II czytanie nie kończy się jednolitym tekstem ustawy to Marszałek sejmu zarządza odesłanie projektu do komisji (po raz drugi) potem debata nad poprawkami, uporządkowanie aż uzyska się jednolity tekst ustawy.
III czytanie odbywa się ZAWSZE NA FORUM SEJMU, sprawozdanie, wystąpienie klubów lub kół i na tym koniec bo marszałek sejmu już żadnej poprawki pod obrady sejmu poddać nie może. Jest to tylko głosowanie: przyjęcie jednolitego tekstu ustawy - zwykłą większością głosów na sali sejmu (forum = zwykła większość - ponad połowa rzeczywistej liczby Sejmu nie od 460). Uchwalona ustawa musi być przekazana od marszałka sejmu do marszałka senatu ma on 30 dni na zajęcie stanowiska.
Senat może:
Nie zgłosić żadnej uwagi
Odrzucić ustawę w całości
Nanieść poprawki
Marszałek senatu po otrzymaniu ustawy przekazuje ją do odpowiedniej komisji ustawodawczej tam następuje debata. Sprawozdawca przedstawia wynik debaty na forum sejmu, gdy senat nie zajmie stanowiska w ciągu 30 dni tzn. że się zgadza i nie wnosi poprawek.
Gdy są jakieś poprawki do projektu przekazuje się znowu do komisji sejmowej, która zapoznaje się z poprawką senatu na forum sejmu, sprawozdawca przedstawia konkluzje (którą poprawkę przyjąć a którą odrzucić)następnie debata.
Sejm odrzuca poprawki senatu - bezwzględną większością głosów, przyjmuje - zwykłą większością głosów. Jest to PONOWNE UCHWALENIE USTAWY PRZEZ SEJM. Po tej procedurze ustawa przekazywana jest Prezydentowi w celu promulgacji - podpisanie ustawy i zarządzenie jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw - ma na to 21 dni. Ustawa wchodzi w życie najwcześniej w dniu ogłoszenia, z reguły wchodzi w życie po 14 dniach od jej ogłoszenia, czasem sama ustawa określa kiedy wchodzi w życie.
Prezydent może:
Ustawę zawetować
Chce podpisać ale pod warunkiem zmian
W tych warunkach ustawa wraca do komisji sejmu - sprawozdawca - konkluzja na forum sejmu i głosowanie czy przyjąć weto lub poprawkę czy nie. Warunkiem odrzucenia stanowiska prezydenta - większością 3/5 ustawowej liczby posłów.
Jeżeli sejm odrzuci poprawki to jest to ponowne ustalenie ustawy i prezydent w ciągu 7 dni musi ją promulgować. Prezydent może przesłać ustawę do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem zbadania ustawy z konstytucją lub z wnioskiem o zbadanie tylko poszczególnych aktów.
Po sprawdzeniu przez trybunał i po orzeczeniu, że ustawa jest zgodna z konstytucją to prezydent już nic nie może zrobić musi ją podpisać w ciągu 7 dni.
Jeśli ustawa jest nie zgodna z konstytucją - wyrzucona zostaje do kosza. Jeśli część się zgadza z konstytucją a część nie to prezydent może podpisać te akty z pominięciem tych niezgodnych lub odesłać ustawę w celu jej poprawienia.
Termin ustalenia ustawy - ustawa jest uchwalana w III czytaniu przez sejm zwykłą większością głosów, u prezydenta jest to już poprawka ustawy (nie projekt ustawy).
Mała Konstytucja z 1992 - jeśli sejm nie uchwali ustawy w ciągu 3 miesięcy od trafienia tam projektu ustawy to prezydent może rozwiązać sejm.
USTAWY PILNE - Rada Ministrów ma prawo wnieść projekt pilny. I czytanie na forum sejmu (rzadko w komisji). Różnica - limitowany czas pracy komisji - 30 dni na poprawki. II czytanie na najbliższym posiedzeniu sejmu, II czytanie musi przejść w III - nie można odesłać do komisji, jeśli nie ustali się jednolitego tekstu projektu odpada. Przed II czytaniem Rada Ministrów nie może wycofać klauzury pilności. Senat ma 14 dni na podjęcie decyzji w sprawie ustawy - reszta tak samo. Prezydent ma 7 dni na decyzje (weto, przyjąć, poprawienie).
W uzasadnieniu Rada Ministrów musi napisać dlaczego ten projekt uznany jest za pilny.
Ograniczenie przedmiotowe ustaw pilnych:
Zmiana konstytucji (Rada Ministrów nie ma prawa zmian konstytucji)
Ustawa budżetowa
Ustawa finansowa
Ustawa z zakresu funkcji naczelnych organów państwa
Prawa i ograniczenia obywatelskie
Ordynansy i kodeksy
Ustawa budżetowa - wyłącznie Rada Ministrów, projekt ustawy musi być zgłoszony 3 miesiące przed początkiem nowego roku budżetowego od momentu zgłoszenia projektu przez Radę Ministrów parlament ma 4 miesiące od przedstawienia ustawy na prezydentowi do podpisu.
Kompetencje prezydenta - możliwość skrócenia pracy parlamentu gdy nie złoży mu ustawy budżetowej do podpisu w ciągu 4 miesięcy. Decyzje tą podejmuje w ciągu 14 dni.
Projekt ustawy budżetowej - ustalony jest konstytucyjnie, deficyt, budżet jest ustalony przez konstytucje (3/5 PKB nie może być większy) budżet nie może być oparty na kredycie z NBP. Projekt ustawy budżetowej trafia do sejmu, senatu i prezydenta potem do Komisji Budżetu i Finansów.
Sejm nie może zwiększyć deficytu budżetowego może zmniejszyć. II i III czytanie na tych samych zasadach
22.02.2003
PREZYDENT RP- władza wykonawcza. Za wybranego na prezydenta uważa się tego, który zdobył 50% głosów. Kandydat na prezydenta musi najpierw zostać zgłoszonym przez komitet = 15 osób i pod wnioskiem musi być 1000 podpisów. Każdy komitet wyborczy potrzebuje min 100 tyś. Podpisów wyborców pod kandydatura danego kandydata.
Kandydat musi wyrazić chęć i złożyć oświadczenie lustracyjne oraz oświadczenie że zgadza się na wzięcie udziału w wyborach, 35 lat. Ważność wyborów stwierdza Sąd Najwyższy na podstawie sprawozdać w komisji . Prezydent obejmuje stanowisko z chwilą złożenia przysięgi.
Prezydent reprezentuje państwo w stosunkach zewnętrznych i wewnętrznych:
Odpowiada za wew. i zew bezpieczeństwo
Arbitraż polityczny w sporach między organami państwowymi
Prawo łaski (niczym nie limitowane tylko wobec orzeczeń Trybunału Stanu prawo łaski nie przysługuje)
Przyjmuje listy uwierzytelniające od ambasadorów obcych państw, sam takie listy wysyła (powołuje ambasadora polski za zagranicą na wniosek Ministerstwa Spraw zagranicznych)
Prezydent samodzielnie polityki zagranicznej nie może - może sam w ramach tej polityki ratyfikować umowy międzynarodowe.
Zgoda parlamentu w drodze ustawy na ratyfikacje jest potrzebna przy decyzjach:
Ograniczająca suwerenności kraju
Ograniczająca swobody obywatelskie
Ma wpływ na uczestnictwo w organie międzynarodowym
Ma wpływ na obciążenie budżetu państwa
Prezydent reguluje funkcje właściwe dla zwierzchnika sił zbrojnych (związane jest to z funkcją odpowiedzialności za bezpieczeństwo)ma charakter bierny oznacza to, ze realizuje zwierzchnictwo za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej ale posiada kompetencje własne:
Obsada dowódczych stanowisk w wojsku
Mianowanie na oficerskie i generalskie stanowiska na wniosek Ministra Obrony Narodowej
Powołuje Biuro Bezpieczeństwa Narodowego funkcjonuje w ramach kancelarii prezydenta. Szefem biura jest MAREK SIWIEC
Komitet Obrony Kraju - działa pod przewodnictwem prezydenta (przewodniczący) oraz wszyscy którzy zajmują wyższe miejsca (premier, sekretarz - jest szef biura bezpieczeństwa narodowego - Marek Siwiec)
Prezydent wydaje akty prawne wykonawcze:
Rozporządzenia - powszechne obowiązujące prawa (wydawane do określonej ustawy)
Zarządzenia - wewnętrznie obowiązujące prawo
Postanowienia - personalny charakter (nadanie odznaczenia)
Prezydent w Polsce nie jest chroniony immunitetem ale odpowiada on wyłącznie przed Trybunałem Stanu (nie przed sądem powszechnym)
Prezydent może wydawać specjalny akt prawny
Rozporządzenia z mocą ustawy - może wydać je tylko
w stanie wojennym
gdy sejm nie może zebrać się na posiedzeniu
Na wniosek Rady Ministrów
Wchodzi w życie natychmiast po opublikowaniu ale jest zatwierdzane na posiedzeniu sejmu (jeśli nie zatwierdzi odpada)
Akty prawne prezydenta wymagają kontrasygnaty - podpis premiera na akcie prawnym wydanym przez prezydenta. Zdejmuje odpowiedzialność polityczną z prezydenta ale prezydent nie może zmusić premiera do podpisania (kontrasygnowanie tego aktu) ale w to miejsce konstytucja wprowadza prerogatywy prezydenta, które dla swojej ważności nie wymagają kontrasygnaty, jest to domniemanie negatywnej kompetencji prezydenta. Prerogatyw jest 30 wszystko co nie jest wymienione wymaga kontrasygnaty
powołanie premiera, przyjęcie dymisji rządu
skrócenie kadencji rządu
kwestie personalne
Kompetencja: Prezydent może zwołać Radę Gabinetową - posiedzenie rządu pod przewodnictwem prezydenta (nie ma ona kompetencji Rady Ministrów) wymiana poglądów relacji ale żadnych aktów prawnych wydać nie może, dopiero to co ustalą mogą jako Rada Ministrów uchwalić w akcie prawnym.
Rada Ministrów jest odpowiedzialna przed parlamentem a nie przed prezydentem.
Prezydent ma stanowić przeciwwagę dla parlamentu (Rada Ministrów nie)
Mechanizmy równoważenia władzy ustawodawczej i wykonawczej
Trzy sposoby usunięcia prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe:
Zgromadzenie Narodowe na wniosek 140 członków może zgłosić wniosek do Marszałka sejmu na zwolnienie prezydenta z urzędu ze względu na stan zdrowia, następnie uchwała taka musi być przyjęta 2/3 głosów sejmu. Jego kompetencje przejmuje marszałek sejmu
Taka sama wielkość może zdecydować o postawieniu prezydenta przed Trybunałem Stanu. Trybunał Stanu na wniosek zgromadzenia Narodowego może usunąć prezydenta z urzędu
Na wniosek marszałka sejmu Trybunał konstytucyjny może stwierdzić przejściową lub trwałą niezdolność prezydenta do pełnienia urzędu
Prezydent może skrócić kadencje sejmu (oznacza to też skrócenie kadencji senatu) kiedy:
Jeżeli w ciągu czterech miesięcy od ogłoszenia projektu budżetu nie otrzyma ustawy budżetowej do podpisania, na podjęcie decyzji ma 14 dni
Gdy sejm w trzecim trybie nie udzieli wotum zaufania Radzie Ministrów to prezydent skraca obligatoryjnie kadencje sejmu
Sejm może podjąć uchwałę o samo rozwiązaniu
Prezydent może zainicjować procedurę ustawodawczą, zawsze kończy inicjatywę ustawodawczą (przyjąć, zawetować, nanieść poprawki, 2/3 głosów aby odrzucić weto lub poprawki prezydenta)
Prezydent jest reprezentantem państwa nie jest reprezentantem narodu, nie jest organem przedstawicielskim.
RADA MINISTRÓW
Jest kolegialnym organem władzy wykonawczej, formalnie jest powołana przez prezydenta ale nie może funkcjonować bez zgody sejmu.
Rada Ministrów przestaje funkcjonować w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu nowej kadencji: premier składa dymisje rządu, dymisja ta musi być przyjęta przez prezydenta, musi on przyjąć dymisje również gdy sejm uchwali wotum nieufności do rządu.
Kiedy udziela się wotum nieufności do rządu:
Grupa 46 posłów, wniosek musi mieć charakter konstruktywny (trzeba zgłosić kandydata na nowego premiera, wniosek do Marszałka Sejmu, może być głosowanie po 7 dniach od jego zgłoszenia. Jeśli sejm nie będzie w stanie powołać nowego rządu i udzielić mu wotum zaufania bezwzględną większością głosów to prezydent może rozwiązać sejm. Jeśli wniosek przejdzie to nowy premier powoła członków rządu i sejm musi mu udzielić wotum zaufania
Grupa 115 posłów wniosek szybsze głosowanie na forum sejmu (wcześniej niż 3 miesiące)
Sejm wotum nieufności 69 posłów (co najmniej) do ministra, tylko jego odwołanie nie ma charakteru konstruktywnego jest to w kwestii premiera
Skład Rady Ministrów:
Premier - ministrowie - szefowie centralnych komitetów powołanych w drodze ustawy
Wicepremierzy
Premier określa zakres kompetencji wicepremiera. Wicepremierzy są szefami określonych resortów.
Ministrowie są powoływani przez prezydenta na wniosek premiera ale urząd ministra jest tworzony w drodze ustawy.
Dwa rodzaje ministerstw:
Resortów
Nie kierujący resortami - tylko zarządzenia do specjalnych zadań, gdy je spełni przestaje być potrzebny (tzw. bez teki)
Różnica: pozycja ustrojowa: w Radzie Ministrów - niczym się nie różni
Szef komitetu Badań Naukowych - minister nauki
Prokurator generalny- minister sprawiedliwości (2 podmioty personalne, połaczone)
Szef Komitetu Integracji europejskiej - Leszek Miller
Wiceminister - Sekretarz Stanu - D. Hibner
Szef Rządowego centrum Strategicznego - nie ma łączenia stanowiska
Komitety wewnętrzne danych resortów np. komitet ekonomiczny, premierami są ministrowie resortów
Rada Ministrów funkcjonuje jako:
Naczelny organ władzy wykonawczej o charakterze kolegialnym
Wydaje rozporządzenia powszechnie obowiązujące i uchwały
Składa się z premiera i ministrów, są jednoosobowe organy państwa i mogą indywidualnie wydawać rozporządzenia i zarządzenia (premier Rady Ministrów i ministrowie, pozostali ministrowie bez teki wydają tylko zarządzenia)
Minister po pierwsze jest członkiem Rady Ministrów a po drugie jest jednoosobowym organem administracji rządowej.
Minister musi się dostosować do wydanych aktów prawnych przez Radę Ministrów, nie może wydać sprzecznych rozporządzeń, bo jeśli tak zrobi to premier może zgłosić wniosek odwołania ministra do prezydenta. Prezydent może ale nie musi przyjąć wniosku premiera.
Premier przewodniczy i zwołuje posiedzenia Rady Ministrów, nawet w przypadku Rady Gabinetowej zwołuje prezydent ale przewodniczy premier. Premier ustala porządek obrad, dysponuje 1 głosem tak jak wszyscy członkowie Rady Ministrów.
SĄDOWNICTWO
Wymiar sprawiedliwości: Sądy i Trybunały - brak relacji wzajemnych. Organy wymiaru sprawiedliwości są niezależne i niezawisłe (brak strukturalnego skrępowania niezależności w egzekwowaniu prawa)
W Polsce są sądy powszechne i sądy szczególne.
Sady specjalne i tryb doraźne są zakazane w Polsce mogą być stosowane tylko w stanie wojny.
Sądy szczególne to:
Sądy administracyjne NSA (Naczelny Sąd administracyjny)
Sądy wojskowe
Sądy powszechne:
Rejonowe
Okręgowe
Apelacyjne
Sąd Najwyższy - osobna pozycja
Zasady ustrojowe:
Niezależność sądu i niezawisłość sędziów
Zasada instancyjności (trójinstancyjność) polega na apelacji - odwołanie się do wyższych instancji
Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
Zasada jednolitości sądu
Ad 1.
Niezależność sadu od innych organów państwa
Niezależność sądu pomiędzy sobą
Niezawisłość dotyczy niezawisłości sędziów: sędzia nie może być uzależniony w orzekaniu od żadnych czynników zewnętrznych.
Sędzia orzeka w oparciu o znajomość prawa i o własne sumienie
Sędzia może być:
Magistrem z prawa
Aplikacja sędziowska
Egzaminy praktyczne
Egzamin całościowy sędziowski
Asesor przez 2 lata
Musi być wolny etat w sądzie i dwie kandydatury
Prezydent podpisuje nominacje
Jeśli chce się awansować to procedurę należy powtórzyć
29 lat
Sędzia jest dożywotnio mianowany, chyba że sprzeciwia się regulaminowi Krajowa Rada Sądownictwa decyduje czy usunąć. Sędzia nie jest emerytowany, przechodzi w stan spoczynku ale otrzymuje pełne wynagrodzenie. Sędzia nie może być przeniesiony bez jego zgody. Sędzia nie może być posłem, senatorem, radnym w czasie wypełniania obowiązków sędziego ale po zrezygnowaniu tak. Nie może wykonywać żadnej pracy, poza wykładaniem na wyższej uczelni. Współmałżonek i dzieci nie mogą być adwokatami i prawnikami w tym samym sądzie (sędziami mogą być)
Immunitet - nie wolno aresztować, nałożyć kary, żeby prowadzić sprawę przeciw sędziemu musi być cofnięty immunitet. Sędzia musi się zwrócić do Krajowej Rady Sadownictwa o zgodę na jeszcze 10 lat aktywnego sprawowania urzędu.
Instancyjność
I instancja - Sądy Rejonowe - sprawy zwykłe
Sądy Okręgowe - gdy sprawy nie są o wysokie kary np. o morderstwo
II instancja: Sąd Administracyjny dla Okręgowego
Trójinstancyjność - można wnieść o kasacje, kasacje rozpatruje Sąd Najwyższy. Wniosek o kasacje można wnieść gdy kwestionujemy prawidłowość postępowania sądowego.. Sąd Najwyższy działa w trybie kaucyjnym (bada sprawę jeśli stwierdzi że są błędy to kwestionuje, jeśli nie to uprawomocnia)
Ławnicy - Rada Gminy wybiera na 4 letnią kadencję, uczestniczy w postępowaniu sądowym i podjęciu decyzji o karze. Ławnikowi przysługuje dieta, utracone zarobki, dojazd
Jednomyślność sądów - sądy orzekają w imieniu Rzeczpospolitej, akty na podstawie których orzekają sądy są identyczne w całym kraju.
8.03.2003
SĄDY SZCZEGÓLNE:
Sądy administracyjne - od 2002 jest sądem instancyjnym, sąd który rozpatruje sprawy w zakresie decyzji administracyjnych, orzeka wyłącznie w trybie kasacyjnym tzn. jeżeli stwierdzi, że decyzja odmienna została wydana z naruszeniem prawa. Struktura w NSA jest trzy stopniowa. Sędziowie powoływani są jak sędziowie sądów powszechnych. Prezes - Roman Hausner.
Sądy wojskowe - funkcjonują wyłącznie w wojsku są dwu instancyjne: garnizonowe i okręgów wojskowych i rodzaju sił zbrojnych, organem odwoławczym jest Izba Sądu Najwyższego. Wymiar sprawiedliwości w wojsku jest kierowany organizacyjnie przez Ministra Obrony Narodowej - wnosi sądy wojskowe za zgodą Ministra Sprawiedliwości. Adwokatem przed sądem wojskowym mogą być adwokaci zamieszczani na liście adwokatów przed sądem wojskowym.
SĄDY POWSZECHNE:
rejonowe - I instancji
okręgowe - I instancji i II instancji
apelacyjne
Apelacje można wnosić z każdego powodu. Sądy rejonowe są tworzone na terenie powiatu. Sądy okręgowe nie mogą działać na połowie powiatu są to dawne sądy wojskowe różnica polega zasięgu terytorialnym.
Sądy grockie spełniały udział w sądzie rejonowym, wcześniej tymi sprawami zajmowały się kolegia.
Sprawa do apelacji tylko jeden raz. Wniosek o kasacji rozpatruje wyłącznie Sąd Najwyższy. Sąd Najwyższy wniosek o kasację rozpatruje ale nie musi go uwzględnić. Jeśli się dopatrzy nieprawidłowości to kasacja jeśli się nie dopatrzy to doprowadzenie do wyroku. Jeśli kasacja jest dokonana przez Sąd Najwyższy to sprawa jest rozpatrywana od samego początku.
Prezesi sądów rejonowych podlegają prezesowi sądów okręgowych. Prezesa obu sądów powołuje Minister Sprawiedliwości. Na szczeblu sądu rejonowego stoi Prezes - organ jednoosobowy, nie kolegialny. Na szczeblu sądu okręgowego występuje Zgromadzenie Ogólne Sędziów - wchodzą wszyscy sędziowie sądu okręgowego oraz wybrani sędziowie sądów rejonowych.
Kadencja przedstawicieli trwa 4 lata.
Wyrażają opinię na temat kandydatów na sędziów tych sądów, wybierają przedstawicieli do kolegium sądu okręgowego.
Kolegium Sądu Okręgowego - kolejny organ kolegialny 4 -10 osób, skład: prezes sądu i jego zastępcy, wiceprezesi wybrani przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów. Decyduje o zasadach podziału czynności w sądzie.
SĄD NAJWYŻSZY
Podzielony na cztery izby:
Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Izba Cywilna
Izba Wojskowa
Izba Karna
Organami kolegialnymi są Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego.
Zgromadzenie Sędziów Sądu Izby Sądu Najwyższego.
Kolegium Sądu Najwyższego - prezes oraz reprezentant każdej z izb, z urzędu wchodzi szef kancelarii, dyrektor biura prezydialnego, szef biura orzecznictwa.
Sędziowie powoływani tak samo jak wszyscy inni sędziowie. Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje prezydent z pośród dwóch kandydatów zgłoszonych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów na kadencje - 6 lat.
Prezesów Sądu Najwyższego powołuje prezydent z pośród dwóch kandydatów zgłoszonych przez Zgromadzenie Sędziów Izby - kadencja 6 lat.
Sąd Najwyższy - dwie grupy kompetencji:
o charakterze jurydycznym
wydaje uchwały dotyczące zagadnień prawnych
kasacja
wydaje uchwały rozstrzygające
te, które dotyczą działań poza jurydycznych tzw. inne kompetencje
stwierdzenie prawidłowości wyborów do sejmu, senatu, na prezydenta
stwierdza ważność referendum
Sąd Najwyższy dokonuje powszechnie obowiązującej wykładni ustaw
KRAJOWA RADA SĄDOWNICTWA
Utworzona w 1991 roku, jest organem który stoi na czele straży przestrzegania niezawisłości sędziów i niezależności sądów.
część członków pochodzi z urzędu ze względu na pełniącą funkcję
I Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Izby Wojskowej Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu Najwyższego, Prezes Trybunału Konstytucyjnego, Minister Sprawiedliwości, przedstawiciel Prezydenta RP
sędziowie wybierani przed odpowiednie organy kolegialne wszystkie sądy są reprezentowane 15 sędziów wybierani na 4 lata
reprezentacja polityczna 4 posłów i 2 senatorów
NAJWYŻSZA IZBA KONTROLI (NIK)
Jest organem jednostopniowym, funkcjonuje jako jednolity organ państwowy.
Struktura:
delegatury - oddziały zamiejscowe NIK-u (16 delegatur) działają terenowo w województwach różnią się podziałem terytorialnym
zespoły - podział merytoryczny, każdy inspektor należy do któreś wyspecjalizowanej merytorycznie komórki NIK-u, 12 zespołów, inspektor zawsze pracuje w delegaturze ale jednocześnie jest członkiem NIK-u, nie ma możliwości odwołania się od decyzji inspektora
departamenty - 14 departamentów, struktura techniczna NIK-u np. departament kadr transportu, socjalny, prawny
Kontrola NIK-u
Najpierw przeprowadzana jest kontrola wstępna (wysyłanie inspektora NIK-u do kontrolowanego podmiotu, rozpoznanie) potem kontrola zasadnicza - sfera aktywności danego przedmiotu.
Prezes wybierany przez sejm za zgodą senatu. Kandydatura zgłaszana przez Marszałka albo grupę 35 posłów, wybór potwierdzony bezwzględną większością głosów, na 6 lat.
Prezes NIK-u chroniony jest immunitetem, jednoosobowy organ państwa, odpowiedzialny przed Trybunałem Stanu, ma obowiązek w posiedzeniach sejmu.
Kolegium NIK-u - skład zależy od Prezesa NIK-u, jest organem opiniodawczo - doradczym.
Na wniosek Prezesa NIK-u prezydium Sejmu powołuje wiceprezesów (wiceprezesów od 2-4).
Spośród członków kolegium NIK-u musi być:
7 uczonych ekonomii i prawa
7 dyrektorów lub doradców Prezesa
NIK zobowiązany jest do przygotowania rocznego planu kontroli, zatwierdzony musi być przez Sejm. NIK musi realizować zlecenia kontrolne na zlecenie Marszałka Sejmu, Prezydenta, Premiera.
Co roku odbywa się kontrola Sejmu, Senatu, Prezydenta, Trybunału konstytucyjnego - wymóg konstytucyjny. Szczególna kompetencja NIK-u jest analiza wykonania budżetu przez Radę Ministrów to sprawozdanie badają prezesi NIK-u ale to Sejm zdecyduje aby udzielić absolutorium rządowi. Sprawozdania NIK-u muszą być przyjęte przez Sejm. Prezesa NIK-u nie można usunąć. Konstytucja nie przewiduje wotum nieufności do Prezesa NIK-u.
NIK podejmuje działania w czterech sferach - bada podmiot ze względu na rzetelność, gospodarność, celowość, legalność (oznacza badanie czy działa zgodnie z prawem).
rzetelność - badanie działalności pod względem stosowania się do obowiązujących norm i zasad
gospodarność
celowość - badanie czy jednostka kontrolowana podejmuje działania związane z wykonaniem określonych funkcji
Kontroli podlegają wszystkie podmioty państwowe, jednostki organizacyjne i państwowe, osoby prawne jednostka administracji rządowej NBP.
Ze względu na rzetelność, gospodarność, legalność podlegają organy samorządcy organu terytorialnego oraz samorządowe jednostki prawne.
Ze względu na legalność i gospodarność NIK może kontrolować wszystkie jednostki ze sfery niepublicznej w tym zakresie w jakim korzystają one ze sfery publicznej.
RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH
Urząd powstał w 1987, wybierany tak samo jak NIK, kadencja 5 lat, kandydat powinien wyróżniać się znajomością prawa, ma być wrażliwy na sprawy ludzkie, ma być skuteczny i odważny w działaniach, jest organem jednoosobowym , nieusuwalny, składa sprawozdanie raz w roku przed Sejmem i Senatem, powołuje swoich zastępców, może powoływać swoich pełnomocników, musi odpowiedzieć na każdą kierowaną do niego sprawę ale nie musi podjąć interwencji.
Rzecznik Praw Obywatelskich - Andrzej Zoll
22.03.2003
WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI
Sądy i trybunały - nie ma pomiędzy nimi zależności.
Trybunał konstytucyjny :
82 r powstaje trybunał stanu i trybunał konstytucyjny
85 r I ustawa o trybunale konstytucji
Trybunał konstytucji - najwyższy organ typu sądownictwa, on bada konstytucyjność prawa, on może sam kontrolować jakość tego prawa - samokontrola niekiedy nie daje wychwycić błędów popełnionych przez samych siebie. Czyli jest mało skuteczny ale kontrola jest na miejscu i nic nie kosztuje - to duży plus (od 72 -86 r system samokontroli trwa)
Trybunał konstytucyjny powoływany jest przez sejm
15 sędziów, wymogi dla kandydatów bardzo wygórowane
sędziowie wybierani przez sejm na 9 lat a sam trybunał jest nie kadencyjny, ponowny wybór na sędziego jest nie możliwy
kandydatów zgłasza grupa 50 posłów albo prezydium sejmu. Sejm tylko dokonuje wyboru i nie ma wpływu na nic więcej
Prezesa Trybunału konstytucyjnego i wiceprezesa - powołuje prezydent na 6 lat
MAREK SAFIAN - prezes Trybunału konstytucyjnego
Organ kolegialny Trybunału konstytucyjnego to Zgromadzenie ogólne sędziów Sądu Najwyższego
Pracami Trybunału konstytucyjnego kieruje prezes.
Kompetencje Trybunału konstytucyjnego:
bada konstytucyjność prawa w ogóle, w różnych wymiarach. Dwa aspekty badania prawa:
prewencyjny represyjny
rozpatruje na wniosek prezydenta czy ustawa jest zgodna z konstytucją zanim wejdzie w życie
rozpatruje zgodność ustawy z konstytucją, działa tu na zlecenie
bada zgodność innych aktów prawnych np. rozporządzenie z ustawami
akty prawa miejscowego nie podlegają kontroli Trybunału konstytucyjnego (wojewoda może wstrzymać akty prawne nielegalne z konstytucją)
zgodność umów międzynarodowych z konstytucją i z ustawą (ale przed ratyfikacją, nieraz umowa może naruszać suwerenność)
orzeczenia ostateczne, nie można odrzucać żadnej decyzji Trybunału konstytucyjnego (od 99 r tak jest w Polsce, przed 97 r niezgodność ustawy z konstytucją orzekał sejm)
jeżeli ustawa jest nie zgodna z konstytucją to od zaraz przestaje obowiązywać , może też być czas na usunięcie niezgodności z konstytucją (max to 18 miesięcy - czas na usunięcie niezgodności w przypadku ustaw inne akty to 12 miesięcy
Od 1997 Sejm już nie orzeka ale przez 2 lata jeszcze orzeczenia Trybunału konstytucyjnego nie miały skutecznych i ostatecznych decyzji co do ustaw przed 97 r przed konstytucją. Wtedy rola Sejmu była bardzo widoczna.
bada zgodność z konstytucją celów i działania partii politycznej. Wnioskodawca przedstawia dowody, że partia będzie albo już łamie konstytucje.
orzeka o niezgodności prezydenta do pełnienia urzędu, tu Trybunał konstytucyjny działa na zlecenie marszałka sejmu. Ważne czy we wniosku zaznaczona jest niezgodność trwała czy czasowa. Gdyby marszałek sejmu nie mógł przejąć władzy to wtedy marszałek senatu i koniec łańcuszka.. Na trwałą niezdolność władza idzie do marszałka sejmu i on też rozpisuje nowe wybory. Jeżeli brak decyzji marszałka sejmu to Trybunał konstytucyjny wyznacza i zarządza termin nowych wyborów prezydenckich.
rozpatrywanie skargi konstytucyjnej, skarga = to możliwość protestu do Trybunału konstytucyjnego o naruszenie prawa przez posłów, skarga ta dotyczy tylko konstytucyjnego naruszenia prawa.
do 97 r Trybunał konstytucyjny dokonywał wykładni Sądu Najwyższego
TRYBUNAŁ STANU
powołuje sejm spoza grona posłów i senatorów na 4 okres czyli na czas swojej kadencji (kadencji sejmu)
co najmniej połowa członków musi mieć kwalifikacje sędziowskie (jest 16 członków). Wiceprzewodniczący (2) muszą mieć te kwalifikacje, przewodniczący też bo to I Prezes Sądu Najwyższego - LECH GRADOCKI
za naruszenie konstytucji lub ustaw w związku z zajmowanym stanowiskiem odpowiada przed trybunałem, zawsze indywidualnie odpowiadają:
prezydent
prezes NIK
rzecznik praw obywatelskich
premier
ministrowie
członkowie KRRiT
prezes NBP
posłowie, senatorowie
jeżeli obywatel - poseł - senator - nie mogą robić interesów czerpiąc z budżetu państwa również czerpiąc z samorządu terytorialnego.
W stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu może postawić:
Zgromadzenie Narodowe (tylko prezydenta i tylko wniosek 140 posłów)
Sejmu
2/3 głosów Zgromadzenie Narodowe stawia prezydenta przed Trybunał stanu
Postępowanie dwuinstancyjne:
I 5 sędziów (jeżeli niekorzystny wyrok to apelacja i jest druga instancja)
II 8 sędziów
Kary Trybunału Stanu:
zakaz zajmowania stanowisk do 10 lat
ograniczanie praw politycznych (prawa wyborczego na 10 lat)
prawo do nabywania tytułów
kara więzienia
Orzeczenia Trybunału stanu są ostateczne wewnątrz trybunału
6.04.2003
Temat: Terenowe organy administracji rządowej
Organy administracji o kompetencji ogólnej - organy o kompetencji zespolonej.
Organy administracyjne o kompetencji szczegółowej - organy o kompetencji nie zespolonej - są to organy administracji działają w terenie ale nie podlegają wojewodzie ale bezpośrednio nadanemu organowi administracji rządowej. Np.
Komendanci Straży Granicznej
Dyrektorzy Lasów Państwowych
Dowódcy Okręgów Wojskowych
Dyrektorzy Izb Skarbowych
Dyrektorzy Urzędów Morskich
(w sumie 15 organów administracji nie zespolonej - zawsze organy jednoosobowe).
Organy administracji zespolonej podlegają wojewodzie.
WOJEWODA
Jest terenowym organem administracji zespolonej.
Powoływany i odwoływany przez premiera czyni to na wniosek Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Zastępcami wojewody są wice -wojewodowie (jest 2) powołuje ich premier na wniosek wojewody.
nie może być radnym, posłem, senatorem
jest reprezentantem rządu na terenie województwa
jest odpowiedzialny za realizację polityki rządu na terenie województwa
jest reprezentantem skarbu państwa na terenie województwa tylko gdy jest organem założycielskim w stosunku do tego organu
reprezentuje rząd w stosunkach z podmiotami zagranicznymi ale tylko w tym zakresie w jakim funkcjonują, w zakresie tego województwa
sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym tylko w zakresie legalności
ma kompetencje do wstrzymania każdego aktu prawnego, który jest nie zgodny z prawem(może go unieważnić) do tej decyzji wojewody przysługuje odwołanie i można ją zaskarżyć do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Kontrola ma charakter zupełny w przypadku zadań zleconych (występują w dwóch postaciach):
zlecone ustawowo (obligatoryjnie) np. zadania z zakresu służby zdrowia, oświaty
zlecone przyjęte w drodze porozumienia z wojewodą - samorząd nie musi przyjąć takiego zadania jeśli przyjmie to wojewoda daje środki i ma kontrolę zupełną
jest zwierzchnikiem zespolonych służb inspekcji straży działających na terenie województwa
nadaje, określa zasady, cele i działania służb inspekcji straży w drodze regulaminu,
określa funkcjonowanie, powołuje i odwołuje szefów tych służb
ma wgląd w działania zespolonych służb (może żądać wyjaśnień, wstrzymać każdą egzekucję administracyjną
kontroluje każdy akt prawny (zatwierdza albo nie)
Na szczególnych prawach funkcjonują tylko dwie zespolone służby administracji:
Komendant Wojewódzki Policji
Komendant Wojewódzki Straży Pożarnej
podlegają wojewodzie ale działają na szczególnych zasadach, ponieważ wojewoda nie może ich sam odwołać, może to zrobić Komendant wojewódzki Policji, który w przypadku odwołania musi zasięgnąć opinii wojewody (ale nie musi jej uwzględnić.)
spory między naczelnymi organami administracji rządowej a wojewodą rozstrzyga premier
ma możliwość stanowienia aktów prawa miejscowego, niektóre są prawami powszechnie obowiązującego ale są też akty indywidualne
wydaje rozporządzenia, zarządzenia(akt prawa wykonawczego ma charakter wewnętrzny) i decyzje administracyjną (ma charakter jednostkowy, indywidualny)
Wojewoda wydaje dwa rodzaje rozporządzeń:
rozporządzenie - żeby je wydać musi mieć delegację ustawową (w celu realizacji zadań wojewody)
rozporządzenie porządkowe - wydawane jest wtedy kiedy występuje zagrożenie życia, mienia, zdrowia obywateli. Wydając takie rozporządzenie wprowadza je w życie zaraz po jego ogłoszeniu sposób zwyczajowo przyjęty. Rozporządzenie porządkowe może wprowadzić karę grzywny za nie zastosowanie się do przepisów. Rozporządzenie zaraz po wydaniu musi być przedstawione premierowi (może on nakazać cofnięcie rozporządzenia). Rozporządzenie musi być ogłoszone w wojewódzkim dzienniku urzędowym, jest ważne bez publikacji ale musi być podane do publicznej wiadomości.
Zarządzenia dotyczą kwestii wewnętrznej, dotyczą funkcjonowania administracji wojewody.
URZĄD WOJEWÓDZKI- jest organem pomocniczym wojewody, zespół urzędników obsługujących wojewodę. Zasady działania określone są w statucie oraz w regulaminie. Statut w drodze zarządzenia nadaje wojewoda ale musi być zaaprobowany przez premiera - reguluje on strukturę oraz zasady działania urzędu. Podział na wydziały - na czele wydziału stoi dyrektor. Na czele urzędu wojewódzkiego stoi Dyrektor Generalny.
Regulamin nie wymaga zatwierdzania przez premiera, dotyczy kwestii szczegółowych, zakres kompetencji urzędników zajmujących konkretne stanowiska. W urzędzie wojewódzkim są wydziały zamiejscowe - delegatura urzędu wojewódzkiego.
Decentralizacja - przekazanie kompetencji do realizacji określonych zadań strukturą niższym w hierarchii organów państwa.
Przekazaniu kompetencji do realizacji musi towarzyszyć względna samodzielność ich realizacji.
System samorządu terytorialnego - ustawa o samorządzie 9 III 1990
Samorząd terytorialny - terenowe odziały administracji samorządowej. Samorząd terytorialny jest to struktura, która reprezentuje interesy społeczności lokalnej niezależny od państwa.
struktury uchwałodawcze - Rada Gminy
struktury wykonawcze - wójt, burmistrz, prezydent (jednoosobowy)
Ma podmiotowość prawną, jest premierem w stosunkach do państwa, ma swoje kompetencje, ograniczenie kompetencji tylko na mocy prawa.
PRL - był system Rad Narodowych
Rady były terenowe, to organy władzy państwowej nie tak jak teraz reprezentacja obywateli.
Organy uchwałodawcze w postaci Rad pochodzą z wyborów bezpośrednich. Wybory do Rady Gminy (16.VII.1998) przewiduje inne zasady prawa wyborczego w gminach do 20 tyś. mieszkańców, stosuje się zasadę większościowego prawa wyborczego natomiast powyżej proporcjonalne prawo wyborcze.
W gminach do 20 tyś - wybiera się radnych w okręgach jedno lub wielo mandatowych (od 1-5 radnych) żeby zgłosić kandydata trzeba złożyć indywidualnie wniosek, komitet wyborczy i 25 podpisów popierających zgłoszenie. Zwycięzcą jest ten, który zdobył największą liczbę głosów. W okręgach wielo mandatowych zwycięzcą ci, którzy kolejno uzyskują większość ilość głosów. Wybory mają charakter personalny.
powyżej 20 tyś. - proporcjonalny system wyborczy, ustala się w proporcji do poszczególnych komitetów wyborczych. Okręgi wielo mandatowe 5-10 radnych w 1-m okręgu wyborczym. Komitet wyborczy minimum zgłasza tylu kandydatów na radnych ile jest mandatów max 2 razy więcej. Pod listą kandydatów trzeba 150 podpisów. Komisja wyborcza zlicza oddane głosy i dokonuje podziału.
POWIAT
wybory tak jak w gminach powyżej 20 tyś.
z jednego okręgu wyborczego 3-10 radnych
komitet wyborczy 5% głosów w okręgu wyborczy by uczestniczyć w podziale mandatów
200 podpisów
SEJMIK WOJEWÓDZTWA
okręg wyborczy powiat
z jednego okręgu 5 -15 radnych
RADA GMINY
spełnia funkcje decyzyjne, uchwałodawcze
wybiera przewodniczącego z pośród radnych
kontroluje działalność wójta, burmistrza, prezydenta za realizację uchwał rady
rada ma ograniczone kompetencje w stosunku do wójta = burmistrz, prezydent
Wójt wybierany jest w wyborach bezpośrednich, bezwzględną liczba głosów. Bezpośredni wybór wójta powoduje większą pozycję ustrojową, rada nie może go odwołać, bo go nie powołała, odwołują obywatele w drodze głosowania. Wójt odpowiada przed wyborcami za realizację decyzji, wybiera swoich zastępców, którzy przed nim odpowiadają.
W zakresie spraw budżetu i samorządu działalność jest nadzorowana przez Regionalną Izbę Obrachunkową (RIO) drugi organ kontroli. Pierwszym jest wojewoda - w sprawach legalności.
Dwa etapy kontroli legalności RIO
projekt budżetu musi być w RIO i dopiero wówczas można przesłać go dalej
po uchwaleniu budżetu też sprawdzony budżet RIO kontroluje wykonywanie budżetu
po zakończeniu rola budżetowa w RIO poddawana sprawdzeniu z wykonania budżetu i wówczas można rozpocząć debatę nad uchwaleniem absolutorium dla burmistrza
5 czerwca 1998 sejm wydał dwie ustawy o samorządzie powiatowym iwojewódzkim.
SAMORZĄD POWIATOWY
władzami są Rada Powiatu
kompetencje ma takie same jak Rada Gminy, dodatkową jest powołanie zarządu. Zarząd powołany przez Radę Powiatu wybiera starostę powiatowego zastępcę i jego członków (członek musi być radnym, starosta i zastępcy nie muszą)
podział kompetencji między samorządem gminy a powiatem są niezależne, rozdzielne i nie nachodzą na siebie
SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA
Ma organy uchwałodawcze (sejmik województwa) i wykonawcze (zarząd na czele Marszałek wojewódzki powołuje ich sejmik: Marszałka, wice Marszałka i członków zarządu.
Kompetencje Marszałka - kieruje organem wykonawczym
Kompetencje Marszałka i Sejmiku - reprezentowanie obywateli w stosunku do organów państwa
Marszałek może: wydawać uchwały, są aktem prawa wewnętrznego, nie może dotyczyć mieszkańców tylko instytucji samorządu. Sejmik uchwala budżet województwa. Samorząd województwa - zadania związane z ochroną zdrowia, szkolnictwo wyższe. Samorządy terytorialne mogą tworzyć związki i porozumienia. Gminy mogą utworzyć związek gmin (mają osobowość prawną) - prawo o stowarzyszeniach.
REFERENDA GMINNE
mają charakter obligatoryjny (odwołanie rady gminy przed terminem, nie można się samemu opodatkować) lub fakultatywny
dwa rodzaje przeprowadzenia referendum:
decyzja Rady Gminy
inicjatywa obywateli 10% mieszkańców gminy uprawnionych do głosowania
Referendum w gminie jest ważne gdy weźmie w nim udział 30% uprawnionych.
11.05.2003
Partie polityczne - organizacja polityczna zrzeszająca na zasadach dobrowolności osoby posiadające wspólny program polityczny i dążący do jego realizacji poprzez zdobycie i realizację władzy.
Organizacja społeczna (OS) może stać się organizacją polityczną (OP) (bo zacznie realizować cele przez wpływ polityczny)
Partie polityczne (PP) - to specyficzny rodzaj organizacji społecznych, one nie zakładają stosowania nacisku na władzę ale dążą do objęcia władzy. Jeżeli są w opozycji to wywierają wpływ. Dążą do realizacji swojego programu chcąc sami podejmować decyzje a nie wywierać wpływ.
System polityczny - mechanizm współdziałania bądź rywalizacji wszystkich legalnie działających partii politycznych w danych państwach.
Rodzaje:
system rozbicia wielopartyjnego 89 r. 97 AWS powstała jako konsolidacja różnych partii (podmiotów politycznych). Konsolidacja systemu partyjnego w Polsce jest nie do końca skuteczna, były w 97 r
90 r ustawa o partiach politycznych (składa się z 8 artykułów)
97 r ustawa określa zasady tworzenia, legalności finansowania partii. Można finansować partie z budżetu (darowizny tylko od osób fizycznych). Partie tworzą specjalne subkonto na finansowanie wyborów.
Rejestracja partii należy do sądu. 1000 osób za poparciem do założenia partii, wniosek + statut partii należy złożyć w sądzie.
Statut musi zawierać:
nazwę, symbol, adres i skład władz zdolnych do reprezentowania partii na zewnątrz
struktura organizacyjna ma być demokratyczna - musi być zasada kierowania władz politycznych
misi określać zasady nabywania członkostwa i możliwość opuszczania partii
źródła finansowania partii też muszą być określone
podstawowe zasady i cele działalności partii (zarys celów a w programie partii rozwinięcie celów)
Dokumenty składa się w sądzie rejestrowym, on ma trzy miesiące na decyzje, może odmówić rejestracji partii z przyczyn merytorycznych (jeśli w programie partia nawiązuje do faszyzmu, komunizmu, nazizmu). i wniosek do Trybunału konstytucyjnego.
Partia musi utrzymywać stosunki z sądami, musi co roku składać sprawozdanie do sądu rejestrowego: sprawozdanie finansowe i sprawozdanie z działalności.
Można zdelegalizować partię wtedy kiedy jest sprzeczna z konstytucją - zdelegalizowanie to zakazanie działalności.
Kształtowanie systemu politycznego po II wojnie świtowej
system rozbicia wielopartyjnego rok 45 = 6 istniejących partii wyczerpuje różnorodność opcji politycznych obywateli
rok 42 powstaje PZPR
rok 31 zjednoczenie partii chłopskich i powstały partie Stronnictwo Ludowe (SL)
rok 37 Stronnictwo Demokratyczne powstaje zalążkowo, a w 39 odbył się zjazd kół zalążkowych i powstaje SD
PSL z Mikołajczykiem na czele, Stronnictwo Pracy - Popiel, partia chadecka powiązana z kościołem katolickim ale na dystans.
rok 48 zaczęto realizować koncepcje socjalizmu na radzieckim modelu
grupa wokół Bieruta (polityka radziecka) grupa wokół Gomułki (polityka narodowa i radziecka)
rok 48 - PPR połączona PPS i tworzy PZPR
rok 49 SL i PSL powstało ZSL (zjednoczyło się)
do 1990 przetrwały partie polityczne PRL-u : PZPR (komunistyczna), SD (reprezentująca rzemieślników i wolne zawody) i ZSL (chłopska)
od 50 roku - system partii hegemonicznych (wyłącznie w partiach socjalistycznych) i system kooperacji
Było 14 państw socjalistycznych: 7 państw - system monopartyjny (tylko partia komunistyczna), 7 państw - system wielopartyjny.
System hegemoniczny oparty jest na czterech zasadach:
legalnie działa tylko partia, która afirmuje system socjalistyczny
partie socjalistyczne uznają kierowniczą rolę partii komunistycznej w budowie (systemu) socjalizmu
partie sojusznicze uznają wyłączność partii komunistycznej na reprezentacje politycznych interesów proletariatu
partia komunistyczna nadaje samodzielność organizacji i programową partii sojuszniczych
rok 80 zjazd PZPR -u, ZSL i SD
rok 90 PZPR uległo rozwiązaniu, SD jest do dziś
14