Socjalizacja - proces rozpoczynający się w dzieciństwie, w toku którego osoba staje się członkiem społeczeństwa, ucząc się jego norm, zwyczajów i praw. Głównymi czynnikami soc. są rodzina, szkoła, grupa wiekowa, praca, religia i mass media. Główne metody soc. to bezpośrednie instrukcje, nagrody i kary, naśladownictwo, eksperymentowanie, odgrywanie ról i interakcja.
Pojęcie socjalizacji upowszechniło się dopiero w XX w. Jako jeden z pierwszych wprowadził je do nauki E. Durkheim. Wiązał je z pojęciem wychowania, które postrzegał jako proces wdrażania aspołecznych w chwili narodzin istot ludzkich do życia społecznego.
W ujęciu T. Parsonsa socjalizacja jest procesem przyswajania oraz internalizowania wartości i podstawowych norm społecznych. Rozwija zaangażowanie i umiejętności będące warunkami efektywnego zaangażowania człowieka w społeczeństwie. Jednostka dostosowuje się stopniowo do oczekiwań i reguł zachowania uznawanych przez system społeczny za obowiązujące, aż do ich zinternalizowania i uczynienia z nich celów i motywów własnego działania.
Teoria Parsonsa związana jest z modelem mechnicystycznym, zakładającym, że impulsy rozwoju znajdują się na zewnątrz ludzkiego organizmu, a zmiany w zachowaniu można interpretować jako odpowiedź na określone oczekiwania społeczne. Rozwój jednostki można rozumieć zatem jako sumę owych odpowiedzi albo jako adaptację do norm i wartości określanych przez środowisko.
N. Luhmann zakładał, iż rozwój osobowości opiera się na uczestniczeniu jednostki w wydarzeniach życia społecznego, lecz nie staje się ona częścią systemu społecznego poprzez własna socjalizację. Społeczeństwo nie jest także w stanie objąć pełna kontrola rezultatów socjalizacji, ponieważ uwidaczniają się one przede wszystkim w obrębie systemu psychicznego jednostki, a nie tylko w systemie społecznym.
Socjalizacja (wg Pawelczyka) to proces, w którym osobowość człowieka kształtuje się pod wpływem bodźców płynących ze strony środowiska społecznego. Skuteczność oddziaływania bodźców opiera się na potrzebie akceptacji i dążeniu jednostki do właściwego pełnienia przyjętych ról społecznych. Proces socjalizacji ukierunkowany jest na osiąganie celu zadowalającego, jakim jest reprodukcja prosta istniejącego porządku społecznego przy poszanowaniu determinujących go wartości. Socjalizacja obejmuje procesy internalizacji wartości i norm z nich wynikających oraz procesy uczenia się i tworzenia wzorów zachowań, a wśród nich wzorów ról społecznych.
Wychowanie - oznacza działania i czynności poprzez które pewne jednostki usiłują wpłynąć na rozwój osobowości innych jednostek, kształtując je zgodnie z określonymi wartościami.
|
Przymus jest to zalegalizowana przemoc. W takim rozumieniu istota przymusu jest ograniczanie, zwalczanie i eliminowanie przemocy. Przymus jest to przemoc skierowana tylko przeciwko innej przemocy i ujęta w pewne normy, które nadają tej przemocy status legalności. Monopol stosowania przymusu ma tylko państwo.
M. Foucault wyodrębnia trzy formy przymusu, które ukształtowały się historycznie:
Wywoływanie strachu, poczucia zagrożenia, czy lęku możemy znaleźć w każdym systemie politycznym, tyle że w systemie totalitarnym czy autorytarnym mechanizm ten jest bardzo widoczny. W systemie demokratycznym mechanizmy intensyfikacji lęku tez się pojawiają, tyle że są głębiej ukryte w przekazach socjalizacyjnych i socjotechnicznych. Przez wiele wików formą przymusu, która odwoływała się do mechanizmu intensyfikacji lęku była kara kaźni, którą cechowało zalegalizowane okrucieństwo oraz jej publiczny wymiar. Docelowym adresatem kary kaźni nie był skazaniec, ale otoczenie społeczne. Działa tutaj jedna z podstawowych zasad socjotechnicznych, która mówi, ze system sterowany utrzymujący w stanie pobudzenia lękowego jest bardziej podatny na wpływ. Mechanizm ten jest dziś zapisany w prewencyjnym działaniu prawa. Nie nieuchronność kary, ale jej surowość ma być elementem odstraszającym.
Deprywacja jest to uniemożliwienie zaspokajania potrzeb. Mechanizm zaspokajania potrzeb polega na tym, ze system sterujący odbiera systemowi sterowanemu możliwość zaspokajania pewnych ważnych potrzeb a następnie wskazuje mu przyjęcie jakich postaw i zachowań spowoduje odzyskanie tych możliwości. Z tym mechanizmem jest związana kara pozbawienia wolności, która pozbawia zaspokajania elementarnych potrzeb. Jeśli tych wolności jest wiele to można je reglamentować. System sterujący wysyła sygnały, że jeśli będziesz posłuszny to będą ci przywracane poszczególne wolności, pod warunkiem jednak, że podporządkujesz się systemowi sterowania,
Opiera się na kontroli programującej, która ma wyprzedzać możliwość złamania normy. Związana jest z przymusem symbolicznym - jeśli w procesie socjalizacji uda się osiągnąć głębokie zinternalizowanie podstawowych wartości i zasad systemu będzie można wyeliminować niezgodne z nim postawy. Aby dyscyplinowanie było możliwe musiały zostać spełnione trzy warunki:
Przymus ma być niezauważalny, wpisany w naturalne systemy społeczne.
|
Podstawowymi kategoriami opisującymi politykę kooperacyjną w terminach gry są: role polityczne, scena polityczna, aktorzy, widownia. Grę polityczną można zatem pojmować jako sztukę, dramat rozgrywany w określonym obszarze zjawisk społecznych, w których główne role odgrywają liderzy polityczni wspierani szeregiem pomocniczych działań drugoplanowych twórców spektaklu politycznego.
Role W teatrze działań politycznych role są odtwarzane przez szeroko rozumianych kreatorów spektaklu - nie tylko aktorów. Role polityczne wyróżnia m.in. większa świadomość, specyficzne motywacje w ich przyjmowaniu oraz ograniczona do nich dostępność. Począwszy od szeregu ról pomocniczych, technicznych poprzez role twórcze, choć pozostające na drugim planie, do głównych animatorów - reżysera i pierwszoplanowych aktorów - dostrzegamy twórców ostatecznego kształtu politycznego przedstawienia.
Scena Pojęcie sceny politycznej zawiera w sobie szczególny paradoks, bowiem w przeciwieństwie do zwykłego teatru, w którym widza interesuje przede wszystkim to, co dzieje się na scenie, w polityce obserwatorzy zainteresowani są tym zwłaszcza, co znajduje się za kulisami, a więc poza sceną. Można zatem przyjąć, że mamy do czynienia z popisem aktorskim obserwowalnym dla widowni, w pełnym oświetleniu, oraz niewidocznym obszarem właściwych działań twórców spektaklu. Na ogół, obserwując np. obrady parlamentu widzimy w zasadzie końcowy, przygotowany efekt zakulisowych działań mających w swej istocie charakter przygotowanego widowiska.
Aktorzy Aktorzy w rolach politycznych muszą często godzić konieczność ukrywania swych prawdziwych celów z potrzeba jak najlepszego zaprezentowania się w oczach obserwujących spektakl. W demokracji widzowie odgrywają co pewien czas rolę wyborców, w ramach której mogą nie tylko zażądać zmiany wykonawców, ale nawet dokonać zmian w scenariuszu. Scena polityczna jest zazwyczaj zajmowana przez profesjonalistów. Treść sztuki politycznej znana jest aktorom tylko w ogólnych zarysach.
Widownia Kreuje spektakl m.in. poprzez fakt, że wydarzenia na scenie mają sens tylko wtedy, gdy zostaną zauważone i właściwie zinterpretowane. Współcześnie, w warunkach demokracji liberalnej, masy (widzowie) określani są jako elektorat. Jego podmiotowość polityczna objawia się prawie wyłącznie w okresach kampanii wyborczych.
|
Grę polityczną opisuje się często przez analogię do sportu, hazardu, rozgrywki. Politycy uprawiają boks, biorą udział w wyścigach, przerzucają piłeczkę itp. Słyszymy o politycznych graczach, hazardzistach, trzymanych przez nich kartach. Wiemy, że stawki gry są różne, że są pionki i figury, roszady i sytuacje patowe, faule i gra nie fair. Wygrana bądź przegrana w grze politycznej jest efektem współpracy wielu ludzi, w tym także tych, którzy na arenie rywalizacji w ogóle się nie pojawiają.
Cel gry Celem gry politycznej (rywalizacji) jest zdobycie roli swoiście pojmowanego negocjatora i głównego rozgrywającego, a co za tym idzie, zdominowanie pola rywalizacji i osiągnięcie najważniejszej pozycji w procesie podziału dóbr. Innymi słowy głównym celem jest zdobycie kontroli bądź znacznego udziału w jej sprawowaniu nad najważniejszymi sferami życia społecznego. Celem pośrednim jest zyskanie uznania w oczach obserwujących grę.
Zawodnicy Aktywnymi uczestnikami gry są tylko elity polityczne. W warunkach demokratycznych skład elit jest otwarty, co nie oznacza, że nie istnieją nieformalne kryteria kooptacji. Zawodnicy stosują różne strategie i taktyki polityczne, które mają przynieść im zwycięstwo, przetrwanie w okresie niepowodzeń lub doprowadzenie do porażki głównego rozgrywającego.
Pole rywalizacji Obszar gry jest wyznaczony politycznym charakterem zjawisk, które obejmuje. Polityka nie odbywa się na obszarze precyzyjnie określonym granicami.
Techniki gry Można je podzielić na trzy grupy: nakłanianie, manipulację oraz przymus.
Nakłanianie, w którym mieszczą się także perswazja i dyskusja, stanowi najłagodniejszą technikę gry politycznej. Efekty uzyskane w wyniku jej stosowania są trwałe, zwłaszcza jeśli odwołujemy się nie tylko do rozumu, lecz także do emocji.
Manipulacja jest pewną formą zamierzonego wpływu na ludzi w taki sposób, aby osoby te nie zdając sobie z tego sprawy, działały na rzecz manipulatora.
Przymus łączy się z wymuszaniem posłuszeństwa jednostek ludzkich i grup społecznych wobec władzy publicznej. Jest nieodłącznym elementem państwa. Państwo nie może się obyć bez przymusu. Posłuszeństwo społeczeństwa jest możliwe poprzez stosowanie przymusu przez władzę publiczną. |
Kreowanie uczestniczącej postawy obywatelskiej jest głównym celem socjotechniki politycznej liberalizmu. Celem oddziaływania socjotechnicznego w warunkach stabilnej demokracji jest także zdobywanie akceptacji widzów sceny politycznej, a jednocześnie propagowanie znajomości podstawowych reguł, według których sztuka może być odczytywana i które określają możliwości przejścia z roli widza w rolę aktora. Stabilne funkcjonowanie liberalnego systemu demokratycznego wymaga działań socjotechnicznych, stymulujących powstanie lub ugruntowujących istnienie określonych postaw społecznych. Dążenie socjotechnicznego podmiotu do wykształcenia w społeczeństwie postaw pożądanych z punktu widzenia funkcjonalności systemu społecznego stanowi cel zbieżny z przedmiotem sterowania. System demokratyczny stawia wymóg partycypacji w decydowaniu o sprawach publicznych dotyczących interesu ogółu społeczeństwa. Choć rzeczywistość dawno uniemożliwiła bezpośredni udział w procesie decyzyjnym wszystkich obywateli, partycypacja nadal pozostaje pożądanym celem socjotechnicznym.
Wyróżniamy trzy mechanizmy socjotechniki konsumpcji:
|
Rola emocji w kształtowaniu postaw
D. Goleman wskazuje na dominujące znaczenie uczuć w podejmowaniu przez nas działań. Uważa, iż ewolucja naszego gatunku faworyzowała emocje. Nieco inaczej twierdzi B. Russel, iż nasze wrodzone uwarunkowania psychiczne, w odróżnieniu od nabytej wiedzy, nie różnią się tak bardzo od tych, które wpływały na życie człowieka z epoki paleolitu. Nadal kierują nami instynkty generujące pozytywne emocje wobec ludzi identyfikowanych jako członkowie własnej grupy i negatywne wobec obcych. Goleman uważa również, że umysł emocjonalny i racjonalny działają na ogół w ścisłej harmonii lecz wskazuje na niebezpieczeństwo uczyć przy podejmowaniu racjonalnych decyzji. Wg V. Pareto uczucia przejawiają się w postaci rezyduów. Decydują one o formułowanych pojęciach, teoriach czy ideologiach. Ludzie akceptują rozmaite poglądy, programy czy hasła bo odpowiadają one ich wyobrażeniom (rezyduom). Socjotechnika polityczna odwołuje się przede wszystkim do emocji sterowanych zbiorowości ze względu na irracjonalność natury ludzkiej oraz możliwość wpływania na zachowania i postawy ludzkie. Kształtowanie postaw politycznych opierających się na emocjach jednostki angażuje ja podświadomie i rozbudza wiarę w słuszność danej sprawy.
Determinanty wpływające na kształtowanie się kodów językowych
Wieź emocjonalna, podobieństwo kulturowe, szkoła, stosunek między rodzicami i dziećmi, grupa rówieśnicza.
Krytyka teorii racjonalnego wyboru
Teoria racjonalnego wyboru zakłada, że wyboru dokonują racjonalne jednostki, których preferencje są trwałe i kompletne oraz, że kierują się pobudkami egoistycznymi w tym sensie iż sugerują się interesem własnym dążą do maksymalizacji użyteczności. Teoria ta jest jednak często krytykowana. Jeden z argumentów krytycznych wskazuje na to, iż grupa panująca zawęża opcje wyboru do takich, które będą akceptowane przez grupę. Jednostce może się wydawać, że jest kreatorem własnego życia, gdy tak naprawdę wybiera tylko wariant z przygotowanej oferty. Założenia teorii racjonalnego wyboru znajdują się w opozycji wobec teorii norm społecznych , która wskazuje, że zachowania człowieka powinny być rozpatrywane jako konsekwencje zinternalizowania norm społecznych a nie jako racjonalność jednostki. Jest tak ponieważ wiele z podejmowanych przez ludzi wyborów politycznych wynika z przyjętych stereotypów, tradycji, przywiązania do symboli. Krytycznie do tej teorii podchodzi również H. Simon autor koncepcji ograniczonej racjonalności, wskazującej, iż człowiek nie dąży do optymalnego wariantu działania lecz zadowala się pierwszą satysfakcjonującą opcją
|
Manipulacje językowe
Realizowane bywają na różne sposoby, jednak ich celem jest przede wszystkim bądź redefinicja pojęcia bądź redefinicja rzeczywistości - przy czym oba te zabiegi są ze sobą sprzężone.
- redefinicja rzeczywistości - rzeczywistość jest taka sama a zmianie ulega jej znacznie i nazwa (np. kiedyś mówiono „okupacja” a dziś „misja pokojowa”) - staramy się używać pojęć mających pozytywny wydźwięk i tak się kojarzących - my sami nadajemy znaczenie rzeczywistości
- zdrobnienie pojęcia - przypisywanie pojęciu o znaczeniu negatywnym znaczenia cieplejszego - dodawanie predykatu, który neutalizuje negatywny wydźwięk pojęcia w celu odwrócenia znacznia
- zjawiska budzące emocje czy wręcz grozę w sytuacji ich bezpośredniego opisu są neutralizowane przez użycie terminów emocjonalnie neutralnych - zastępowanie pewnych słów które mają wydźwięk negatywny słowami które są neutralne poprzez techniczność (np. „neutralizacja problemu żydowskiego”) - stosowany często w odniesieniu do ludzi i czynności ludzkich
- dodawanie do zwykłych pojęć negatywnych cech zwierzęcych np. „głupi baranie, gołębie serce”
|
|