Wykład I
1.Uwagi wprowadzające
omówienie pojęcia polityki
ogólna charakterystyka nauki o polityce
etymologia (źródłosłów)
polis ( miasto-państwo)
pojecie to oznacza osadę, twierdzę położoną na wzgórzu, otoczoną murami warownymi, za którymi były państwa
obszar stosunkowo łatwy do obrony
ograniczona wspólnota wolnych obywateli podporządkowana wspólnym celom i interesom
rzeczywistość geograficzna (czasoprzestrzenna)
wspólnota społeczno-polityczna
Robert Dahl - amerykański uczony uważał, że polis to stowarzyszenie polityczne
Piliticon
rozumienie odprzymiotnikowe: społeczne, powszechne, obywatelskie, publiczne, państwowe;
politea
tzn. ustrój idealny
rządzenie, umiejętne kierowanie ludźmi, sprawami publicznymi lub całym państwem - Arystoteles, Platon
dla Arystotelesa ustrój idealny to timokracja tzn: władza ludzi, którzy posiadają pieniądze, majętnych. Przeciwieństwem jest demokracja tzn.: rządy ogółu lub arystokracja - rządząca grupa rekrutowana jest na podstawie urodzenia
Polityka w greckim to dobro o charakterze nadrzędnym.
Sposoby definiowania polityki:
Współczesne sposoby definiowania polityki:
modele kooperacyjne
współdziałanie w celu dobra wspólnego
sztuka rozwiązywania problemów (konfliktów) w drodze kompromisu - działanie zgodne
takie, które stawiają na współdziałanie, współpracę, zgodę, konsensus
nazywane konsensualnymi
DEFINICJA HANAH ARENT
Polityka jest działaniem zmierzającym do realizacji dobra wspólnego, dobra wyższego rzędu czyli sztuką rozwiązywania problemów, konfliktów w drodze kompromisu (tzw. Działania zgodne)
Najczęściej dochodzi do kompromisu, konsensusu przez:
debatę
arbitraż
model konfliktowy
jako ustalany przez rządzących sposób redystrybucji ograniczonych zasobów;
podkreśla strukturalne nierówności (rządzący i rządzeni) oraz fakt iż nie jesteśmy w stanie dojść do kompromisu
wywodzi się z tradycji marksistowskiej
polityka to ustalony przez rządzących sposób redystrybucji ograniczonych dóbr, zasobów (→ dobra, praca, kapitał, ludzie; państwo posiada zasoby i dzieli je. Powstaje konflikt ponieważ nie można dogodzić wszystkim.
Sposoby definiowania polityki:
Działalność instytucji państwowych
Działalność instytucji państwowych, grup interesu i partii politycznych
Decyzje i działania polityczne podejmowane przez ciała rządowe
Polityka jako zorganizowane działania społeczne (wywieranie wpływu na drugą osobę)
zorganizowane zachowanie społeczne
Polityka jako produkt procesu politycznego
Definicja może czemuś służyć.
I ETAP PROCESU - inicjowanie polityki
ustalanie politycznego programu poprzez zdefiniowanie poszczególnych problemów, które wymagałyby uwagi rządu (jako politycznych na skutek debaty, sporu politycznego nie koniecznie między politykami)
II ETAP PROCESU - formułowanie określonej propozycji działania, decyzje
na skutek debaty, analizy, poglądów,
Podejmowane w sposób egocentryczny, taki który został wg nas wskazany za słuszny;
decyzje są postulowane na zasadzie ograniczonej racjonalności - są skutkiem oszacowanego kompromisu
podejmowane decyzje zawsze mieszczą się w ramach procedur, planach (zwolennicy myślenia systemowego)
na podejmowane decyzje mają wpływ ideologie i przekonania
to, że rząd podejmuje takie a nie inne decyzje wynika z przekonań i ideologii
III ETAP PROCESU - implementacja
często wywołuje odmienne rezultaty od zamierzonych na początku
możemy się minąć z oczekiwaniami wstępnymi
IV ETAP PROCESU - ocena polityki
przegląd wpływu danej polityki w wymiarze publicznym
ocena winna stymulować dalsze procesy i decyzje inicjujące działania
ocena powinna być krytyczna
Ogólna charakterystyka nauki o polityce
sposoby definiowania nauki o polityce
poprzez podmiot
poprzez przedmiot
poprzez funkcje
poprzez kulturę (socjologiczne)
ad a)
nauka to długotrwały i zorganizowany proces poznawczy człowieka
jego wynikiem jest gromadzenie wiedzy na poznany temat
nauka tu jest rozumiana jako tożsama z wiedzą
ad b)
nauka jest systemem badań zorganizowanym metodycznie wokół odpowiedniego przedmiotu poznania, celu i sposobu uzasadniania
ad c)
obrana metoda przesądza o naukowości poznania i ona stanowi jakby formę poznania
ad d)
wskazuje na różne formy i instytucje realizujące systematycznie poznanie przy użyciu racjonalnych środków i odpowiedniej kadry naukowej
UWAGA !!! tę definicję należy znać:
Ludzkie, metodycznie zorganizowane racjonalne poznanie świata, rzeczy i osób w ich różnorodnych czynnościach - działaniach.
NAUKA A WIEDZA
Nie każda wiedza jest nauką. Każda nauka jest poparta wiedzą.
Wiedza
stanowi zbiór informacji prawdziwych, ale dla osiągnięta obojętnie jakim sposobem;
Nauka
oznacza wiedze uporządkowaną, wewnętrznie spójną
zdobywana systematycznie i planowo
bardzo istotny element to wewnętrzna spójność
Doświadczenie
to nie wiedza,
polega na umiejętności przewidywania skutków działań politycznych,
z wiekiem może stać się wiedzą - wiedza zawarta jest w stereotypach na temat polityki.
Granice wolności nauki
instrumentalne traktowanie człowieka dla potrzeb nauki
zagrożenia wynikające ze stosowania tylko jednego sposobu poznania naukowego (→ pułapka w którą bardzo łatwo można wpaść - Hitler)
Zakres przedmiotowy nauki o polityce
Czy politologia jest nauką oparta na liczbach?
Nie jest nauką opartą na liczbach mimo, że badania statystyczne zawierają zapisy liczbowe;
Nie ma możliwości obliczenia, kwantyfikacji
Różnica między naukami politycznymi a nauką o polityce (politics)
TU POWINIEN BYĆ SLAYD 21 - CZYM SA NAUKI POLITYCZNE
Nauki polityczne są zespołem nauk społecznych; są nimi określone działy nauk społecznych, które to działy w ramach 1 nauki zajmują się naukami politycznymi. Przykłady: historia polityki, ekonomia polityki, socjologia polityki…itp.
Wycinek innych nauk społecznych, dla których jedynym z przedmiotu zainteresowania jest polityka
Każda z tych nauk posługuje się badaniami charakterystycznymi dla siebie samej.
Politologia jest nauką interdyscyplinarną,
Korzysta z dorobku innych nauk społecznych jak np. socjologia
Głównym przedmiotem jej zainteresowania są zjawiska polityczne, badane w sposób kompleksowy
Posiada własną metodologię
Inaczej „nauka o polityce”
POLITOLOGIA WG UNESCO
POLITYKA JAKO DYCYPLINA AKADEMICKA
FRANCJA (1795)
Zapoczątkowała badania nad politologią
Politologię ściśle łączą z prawem
Po rewolucji francuskiej powołano Akademię Nauk Moralnych i Politycznych, na której głownie nauczano prawa. W 1891 roku powołano Wolną Szkołę Nauk Politycznych - szkoła prywatna, która kształciła kadry administracyjne. Po II W.Ś. nastąpiło całkowite przekazanie na wydział politologiczny wiedzy historycznej. Dziś istnieją tam 2 ośrodki.
USA (1880)
Na uniwersytecie Columbia powstała szkoła Nauki Politycznej
Dyscyplina ta uznana została w okresie międzywojennym. Powstała wówczas administracja samorządowa oraz historia teorii polityki.
Po II W.Ś. położono duży nacisk na badania stosunków międzynarodowych
WIELKA BRYTANIA (1895)
Londyńska Szkoła Gospodarki i Nauki Politycznej
W 1912 powstaje katedra politologii na Uniwersytecie Oxfordzkim
W 1950 powstaje Brytyjskie Towarzystwo Nauk Politologicznych
NAUKA O POLITOLOGII WSPÓŁCZEŚNIE
TRZY SPOSOBY ROZUMIENIA NAUKI O POLITOLOGII (są równoległe)
PODEJŚCIE TRADYCYJNE/NORMATYWNE
Doszukują się korzeni w starożytnej Grecji
Polega ono na tym, że zajmują się tym jak być powinno a nie tym jak jest
Ten typ pozostaje zawsze pod wpływem ideologii, wartości religijne
POEDEJŚCIE BEHAWIORALNE
Wywodzące się z psychologii
Występuje w nauce o polityce po II W. Ś.
Przedstawiciele koncentrują się na badaniu zachowania politycznego ludzi w danym czasie
Dzięki tej metodzie wprowadzone zostały badania empiryczne, statyczne, rozbudowano analizę polityki, postaw, systemów, wartości. Postawy, systemy i wartości będą wpływały i rzutowały na system polityczny jako całość.
SYNTEZA POSTBEHAWIORALNA
Powstało w wyniku krytyki podejścia behawioralnego
Lata 60-te XX wieku
Zarzucali behawiorystom badanie tylko zjawiska społecznego tu i teraz, lecz nie dostrzegają tego, ze system podlega zmianom. Dla behawiorystów USA to punkt wyjścia do wszystkich analizo według postbehawiorystów stanowi błąd ponieważ nie jest on idealny
Zarzucano behawiorystom to, że woleli oni badać ustabilizowany system. Nie można tam szukać innych podsystemów niż demokratyczne.
Głównym twórcą była Dawid Easton (1969) - zaproponował on podejście postbehawioralne. Zakłada, iż politolog w swoich badaniach przygląda się historii, współczesnym instytucjom i opiniom publicznym
Miejsce politologii wśród innych nauk empirycznych (humanistycznych)
Politologia jest nauką empiryczną/humanistyczną tzn, że celem jej jest zaspokajanie potrzeb intelektualnych ludzi w zakresie poznawania otaczającej nas rzeczywistości społecznej i dostarczania postaw do kształtowania racjonalnego poglądu na świat.
Przedmiotem badania nauk humanistycznych są ludzie. Nauki humanistyczne to również historia, socjologia, ekonomia.
Funkcje nauki o polityce
Opisowa
Wyjaśniająca
Przewidująca
Instrumentalna
Ad a)
Uczony winien skupić się na rzetelnym opisie rzeczywistości , ponieważ może być on podstawą co do nieprawidłowości w danej dziedzinie
Ma opisywać rzeczywistość
Ad b)
Ma szukać odpowiedzi na pytanie „Dlaczego?” natomiast wtórne pytanie to „W jaki sposób?”. Przykłady: 1. Dlaczego dane zjawisko zaistniało? 2. w jaki sposób do niego doszło?
Ma wyjaśnić rzeczywistość
Ad c)
Inaczej prognostyczna
Zadajemy pytanie: Jak rzeczywistość polityczna będzie wyglądać w przyszłości? Kiedy określone zjawiska będą miały miejsce? Jaki przebieg będą miały?
Ad d)
Jaki podjąć konkretne działania, aby osiągnąć zamierzony rezultat?
Jakich instrumentów użyć by osiągnąć zamierzony cel?
Metody badań politologicznych
Empiryczne |
teoretyczne |
|
|
- są metodami gdzie dąży się do dokładnego odwzorowania rzeczywistości |
- precyzyjna interpretacja zgromadzonych danych |
Empiryczne
Ad a) poznanie rzeczywistości poprzez odpowiednie narzędzia. Bardzo duże ma tu znaczenie wykształcenie, uleganie stereotypom itp.
Czynniki subiektywne powodują, iż dwie osoby dokonują 2 różnych interpretacji.
Metoda subiektywna .
2 typologie obserwacji:
Pierwsza typologia:
1) pośrednia - relacja obserwatorów
2) bezpośrednia - sam byłem świadkiem, większe znaczenie prowadopodobieństwa
Druga typologia:
1) uczestnicząca
2) nieuczestnicząca
Ad b) Technika ilościowa pomocna względem opisu i obserwacji
Ad c) Kontynuacja obserwacji - chęć opisania tego, co się widziało. Ustalamy wyczerpująco liczbę aspektów na podstawie obserwacji dokonujemy klasyfikacji i na tej podstawie wysuwamy teorię.
Teoretyczne
Analiza systemowa
Metoda badania , dzięki której możemy badać makro- i mikrosystemy
Należy zadać sobie pytanie: Czym jest system?
System to całość złożona z elementów, otoczona możliwym do oddzielenia środowiskiem .
Jeżeli stwierdzimy, że system to sejm RP tzn. że składa się z elementów, miedzy którymi zachodzą związki to możemy badać go jako system.
W ramach systemu wyróżniamy:
Elementy - są to takie części systemu, które nie posiadają odrębnej funkcji
Podsystem - posiadają odrębne funkcje
Analiza systemowa makro
System polityczny jako całość
Pytania: Jakie elementy należą do tego systemu?, Jakie elementy należą do otoczenia? Jakie jest kryterium przynależności do systemu? Jakie elementy systemu są funkcjonalne i dysfunkcjonalne? Jakie elementy stanowią najistotniejsze czynniki zmian systemu?
Analiza systemowa średniego rzędu
Może dotyczyć pewnego podsystemu
Analizujemy podsystem średniego rzędu, ex: system porozumień regionalnych do systemu międzynarodowego
Pytania: Z jakimi innymi podsystemami nasz podsystem jest najsilniej lub najsłabiej związany?, Jaka jest rola opisywanego podsystemu, porozumień regionalnych dla całości międzynarodowej?, Jaki jest stopień autonomii tego podsystemu?
Analiza mikro
Dotyczy elementu systemu np. konkretnej decyzji, organizacji, partii politycznej.
Pytania: Z jakimi innymi elementami nasz element jest najczęściej powiązany? Jaki jest charakter oddziaływań między naszymi a innymi? Jaki jest stopień autonomii tego elementu? Czy działania tego elementu są modyfikowane za pomocą sprzężenia zwrotnego?
Metoda analizy decyzyjnej
Najbardziej wszechstronna i kompleksowa
Kategorie (składniki analizy decyzyjnej):
Decyzja polityczna - akt nielosowego działania bądź zaniechania politycznego
Ośrodek decyzyjny - kto te decyzje wydał, jaki podmiot
Proces decyzyjny - zespół elementów powiązanych ze sobą przyczynowo-skutkowo występujący wewnątrz ośrodka decyzyjnego
Implementacja polityczna - w jaki sposób nasz proces polityczny urzeczywistnił się przy użyciu określonych środków
Analiza behawiorystyczna
Pytamy o motywy postępowania danego człowieka - co wywierało wpływ
Możemy jej poddać osoby jak i kolegialne ośrodki władzy
Analiza porównawcza (komparystyczna)
Polega na porównywaniu dwóch lub więcej układów politycznych lub ich części wziąwszy pod uwagę określone kryterium np. ustroje prezydenckie
WYKŁAD II
Sposoby definiowania władzy politycznej.
Behawioralny (model S-R, S-O-R, wzmocnienia pozytywne, manipulacja, perswazja, autorytet)
Jako stosunek społeczny
Celościowy
Instrumentalny
konfliktowy
Ad a) behawioralny
Wywodzący się z psychologii.
Szczególne zachowania ludzkie, które modyfikują zachowania innych ludzi
Wywieranie pewnego wpływu
Badanie zachowań ludzkich jak i zwierzęcych w warunkach laboratoryjnych
SR - Stymulacja, bodziec, R- reakcja
Wystarczy znać siły i stronę bodźca aby przewidzieć reakcję
SOR - S R - to samo znaczenie co wyżej, O- element, podmiot działania; świadomość człowieka związana z jego indywidualnym doświadczeniem
Wzmocnienie pozytywne
możemy modyfikować zachowanie człowieka za pomocą działań, które ten człowiek odbiera jako nagrodę, np. pensja
Manipulacja
metoda wpływania na ludzi polegająca na zakamuflowaniu kształtowania bez ich wiedzy i woli, poglądów i emocji oraz zachowań
Perswazja
sposób patrzenia na władzę
metoda wywierania wpływu, polega na przekonaniu ludzi do zaakceptowania pewnych poglądów i wynikającej z niej zmiany zachowań, oparta na:
argumentacji racjonalnej np. dane statystyczne,
Oddziaływania emocjonalne np. satysfakcji, poczucia zagrożenia
Chodzi tu o logiczne wnioski i już na początku trzeba mieć dość dużą wiedzę
Skuteczność perswazji zależy od:
Im więcej jest konfliktów w społeczeństwie tym skuteczność perswazji maleje
Liczby rywalizujących ze sobą ośrodków decyzyjnych - im jest więcej tych właśnie ośrodków tym skuteczność perswazji jest mniejsza
Wada perswazji
Dużo czasu
Oddziaływanie długofalowe
Działanie dla cierpliwych
Dysonans poznawczy (pojecie związane z perswazją)
Człowiek będzie akceptował to co jest zgodne z jego zasadami
Utrudnia działanie perswazji
Autorytet polityczny
Zdolność podmiotu oparta na jego kompetencjach formalnych i walorach osobistych do egzekwowania decyzji bez egzekwowania przemocy
Legitymizowanie władzy (prawomocność władzy)
Uznanie działań władzy za prawomocne, legitymizowane
Jeżeli władza ma autorytet jej działania uznane są za prawomocne
Często jest tak, że autorytet jest przypisany i wynikać może z racji urodzenia (zawód lekarza z ojca na syna, zawód prawniczy z ojca na syna itp.)
Jeśli władza nie posiada autorytetu politycznego wówczas może to skłaniać społeczeństwo do jej obalenia lub podejmowania prób jej obalenia
Legitymizacja poprzez wybory - jeśli nie ma wolnych wyborów nie ma legitymizacji
W koncepcjach liberalnych autorytet można stracić natomiast w totalitarnych odwrotnie
Ad b) jako stosunek społeczny
Wyróżniamy trzy płaszczyzny badawcze
Jeśli przyjmujemy racjonalny sposób definiowania władzy politycznej to władza będzie rozumiana jako relacje międzyludzkie.
Władza jest stosunkiem asymetrycznym - nierówność podmiotów w nim uczestniczących
Władza jest następstwem organizowania się społeczeństwa w pewien ład - powstanie władzy
Sprawowanie władzy - ogół decyzji władczych podjętych przez podmiot w określonym czasie od momentu objęcia władzy - Dec. Władczych
Zadawane pytania:Ile władza ma władzy? W jaki sposób następuje podział w ramach trójpodziału władzy
Analiza decyzji - w jaki sposób dana władza występuje najchętniej oraz jakich środków używa (rozporządzenia czy też inne akty) . Bardzo cenne są tu statystyki.
Decyzja polityczna
Nieprzypadkowy, racjonalny akt wyboru celu działania oraz zestawu środków przydatnych do realizacji tego celu
Ponosimy odpowiedzialność za to kogo i co wybraliśmy, lecz nie zawsze wybrane środki są optymalne w stosunku do naszego celu dlatego czasami osiągamy cel niezamierzony
Akt wyboru celu działania jest rozmyślny, osoba taka powinna przewidzieć większość skutków - racjonalny prawodawca ( taki który wiedział co robi)
Motywy decyzji politycznych
Interesy grupowe (obiektywne) lub jednostkowe (subiektywne)
Obiektywne - podejmowanie takich decyzji jest wyżej cenione (znacznie lepiej niż subiektywne); liczy się tu interes ogółu a nie jednostki
Dążenie do zdobycia władzy i utrzymania władzy przez elitę rządzącą lub opozycję
Potrzeby wynikające z racji stanu (- czyli interes nadrzędny, ogólnospołeczny, postrzegany w szerszej perspektywie)
Historia może ocenić czy decyzja została podjęta zgodnie z racją stanu czy nie
Część lub konieczność zawierania kompromisów wewnątrz państwa lub na arenie międzynarodowej
Typy uwarunkowań decyzji politycznych
Uwarunkowania aksjologiczne
W jakich warunkach podejmowane są decyzje
wartości światopoglądowe np. religia
wartości ideologiczne np. liberał w zakresie gospodarki
uwarunkowania doktrynalne np.ruch lub partia
postawy, naszego zachowania, wychowanie np.doświadczenia życiowe
dążenie do utrzymania, zdobycia lub odzyskania władzy
uwarunkowania ekonomiczne i społeczne
uwarunkowania międzynarodowe
uwarunkowania subiektywne i nieracjonalne (fanatyzm religijny, wróżka; mogą one nie wystąpić)
MODEL PRZEBIEGU PROCESU DECYJNEGO
Proces decyzyjny
racjonalny 3. emocjonalny
emocjonalny 4. organizacyjny
ad.1
decydujący wpływ ma wiedza na dany temat
brak odpowiedniej wiedzy powoduje błędne decyzje
osoba taka powinna być wszechstronna i aktualna
racjonalny proces decyzyjny przebiega w fazach
zdefiniowanie i uszeregowanie pewnych wartości
określanie celów odpowiadających tym wartościom
określenie celów wszystkich możliwych sposobów realizacji osiągnięcia celu
skalkulowanie i porównanie wszelkich możliwych następstw każdego wyboru
wybieranie opcji lub kombinacji opcji takich które zapewniają maksymalizację wartości
ad. 2
uwarunkowania kulturowe, światopoglądowe i tradycjonalne
ad. 3
uwarunkowania wynikające z interesów obiektywnych lub subiektywnych
ad. 4
możliwości kadrowe, finansowe, posiadana infrastruktura
Klasyfikacja ośrodków decyzyjnych
Narodowe - prezydent
Międzynarodowe (ONZ)
Będące organami państwa - prezydent, sejm, senat
Nie będące organami państwa - zarząd partii politycznej
Nieformalne (nielegalne) - nielegalna opozycja
Powyższy podział nie jest wyczerpujący
KLASYFIKACJA DECYZJI POLITYCZNYCH
WDŁUG KRYTERIM RANGI I CHARAKTERU
Strategiczne - coś co jest myślą przewodnią,
Taktyczne - sposób działania służący realizacji celów , prowadzenie kampanii, określanie celów
Operacyjne - w ramach działań operacyjnych znajdują się działania realizacji taktyki; konkretne działania służące realizacji taktyki
WEDŁUG KRYTERIUM WIEDZY DOSTĘPNEJ PPODMIOTOM
Podejmowane w warunkach pewności ( ma wiedza o wszelkich następstwach)
Podejmowane w warunkach niepewności
Podejmowane w warunkach ryzyka
WEDŁUG KRYTERIUM ADRESATA
Decyzje ogólnospołeczne
Decyzje partykularne (adresowane do partykularnych grup społecznych np. grup zawodowych)
Decyzje indywidualne
WEDŁUG KRYTERIUM SZCZEBLA WYDAWANIA (tzn: kto wydaje)
Międzynarodowe
Narodowe
Lokalne
WEDŁUG KRYTERIUM STOPNIA DOSKONAŁOŚCI
Całościowo optymalizowane
Częściowo optymalizowane
Niezadowalające
Nietrafne
WEDŁUG KRYTERIUM ZWIĄZKU Z POTRZEBAMI SPOŁECZEŃSTWA
Przyczynowa
Celościowa
WEDŁUG KRYTERIUM STOPNIA WIEDZY
Realne
Symboliczne - po fakcie np. oświadczenie hasła nie posiada realnego odniesienia do życia
Pozorne - czynność wykonywana w celu ukrytym, np. dam Ci podwyżkę, ale nie mam na to pieniędzy
Kontrola władzy a władza kontrolowana (ok.str 23 kontynuacja)
Zakres kontroli jakiej poddane zostały decyzje władcze
Przykład: na ile władza jest kontrolowana
Jakie organy sprawują kontrolę nad daną władzą
Moc sprawcza organów
Służy ona temu by nie było despotii
Potrzeba ta wynika ze znajomości natury człowieka
KONTROLA - sprawdzanie czy stan rzeczywisty jest zgodny ze
stanem pożądanym i ustalenie ewentualnych odstępstw.
Kto kogo kontroluje w państwie demokratycznym:
Władze działają na siebie wzajemnie (3-podział władzy)
Zasada miarkowania działań władzy publicznej, która wynika z demokratycznego państwa prawnego
Duży wpływ na prowadzenie kontroli ma zasada racjonalności działania organów państwa
Zasady te przewidują, iż żaden organ nie ma pozycji nadrzędnej dominacji. Wszystkie muszą respektować kompetencje i prawa innych organów.
Przykład: sejm sprawuje funkcję kontrolną władzy wykonawczej poprzez działania trojakiego rodzaju podmiotów:
cała izba
poprzez komisje sejmowe oddzielnie i grupowo
posłowie indywidualnie lub grupowo
Organ tylko i wyłącznie kontrolny: KOMISJA ŚLEDCZA jako organ Sejmu do pełnienia funkcji kontrolnej.
CEL:
Żądanie obecności i informacji od przedstawicieli na posiedzeniach sejmu
Komisje mają prawo żądania wysłuchania przez adresatów oceny pokontrolnej
EFEKT prowadzonej kontroli Sejmowej:
Votum nieufności
Votum zaufania
Możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu (najrzadziej stosowana i skomplikowana)
Władza realna
Badamy stopień respektowania decyzji politycznej
Pytamy o posłuch dla aktów władzy, czy są respektowane
Czy akty normatywne obowiązują
Ad c) celościowy sposób definiowania polityki
Definiujemy władzę poprzez cel do jakiego naszym zdanie władza dąży
Poprzez przyjęte cele np. chce zmniejszyć wpływ Rosji, więc proponuje, że Grecja i Ukraina wstąpią do UE
Ad d) instrumentalny sposób definiowania polityki
Związany z możliwością stosowania przez władzę szczególnych środków zwłaszcza przymusu
Ad e) konfliktowy sposób definiowania polityki
Oznacza, iż państwo ma możliwość podejmowania decyzji regulujących podział dóbr w sytuacjach konfliktowych
Dobra - jest ich ograniczona ilość a chęci ich posiadania są ograniczone - stąd konflikt
Występują rządzący (politycy) i rządzeni (obywatele) - asymetria
Chodzi o dobra publiczne, którymi są:
Materialne i niematerialne wartości
Trwałe, pożądane i ważne w danym społeczeństwie
Nie można ich chronić lub pomnożyć
Przykłady dóbr:
Bezpieczeństwo osobiste
Poczucie bezpieczeństwa dot. życia, zdrowia, własności
Wolność od i wolność do
Zabezpieczenie w sensie egzystencji, w sensie ekonomicznym i potrzeb wyższych
Władza jako szczególna struktura stosunków społecznych i instytucji - np. monarchia w GB, demokracja jako najdoskonalszy ustrój społeczny;
Posiadanie władzy, np.: zajmowanie eksponowanego miejsca w jej strukturze.
Funkcje władzy politycznej
Ad. 1
Władza ma prawo narzucania kryteriów i sposób regulacji rozmiarów rozdziału dóbr między podmioty
Ad. 2
Polega na zapewnieniu bezpieczeństwa zewnętrznego systemu społecznego oraz wewnętrznego ( - dbanie o trwałość reguł systemowych) i mechanizmów, które gwarantują stabilność (synteza)
Ad. 3
Koordynowanie, scalanie działań podmiotów polityki wokół nadrzędnych wartości interesu warunkujących trwałość systemu
Ad. 4
Polega na wytyczaniu socjopolitycznych podziałów społeczeństwa oraz form organizacyjnych umożliwiających innym podmiotom udział w życiu politycznym poprzez bezpośredni lub pośredni udział (przykład: referendum)
Realizacja władzy politycznej - zmiennej (co będzie wpływać na realizację
decyzji politycznych)
Kompetencje władcze a długość trwania władzy i treść oraz zakres norm politycznych.
Analiza kompetencji decyzyjnych, kontrolnych, władcze
Długość trwania władzy - im dłużej władza trwa nie oznacza, że władza jest lepiej wykonywana. Im dłużej tym następuje degeneracja co prowadzi do autotelizmu władczego (- rządzący chce tylko i wyłącznie utrzymać władzę)
Przyzwolenie społeczne
Sprawność decyzyjna
Kontrola decyzji politycznych
Poziom władzy realnej
NORMY POLITYCZNE (również prawne)
prawne
obyczajowe
zwyczajowe
generujące zwyczaje polityczne
religijne
Ad. 1 Trzy rodzaje norm
dotyczące pozyskania władzy i jej utraty
regulujące sposób sprawowania władzy
regulujące sytuację podmiotów władzy
Ad. 2
przyzwolenie = poparcie społeczne - wpływa na rozmiar władzy rzeczywistej w państwie
ma charakter niezwykle zmienny
rozróżnienie:
przyzwolenie pozorne - wynika z propagandowych manipulacji
przyzwolenie realne, rzeczywiste - badanie opinii publicznej, takie, które możemy zmienić
Ad. 3 sprawność decyzyjna
Podmiot KTO?
jednoosobowość:
Zaletą jest szybkość
Większa poprawność merytoryczna tzn. zgodna z zamiarami decydującego
Wada - nadmierna jednostronność, branie pod uwagę tylko jednego poglądu oraz brak poparcia społecznego
Wieloosobowość, zespołowe:
Zalety:
Oparte o pewien kompromis, konsensus - są wypracowane
Ucieranie poglądów
Decyzje zapadają w drodze głosowania
Wady:
Czas - sposób podjęcia wydłuża się w czasie, powolne
Brak poprawności merytorycznej - często nie ma zgodności z tym co powstało a zmianami jakie chciano osiągnąć
charakter decyzyjny
jednoinstancyjne - decyzje są wadliwe bez możliwości odwołania
wieloinstancyjne - można odwołać, gdy jest wadliwa, wada natomiast to, to że jest wydłużona w czasie
Koncentracja uprawnień decyzyjnych
Uprawnienia rozproszone
Kilka osób
Im bardziej uprawnienie jest rozproszone tym bardziej jest trudno podjąć decyzję (ciężko jest osiągnąć kompromis)
Uprawnienia skoncentrowane - wada: Decyzje nie będą szerzej legitymizowane.
Zmienne zależne II
Ad. do 3 kwadracika : Poziom partycypacji obywatelskiej
w jaki sposób my będziemy uczestniczyć
im wyższy stopień partycypacji politycznej tym ta sprawność rośnie
Kontrola decyzji politycznych
Kontrola władzy
Jest wykonywana przez obywateli w stosunku do władzy np. kontrola związków zawodowych, prasy w stosunku do rządzących
Władza kontrolowana
to te uprawnienia, które posiada władza, aby sama siebie kontrolować ułożeniu hierarchicznym
Temat 3: LEGITYMIZACJA
Dwa sposoby definiowania legitymizacji
jako atrybut - koncepcja Webera, Eastona, Beethama
ujecie legitymizacji jako procesu przekształcania siły we władze legalną
Ujęcie 1.
Jest atrybutem władzy politycznej wyrażającym uprawnienie rządzących do podejmowania wiążących decyzji przy równoczesnej aprobacie rządzących
Wynika z akceptacji sposobu przejawiania się nadrzędności i podporządkowania w systemie politycznym
Według koncepcji Maxa Webera legitymizacja opiera się na:
Historii
Obyczaju
Sile osobowości
Systemie formalnych zasad prawnych (legitymizacja prawno-racjonalna)
Koncepcja D. Eastona
Wymiary życia politycznego, które mogą podlegać legitymizacji
Ma wymiar ideologiczny, spektakularny, personalny
Ideologiczny - opiera się na uznaniu zasad i wartości
Strukturalny - akceptacja dla norm proceduralnych składających się na system
Personalny - szacunek dla osób sprawujących władzę
Uważał, że człowiek nigdy nie zaakceptuje władzy panowania
Według niego akceptacja dla władzy jest nierównomiernie rozłożona
Jest to krytyka koncepcji Webera
Koncepcja pośrednia oparta o atrybut D. Beethama
Legitymizacja władzy dokonuje się na 3 poziomach
reguł nabycia i sprawowania władzy
przekonań rządzących rządzonych co do funkcjonowania systemu politycznego
czynnego …..rządzących wyrażającego się ….slayd!!!!
Ujecie 2
Proces uzyskiwania aprobaty rządzących dla reguł nabycia i sprawowania władzy dla instytucji i osób ją sprawujących
Aprobata nie ma charakteru trwałego
Proces legitymizacji przekształca poparcie - siłę we władzę legalną
System niedeterminalny…..slayd!!!
Jest to proces bo aprobata nie ma charakteru…
Temat 4 : DETERMINANTY POLITYKI
Ideologia, prawo, gospodarka, kultura
IDEOLOGIA
Całościowy zespół poglądów na świat
Względnie spójny system przekonań i twierdzeń o charakterze opisowym i normatywnym (jak jest i jak powinno być) koncentrujący się wokół problematyki natury ludzkiej
Funkcje:
Krytyczno-wyjaśniająca
Projektująca
Kształtowania grupowej świadomości politycznej
Mobilizowanie do zespołowej akcji politycznej
Związki ideologii z polityką:
Negujące wpływ czynników o charakterze ideologicznym na zjawiska i procesy polityczne - zwolennicy uważają, ze linie ideologii przebiegają równolegle
Podejście zakładające, że taki wpływ ma miejsce, że ideologia ma wpływ - to podejście jest popierane przez większość badaczy
Wpływ ideologii na politykę następuje przez:
Poprzez partie polityczne i powiązane z nimi organizacje, które biorą udział w procesie sprawowania władzy
Partie i ruchy społeczne nie biorące udziału w sprawowaniu władzy, pełniące rolę tzw.: systemu wczesnego ostrzegania
Nurty społeczne takie jak ekolodzy
Poprzez środowiska artystyczne
Obszary oddziaływań ideologii na politykę:
Kształt rozważań ustrojowych właściwych różnym reżimom politycznym
Funkcjonowanie systemów politycznych
Procesy zachodzące w systemach politycznych, służących określonym celom długookresowym, średniookresowym, bieżącym
IDEOLOGIE W PIGUŁCE
konserwatyzm
liberalizm
chadecja
socjaldemokracja
komunizm
nacjonalizm
faszyzm
DOKTRYNA:
zbiór poglądów określających cele i kierunki działań wyraźnie określonych w czasie i przestrzeni
podział:
lewicowe
centrowe
prawicowe
cechy charakterystyczne doktryny lewicowej:
postulowały zniesienie wszelkich dyskryminacji
niwelowanie różnic majątkowych
wprowadzenie zasiłków dla ubogich
duże podatki dla bogatych
stypendia
cechy charakterystyczne dla doktryn centrowych
utrzymanie równowagi między różnymi interesami, grupami społecznymi i warstwami
organizacje społeczne, stowarzyszenia, fundacje mają za zadanie niwelowanie różnic majątkowych, lecz nie mogą one zastępować państwa
cechy doktryn prawicowych
nierówność społeczna jest nieodłączną cechą społeczeństwa
kultura, religia tradycje narodowe i państwowe, podkreślanie rangi wartości narodowych - elementy ważne dla prawicowych
utrzymanie struktury społecznej, w której charakterystyczne jest występowanie warstw o różnym zasobie majątkowym
IDEOLOGIE W PIGUŁCE Cd
Ad 1. konserwatyzm
Powstał jako sprzeciw wobec rewolucji francuskiej
Jego zwolennicy byli za utrzymaniem ustroju sprzed rew.Fr
Zmiany powinny następować w formie ewolucji a nie rewolucji
Tradycja, rodzina, religia - są dla nich najważniejsze
Uważają, że hierarchie społeczne mają charakter naturalny
Krytykują współczesną kulturę
Ad. 2 liberalizm
Przedstawiciele: A. Smith, John Lock
Uważali, iż wolność jest nadrzędną wartością człowieka
Wszelkie zasady ustrojowe powinny w jak najmniejszym stopniu ograniczać tę wolność
Jednostki powinna ograniczać wolność drugiego człowieka
Bardzo ważna jest wolność słowa stawiana na piedestale bo chroni ona przed nadużywaniem ze strony władzy
Formułują postulat państwa minimalnego tzn:
Ma mieć silną armię
Państwo ma być prawne (działania zgodne z prawem)
Państwo ma być ograniczone w swoich prawach do zapewnienia ochrony obywateli, pilnowania porządku, ochrony wolności obywatelskiej
Państwo nie powinno być graczem w gospodarce - państwo nocnego stróża
Miejsce jednostki w społeczeństwie zależy od jej zaradności
Formułują pojęcie homoeconomikus - człowiek, który egoistycznie działa by zaspokoić swój interes
Ad. 3 chadecja
Podstawę stanowi encyklika Rerum Novarum
Papież uważał, że każda jednostka, człowiek obdarzony jest wolną wolą i świadomością a w swoim postępowaniu powinien kierować się zasadami moralnymi
Człowiek powinien szanować rodzinę, godność, pokój, pluralizm, wolność
Postulują społeczną gospodarkę wolnorynkową
Dopuszczają wolny rynek z umiarkowaną ingerencją państwa w procesy gospodarcze by minimalizować nierówności społeczne
Charakterystyczne jest pojęcie subsydialności, które polega na tym, że im niżej tym powinno być mniej państwa w naszym działaniu;
Biorą na siebie odpowiedzialność za działania a państwo powinno zapewnić środki na działanie bez już kontroli
Państwo ma pomagać gdy obywatele nie będą już dawać sobie rady
Ad. 4 socjaldemokracja
Wychodzą z założenia, że główną przyczyną nierówności w społeczeństwie jest brak sprawiedliwości a nie wady danego człowieka
Nie ma sprawiedliwości - mamy do czynienia z nierównością
Zwolennicy państwa opiekuńczego
Tzn. takiego, które będzie niwelowało nierówności poprzez reformy społeczne i gospodarcze
Duży nacisk kładą na prawa socjalne, np.: prawo ddo płatnego urlopu
Nacisk kładą również na redystrybucję dóbr i dochodów - dot. to interwencjonalizmu państwowego. Państwo interweniuje na rynku, jest graczem ponieważ wolny rynek jest niesprawiedliwy
Wysokie podatki dla ludzi o wysokich dochodach środki te przeznaczane SA na biednych
Ad. 5 komunizm
Ideolodzy: Marks, Engels, Lenin „Manifest Komunistyczny”
Postulaty:
Bezklasowy ustrój społeczny (równość wszystkich ludzi)
Własność zbiorowa
Społeczna własność środków produkcji
Powyższy stan możemy osiągnąć w drodze rewolucji a nie ewolucji
Ad. 6 nacjonalizm
Uważają, że „NARÓD” - a nie społeczeństwo, nie obywatel - jest najdoskonalszą formą życia społecznego
Istotnym spoiwem narodu jest :
Tradycja
Język
Religia
Kultura narodowa
Egoizm narodowy - uważają, że interes danego narodu jest nadrzędny w stosunku do innych celów i innych narodów
Sprzeciwiają się internacjonalizmowi czyli nie chcą współpracy z innymi narodami
Ad. 7 faszyzm
Głosili założenia:
Silna władza wykonawcza w rękach jednego człowieka
Władza, którą taki człowiek sprawuje jest władzą nad państwem, partią polityczną i jednostką a także społeczeństwem
Zakaz działania opozycji - system monopartyjny
Pochwala expansję - czyli rozwój tej ideologii na inne terytorium
Ograniczenie praw jednostki
Odmiana niemiecka NAZIZM „Main Kampf”
Hitler był zwolennikiem koncepcji darwinizmu społecznego w przyrodzie istnieją różne gatunki ludzi - słabe i silniejsze - narody i rasy tzw podludzi, dlatego że zajmuja one cenne terytoria
Hitler promuje zasadę wodzostwa tzn.: pełnia władzy powinna znajdować się w rękach jednostki
4.b Prawo a polityka
Definicja prawa:
Prawo to zespół norm o charakterze generalnym i abstrakcyjnym ustanowionych albo uznanych w odpowiedniej formie przez kompetentne organy państwowe, których przestrzeganie i realizacja jest zabezpieczona zorganizowanym przymusem państwowym.
Prawo w prawoznawstwie
Prawo natury i prawo pozytywne
Zwyczajowe i stanowione
Przedmiotowe i podmiotowe
Publiczne i prywatne
Wewnętrzne i międzynarodowe
Materialne i proceduralne
Gałęzie prawa: prawo konstytucyjne, administracyjne i międzynarodowe
Administracyjne - konkretyzuje prawo konstytucyjne
Międzynarodowe - prawo publiczne i prywatne
Typologia prawa administracyjnego
Ogólne |
szczególne |
- postanowienia generalne tworzone przez naukę prawo administracyjne np. nieważność decyzji administracyjnych, instancyjność |
- prawo budowlane, energetyczne, - stanowią o nim odrębne ustawy |
Kolejny podział to:
prawo administracyjne
prawo ustrojowe
prawo materialne
Związki prawa z polityką
model decyzjonistyczny
model rygorystyczny
model luźny
model legalistyczny
ad. 1
prawo podporządkowane polityce i nie tworzy odrębnego systemu
charakterystyczny dla systemów autokratycznych
ad. 2
proces decydowania politycznego jest zależny od istniejących praw
decyzje polityczne są jedynie realizacją postanowień norm prawnych
brak danej normy oznacza zakaz działania politycznego
ad. 3
polityka i prawo są w pewnych relacjach zależnych
jest to charakterystyczne dla systemu demokratycznego
ad.4
kompletny brak ustaw w stosunku do działania
brak kontroli legalności aktów normatywnych
przykładem jest cenzura w PRL
Funkcje prawa w stosunku do systemu społecznego
regulacyjna
interpretacyjna
innowacyjna
petryfikacyjna
sanacyjna
delimitacyjna
ad. a) regulacyjna
regulująca stosunek społeczny w pożądany sposób przez panujących
powinna wskazywać zachowania dozwolone, nakazane lub zakazane
formy przymusu
prawo własności
spadkobranie
prawo to musi być bardzo precyzyjne
to czego nie nakazuje ani nie zakazuje jest dozwolone
ad. b) integracyjna
prawo wytwarza prospołeczne funkcje zachowań
nastawione na cele wyżej niż jednostkowe
nastawione na rozwiązywanie pokojowe konfliktu zarówno jednostkowego jak i masowego, grupowego
przykładem jest ustawa o fundacjach, prawo rodzinne
ad c) innowacyjna
kształtowanie nowych uznanych za pożądane wzorców jednostkowych i grupowych
przekształcanie rzeczywistości społecznej
przykłady: wolontariat, lobbing
ad d) petryfikacyjna
polega na kształtowaniu pewnych zachowań przez państwo ponieważ nasze zachowania wówczas są bardziej przewidywalne a społeczeństwo jest bardziej stabilne
przykład: katalog przestępstw
ad. e) sanacyjna
polega na usuwaniu z rzeczywistości społecznej elementów, które zostały uznane za niepożądane i hamują dalszy rozwój społeczny
przykład: ułatwienie prowadzenia działalności gospodarczej, nowy system zdrowia jeśli dotychczasowy hamował, III filar
ad f) delimitacyjna
polega na tym, że państwo wyznacza granice swobód
kładzie się nacisk na oddzielenie władztwa
określenie granic między władztwem państwowym a swobodami obywatela
Gospodarka a polityka
związki między polityką a ekonomiką - płaszczyzny badań
1 płaszczyzna - teorie prezentujące przebieg procesu dziejowego i uznające, ze istnieją prawidłowości określające każdy z tych etapów
Np. Marksa, który badał relacje między ek. a pol. - decyzje w tej sferze podejmują posiadacze środków produkcji
Ekonomika (ekonomia) determinuje i wywiera wpływ na politykę
Teoria ROSTONA
Ekonomia i polityka są czynnikami równorzędnymi
Uważał, iż ekonomia może osiągnąć status całkowitej niezależności odcinając się od polityki
Teoria PARSONA
Podsystem ekonomiczny jest podsystemem systemu społecznego tzn technologiczny
Wszystkie wzajemnie się uzupełniają
Teoria EASTONA
Czynniki natury ekonomicznej należą do otoczenia systemu politycznego
Pomiędzy systemem a jego otoczeniem dochodzi do ciągłej wymiany, wywierania wpływu
2 płaszczyzna - polega na określeniu wskaźników określających wpływ rozwoju ekonomicznego na politykę
Dotyczą one badania zależności między określonymi czynnikami rozwoju gospodarczego a rozwojem politycznym
Szkoła amerykańska
Przedstawiciel LIPSET
W swoich badaniach uzyskał najwyższe wskaźniki rozwoju gospodarczego w państwach demokratycznych
Badał industrializację, zamożność, wykształcenie i stwierdził, że są one najważniejsze w demokracji
Przedstawiciel DAHL
Stwierdził, iż niedorozwój ekonomiczny utrudnia budowę demokracji ponieważ nie zapewnia poliartii (demokracji) zasobów niezbędnych do jej rozwoju
3 płaszczyzna - badanie relacji między gospodarką a władzą w różnych systemach gospodarczych
Przedstawiciel ORGANSKI
Prowadził badania dotyczące relacji między gospodarką a władza systemach gospodarczych centralnego planowania
Według niego każde społeczeństwo przechodzi fazy rozwoju
faza unifikacji
faza industrializacji
faza dobrobytu
faza obfitości
faza inicjacyjna, powolny czasem szybki wzrost potęgi państwa,
faza przejściowa, wzrost potęgi państwa,
faza pełnego wzrostu, pojawiają się symptomy zmniejszania się potencjału państwa
Wnioski:
istnienie wolnego rynku sprzyja utrwalaniu demokracji
sam rynek, ekonomia wywiera wpływ na demokracje
Możemy też obserwować w jaki sposób wartości wpływają na rynek i tu wyróżniamy kilka TYPÓW GOSPODAREK KAPITALISTYCZNYCH:
konkurencyjny kapitalizm angloamerykański
kontynentalny - europejski model społeczny gospodarki wolnorynkowej
nordycki kapitalizm gospodarki negocjacyjnej
kapitalizm azjatycki (japoński)
ad a) konkurencyjny kapitalizm angloamerykański
głównie w GB, Irlandii
słabe związki zawodowe
słaba ochrona pracownika przed zwolnieniem
minimalny poziom bezpieczeństwa socjalnego
największa niezależność ustroju od rynku
rząd tylko i wyłącznie kontroluje pewne instytucje na rynku (nikła rola)
ad b) kontynentalny - europejski model społeczny gospodarki wolnorynkowej
np.: Francja, Belgia , Niemcy
stosunkowo wysokie wydatki socjalne
wysoka ochrona pracownika przed zwolnieniem
silna pozycja związków zawodowych mimo malejącej ilości członków
rząd aktywnie wpływa na rynek
solidarność społeczna
brak rażących nierówności majątkowo - społecznych
ad c) nordycki
np.: Szewcja, Holandia, Finlandia, Dania
stosunkowo wysokie podatki
duże wydatki państwa na edukację
wysoki poziom opieki medycznej
silne związki zawodowe
brak dużego zróżnicowania płacowego
swoboda w zwalnianiu pracowników
wysokie zasiłki dla bezrobotnych
ad d) azjatycki
ma charakter ascetyczny
azjaci więcej i chętniej oszczędzają
gospodarka opiera się na wspólnym, kolektywnym dążeniu do potęgi gospodarczej
wysokie morale pracy, oszczędności i dyscyplina
Związki między polityką a ekonomiką
w systemie gospodarki wolnorynkowej (demokratycznej) - model demokracja - rynek
w systemie gospodarki centralnej
w okresie transformacji ustrojowej
ad.1
konkurencyjny kapitalizm angloamerykański
europejski model społeczny gospodarki rynkowej
nordycki kapitalizm
ad 2
w tym systemie losy gospodarki były uzależnione od decyzji politycznych faktycznie wykonywanych przez partie polityczne
ad. 3
okres przechodzenia od autorytaryzmu do gospodarki wolnorynkowej
podkreśla się społeczny konsensus co do konieczności przeprowadzenia reform
ścieranie się nurtów:
liberalny dążył do państwa opiekuńczego (reformy Balcerowicza)
przekonanie, ze państwo ma obowiązki względem słabych
We współczesnych demokracjach występuje duża różnorodność
Grupy interesu:
powstają gdy zaistnieje potrzeba realizacji selektywnych lub kolektywnych dążeń ludzi do tego aby się zrzeszać
anomiczne
komunalne
stowarzyszenia
grupy instytucjonalne
KULTURA A POLITYKA
Definicja kultury za Czarnowskim:
Całokształt zobiektywizowanych elementów dorobku społecznego
kulturą jest wszystko co nie jest naturą
KULTURA TO:
I
wytwory materialne i niematerialne ludzkiej pracy
wzory postępowania i oceny wartościujące
będące wynikiem ludzkiej działalności, zobiektywizowane i trwałe instytucje organizujące ludzkie zachowania
II
kultura bytu
to Co i Jak ludzie konsumują dla zaspokojenia swoich potrzeb bytowych
kultura społeczna
formy współżycia i współdziałania
kultura symboliczna
nauka, religia, sztuka
ZALEŻNOŚCI MIĘDZY ŚWIATEM POLITYKI I KULTURY
polityka jest częścią świata kultury
wytwarza instytucje, systemy polityczne, normy, wzorce zachowań
polityka jako kultura społeczna
polityka jako część świata kultury symbolicznej
polityka będzie współpracować jak i rywalizować np. z Kościołem
polityka jako część świata kultury I bytu
pewne wzorce zachowań
np. produkcja i konsumpcja wpływa na politykę
ODDZIAŁYWANIE KULTURY A POLITYKĘ
Na politykę oddziaływają problemy związane z kulturą.
kultury regionalne w ramach państwa
kultury narodowe
kultury zachodnie
globalizacja kultury
Ad. 1 kultury regionalne w ramach państwa
Robert Putnam 1970 - 90 prowadził we Włoszech badania na temat różnic w sposobie funkcjonowania. Zauważył, że na sposób sprawowania władzy mają wpływ specyficzne uwarunkowania kulturowe
Ad. 2 kultury narodowe
Każdy narów posiada dziedzictwo narodowe, duchowe i materialne
Budowle, literatura, muzyka itp.
Historia, która jest tematem sporów narodowych
Dobra stałe i niepodważalne tj. godło, hymn, flaga
Każdy polityk, który chce uczestniczyć w życiu politycznym musi znać dobra kultury
Plusy ze znajomości kultury: polityk, który zna kulturę zdobywa zaufanie, szacunek itp.
Ad.3 Kultury zachodnie
Wpływ kultury zachodniej na politykę prowadzoną przez państwo
Demokracja jest ustrojem politycznym związanym immanentnie z kulturą zachodu np. wolne wybory itp.
Np. Turcja - tam próbuje się zaszczepiać tradycje europejskie
Globalizacja kultury
Globalna kultura konsumpcyjna
Ogół dóbr symbolicznych
Zunifikowana kultura
Bardzo ważną rolę odgrywają wzorce amerykańskie tzw. „disneyowska kultura globalna”
ETYKA A POLITYKA
Czym jest etyka?
Etyka to ogół norm i ocen moralnych przyjętych w danej zbiorowości w określonej epoce
Etyka wg. Ossowskiej zajmuje się tym, co jest dobre, a co złe i do czego należy dążyć
Wyróżnia się etykę:
Indywidualną
Grupową
Społeczną
uniwersalną
Analiza relacji między etyką a polityką
tzn. Jak jest a nie jak być powinno
TEORIE ETYCZNE
najważniejsze, które legły u podstaw tworzenia danych ustrojów
etyka formalizmu (etyka konserwatywna)
odwołuje się do imperratu Emanuela Kanta
stwierdził on, iż należy szanować prawo bez względu na to jakie ono jest
uważał, ze trzeba być rygorystom i nie ulegać litości
wg. niego moralność powinna być ślepa i pozbawiona uczuć
rygorystyczne traktowanie uczuć ludzkich
utylitaryzm Bellingham
odwołuje się do zasady tolerancji
uważają, ze oceniając czyny nie należy ulegać pierwszemu wrażeniu
jeśli konsekwencje danego czynu były dobre to nieważne jakie były czyny
rządy powinny kierować się szczęściem swoich obywateli
etyka cnoty (wielkiego serca)
preferuje braterstwo
charakterystyczna dla starożytności
etyka miłości bliźniego(egalitaryzm)
równe traktowanie wszystkich ludzi
braterstwo
twórcą był Jezus Chrystus
Ghandi
etyka umowy społecznej
odwołuje się do autorytetu kompetentnej jednostki, która może ustalać co dobre a co złe
jednocześnie nie może mieć w tym interesu
mieści się w nurcie liberalnym
etyka uprawnień
najwyższą wartością jest autonomia jednostki, która ma prawdo własnych wyborów i ponoszenia z tego wyboru ryzyka
może dokonywać wyborów wbrew jej woli
ETYKA NORMATYWNA czyli Jak być powinno?
Ujęcie separacjonistyczne
Ujęcie pragmatyczne
Ujęcie perfekcjonistyczne
Ad. I
Moralność i polityka są odrębne i powinny być oddzielone
Moralność to stosunki międzyludzkie
Polityka to stosunki między zrzeszeniami
Człowiek nie jest podmiotem polityki
Cynizm
Moralność i polityka na siebie oddziaływają
Prymat mają cele polityki nad moralnymi
Ad. II
Uważają, że polityka powinna być przede wszystkim skuteczna i przez skuteczność powinna być oceniona przez społeczeństwo
WEBER
Należy oddzielić etykę od etyki odpowiedzialności, konieczności
Przyjmują, że należy przestrzegać 2 wytycznych
cel polityczny nie może być sprzeczny z powszechnym odczuciem moralnym
żaden cel nie może uświęcać środków
Ad. III
oceny i normy moralne powinny określać cele polityczne i kierunki ich realizacji
jednostka musi być wierna wyznaczonym regułom moralnym
przedstawiciel: Martin Luter King, Kościół Katolicki
PROCES POLITYCZNY
UJĘCIE STATYCZNE A DYNAMICZNE POLITYKI
STATYCZNE (instytucjonalne)
Wg. WEBERA - pojęcie władzy politycznej utożsamiane jest z pojęciem władzy państwowej, potrafiącej narzucać swoją wolę często przy pomocy przymusu fizycznego.
DYNAMICZNE
Jak faktycznie kształtują się stosunki polityczne
Odejście od prawnoinstytucjonalnego, statycznego ujęcia problemu badanego przez naukę o polityce
Definicja procesu wg. SZCZEPAŃSKIEGO
Po II W.Ś.
termin proces oznacza „względnie jednorodne serie zjawisk powiązane zależnościami przyczynowymi lub strukturalno - funkcjonalnymi”. Określenie to służące do definiowania procesu społecznego może być użyteczne do określania procesu politycznego, będącego szczególną postacią procesu społecznego.
ZMIANA POLITYCZNA
regres
stagnacja
rozwój
Zmiany tak podejmowane mogą być wynikiem:
presji z zewnątrz
zamierzone działania polityczne
działania wewnątrzpaństwowe
Mogą występować razem lub osobno.
Klasycznym przykładem jest demokracja
Różnice między procesem politycznym a rozwojem politycznym
Proces polityczny |
Rozwój polityczny |
|
|
MODELOWANIE (opis procesu politycznego)
Modelowanie - tzn czego należy szukać
Ustalić stan początkowy każdego procesu tzn co jest początkiem tego procesu
Stany pośrednie tego procesu tzn Co? Jak? Dlaczego?
Zależności jakie powstały między podmiotami w stanie pośrednim
Kierunek oraz głębokość zmian
Prawidłowości - czyli zasady wg, których zmiany powstały
W jakim zakresie i w jaki sposób system polityczny ulega zmianom w określonym czasie
PRZYKŁAD: Upadek komunizmu
stan początkowy - powstanie i zalegalizowanie wolnych związków zawodowych
stan pośredni - strajki, brak faktycznej woli władzy, oddalanie reform politycznych i gospodarczych
1989 r. - rozmowy poprzedzające Okrągły Stół
Upadek rządów PZPR - demokratyzacja, wolne wybory
FUNKCJE MODELU PROCESU POLITYCZNEGO
funkcja analityczna (analiza)
wyjaśnieniami wewnętrzną strukturę procesu tzn. Kto inicjował? Z jakiego powodu?
funkcja prognostyczna
warianty danego przebiegu procesu
funkcja operacyjna (ocena)
ma oceniać efektywność podjętych działań
DZIAŁANIA POLITYCZNE
modele
działania tradycjonalne
odwołują się do tradycji, rutyny czyli pewien utarty sposób postępowania np. chodzenie do Kościoła
działania afektywne
opieramy się na pewnych uczuciach wiary zaufania np.: wychodzę za mąż, posyłam dzieci do przedszkola ponieważ ufam, że tam im będzie dobrze
działania racjonalne
oparte na wiedzy, robimy coś dlatego, że wiemy
wiedza ta poparta jest racjonalnymi argumentami np. jeśli zrobię coś X to wiem, ze skończy się to Y
działania teleologiczne
ukierunkowana na cel, świadoma czynność, typ czynności wykonywana przez przodków w dawnych czasach. Wówczas robili coś po raz pierwszy a dziś już jest to raczej racjonalne. Nie znamy jaki cel można osiągnąć, nie wiadomo czy osiągniemy ten cel, który chcemy
Wszystkie te działania mogą się mieszać.
DEFINICJA DZIAŁANIA POLITYCZNEGO
typ działania społecznego tzn iż nie działamy w próżni
racjonalne, świadome i skuteczne czynności podmiotu realizującego swoje potrzeby i interesy związane bezpośrednio lub pośrednio z władzą polityczną
SPRAWOWANIE WŁADZY
istotą działania politycznego jest sprawowanie władzy samodzielnie lub w koalicji lub wywieranie wpływu na ośrodki polityczne
racjonalne: przyjmujemy, że osoba, która będzie podejmowała dane działanie posiada maksymalną wiedzę o rezultatach jakie jej działanie może przynieść
często jest to działanie długofalowe
przykład: jeśli polityka prowadzona przez IPN jest niewygodna to obcina się dotacje
świadome czynności - przy uwzględnieniu wiedzy o uczuciach, emocjach danego podmiotu umożliwia urzeczywistnienie danego celu
przykład: konstytucja „Konstytucja RP urzeczywistnia…sprawiedliwości społecznej” § 28
skuteczne - efektywne, wydajne, ekonomiczne
podjęcie tego działania będzie w sposób niezawodny prowadziło do osiągnięcia preferowanego rezultatu przy jak najmniejszych kosztach
ZWIĄZEK DZIAŁANIA POLITYCZNEGO Z POLITYKĄ
Istnieje szereg działań, które mają przypadkowy, niezamierzony związek z polityką np. kierowca jakiegoś polityka, który w trakcie jazdy słyszy trwającą rozmowę; w przypadku postępowania przeciwko temu politykowi może on zostać również wezwany w sprawie
Przykładem mogą być związki zawodowe, które reprezentują pracowników przed pracodawcą, ale również jeśli organizują manifest wówczas już mają wpływ na politykę
Przykłady: Akt wyborczy, dymisja ministra, powołanie rządu, wstąpienie do organizacji międzynarodowej
RODZAJE DZIAŁAŃ POLITYCZNYCH
1 podział ze względu na ilość podmiotów uczestniczących
Przykład: podpisanie petycji zniesienia prezydenta miasta, akt wyborczy
Zbiorowe: manifestacja
Grupowe: manifestacja matek samotnie wychowujących dzieci, której odebrano jakiś przywilej, mniejszości wyznaniowe, sexualne
Podrodzaj do zbiorowych to totalne: wojna obronna
2 podział ze względu na stopień złożoności
Proste - są konwencjonalne; czynności tego samego typu, rodzaju jak np. głosowanie sejmu(podniesienie ręki w sejmie-wówczas wiadomo, ze głosujemy)
Złożone - podejmowanie wielu czynności np. kampania wyborcza
3 podział ze względu na skutki działań jakie zamierzamy wywrzeć
Jednostronne - podpisanie umowy koalicyjnej
Wielostronne - głosowanie przez Kowalskiego - cel: wybranie danej osoby
KOLEJNY PODZIAŁ TO:
Ad 1.
Zinstytucjonalizowane - poddane pewnym regułom działania; powtarzalność i pewna trwałość Przykład: Proces prawodawczy, akt wyborczy
Niezinstytucjonalizowane - nie opierające się na tych regułach; nie mają charakteru trwałego Przykład: Zamach stanu, rewolucje, ruchy uliczne
Ad. 2
Konformistyczne - wynikają z ulegania wpływom, zmieniamy swoje poglądy pod wpływem innych osób
Nonkonformistyczne - wbrew innym głosuję na kandydata, którego poglądy MI nie odpowiadają
Ad.3 Dotyczą zakresu posiadanej przez nas swobody przy podejmowaniu decyzji. Możemy je stosować do państwa ale również do obywateli. Przykład: dyscyplina partyjna
Suwerenne - akt głosowania na prezydenta jest tajny
Niesuwerenne - głosowanie w sejmie jest jawne
KOLEJNY PODZIAŁ:
Ad. 1. Kryterium stopnia przymusowości
Przymusowe - płacenie podatków, uchwalanie budżetu, rozliczanie się z kamp.wyb
Dobrowolne - udział w wyborach w Pl
Narzucone - udział w wyborach lecz gdy za absencję grozi grzywna, głosowanie zgodne z dyscypliną partyjną
Ad. 2 Kryterium podmiotu podejmującego działania
Ad a) - partie polityczne
Ad b) - nauczyciele
Ad c) - działalność terrorystów
Ad 3) Ze względu na jawność działań
Ukryte - negocjacje prowadzone w celu uwolnienia zakładnika
Jawne - głosowanie w sejmie
Ukryte (zamaskowane) - czynność pozorna, aby osiągnąć cel, którego nie możemy ogłosić wprost.
SKUTKI DZIAŁAŃ POLITYCZNYCH
Ocena skutków działań politycznych zależy od dominującego w danym czasie systemu wartości politycznych.
Różna może być ocena skuteczności dziś a inna za jakiś czas, np. wstąpienie do UE
Działania polityczne skuteczne
Mamy do czynienia ze zbieżnością działania celu z rezultatem
Działania nieskuteczne
Gdy rezultaty są odmienne od celu jaki stawialiśmy
Działani polityczne skuteczne w sferze poza polityką
Gdy zmierzałem do osiągnięcia celów poza polityką i je osiągnąłem
Za pomocą działań politycznych osiąga się cele uboczne - niepolityczne
SKUTKI DZIAŁAŃ POLITYCZNYCH:
Rewolucja
Refolucja
Reforma
Przewrót polityczny
Ad 1. Rewolucja
Dwa rozumienia pojęcia rewolucja:
Sensu largo
Rewolucja społeczna jest to długotrwały i dynamiczny proces jakościowej zmiany systemu społecznego, zmiany rozumianej w kategoriach postępu społecznego tzn. zwiększenia wolności, równości i sprawiedliwości społecznej
Sensu stricte
Rewolucja polityczna to radykalna zmiana ustroju społecznego w tym także politycznego z reguły powiązana ze stosowaniem walki zbrojnej.
Rewolucje powstają w wyniku braku komunikacji między rządzonymi a rządzącymi. Najbardziej narażone są reżimy niedemokratyczne o słabej kondycji gospodarczej.
ELEMENTY REWOLUCJI
Przyczyny
Sytuacja
Podmioty
Przebieg
Ostateczne efekty
Ad 1)
Obiektywne
Przykład - związane z obiektywnie istniejącym sposobem dystrybucji dóbr materialnych i niematerialnych
Subiektywne
Świadomość grup społecznych co do niesprawiedliwego podziału dóbr materialnych i niematerialnych a co za tym idzie niezadowolenia społecznego
Ad 2)
Pojęcie wielowładzy i dwuwładza
Dwuwładza - jedna grupa utraciła monopol na sprawowanie władzy
Pojawiła się konkurencyjna grupa, władza, która popierana jest przez znaczną część społeczeństwa
Brak chęci ze strony dotychczasowej władzy (tej która ją traci) na poparcie żądań i zlikwidowanie tej konkurencji
Dotychczasowa władza nie popiera żądań konkurencji
Ad. 3)
Mogą to być zbiorowości społeczne
Może to być grupa społeczna
Partie polityczne, klasy społeczeństwa klasowego, elity rewolucyjne, rządy rewolucyjne
Ad. 4)
ETAPY:
działania zmierzające do zdobycia władzy
zazwyczaj zbrojne
cel - nowy aparat władzy
działania wprowadzające i utrudniające rewolucyjne zmiany w stosunkach społecznych, ekonomicznych, socjalnych i kulturowych
Wszystkim pkt 1-4 towarzyszy PRZEMOC!
Ad 5)
co przyniosła rewolucja
opisujemy przebieg czym konkretnym się skończył:
zwycięstwo (utrwalanie zmian)
klęska (kontrrewolucja - przeciwko postulatom rewolucji)
kompromis (przyjęcie pewnych reguł określających funkcjonowanie systemu i jego otoczenia)
2 drogi do skutków
Osłabienie tempa i zmian rewolucyjnych
Wyczerpały się zasoby, zabito przywódcę, osiągnięto co chciano
Eskalacja działań
Ad. II Refolucja
Timothy Garton Ash - przykład Jesień ludów
Według niego refolucja jest stanem pośrednim między rewolucją a reformą
Ad.III Reforma - stopniowa zmiana lub ulepszenie istniejącego stanu rzeczy czyli istniejącego stanu rzeczy czyli elementu systemu politycznego
Nie narusza zrębów ustroju systemu politycznego, pewnych reguł i mechanizmów ustrojowych
Inspirowana przez władzę
Legalny akt polityczny
Przykład - reforma emerytów i rencistów
Źródła reform
Niska efektywność systemu politycznego i jego otoczenia - może wynikać z konfliktów społecznych
Zgłaszane przez różne grupy postulaty zmiany sposobu rozmiaru redystrybucji dóbr o charakterze materialnym np. grupa nauczycieli i pielęgniarek
Zwiększenie się liczby i natężenia konfliktów społecznych podważających istniejący porządek społeczny, asystemowe
Pojawienie się postulatów wprowadzenia zmian wśród elity rządzącej (przed upływem naturalnej kadencji, zmiana ordynacji wyborczych)
Dyfuzja wzorców międzynarodowych (rozprzestrzenianie się wzorców międzynarodowych)
Analizą przebiegu reformy możemy wskazać na konsekwencje dla systemu i dla zakresu władzy posiadanej przez dany podmiot. Możemy powiedzieć, ze dany podmiot w konsekwencji:
Zwiększył władzę
Utrzymuje dotychczasowy stan posiadania
Dokonuje dobrowolnej lub wymuszonej delegacji swoich uprawnień
Następuje podział kompetencji władczych na rzecz innego podmiotu
Utrata władzy w wyniku nieprzewidzianych konsekwencji
Ad. IV przewrót polityczny
Charakteryzuje się:
Gwałtownością
Udziałem wojska
Wsparty masami
Musi być popierany przez chociaż część społeczeństwa
Dokonuje się poza prawem
Następstwa:
zmiany w zakresie władzy
nie są to zmiany systemowe, ustrojowe
STOSUNKI POLITYCZNE
1.Definicja stosunków politycznych:
Zależności dotyczące sytuacjo związanych ze sprawowaniem i zdobywaniem władzy politycznej
Stosunek polityczny jest rodzajem stosunku społecznego
Ze stosunkiem politycznym mamy do czynienia wtedy gdy co najmniej między dwoma podmiotami dochodzi do działań politycznych
Mają charakter dynamiczny i podlegają ciągłym zniekształceniom
2. Rodzaje (jaką postać mogą przybierać stosunki polityczne)
Zwierzchnictwo
Podporządkowanie
Współpraca
Kompromis
Walka
Sojusz (przykład - wszyscy razem idziemy do wyborów - mniejszość etniczna + mniejszość sexualna + SLD
Koalicja (przykład - 2 partie)
3. Kategorie- w zależności od cech
Krótko lub długookresowe - mniej lub bardziej trwałe
Żywiołowe lub zinstytucjonalizowane- ujęcie w ramy prawne
Asocjatywne i dysocjatywne
Formalne i nieformalne
Stosunki odzwierciedlają i warunkują procesy polityczne, społeczne, socjologiczne:
Asocjatywne - tworzą i utrwalają pewne więzi
Dysocjatywne - dezintegrują, przykład: zerwanie koalicji
Dwie płaszczyzny badania stosunków politycznych
Charakter obiektywny
Charakter subiektywny
Ad a)
Podmioty w ramach stosunku politycznego są od siebie uzależnione bez względu na poziom uświadomienia sobie przyczyn i skutków tych zależności.
Ad b)
Od charakteru subiektywnego zależy jakość między podmiotami tych wzajemnych stosunków politycznych. Od tego zależy:
Efektywność tego stosunku
Tempo zachodzących zmian
POTRZEBY POLITYCZNE I INTERESY POLITYCZNE
Definicja potrzeby:
Stan braku czegoś, istnienie lub poczucie istnienia pewnego deficytu w odniesieniu do sfery relacji politycznych w danym miejscu, czasie i w nawiązaniu do konkretnych spraw.
Należy zwrócić uwagę, iż potrzeby możemy postrzegać:
Subiektywnie- ponieważ czegoś nam brakuje, odczuwamy stan niedoboru
Obiektywnie jako zależność człowieka od otoczenia
To potrzeby powodują, że człowiek działa.
Rodzaje potrzeb politycznych z punktu widzenia oczekiwań jednostki (grup społecznych) w stosunku do aparatu państwowego.
Bezpieczeństwa politycznego
Elekcji
Skutecznego oddziaływania pośredniego
Ekspresji
Koalicja (działanie wspólne)
Zaspokajanie potrzeb politycznych następuje w wyniku kooperacji (działania) pozytywnej lub negatywnej.
Grupy potrzeb politycznych według kryterium podmiotowego(dot.osób)
Indywidualne - np. posiadanie władzy
Grupowe - np. dominacji w otoczeniu
Ogólnospołeczne - np. suwerenności, sojuszu i koalicji
INTERES POLITYCZNY
To świadome dążenie jednostek lub grupy do realizacji określonego celu
Interes społeczny to dążenie podmiotu do osiągnięcia tego co jest korzystne i za takowe jest uznawane
Interes polityczny - definicja
Jest jedną z form interesu społecznego
Mówimy o interesie politycznym
Sensu stricte
Dotyczy dążenia podmiotów do udziału w sprawowaniu władzy za pośrednictwem instytucji państwa, systemu partii politycznych i organizacji społecznych
Sensu largo
Dotyczy dążenia grup społecznych do realizacji swoich potrzeb poprzez zgłaszanie ich władzy politycznej np. w postaci wyników wyborów, referendów czy strajków
Rodzaje interesów politycznych
Ogólnospołeczne, grupy społeczne, jednostki
Ekonomiczne
Ideologiczne
Społeczne
Zbieżne, kompromisowe, sprzeczne
Proces artykulacji interesu społecznego
Powstawanie grup interesu
Potrzeby o charakterze selektywnym i kolektywnym (zbiorowości) stają się źródłem i motywem partycypacji (udziału) w organizacji.
Potrzeba tożsamości
Potrzeba solidarności
Potrzeba ekspresji
Potrzeby selektywne
Sytuacja materialna
Posiadanie władzy
Status społeczny
Ambicja
Wpływ polityczny
Cechy grup interesu
Skupia różne kategorie członków
Opiera się na dobrowolnym członkostwie
Grupy interesu w większym stopniu niż inne organizacje są uzależnione od aktywności i zaangażowania członków
Grupy interesu z reguły mobilizują
Klasyfikacja grup interesu wg. Castellsa(różnią się stopniem rozwoju wew. zależności)
Grupa anomiczna
Pojawiające się i znikające (ex.manifest)
Grupy nie posiadające charakteru stowarzyszeń (tzw grupy komunalne)
Stowarzyszenia
Sformalizowane
Dążą do realizacji danego celu
Grupy instytucjonalne
Największa skuteczność
Zasoby grup interesu
Zasób w postaci dojścia do strategicznych ośrodków władzy odpowiedzialnych za przebieg procesu decyzyjnego
Zasoby finansowe i organizacyjne
Zasób w postaci fachowego i profesjonalnego przygotowania
Poparcie opinii publicznej dla grupy interesu i promowanych przez nią celów
Modele polityki grup interesu
Pluralistyczny
Korporacyjny
Konsensualny
Sieciowy
Ad 1)
Dominuje tu założenie, ze grupy interesu dysponują określonymi zasobami politycznymi, które to zasoby pozwalają im promować interesy indywidualne w sferze publicznej. Grupy interesu tworzą tu system hamulców i kontroli ponieważ jest ich tak dużo, że wzajemnie nie doprowadzają do hegemonii jednej z tych grup.
Pojawia się tu pojęcie: zrównoważone środowisko przetargów politycznych tzn., że ilość tych grup interesu nie zapewnia żadnej z tych grup trwałej dominacji. Jeśli jedna zaczyna dominować to pojawia się opozycja.
Wszystkie interesy powinny mieć równy dostęp do procesu podejmowania decyzji
Państwo w tym modelu występuje w roli arbitra ponieważ grupy interesu toczą wojnę ze sobą. Powinien brać argumenty każdej ze stron i wybierać to co jest najkorzystniejsze dla państwa - społeczeństwa
Państwo arbitralne działa w sposób reaktywny tzn. jego działania są reakcją na działania grup interesu
Ad 2) założenia korporacjonizmu:
Podkreśla uprzywilejowanie pewnych grup społecznych jeśli chodzi o dostęp do władzy politycznej.
Tylko niektórzy mogą wywierać wpływ na proces funkcjonowania władzy państwowej
Opiera się na funkcjonowaniu klasy politycznej
- Pracodawcy - Pracownicy
Są to dwie opozycyjne względem siebie grupy ale i partnerzy socjalni. Zarówno liderzy biznesu jak i związki zawodowe staja się stronami w przetargu z instytucjami i agencjami politycznymi
Ad. 3)
Stawia wiele grup społecznych w uprzywilejowanych sytuacjach
Żadna z grup nie oczekuje przewagi
Grupy uczestniczące w sprawowaniu tego rodzaju polityki wypracowują pewien konsensus tzn. państwo gwarantuje wielu grupom społecznym dostęp do sprawowania władzy na zasadach wypracowania konsensusu, porozumienia
Ad 4)
Wprowadza dychotomię - rozdzielność - między tym co państwowe a społeczne
Podmioty państwowe funkcjonują w ramach społeczeństwa obywatelskiego i maja bardzo silny związek z grupami interesu, które reprezentują interesy społeczeństwa
Konsekwencją jest powstanie sieci powiązań między grupami interesu - przedmiotem wymiany między instytucjami są zasoby
Bardzo ważnym elementem jest względna trwałość wzajemnych relacji
Władza polityczna ulega rozproszeniu między różne podmioty, które dążą do wpływania na decyzje
CELE POLITYCZNE I PODMIOTOWOŚĆ POLITYCZNA
CEL:
Konkretny stan otoczenia, do którego dąży dany podmiot poprzez świadome, zaplanowane i racjonalne działanie
Przyszły stan rzeczy
Stan wewnętrzny i zewnętrzny jaki podmiot musi osiągnąć
Cel jest motywem naszego działania
Cel konkretyzuje nasze potrzeby i wartości
CEL POLITYCZNY
Idealne wyobrażenie wyniku działania w sferze wzajemnych oddziaływań pomiędzy dużymi grupami społecznymi, organizacjami politycznymi, elitami i ośrodkami decyzji politycznych, jednostkami, które to działania dotyczą
Utrwalania, modyfikowania lub zmiany podmiotów i mechanizmów sprawowania władzy państwowej i politycznej
Osłabienia, utrzymania lub wzmacniania pozycji i roli poszczególnych podmiotów polityki
Kształtowania świadomości, kultury, postaw politycznych społeczeństwa
Mobilizowania ludzi do uczestnictwa w życiu publicznym
Wytworzenia w społeczeństwie postaw legitymizacji władzy
DEFINICJA CELU POLITYCZNEGO (2)
Założenia związane z dążeniem do zdobywania i wykonywania władzy politycznej
RODZAJE CELÓW POLITYCZNYCH
Ogólne i konkretne
Główne i uboczne
Indywidualne i grupowe
Strategiczne i taktyczne
Długookresowe i krótkookresowe
Przykłady:
Strategiczny - zdobycie władzy
Taktyczny - zmiana ordynacji wyborczej
Główny - uproszczenie systemu podatkowego
Uboczny - wprowadzenie ulg rodzinnych
Grupowy - zwycięstwo partii w wyborach
Indywidualny - zwycięstwo Kowalskiego w wyborach
PODMIOTOWOŚĆ POLITYCZNA - definicja
Właściwość grup społecznych i jednostek polegająca na zdolności podejmowania świadomych, samodzielnych (suwerennych), racjonalnych i celowych działań realizujących ich potrzeby i interesy poprzez udział lub tylko wpływanie na procesy sprawowania władzy politycznej
Zasada dot. podmiotowość polityczna jest taka, że im większy jest nasz udział w życiu politycznym tym wyższy posiadamy stopień podmiotowości politycznej.
Zróżnicowanie poziomów podmiotowości politycznej
p.p. wielkich grup społecznych - przesadzają w długich okresach o kształcie systemu ogólnospołecznego. Mogą biernie lub czynnie wspierać system np. dziś klasa średnia
p.p. organizacji politycznych - np. partii politycznych; np. w celu wprowadzenia do systemu swoich reprezentantów politycznych
p.p. jednostek pełniących rolę polityczną - np. reprezentantów ośrodków decyzyjnych, realnie uczestniczącego w decyzji
Podmiotowość polityczna nie jest dana raz na zawsze. Zmienia się w czasie, w procesie p.p. poszczególne podmioty tracą pp lub ją zyskują.
Ocena poziomu pp uzależniona jest głównie od okresu. Należy wystrzegać się analiz krótkookresowych ponieważ nie ukazują one skutków pozytywnych lub negatywnych. Dopiero analiza długookresowa jest właściwa.
Podmiotowość polityczna to zdolność podejmowania świadomych, samodzielnych i racjonalnych a także celowych działań realizujących potrzeby i interesy poprzez udział lub wpływanie na procesy sprawowania władzy politycznej.
SYSTEM POLITYCZNY
System - pochodzi z biologii,
biolodzy uważają, że organizmy żywe to zintegrowane systemy. Poszczególne organy odpowiedzialne są za pewne funkcje. Zabranie jednego organu upośledza działanie całości lub doprowadzenie do śmierci. Jeśli upośledzenie to inne organizmy przejmują jego funkcje. Nie można zmienić jednego elementu tak by inne funkcjonowały dobrze.
System polityczny - podsystem systemu społecznego czyli część większej całości. Składa się z elementów wzajemnie na siebie oddziałujących i elementy nie mają funkcji poza systemem. Przykład: Komisja Śledcza - podsystem Sejm
Istota i zadanie systemu politycznego związane są z innymi sferami działania społeczeństwa czyli otoczeniem systemu. System jest zasilany przez otoczenie - wzajemne oddziaływanie. Dwustronne powiązania pozwalają się systemowi przystosować do zmieniających się warunków otoczenia.
Sferą zewnętrzną systemu jest otoczenie międzynarodowe a sferą wewnętrzną otoczenia są ekonomiczne, kulturowe i społeczne przejawy otoczenia społeczeństwa.
OTOCZENIE SYSTEMU POLITYCZNEGO
Otoczenie systemu to otoczenie międzynarodowe dlatego system musi szukać nowych rozwiązań, zmian prowadzących do równowagi.
Nie zadziałało to w: stalinowskiej Rosji, Tybet, Chiny,
Zadziałało - wojna w Wietnamie - pobór do wojska zmieniony z przymusowego na dobrowolny
CZARNA SKRZYNKA - mechanizmy jakie zachodzą wewnątrz władzy pod wpływem namów doradców a nie wyborców
MODEL SYSTEMU POLITYCZNEGO (KOŁO)
PODSYSTEMY SYSTEMU POLITYCZNEGO
podsystem instytucjonalny
podsystem funkcjonalny
podsystem regulacyjny (normatywny)
podsystem komunikacyjny
Ad. 1.
Inicjowanie działań
Określa charakter obowiązujących norm
Wyznacza kierunki działalności
Aparat państwowy, partie polityczne, grupy interesu
Ad. 2
Ogół funkcji i ról wypełniany przez poszczególne elementy systemu politycznego i jego podsystemu instytucjonalnego
Funkcje:
Regulacyjna
Sterowanie procesami według reguł, które są przyjęte w systemie
Mediacyjna
Rozwiązywanie konfliktów i mediacja w przypadku sprzecznych interesów grup
Adaptacyjna
Usprawnia działanie systemu, poprzez umożliwienie dostosowania się do zmian
Innowacyjna
Wprowadzenie do systemu pewnych reguł działania
Ad. 3.
Obejmuje ogół norm, za pośrednictwem których regulowane są stosunki społeczno-polityczne
Obejmuje normy prawne, pozaprawne (obyczajowe) i reguły nienormowane (tzn zawarte w praktyce politycznej)
Ad. 4.
Obejmuje ogół komunikacji, związków i stosunków pomiędzy różnymi strukturalnymi elementami podsystemu komunikowania
Przykład: umowy, koalicje
Można tu mówić o różnego rodzaju powiązaniach
Związki wspierające system, np. koalicje
Związki naruszające podstawy systemu np. zamach stanu
Działania indenferentne
Cechy charakterystyczne pojęć:
system polityczny
w politologii zastąpiło sformułowanie : system rzadów
sposoby definiowania:
ogół organów państwowych, partii politycznych, grup interesu, reguł, zasad np. prawnych, moralnych i politycznych, na podstawie których one funkcjonują oraz relacji miedzy nimi i funkcji, jakie wytyczają wobec otoczenia
sposoby wyrażania pojęcia
ujecie instytucjonalne - M. Weber
ogół instytucji, za pomocą których podejmowane są decyzje
ujecie racjonalne - R. Dahl, Ryszka
ogół zależności jakie powstają w procesie walki o władzę lub jej utrzymanie
ujęcie funkcjonalne - Powell, Easton
spełni on funkcję integrującą wspólnotę polityczną tzn. grupę społeczną zespolona przez określone instytucje
ujęcie cybernetyczne
jako proces dwustronnego przepływu informacji i energii pomiędzy otoczeniem społecznym i instytucjami władczymi
cechy demokratycznego systemu politycznego
stabilny, jasno zdefiniowany zespół instytucji i podział ról w zarządzaniu nimi - postulat państwa prawa
ustrój polityczny
pojęcie z języka prawniczego
Arystoteles charakteryzował pojęcie ustroju jako ujęcie władzy w pewien porządek a przede wszystkim władzy naczelnej
Ustrój to sposób rządzenia
Arystoteles sformułował typologię ustroju politycznego:
Kto rządzi?
Kto odnosi korzyść z rządzenia?
Dzieli on ustroje na:
Prawowite - dla dobra wspólnego i dla własnych interesów
Ważnym krokiem do kształtowania się wewnętrznego ustroju politycznego był wiek XVI - koncepcja ustroju rządu świeckiego na skutek rozdzielenia władzy kościelnej od świeckiej
Państwo jest odbiciem narodu.
Przełom XVI i XVII wieku - rozwój burżuazji umożliwiał bardzo sprawne działanie ustroju konstytucyjnego jak i totalitarnego
reżim polityczny
reżim - „regimen” - kierownictwo
są to prawne i pozaprawne zasady i mechanizmy regulujące
typ rządu
reżim demokratyczny - parlamentarno-gabinetowy, prezydencki, semiprezydencki
reżim niedemokratyczny - autorytarne i totalitarne
Typ przestrzeni społecznej charakteryzujący się swoistą strukturą: areny polityczne, np. wyborcza, parlamentarna, rządowa
Cechy demokratycznego systemu politycznego
stabilny jasno zdefiniowany zespół instytucji i podział ról w zarządzaniu nimi - postulat państwa prawa
dążenie obywateli i grup społecznych do realizowania własnych interesów za pośrednictwem systemu politycznego np. partii politycznych (czyli nie zapadają poza systemem)
decyzje podejmowane w strukturach systemu mają rozstrzygający wpływ na charakter zachowań społecznych i politycznych
permanentny wzajemny związek między otoczeniem i podejmowanymi procesami decyzyjnymi
Współczesne płaszczyzny wyróżniania systemów politycznych
ekonomiczno-ideologiczne
według kryterium ekonomiczno - ideologicznego - podział dziś mało znaczący
konstytucyjno - instytucjonalne
przełom XIX a XX wieku
podkreśla różnice między systemem o skodyfikowanej i nieskodyfikowanej konstytucji
w ramach tej płaszczyzny wiele badań jest skupionych na różnicach między prezydenckim a parlamentarnym
strukturalno - funkcjonalne
bada praktyczne funkcjonowanie systemu a nie jego strukturę
Struktury jednolite (unitarne)
Współczesna typologia systemów politycznych
LIBERALNE
poliarchia - wielość władz
konkurencyjny system partyjny
instytucjonalne zabezpieczenia praw obywatelskich - tzn, że prawa obywatelskie są gwarantowane w konstytucji
silne civil society ( społeczeństwo obywatelskie)
regularnie przeprowadzane wolne wybory poddane kontroli społecznej np. działania organizacji pozarządowych
POSTKOMUNISTYCZNE
powstałe po jesieni ludów 89/90
charakteryzujące się wprowadzeniem wolnopartyjnych wyborów gospodarki rynkowej
problemy transformacji
dążność do liberalnej poligarchii
WSCHODNIOAZJATYCKIE
skierowane na kwestie ekonomiczną
priorytetowy wzrost i budowa dyrektyw a nie rozwój społeczeństwa obywatelskiego
respekt obywateli dla państwa, w tym poparcie dla silnego rządu
konfucjański wymóg lojalności, dyscypliny, obowiązku
respektowanie socjalnej zależności w centralnej roli rodziny
zróżnicowanie wewnętrzne miedzy sobą
ISLAMSKIE SYSTEMY POLITYCZNE
konstrukcja teokratyczna
religia bazuje na nauce proroka Muhammada (570-632) ujawnionej w Koranie
systemy tego typu są zarówno w Azji, Afryce, na Bliskim Wschodzie, od skrajnie fundamentalnych po pluralistyczne
prawo koraniczne zakłada dominację islamu oraz zakaz praktykowania innych religii
REŻIMY WOJSKOWE
podporządkowanie wszystkich czynników kształtujących system polityczny władzy wojskowej
zawieszenie działania większości norm konstytucyjnych
brak instytucji za pomocą których obywatele mogliby komunikować się z władzą
reglamentowana wolność prasy
są trzy typy tych reżimów wojskowych
uwaga: typologia plus 3 cechy charakterystyczne dla każdego z nich - bez tabel!!!
DECYZJE POLITYCZNE I PROCES DECYZYJNY
AKTY PRAWOTWÓRCZE JAKO WYNIK PODJĘTYCH DECYZJI POLITYCZNYCH
Źródła prawa powszechnie obowiązującego (konstytucja)
Ustawy, rozporządzenia, akty prawa miejscowego
Źródła prawa wewnętrznego
USTAWA JAKO WYNIK PODJĘTYCH DECYZJI POLITYCZNYCH
Inicjatywa ustawodawcza
Sejm - trzy czytania
Uchwalanie ustawy przez Sejm
Senat
Sejm
Prezydent
INICJATYWA PRZYSŁUJGUJE:
Posłowie - przez Komisje sejmowe lub minimum 15 posłów
Senatowi
Prezydentowi
Radzie Ministrów
Grupie minimum 100 tys. obywateli
KONTROLA REALIZACJI DECYZJI POLITYCZNYCH PRZEZ NIK I TK
NIK - organ wyspecjalizowany, zajmuje się tylko i wyłącznie kontrolą
Niezależność powoduje, że kontrola jest obiektywna
Kryteria kontroli:
Legalność
Gospodarność
Celowość
Rzetelność
TK - kryteria kontroli:
Materialne - bada zgodność treściową
Proceduralne - bada czy dochowany został tryb dotyczący kontrolowanego aktu, normy proceduralne wymagane do wydania aktu prawnego
Kompetencyjne - ustalenie czy organ, który wydał akt miał do tego kompetencje, dot.to aktów głównie o charakterze podstawowym
SKUTKI ORZECZEŃ TK:
Mają moc powszechnie obowiązującą - erga omnes
Nie istnieje żadna droga odwołania się od orzeczenia
Orzeczenie zgodności bądź niezgodności badanego aktu normatywnego (przepisu) z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą
KONFLIKT POLITYCZNY
konflikt jako zjawisko społeczne - polityczne
powstaje z przeciwstawnego działania dwóch lub więcej podmiotów
konflikt jako zjawisko społeczne - założenia teorii konfliktu
każde społeczeństwo s każdym momencie podlega zmianom, zmiana jest wszechobecna
konflikt jako zjawisko społeczne - etapy powstawania
nierówny podział rzadkich i wartościowych zasobów pomiędzy wzajemnie uzależnione od siebie segmenty systemu
Pojęcie konfliktu politycznego
Przeciwstawne działanie dwóch lub więcej podmiotów polityki i wynikające z ich wzajemnie sprzecznych interesów.
Typologie konfliktów społecznych
KRYTERIUM PODMIOTOWE
Między osobami - np.premier-prezydent
Między grupami - np.partie polityczne
Między organizacjami - np. partie polityczne, między ministerstwami, między związkami zawodowymi
Między grupami i organizacjami - np. pracownicy nie należący do związków zawodowych
KRYTERIUM PRZEDMIOTOWE
Tzn Co? Jaki problem dzieli?
Ekonomiczne - np. podatki
Polityczne
Ideologiczne - istotne wartości z pkt widzenia systemu normatywnego; stosunek państwa do Kościoła
Kulturalne
Religijne
Kolejne podziały to:
I podział
Rzeczywiste - walczymy o wartości i cele, konflikt jest elementem obrony - są rozwiązywalne
Nierzeczywiste - konflikt dla konfliktu - np. ideologiczne - nierozwiązywalny; dzieli społeczeństwo (np. liberałowie i nieliberałowie)
II podział
Jawne - ujawniający się w działaniu, uzewnętrznione, lepsze dla demokracji
Ukryte - ukryte przed otoczeniem, podjudzanie do opozycji
ZA WZGLĘDU NA TREŚĆ
I podział
Interesów - o dobra materialne, o władzę
Adaptacyjna - mogą dotyczyć niedostatecznego poinformowania ludzi
Postaw - dot postaw - powstają w wyniku rozbieżności moralnych
II podział
Konstruktywne - prowadzą do wzrostu zaspokojenia konkretnych potrzeb, powodują rozwarstwienie problemu
Destruktywne
eskalacja konfliktu, destrukcja
obniżone morale
podejrzliwość, niszczenie zaufania
TEORIA KONFLIKTU POLITYCZNEGO
72
politea
Politicon
Polis
(miasto-państwo)
Polityka
Formułowanie
Implementacja
Inicjowanie polityki
ocena
NAUKA
WIEDZA
3. instytucje polityczne
2. historia myśli politycznej
1. Teoria polityki
POLITOLOGIA
5. partie grupy i opinia publiczna
4. stosunki
miedzynar.
Nauki humanistyczne
Politologia
(nauka o polityce)
Socjologia
psychologia
ekonomia
historia
analiza
Systemowa (Dahl)
decyzyjna
behawioralna
porównawcza
władza
Sprawowanie
kontrolowanie
Władza realna
2.Określanie skutków pozytywnych związanych z realizacją tego celu
3. określanie skutków negatywnych związanych z realizacją tego celu oraz sposobów ich uniknięcia
4. ustalenie środków najbardziej przydatnych do realizacji wybranego celu z punktu widzenia optymalizacji skutków
5. podjęcie decyzji politycznej tzn. dobranie optymalnie korzystnych środków realizacji wybranego celu
1.wybór celu do którego realizacji się zmierza
Funkcje władzy politycznej
1. Dystrybucyjna
2. Ochronna
3. Integracyjna
4. Strukturalna
Zmienne zależne czynniki jakie mają wpływ
Podmiot KTO?
Charakter Dec.
Koncentracja uprawnień decyzyjnych
jednoosobowa
wieloosobowa
Jedna instancja
Wieloinstancyjność (lepsza)
Uprawnienia rozproszone
Uprawnienia skoncentrowane
Sprawność
Rodzaj decyzji
Jakość obowiązujących norm prawnych
Poziom partycypacji obywatelskiej
decyzje sytuacyjne
- Klęska żywiołowa
- konflikt zbrojny
- dbałość o ich wysoką dbałość
decyzje programowe
- podejmowane bo były obiecane w kampanii
- niska sprawność
Problemy z wykładnią
Brak aktów wykonawczych
Istnienie norm, które są sprzeczne ze sobą
decyzje dotyczące strategii politycznej
- są o wysokiej prawności lub niskiej
Stan początkowy
Stan pośredni
Stan końcowy
Stan pośredni
działania
tradycjonalne
afektywne
racjonalne
teleologiczne
3.silny
2. pośredni
1.słaby
Związek działań politycznych z polityką
RODZAJE DZIAŁAŃ POLITYCZNYCH
Indywidualne i zbiorowe (grupowe)
Proste i złożone
Jednostronne i wielostronne
działania
1. zinstytucjonalizowane i niezinstytucjonalizowane
2. konformistyczne i nonkonformistyczne
3. suwerenne i niesuwerenne
3.Ukryte (zamaskowane) i jawne
2. a)organizacje władzy zorganizowanej
b)Organizacje władzy niesformalizowanej
c)Podmioty spoza systemu
1. przymusowe i dobrowolne , (narzucone)
Działania
Zmiana stosunków
Między grupami społecznymi ex kształtowanie się klasy średniej
Między rządzącymi a rządzonymi ex: utrata legitymizacji do rządzenia
Zmiana stosunków społecznych
Ex; zmiana ustroju
Między jednostkami a grupami ex.nowy szef partii
potrzeba
uzupełnienie
niedobór
Homeostaza
Argumentacja interesów
Reprezentacja interesów
1.ujawnienie i agregacja (wytworzenie) potrzeb
Selekcja postulatów
System polityczny
Sfera zewnętrzna otoczenia
System ekonomiczny
Strefa wewnętrzna otoczenia
Otoczenie międzynarodowe
System kulturowy
System społeczny
Podsystem funkcjonalny
Podsystem instytucjonalny
System polityczny
Podsystem regulacyjny (normatywny)
Podsystem komunikacyjny
płaszczyzna
Ekonomiczno - ideologiczna
Konstytucyjno - instrumentalna
Strukturalno - funkcjonalna
Systemy polityczne państw przemysłowych
Parlamentarny a prezydialny system rządów
Struktury federalne a unitarne
Reżimy komunistyczne
Systemy krajów rozwijających się
Państwa jednolite
Administracyjna decentralizacja
Centralizacja
Systemy polityczne
Władza centralna podejmuje najważniejsze decyzje; jest ograniczona przez samorząd
Centrum zarządzania np.Niemcy (1933-45)
liberalne
postkomunistyczne
wschodnioazjatyckie
Reżimy wojskowe
Islamskie