1. Socjotechnika wg Adama Podgóreckiego

- uważany za naukowego prekursora tej dyscypliny w jej klasycznym kształcie

- pojęcie socjotechniki określa poprzez zaznaczenie jej zakresu, jako dziedziny zajmującej się tylko tymi zmianami społecznymi, które są wynikiem świadomej, zbiorowej lub indywidualnej działalności ludzkiej

Podgórecki wskazuje na trojakie rozumienie terminu ,,socjotechnika”.

Po pierwsze - techniczne walory nauk społecznych, planowania i skutecznego kreowania zmian społecznych.

Po drugie - celowościowe postępowanie, którego efektem mają być potrzebne systemowi sterującemu zmiany w systemie sterowanym

Po trzecie - jako nauka praktyczna, której przedmiotem jest postępowanie celowościowe, a zadaniem - jego projektowanie oparte na przyjętym systemie wartości i uznanych twierdzeniach teoretycznych. Doprowadza nas to do pojęcia inżynierii społecznej, która stanowi naukę o racjonalnym projektowaniu postępowania socjotechnicznego.

Podgórecki definicję socjotechniki (inżynierię społeczną) rozumie poprzez pewien swoisty zespół zaleceń bądź przestróg, dotyczących racjonalnej przemiany życia społecznego.

Dzięki temu socjotechnika może rozwijać się jako odrębny punkt widzenia, ze względu na założenia metodologiczne oraz jest w stanie dzięki swemu potencjałowi merytorycznemu, dokonywać korektur rozwoju społecznego.

2. Emocje

D. Goleman w książce Inteligencja emocjonalna wskazuje na dominujące znaczenie uczuć w podejmowaniu przez nas działań. Uważa, iż ewolucja naszego gatunku faworyzowała emocje.

Nieco inaczej w wykładzie Więź społeczna i natura ludzka pisze B. Russel. Twierdzi on, że nasze wrodzone uwarunkowania psychiczne, w odróżnieniu od nabytej wiedzy, nie różnią się tak bardzo od tych, które wpływały na życie człowieka z epoki paleolitu. Nadal kierują nami instynkty generujące pozytywne emocje wobec ludzi identyfikowanych jako członkowie własnej grupy i negatywne wobec osobników obcych, spoza grupy.

Goleman uważa, iż umysł emocjonalny i racjonalny, działają na ogół w ścisłej harmonii, łącząc swoje zupełnie odmienne sposoby poznawania rzeczywistości i determinując nasze postawy wobec niej. Uważa, że uczucia są niezbędne przy podejmowaniu racjonalnych decyzji. Człowiek jest istotą pierwotnie irracjonalną kierującą się emocjami. Są jednak sfery życia, w których emocje bywają złym doradcą - wtedy mamy szczególnym stopniu zaangażować rozum. Niestety bardzo rzadko tak się dzieje.

W sposób najbardziej konsekwentny na znaczenie uczuć wskazał V. Pareto. Dominacja pozalogicznych motywacji działań ludzkich jest wg niego cechą ludzi jako gatunku i nie może być tłumaczona jakimikolwiek warunkami społecznymi. Wg Pareto nasze uczucia przejawiają się w postaci rezyduów. Decydują one o formułowanych pojęciach, teoriach czy ideologiach. Ludzie akceptują rozmaite poglądy, programy czy hasła, bo odpowiadają one ich wyobrażeniom (rezyduom). Teorii tej zarzucano cynizm, aprioryczność pewnych twierdzeń i hoksztaplerstwo.

Socjotechnika polityczna odwołuje się przede wszystkim do uczuć sterowanych zbiorowości, ponieważ jest to sposób uniwersalny, ekonomiczny i skuteczny zarówno ze względu na irracjonalność natury ludzkiej jak i fakt, że pozwala wpływać na zachowania i postawy ludzkie. Kształtowanie postaw politycznych opierających się na emocjach jednostki, angażuje ją podświadomie i rozbudza wiarę w słuszność danej sprawy.

Niestety często zdarza się, że proces zdobywania poparcia wyborczego sprowadza się do kreowania wizerunku kandydata, który odwołuje się bezpośrednio do naszych najprostszych emocji, poprzez takie środki jak: uroda, urok osobisty, elokwencja, zdolności retoryczne, humor, itp. Uzasadnienie naszego poparcia, czyli derywację, niezbędną niekiedy także do uniknięcia dysonansu poznawczego, musimy wytworzyć sami. Zgodnie z teorią Pareta, podjąwszy już pewną decyzję usiłujemy ugruntować nasze przekonanie o jej słuszności.

3. Mechanizmy przymusu

Przymus pojawia się w procesie socjalizacji i socjotechniki i jest to zalegalizowana przemoc. W takim rozumieniu istotą przymusu jest ograniczanie, zwalczanie i eliminowanie przemocy. Państwo ma monopol na stosowanie wobec nas przymusu. Przymus nadużyty to przemoc, dlatego nie wolno z nim przesadzać. Przymus jest atrybutem aparatu państwowego i środkiem ograniczania wolności, ale w interesie społeczeństwa. Przymus to instrument sprawowania władzy państwa i społeczeństwa nad jednostką.

E. Canetti „Masa i władza”. Ilustruje związki władzy z przemocą na podstawie relacji kota i myszy. Obszar stosowania przemocy, to obszar władzy. Każda władza dąży do swojego uprawomocnienia, do znalezienia formuły legitymizacyjnej. Droga od przemocy do przymusu to droga uprawomocnienia się władzy.

Wg M. Foucault są 3 formy stosowania przymusu:

1) Kaźń i przypisany jej mechanizm intensyfikacji lęku

- zalegalizowano okrucieństwo

- publiczny wymiar

Istotą kaźni było cierpienie, które było jej właściwością. Miało pokazać potęgę ręki władzy. Władza miała być przerażająca. Kat w instytucji kaźni był tylko wysokim ramieniem (narzędziem) kaźni. Karze władza rękoma kata. Kara miała przerażać obserwatorów. Mechanizm intensyfikacji lęku jest zapisany w prewencyjnym działaniu prawa.

2) Kara pozbawienia wolności i przypisany jej mechanizm sytuacji deprywacyjnej

System sterujący odbiera sterowanemu możliwość zaspokojenia pewnych ważnych potrzeb a następnie wskazuje mu przyjęcie jakich postaw i jakich zachowań spowoduje odzyskanie tych możliwości. Deprywacja - odebranie możliwości zaspokojenia pewnych potrzeb.

3) Dyscyplinowanie i przypisany jej mechanizm uwarunkowywania (programowania)

Zupełnie inna forma kontroli społeczeństwa. Nie jest to kontrola represyjna lecz programująca. Działanie to ma uniemożliwić dokonanie przestępstwa. W dyscyplinowaniu kara ma przymus symboliczny. Celem przymusu symbolicznego jest narzucenie jednostce systemu wartości i norm w taki sposób aby nie była zdolna do popełnienia przestępstwa z racji niezgodności z wartościami i normami. Aby dyscyplinowanie było możliwe muszą zostać spełnione przynajmniej 3 warunki:

- powszechny obowiązek edukacyjny

- pojawienie się możliwości kontynuowania przekazu informacyjnego i nadzorowania sposobu myślenia zgodnego z normami, także wtedy gdy człowiek ukończył już edukację (środki masowego przekazu)

- całe społeczeństwo musi zostać przeniknięte przez instytucje, które gwarantują sprawność, nieuchronność i wszechobecność mechanizmów dyscyplinowania. Władza dyscyplinowania nie jest zlokalizowana w konkretnym miejscu, nie daje się przywłaszczyć ani zdobyć. Ma ona postać łańcucha a każdy z nas jest jego ogniwem. Foucault nazywa tę władzę - sieciową. Przymus przestajemy zauważać.

4. Teoria socjalizacji w ujęciu Parsonsa (pytanie z egzaminu Moniki)

T. Parsons - system społeczny kształtuje się poprzez wzorce relacji i zachodzi pomiędzy jednostkami, które występują w określonych rolach społecznych. Odtwórca roli identyfikuje jej treść oraz treść nadawców roli generujących normatywne oczekiwania wobec jednostki. System społeczny powinien funkcjonować w sposób skoordynowany i minimalizujący występowanie konfliktów wewnętrznych.

W ujęciu Parsonsa socjalizacja jest procesem przyswajania oraz zinternalizowania wartości i podstawowych norm społecznych. Rozwija zaangażowanie i umiejętności będące warunkami efektownego zaangażowania człowieka w społeczeństwie. Zaangażowanie to dzieli na gotowość do uprawomocnienia wartości społecznych oraz gotowość do wypełniania ról społecznych. Umiejętności oznaczają kompetencje i kwalifikacje pozwalające realizować zadania związane z rolami, zgodnie z oczekiwaniami innych ludzi. W procesie socjalizacji przekazywane są także podstawowe zasady i konwencje gry politycznej oraz ich interpretacje. Socjalizacja stanowi zatem mechanizm kontroli społecznej.

Parsons i Smelser uważają, iż za dostosowanie się do zespołu, społecznie cenionych wartości, jednostka wynagradzana jest przyznaniem szacunku, który można nazwać prestiżem gdy stopień szacunku wykazuje wyższość w porównaniu z innymi.

Teoria Parsonsa związana jest z modelem mechanicystycznym, zakładającym, że impuls rozwoju znajdują się na zewnątrz ludzkiego organizmu, a zmiany w zachowaniu można interpretować jako odpowiedź na określenie oczekiwania społecznego. Rozwój jednostki można zatem rozumieć jako sumę owych odpowiedzi albo jako adaptację do norm i wartości określanych przez środowisko.

5. Socjotechnika konsumpcji

- stanowi rozszerzoną reprodukcje porządku społecznego

Trzy mechanizmy socjotechniki konsumpcji

1. mechanizm potęgowania potrzeb nie elementarnych

2. mechanizm naśladownictwa

3. mechanizm umagiczniania konsumpcji

Mechanizm potęgowania potrzeb nie elementarnych:

- zaspokajanie nie jest dla nas niezbędne do życia

- zaspokajanie łączy się z potrzebą prestiżu i akceptacji

- autonomizują się poprzez dostarczanie nam samoistnej rozrywki w procesie ich zaspokojenia, chodzi tutaj o podnoszenie w hierarchii wartości potrzeb nie elementarnych (intensyfikacja)

Zaliczamy tutaj:

manipulowanie dochodami - ludzie w coraz większym stopniu nabywają dobra konsumpcyjne za pomocą środków, których nie posiadają a do których dostęp być może uzyskają w przyszłości np. zakupy na raty.

manipulowanie czasem i manipulowanie przestrzenią - kiedyś czas i miejsce nabywania dóbr konsumpcyjnych były określone. Dzisiaj możemy kupować nie wychodząc z domu, dzięki czemu zaoszczędzamy swój cenny czas. A nawet gdy jakiegoś dobra nie można kupić przez Internet to mamy mnóstwo sklepów czynnych 24h na dobę

Mechanizm naśladownictwa (chcemy należeć od autorytetu lub gruby wiodącej)

- może mieć miejsce bez jakichkolwiek nagród lub kar, a nawet przy dezakceptacji

- ma właściwości samonagradzające, szczególnie widoczne w wieku dziecięcym

- skuteczny środek oddziaływania, głównie na młodzież lub na grupy ch-ce się niedojrzałością emocjonalną

- wpływ autorytetu na kształtowanie postaw, opinii i przekonań. Autorytet posiadają osoby, których uznanie odczuwane jest przez jednostki jako szczególnie pożądane, decydujące o osiąganiu akceptacji społecznej.

Mechanizm umagiczniania konsumpcji

- niezwykle istotny do stabilnego funkcjonowania systemu liberalnego

- na nim opiera się mechanizm wielu reklam wskazujących na właściwy poziom i sposób konsumowania, zapewniający osiągnięcie prestiżu społecznego

- wykorzystywanie mechanizmów facylitacyjnych i wpływu grup odniesienia

- nieświadomie godzimy się na udział w wyścigu po dobra i pozycje

- politykę dzięki temu postrzegamy w kategoriach właściwych sferze gospodarki, a więc interesu

6. Teoria racjonalnego wyboru (pytanie z egzaminu Moniki)

Teoria racjonalnego wyboru zakłada, że wyboru dokonują racjonalne jednostki, których preferencje są trwałe i kompletne oraz, że kierują się pobudkami egoistycznymi w tym sensie, iż sugerują się interesem własnym i dążą do maksymalizacji użyteczności.

Mamy kilka podstawowych założeń teorii racjonalnego wyboru. Po pierwsze, zgodnie z tezą indywidualizmu metodologicznego, jednostki dokonują wyboru samodzielnie. Po drugie, jednostki podejmują decyzje o swoich wyborach czy przyjmowanych zachowaniach, dążąc do założonych celów na podstawie własnych preferencji. Mogą zrealizować postulat konsekwencji oraz maksymalizacji, czyli wybór najkorzystniejszego wariantu. Po trzecie, preferencje jednostek są spójne, w miarę stabilne i przechodnie, co sugeruje daleko idące uporządkowanie preferencji. Po czwarte, jednostki posiadają wiedzę na temat dostępnych możliwości oraz konsekwencji podejmowania określonych decyzji - kierują się w tym racjonalnością metodologiczną, tzn. wykorzystują swoją wiedzę rozumianą jako ogół posiadanych informacji, które możemy uznać za prawdziwe. Po piąte, jednostki wybierają zgodnie z ograniczonymi regułami wyboru, co pomniejsza ich swobodę, lecz nie musi oznaczać irracjonalności.

W integracyjnej teorii społeczeństwa panuje przekonanie, że podejmowane decyzje nie gwarantują maksymalnej użyteczności oraz, że mogą wywołać niezamierzone i nieoczekiwane konsekwencje.

Wg teorii racjonalnego wyboru człowiek jest podmiotem swych działań i decyzji. Twierdzenie to, sytuuję tę teorię na gruncie normatywnym a nie behawioralnym. Założenia tej teorii należy traktować jako postulaty i wskazówki jak należy działać aby osiągnąć możliwie najlepsze rezultaty, choć i ten pogląd jest mocno dyskusyjny. Należy przyjąć, iż teoria racjonalnego wyboru przynosi pozytywny wpływ na wiele zachowań społecznych.

7. Krytyka teorii racjonalnego wyboru

Teoria racjonalnego wyboru zakłada, że wyboru dokonują racjonalne jednostki, których preferencje są trwałe i kompletne oraz, że kierują się pobudkami egoistycznymi w tym sensie, iż sugerują się interesem własnym i dążą do maksymalizacji użyteczności.

Teoria ta jest jednak często krytykowana. Jeden z argumentów krytycznych wskazuje na to, iż grupa panująca zawęża opcje wyboru do takich, które będą akceptowane przez grupę. Jednostce może się wydawać, iż jest kreatorem własnego życia, gdy tak naprawdę wybiera tylko wariant z przygotowanej oferty.

Założenia teorii racjonalnego wyboru znajdują się w opozycji wobec teorii norm społecznych, która wskazuje, że zachowania człowieka powinny być rozpatrywane jako konsekwencja zinternalizowania norm społecznych a nie jako racjonalność jednostki. Jest tak ponieważ wiele podejmowanych przez ludzi wyborów politycznych wynika z przyjętych stereotypów, tradycji, przywiązania do symboli a więc elementów porządku społecznego reprodukowanego w procesach socjalizacji i socjotechniki.

Krytycznie do tej teorii podchodzi również H. Simon autor koncepcji ograniczonej racjonalności, wskazującej, iż człowiek nie dąży do optymalnego wariantu działania lecz zadowala się pierwszą satysfakcjonującą opcją. Nie badamy wszystkich wariantów, gdyż bierzemy pod uwagę pierwszy zadowalający.

Z. Melosik zwraca uwagę, iż możliwości jednostki w kwestii podejmowania wyborów, decydujące o poczuciu wolności, mają charakter z góry zdeterminowanej sieci układów. Człowiek wchodzi w taki układ i ma możliwości podejmowania wyborów, a każdy wybór otwiera możliwości innego, nowego wyboru.

8. Rola kłamstwa w systemie totalitarnym

Kampania wyborcza w krajach demokratycznych jest okresem, w którym szczególnie mocno widać, że polityk może bezkarnie ukrywać prawdę a nawet podawać informacje nieprawdziwe. Bardzo często nawet wykryte kłamstwo nie pociąga za sobą żadnych dotkliwych konsekwencji. Składanie obietnic bez pokrycia to od dawna przyjęta taktyka w kampaniach wyborczych i nic nie wskazuje aby miało się to prędko zmienić. Polityk może przekonywać społeczeństwo, iż będzie mu lepiej, nawet gdy sam dostrzega, że aby było lepiej najpierw musi być gorzej. Tylko człowiek naiwny powinien poważnie traktować obietnice przedwyborcze. Niestety takich ludzi nie brakuje. Pragmatyczny polityk ma swoją wizję przyszłości i potrafi ją skutecznie zareklamować społeczeństwu, sprawić by uznało ją ona za swoją własną. „Dobry polityk jak dobry marketingowiec, zachęca do zakupu, który nie był w jego planach.”

E. Kant uważa, iż kłamstwa nie można usprawiedliwić nawet w przypadku obrony przyjaciela przed prawdopodobnym morderstwem. Wydaje się to jednak dość naiwne stwierdzenie.

J. Keane zauważa, iż jawne kłamstwa i wykalkulowana tajność były zawsze uważane za uprawnione metody osiągania celów politycznych.

E. Wnuk - Lipiński dzieli kłamstwa polityczne na mobilizacyjne (stymulujące poparcie) i demobilizacyjne (dezaktywujące poparcie dla konkurencyjnego ugrupowania). Są to więc albo obietnice bez pokrycia, albo bezpodstawne oskarżenia. Jedno jest pewne stosowanie kłamstwa ma służyć zwiększeniu szans na zdobycie władzy. Kłamstwo w systemach totalitarnych jest trzonem i podstawą systemu. H. Arendt mówi, że to kłamstwo zorganizowane. Problem kłamstwa i prawdy jest traktowany poważnie i pryncypialnie.

9. Manipulacja językowe

Manipulacje językowe realizowane bywają na różne sposoby, jednakże ich bezpośrednim celem jest przede wszystkim bądź redefinicja pojęcia, bądź redefinicja rzeczywistości - przy czym oba te zabiegi są ze sobą sprzężone.

1. redefinicja pojęcia (zmiana treści pojęcia)

- redefinicja rzeczywistości - rzeczywistość jest taka sama a zmianie ulega jej znaczenie i nazwa (np. kiedyś mówiono ,,okupacja” a dzisiaj używa się stwierdzenia ,,misja pokojowa”)

- my sami nadajemy znaczenie rzeczywistości

- staramy się używać pojęć mających pozytywny wydźwięk i tak się kojarzących

- zmieniamy albo pojęcie rzeczywistości, albo samą rzeczywistość określającą pojęcie

2. neutralizacja ocen związanych z danym pojęciem

- zdrobnienie pojęcia (nie ,,kawa” a ,,kawusia”)

- przypisywanie pojęciu o znaczeniu negatywnym znaczenia cieplejszego (nie ,,matka wyrodna”, a np. ,,niedobra matka”, albo po prostu ,,mama”)

- dodawanie predykatu, który neutralizuje negatywny wydźwięk pojęcia w celu odwrócenia znaczenia danego pojęcia (,,zgniły liberał”)

3. technicyzacja języka

- zjawiska budzące emocję czy wręcz grozę w sytuacji ich bezpośredniego opisu, są neutralizowane przez użycie terminów emocjonalnie neutralnych

- językowe uprzedmiotowienie osoby ludzkiej będące wyrazem pogardy dla pewnych grup czy klas ludzi, przekazując tę postawę odbiorcom danego języka (chodzi o zmniejszenie napięć emocjonalnych)

- zastępowanie pewnych słów, które mają wydźwięk negatywny, słowami które są neutralne poprzez techniczność (np. ,,neutralizacja problemu żydowskiego”)

- stosowany często w odniesieniu do ludzi i czynności ludzkich

- nie mówi się ,,zabić” ale ,,zneutralizować”

4. animalizacja języka

- dodawanie do zwykłych pojęć negatywnych cech zwierzęcych (inaczej, negatywne naznaczenie pozytywnych pojęć) np. ,,głupi baranie”, ,,jesz jak świnia”

- bywają wyjątki: ,,gołębie serce”, ,,wierny jak pies”, ,,sokoli wzrok”

10. Od czego zależy skuteczność manipulacji językowych? (pytanie z egzaminu Moniki)

Wyróżniamy dwie wersje skuteczności: słabszą i silniejszą

Dla zapewnienia słabszej wersji skuteczności niezbędne jest spełnienie tylko jednego warunku:

- posiadania i gotowości do użycia siły w sytuacjach pojawienia się działań kwestionujących prawdziwość danego obrazu rzeczywistości - przykład: odbiorca komunikatu nie musi wierzyć, że dziennik FAKT jest wywrotowy, wystarczy, iż wie, że za taki uznał go prokurator, gdyż ta informacja w sposób istotny modyfikuje te fragmenty jego wiedzy potocznej ze względu na które oceniana jest subiektywna racjonalność kosztów działania

Dla zapewnienia silniejszej wersji skuteczności niezbędne jest spełnienie czterech warunków:

1. potrzeb i wartości ważnych dla większości członków danej grupy społecznej, które rozwinęły się w wyniku podstawowych doświadczeń i sposobu życia wspólnego w tej grupie. Wchodzą tutaj doświadczenia aktualne i historyczne danej grupy, wyznaczające jej ogólniejszy etos, a przekazywane z pokolenia na pokolenie

2. intensywności oddziaływań perswazyjnych. Zarówno w sensie danego obrazu rzeczywistości (wszelkimi dostępnymi środkami przekazu) i przy wszelkiego typu okazjach, jak i intensywności w sensie kontrolowania możliwie szerokiego zakresu agend socjalizacyjnych

3. braku możliwości tworzenia wizji alternatywnych (asocjacyjność mediów). Uznanie jedynej wizji rzeczywistości za jedyną prawdziwą (ułatwia to, brak dostępu do jakichkolwiek wizji konkurencyjnych). Jednostka zostaje pozbawiona narzędzia, za pomocą którego mogłaby konstruować alternatywne obrazy rzeczywistości

4. istnienia tzw. próżni pojęciowej (pojęcie asocjacyjności mediów), brak desygnatów dla danego pojęcia. Wykreowana wizja rzeczywistości nie napotyka konkurencji w postaci odmiennych przekonań. Ważne jest to, gdy adresatem manipulacji językowych są jednostki posługujące się kodem językowym, ponieważ uboższe wyposażenie słownikowe sprawia, że pojęcie wprowadzone w wyniku manipulacji będzie pojęciem nowym i jednostka nie zarejestruje żadnych zmian w jego znaczeniu.

11. Cele socjotechniki w warunkach demokracji liberalnej

N. Bobbio uważa, iż demokracja liberalna zakłada w modelu idealnym, że obywatele, którym raz powierzono prawo wyboru tego, kto będzie nimi rządził, są wystarczająco dobrze poinformowani, by głosować na elitę intelektualną i moralną swego społeczeństwa. W idealnych założeniach demokracji rządy sprawować ma lud, suweren. System demokratyczny stawia wymóg partycypacji w decydowaniu o sprawach publicznych dotyczących interesu ogółu społeczeństwa. Brak dostatecznej aktywności obywatelskiej powoduje delegitymizację instytucji systemu demokratycznego i ich degenerację. Może dojść do wyłonienia niekontrolowanej grupy rządzącej i negatywnej selekcji przywódców a obywatele tracą doświadczenie polityczne. Każdy system polityczny chce kreować taką postawę w społeczeństwie, które są dla tego systemu funkcjonalne, stabilizują go, wykorzystują jego efektywność oraz go legitymizują.

Kreowanie uczestniczącej postawy jest zatem głównym i niekwestionowanym celem socjotechniki politycznej liberalizmu. W przeciwnym razie system się delegalizuje. Wyborca nie powinien myśleć kategoriami, iż jego pojedynczy głos nic nie zmieni - na co także zwracał uwagę A. Downs. Uczestniczenie w wyborach powinno być wg Downs'a czymś normalnym dla każdego obywatela.

Zupełnie inaczej uważa McNair, który twierdzi, że polityczna bierność może być całkowicie racjonalną a nawet cyniczną odpowiedzią na proces polityczny, w którym głos jednostki nie ma żadnego znaczenia.

Socjotechnika właściwa liberalizmowi może być rozumiana wg K. Martin'a jako dyrektywa udziału w konsumpcyjnym wyścigu o nieoznaczonym dystansie. Tak wyznaczone cele procesów socjalizacji oraz socjotechniki, eliminowałaby alternatywne modele życia i osiągania sukcesu. Zachodzące współcześnie zmiany nie pozwalają jednostce na ich opanowanie lub choćby zastanowienie się nad ich kierunkiem.

Zadaniem przekazu socjotechnicznego w systemie demokratycznym jest ukształtowanie przekonania, iż w zamian za podporządkowanie się ogólnie przyjętym interpretacjom celów reprodukcji porządku społecznego możemy zyskać poczucie wartości, przydatności i poszanowania a także konkretne korzyści w postaci dóbr materialnych, wpływów czy otwartych dróg kariery.

Celem oddziaływania socjotechnicznego w warunkach stabilnej demokracji liberalnej jest także zdobywanie akceptacji widzów sceny politycznej, bez których dramat nie może być odgrywany a jednocześnie głoszenie podstawowych reguł, wg których sztuka może być odczytywana i które określają możliwości przejścia z roli widza w rolę aktora.

Oddziaływanie socjotechniki politycznej mieści się w nieformalnej konwencji gry politycznej. Stanowi przyzwolenie na dokonywanie celowych przemian w świadomości tej części społeczeństwa, która choćby w minimalny sposób wyraża zainteresowanie przebiegiem gry politycznej.

12. Krytyka postulatu partycypacji politycznej

Świat całkowicie zdemokratyzowany (świat idealnej partycypacji obywateli w życiu publicznym) jest niemożliwy do rządzenia ze względu na nieefektywność podejmowanych decyzji. Istotny jest dla systemu przedział wielkości

- system demokratyczny w którym żyjemy opiera się na pewnej liberalnej interpretacji norm życia społecznego

- demokracja liberalna

- zdaniem konserwatystów polityka nie jest najważniejszym obszarem naszego życia - powinniśmy zajmować się rodziną, sztuką itp., czyli sprawami wg konserwatystów ważniejszymi

- najważniejsza jest aktywność obywatelska ale nie zwracamy uwagi na jakość tej aktywności

N. Bobbio - największą złamaną obietnicą w wyborach demokratycznych jest niepowodzenie w wykreowaniu racjonalnego wyborcy.

A. Downs - zwraca uwagę, że zysk płynący z przeprowadzenia wyborów dany jest wszystkim obywatelom niezależnie czy uczestniczyli w jego wypracowaniu czy nie.

K. Martin - od czasów pierwszej rewolucji francuskiej i pierwszej rewolucji przemysłowej społeczeństwo zachodu żyje w coraz większym pośpiechu. Szybko zachodzące zmiany nie pozostawiają czasu na dostosowanie się do nowych warunków. Szybki ruch w kierunki tych zmian jest tak podniecający, że ludzie zapominają w jakim kierunku pędzą.

7

---